Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "Dzik, J." wg kryterium: Autor


Wyświetlanie 1-36 z 36
Tytuł:
Yunnanozoon and the ancestry of chordates
Autorzy:
Dzik, J
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/19946.pdf
Data publikacji:
1995
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
Odontogriphus
kambr
Dickinsonia
Yunnanozoon lividum
skamienialosci
prekambr
paleobiologia
strunowce
Opis:
The oldest known chordate, Yunnanozoon lividum Hou et al. 1991, from the Chengjiang Lagerstätte of Yunnan shows several features in its anatomy that had not been expected to occur at this stage of evolution. Its metameric dorsal myomeres were separated by straight myosepta. The notochord was located ventrad of the muscular blocks instead of being bordered by them. The pharynx did not contain any filtratory basket but had only seven pairs of branchial arches. These were composed of rows of minute scleritic segments that connected the notochord with a rigid ventral trough. The head region was rather complex in organization and bore a specialized ring-like mouth apparatus. The presence of sensory organs, perhaps large eyes with sclerotic rings, is probable. Only in the remarkable elongation of the notochord and metameric arrangement of oval gonads this early chordate is similar to Branchiostoma. The anterior part of the muscular blocks of Yunnanozoon resembles a little the proboscis and collar of the enteropneusts and may perhaps be homologous with these structures, although in Yunnanozoon they are displaced much behind the mouth. The whole metameric muscular unit is proposed to correspond to the 'quilted pneu structure' of the Ediacaran problematic fossil Dickinsonia. Monotypic Yunnanozoa classis n., Yunnanozoida ordo n., and Yunnanozoidae fam n. are proposed for this early chordate.
Wśród tysięcy skamieniałych zwerząt nie mających mineralnego szkieletu z wczesnokambryjskiego stanowiska Chengjiang w prowincji Yunnan znalazly się też szczątki pierwszych strunowców. Yunnanozoon lividum Hou et al. 1991, opisany jako problematyk przed kilku laty, ukazuje wypełnioną osadem gardziel z łukami skrzelowymi i gonadami po bokach, a nad nią cylindryczną strukturę ubogą w substancje organiczne i z wnętrzem niedostępnym dla mułu - zapewne wypełniony płynem lub zwakuolizowanymi komórkami osiowy szkielet a więc struna grzbietowa. Zaskakującymi cechami Yunnanozoon są prostopadłościenne bloki miomerów, zapewne mające postać umięśnionych, wypełnionych płynem worków oraz rozbudowana głowa z aparatem gębowym o pierścieniowej nierozpoznanej dokładnie strukturze i zapewne z dużymi organami zmysłowymi (oczami?). Dowodzi to, że cechy uważane za osiągnięcia kręgowców charakteryzowały już pierwsze strunowce. Poszukując krewniaków i przodka Yunnanozoon wśród innych kambryjskich i prekambryjskich organizmów (powinni się cechować metamerycznymi workami mięśniowymi ponad jelitem z bocznymi wypustkami otwartymi na zewnątrz) wskazać można na przypuszczalnego konodonta Odontogriphus ze środkowego kambru Burgen i Dickinsonia z prekambru Ediacara i Morza Białego.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1995, 40, 4; 341-360
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Some terebratulid populations from the Lower Kimmeridgian of Poland and their relations to the piotic environment
Populacje terebratul z dolnego Kimerydu Polski i ich środowisko biotyczne
Autorzy:
Dzik, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/21448.pdf
Data publikacji:
1979
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1979, 24, 4
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Remarks on the evolution Of Ordovician conodonts
Uwagi o ewolucji konodontów ordowickich
Zamechanija o ehvljucii ordovikskikh konodontov
Autorzy:
Dzik, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/22989.pdf
Data publikacji:
1976
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1976, 21, 4
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Evolution of 'small shelly fossils' assemblages of the Early Paleozoic
Autorzy:
Dzik, J
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/22998.pdf
Data publikacji:
1994
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
fauna kopalna
sylur
kambr
taksonomia
Alpy Karnijskie
paleozoik
hyolity
Chiny
Jakucja
Gory Swietokrzyskie
skamienialosci skorupkowe
ordowik
slimaki
skaly wapienne
paleontologia
mieczaki
malze
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1994, 39, 3; 247-313
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Features of the fossil record of evolution
Właściwosci kopalnego zapisu ewolucji
Autorzy:
Dzik, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20386.pdf
Data publikacji:
1991
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
paleontology
fossil record
evolution
methodology
Opis:
Neither allopatric speciations nor extinctions of lineages are directly observable in the fossil record. This significantly reduces the value of inferred durations of taxa as a basis for studies on patterns of evolution. The ranges of taxa detected in rock strata are inevitably shorter than the real durations of lineages. Rates of evolution estimated by counting reported ranges of taxa therefore appear higher than they really were. Biometric studies of gradually evolving lineages indicate that the durations of ‘species’ (morphologies) were actually many times longer. Therefore, the ancestor-descendant relationships along monospecific lineages remain the most important subjects of study in evolutionary paleontology. A way, in which an ancestor-descendant hypothesis can be falsified, is presented.
Testowalność rekonstrukcji przebiegu ewolucji jest jednym z najważniejszych zagadnień paleontologii ewolucyjnej. Wiąże się bezpośrednio z fundamentalnym problemem, czy drzewo rodowe spełnia wymagania stawiane teoriom naukowym. Jego rozstrzygnięcie wymaga precyzyjnego i jednoznacznego sformułowania zasad tworzenia hipotez o powiązaniach ewolucyjnych. Nie wystarcza konstruowanie ich przy użyciu obciążonych subiektywizmem pojęć taksonu i pokrewieństwa krwi. Obiektywnie wyróżnialne są natomiast zespoły skamieniałości w obrębie prób paleontologicznych wykazujące ciągły i jednomodalny rozkład zmienności morfologicznej (odpowiadające neontologicznym fenonom Mayra), które obejmują na tyle krótki odcinek czasu geologicznego, że przemiany ewolucyjne nie deformują w nich rozkładu zmienności. Hipotezy o stosunku pokrewieństwa przodek-potomek dotyczące co najmniej dwu takich jednostek o różnym wieku geologicznym są możliwe do obalenia (sfalsyfikowania) na gruncie paleontologii.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1991, 36, 2
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Early astogeny and relationships of the Ordovician rhabdomesine bryozoans
Autorzy:
Dzik, J
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20329.pdf
Data publikacji:
1992
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
ewolucja
ordowik
skamienialosci
paleontologia
ancestrula
mszywioly
wapienie
zooecia
astogeneza
Opis:
A diverse Ordovician assemblage of juvenile bryozoan colonies, with external phosphatic coatings allowing chemical extraction from the rock, shows a morphologic series probably corresponding to evolutionary step-by-step suppression in the formation of the external colony wall. Its formation was initially delayed leading to formation of the common bud (advanced corynotrypids). Then the permanent double-walled colony organization developed along the colony margin (Flabellotrypa-like). In the following evolutionary stage, the external wall was secreted only at the conical creeping stage immediately following ancestrula (typical rhabdomesines). With subsequent evolution the external wall completely disappeared, and the double-walled ancestrula grew vertically (advanced rhabdomesines and phylloporinids). This kind of the early astogeny characterizes also the oldest phyllodictyid cryptostome Prophyllodictya, studied in serial peels. Flabellotrypidae fam. n., Mojczatrypa halysitoides gen. et sp. n., Kielceporidae fam. n., Kielcepora ornata gen. et sp. n., Ojlepora gen. n., and Kielanopora gracilis gen. et sp. n. are proposed.
Dzięki licznym okazom młodocianych kolonii mszywiołów z otoczkami fosforanowymi, wytrawionym z ordowickich wapieni z Mójczy, możliwe stało się skompletowanie pełnego szeregu morfologicznego wzrostu złożoności astogenezy w ewolucji Rhabdomesina. Generalna tendencja polegała na redukcji stadium z zewnętrznym szkieletem aż do objęcia wspólną jamą ciała nawet ancestruli. W dalszej kolejności doprowadziło to do daleko posuniętej fizjologicznej integracji kolonii; struktury wspólne dla kolonii podlegać poczęły ewolucyjnej komplikacji zaś poszczególne zooecia uproszczeniu.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1992, 37, 1; 37-54
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Variability of conch morphology in a cephalopod species from the Cambrian to Ordovician transition strata of Siberia
Autorzy:
Dzik, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2082131.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
Arthropoda
Euarthropoda
Fuxianhuiida
Fuxianhuiidae
Guanshan Biota
Cambrian
Asia
Opis:
The fuxianhuiid arthropod Guangweicaris spinatus, from the lower Cambrian (Series 2, Stage 4), Guanshan Biota (Wulongqing Member, Canglangpu Formation), located in the vicinity of Kunming (Yunnan Province, southwest China), is redescribed based on new specimens and a re-examination of previously described material. A more complete overview of its morphology is given. Newly recognised features include: (i) a medial cephalic bulge; (ii) a tripartite hypostome; (iii) a pair of specialized post-antennal appendage (SPA); (iv) a putative telson; (v) two pairs of spines on the posteroventral margin of the terminal abdominal segment. This information is used to provide an emended diagnosis of the family Fuxianhuiidae, and the genus Guangweicaris.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 2020, 65, 1; 139-148
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Conodont biostratigraphy and paleogeographical relations of the Ordovician Mójcza Limestone (Holly Cross MTS, Poland)
Konodontowa biostratygrafia i sytuacja paleogeograficzna ordowickiego wapienia z Mójczy (Góry Świętokrzyskie, Polska)
Konodontovaja biostratigrafija i paleogeograficheskoe polozhenie ordovikskogo izvestnjaka Mujjchi (Sventokrzhiskie Gory, Polsha)
Autorzy:
Dzik, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20017.pdf
Data publikacji:
1978
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1978, 23, 1
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Origin of the Cephalopoda
Pochodzenie głowonogów
Autorzy:
Dzik, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20773.pdf
Data publikacji:
1981
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1981, 26, 2
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Emergence and succession of Carboniferous conodont and ammonoid communities in the Polish part of the Variscan sea
Powstanie i nastepstwo karbonskich zbiorowisk konodontow i amonitow w polskiej czesci oceanu waryscyjskiego
Autorzy:
Dzik, J
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/21380.pdf
Data publikacji:
1997
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
fauna kopalna
Protognathodus
konodonty
skamienialosci
Polska
karbon
Acutimitoceras prorsum
amonity
Siphonodella belkai
paleontologia
Neopolygnathus sudeticus
dewon
protegulum
Opis:
The end of the carbonate sedimentation of the Famennian Wocklumeria limestone in the Holy cross Mts and Sudetes coincides with the disappemance of a high-diversity warm-water assemblage of ammonoids and conodonts with elaborated platform elements. In replacement, a low diversity ammonoid community of Acutimitoceras prorsum and a thin-crown conodont Protognathodus fauna migrated to the afea. When carbonate sedimentation was re-established in the Tournaisian, the new high-diversity ammonoid and conodont faunas represented again almost the whole range of morphologies known from the Famennian. Migrations into the area from unknown sources dominated, with little contribution from the local phyletic evolution. This characteristic ammonoid-conodont community disappeared with the sea-level rise in the Siphonodella crenulata Zone, to emerge at the same time in the North American Midcontinent. The reverse direction of migrations marks the latest Tournaisian Scaliognathus anchoralis event. In yet another cycle of the late Viséan, the new high-diversity faunas were not able to develop as elaborate conch or platform element morphologies as before. In a review of the literature it is shown how the Variscan orogenic activity, progressing towards the Northeast, and glaciations in Gondwana influenced the distribution of late Carboniferous ammonoids in Poland. Conodont taxa Weyerognathus gen. n., Neopolygnathus sudeticus sp. n., and Siphonodella belkai sp. n. are proposed.
Koniec sedymentacji fameńskiego wapienia z Wocklumeria w Górach Świętokrzyskich i Sudetach oznaczał też zanik całego ciepłowodnego zespołu amonitów i konodontów o wysokim zróżnicowaniu taksonomicznym. Wśród ostatnich amonitów typowych dla dewonu dominowały bardzo różnorodne klimenie, zaś wśród konodontów palmatolepididy o najwyższym w ewolucyjnej historii dewońskich konodontów zróżnicowaniu aparatu. Zespoły, które pojawiły się później, były zupełnie odmiennej natury, o małym zróżnicowaniu taksonomicznym i rzucjącej się w oczy prostocie anatomicznej. Zespół amonitowy składał się praktycznie z jednego gatunku Acutimitoceras prorsum, pokrewnego najprostszym goniatytom wcześniejszej części famenu. Podobnie mało zróżnicowane i proste anatomicznie były konodonty, zdominowane przez jeden, bardzo zmienny gatunek Protognathodus, cechujący się cienką ścianą korony elementów ostatniej pary. Konodonty o takich cechach w innych przedziałach czasu geologicznego są szczególnie typowe dla środowisk zimnowodnych. Po pewnym czasie, odpowiadającym epizodowi sedymentacji ilastej (w Niemczech powstawały wówczas łupki Hangenberg), jeszcze przed końcem dewonu w arbitralnie dziś przyjętym jego znaczeniu, powróciły warunki sedymentacji wapiennej wapieni z Gattendorfia, a wraz z nimi wysoce zróżntcowane zespoły amonitów (udokumentowane w Sudetach) i konodontów. Reprezentowane wśród nich były wszystkie podstawowe typy morfologii znane z wapiennego famenu. Odpowiednikami klimenii stały się wtórnie rozwinięte amonity Eocanites, Pseudarietites i Paralytoceras, współwystępujące z prostszymi prionoceratidami. Miejsce wcześniejszych palmatolepididów i polygnathidów zajęty konodonty z grupy Siphonodella. Był to efekt imigracji z nieznanych źródłowych obszarów, z niewielkim udziałem ewolucji na miejscu. Bardzo charakterystyczny i szeroko rozprzestrzeniony zespół amonitów i konodontów wapieni z Gattendorfia został zastąpiony przez kolejne zespoły o niskim zróżnicowaniu wraz z nawrotem sedymentacji czarnych łupków zony Siphonodella crenulata, prawdopodobnie odpowiadającym podniesieniu poziomu wód w oceanach w środkowym turneju. Mniej więcej w tym samym czasie transgresja morza na kontynencie północnoamerykańskim przyniosła tam konodonty i rzadkie amonity, stanowiące chyba kontynuację rozwoju zespołów środkowoeuropejskich. Kolejny krótkotrwały nawrót wysoce zróżnicowanych zespołów do waryscyjskiego rejonu środkowej Europy przypadł na koniec turneju - z egzotyczną fauną konodontów Scaliognathus anchoralis i amonitów. Jeszcze raz zdarzyło się to w późnym wizenie, ale za każdym razem zróżnicowanie taksonomiczne i anatomiczne stawało się mniejsze. Najprawdopodobniej nie wystarczało czasu na ewolucyjne odtworzenie stosunków ekologicznych niszczonych przez kolejne zaburzenia klimatyczne. Dalsze przemiany zespołów konodontowych i amonitowych w poszczególnych obszarach polskiej części oceanu waryscyjskiego można interpretować jako skutek jego stopniowego zamykania oraz wpływu zlodowaceń Gondwany na klimat i eustatykę. Artykuł ten zawiera przegląd fauny konodontowej i amonitowej polskiego karbonu. Wśród różnorodnych aparatów konodontów, prowizorycznie zrekonstruowanych w oparciu o dostępne dane, są dwa reprezentujące nowe gatunki, Neopolygnathus sudeticus i Siphonodella belkai; zaproponowany też został nowy rodzaj Weyerognathus.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1997, 42, 1; 57-170
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Emergence and collapse of the Frasnian conodont and ammonoid communities in the Holy Cross Mountains, Poland
Autorzy:
Dzik, J
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/21673.pdf
Data publikacji:
2002
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
Ammonoidea
paleobiology
Conodonta
Polska
collapse
population variability
conodont
community
Frasnian
change
Devonian
evolution
Holy Cross Mountains
paleontology
ammonoid
Opis:
The dominant factor in faunal succession of conodonts in the Frasnian of Poland is the apparent immigration of species originating allopatrically in other regions. Each immigration event usually changes the population variability of a local species (character displacement). Only a few lineages show their phyletic evolution within the studied area. Attempts to distinguish conodont species on the basis of platform element shape failed in some of the latest Frasnian palmatolepidids. Even at the apparatus−based generic level, certain ramiform elements of the apparatus appear much more diagnostic than the platforms. Correlative value of the late Frasnian palmatolepidids of unknown apparatus structure is thus questionable. The evolution of platform elements in Ancyrodella offers a more solid basis for age determination although their great population variability makes resolution rather low and requires the population approach. The panderodontids Belodella(?) tenuiserrata sp., B. minutidentata sp. nov., B. robustidentata sp. nov., prioniodontid Icriodus kielcensis sp. nov., enigmatic monospecific Playfordiidae fam. nov., prioniodinids Dyminodina planidentata gen. et sp. nov., D. anterodenticulata sp. nov., D. kovalensis sp. nov., Pluckidina kielcensis gen. et sp. nov., P. slupiensis sp. nov., P. robustipegmata sp. nov., and P. lagoviensis sp. nov., derived polygnathid Avignathus bifurcatus sp. nov., probably secondarily simplified polygnathid Nicollidina gen. nov., and palmatolepidids Kielcelepis gen. nov., Lagovilepis gen. nov. and Klapperilepis gen. nov. are proposed.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 2002, 47, 4
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The origin and early phylogeny of the Cheilostomatous Bryozoa
Pochodzenie i wczesna filogeneza mszywiołów z rzędu Cheilostomata
Proiskhozhdenie i ranijj filogenez mshanok otrjada Cheilostomata
Autorzy:
Dzik, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/21916.pdf
Data publikacji:
1975
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1975, 20, 3
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Typologic versus population concepts of chronospecies : implications for ammonite biostratigraphy
Konsekwencje stosowania typologicznej lub populacyjnej koncepcji gatunku temporalnego dla biostratygrafii amonitowej
Autorzy:
Dzik, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/22295.pdf
Data publikacji:
1985
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Opis:
The effects of the application of horizontal (population) as opposed to vertical (typologic) taxonomy on precision of ammonite chronozonation are discussed and an example of stratigraphic inference that can be derived from the population method is presented. An almost complete macroconch from Świętoszewo, Pomerania, is compared with a standard, biometrically studied series of samples from the Early Volgian of Brzostówka, Central Poland. Specimens identical morphologically with that from Świętoszewo can be found among extreme end-members of the population variability much above and below the horizon of the best fit with the mean for the sample. Time correlation is thus a probabilistic kind of inference as the probable identity of time decreases with increasing distance from the horizon of the best fit. For this reason vertical (typologic) diagnoses of chronospecies cannot result in better and more reliable correlations than a horizontal (population) one. Because the typologic species concept leads to false representation in phylogenetics and biogeography it is proposed to abandon its use in biostratigraphy.
Gatunek w paleontologii obok obiektywnych wymiarów morfologicznych i geograficznych w każdym momencie czasu swojego występowania ma również, nieznany neontologii, subiektywny wymiar czasowy. Pozostawmy na uboczu nierozstrzygalny na gruncie paleontologii problem czy granice gatunków mogą być obiektywnie nieciągłe w czasie ograniczając rozważania do dziedziny udowodnionej ciągłości przemian ewolucyjnych w obrębie znanych ciągów filogenetycznych. W każdym z licznych tego rodzaju przypadków znanych badaczom konodontów, graptolitów czy amonitów wyznaczanie granic gatunku w obrębie ciągu jest arbitralną decyzją taksonoma. Ze względu na konieczność identyfikacji przedstawicieli gatunku w różnych stanowiskach wyznaczenie takie musi być oparte na cechach morfologicznych podlegających ewolucji w obrębie ciągu i przez to umożliwiających odróżnienie gatunku od jego przodków i potomków bez potrzeby odwoływania się do datowań. Stosowane bywają dwie zasadniczo odmienne metody wyznaczania granic gatunku temporalnego (chronospecies). Zgodnie z najczęściej używaną z nich, granicę gatunku definiuje się jako powstanie diagnostycznej cechy lub grupy cech. Początkowo cechy te właściwe są skrajnym morfotypom w populacji. Stopniowo w toku ewolucji ich udział w populacji wzrasta, stają się typowe dla jej wszystkich osobników, póki wreszcie nie zostaną wyparte przez nowe cechy, które mogą posłużyć do zdefiniowania kolejnego gatunku temporalnego. Ponieważ linia rozdzielająca gatunki na standartowym diagramie (fig. 1) jest pionowa, metodę tę nazywa się metodą wertykalną. W istocie jest to zastosowanie typologicznej koncepcji gatunku. Druga z metod, nieczęsto stosowana, opiera granice gatunku temporalnego na własnościach całej populacji (czy raczej próby) kopalnej. Początek gatunku może być wskazany ściśle jedynie w topotypowym profilu geologicznym, tam gdzie został arbitralnie wyznaczony. We wszystkich innych stanowiskach próba może być zidentyfikowana jako należąca do danego gatunku jeśli jej cechy nie odbiegają istotnie od cech morfologicznych populacji typowej dla tego gatunku. Przyjmuje się milcząco, że podobieństwo morfologiczne odpowiada genetycznej bliskości i brak istotnych różnic morfologicznych wskazuje na potencjalną możliwość krzyżowania pomiędzy populacjami współwystępującymi czasowo. Rozumowania tego nie można jednak odnieść do różnowiekowych populacji stanowiących części ciągu ewolucyjnego. Identyfikacja prób z różnych stanowisk jako należących do jednego gatunku, nawet jeśli jest oparta na czysto morfologicznych podstawach, wymaga powzięcia pewnego wyobrażenia o czasowych stosunkach pomiędzy populacjami. Populacje przejściowe pomiędzy typowymi populacjami kolejnych gatunków temporalnych należących do jednego ciągu nie mogą być zazwyczaj jednoznacznie zidentyfikowane z którymkolwiek z tych gatunków. Granica pomiędzy tymi gatunkami jest więc rozmyta. Ponieważ jednak strefa rozdzielająca gatunki jest pozioma (fig. 1) metodę tę nazwano horyzontalną lub populacyjną. Na pierwszy rzut oka pierwsza metoda sprawia wrażenie bardziej precyzyjnej i wygodniejszej w użyciu. Byłoby tak, gdyby nie komplikacje występujące na styku dwu kolejnych temporalnych gatunków wydzielonych przy pomocy metody wertykalnej. Nietrudno zauważyć, że samo użycie tej metody wprowadza efekt zazębiania się zasięgów wiekowych kolejnych gatunków temporalnych. Reprezentują one wszak z założenia przyjętego na początku jednorodną linię ewolucyjną i w żadnym momencie nie występował więcej niż jeden obiektywnie wyróżnialny biologiczny gatunek. Tymczasem w wyniku zastosowania metody wertykalnej uzyskujemy drzewo rodowe, w którym przez pewien czas współwystępują ze sobą obydwa gatunki. Jest to obraz fałszywy. Niezgodne z rzeczywistością jest wyznaczanie specjacji (rozdzielania się dróg ewolucji poszczególnych części populacji) na początku zasięgu czasowego tak zdefiniowanego gatunku. Co gorsza, tego rodzaju pozorne specjacje są nieodróżnialne od specjacji prawdziwych, rzeczywistych rozdzieleń dróg ewolucji, skoro zostaną wprowadzone do drzewa rodowego. Metoda wertykalna prowadzi zatem nieuchronnie do rozdzielania obiektywnych gatunków biologicznych (rozróżnialnych w każdym horyzoncie czasowym) na subiektywne gatunki typologiczne. Skutki tego bywają opłakane. Nie sposób porównywać ze sobą zróżnicowania zespołów organizmów z różnych stanowisk, jeśli do ich opisu użyto typologicznej koncepcji gatunku, bowiem z zasady nie próbuje się wówczas określić rzeczywistej liczby występujących w nich gatunków biologicznych. Cóż zaś warta jest biogeografia bez możliwości obiektywnych porównań stopnia zróżnicowania zespołów i ścisłej identyfikacji gatunku? Te same morfotypy mogą przecież występować w populacjach nader różnych gatunków, tak jak i różne morfotypy mogą w istocie należeć do tego samego gatunku. Nie lepiej muszą przedstawiać się rekonstrukcje par dymorficznych, polegające raczej na dobieraniu podobnych do siebie samców niż na zasadnej analizie stosunków biologicznych. Z nomenklatorycznego punktu widzenia podstawowa różnica pomiędzy wertykalną (typologiczną) a horyzontalną (populacyjną) koncepcją gatunku temporalnego polega na odmiennym rozumieniu funkcji holotypu i serii typowej. W koncepcji typologicznej holotyp (lub cała seria typowa wybrana przez autora gatunku) jest standartem średniej wartości cech morfologicznych właściwych dla gatunku zgodnie z jego definicją. W koncepcji populacyjnej holotyp jest niczym więcej niż przedstawicielem typowej populacji. Jest dogodnym wskaźnikiem czasowoprzestrzennych koordynat tej populacji. Nie musi być wcale typowym przedstawicielem populacji typowej ani gatunku. Wszelkie identyfikacje taksonomiczne zgodne z metodą horyzontalną odwołują się do populacji typowej a nie holotypu. W angielskojęzycznej części artykułu wykazuję, na przykładzie identyfikacji okazu amonita ze Swiętoszewa na Pomorzu zachodnim z odpowiednią częścią standartowego ciągu ewolucyjnego opisanego na podstawie profilu w Brzostówce koło Tomaszowa Mazowieckiego, że zastosowanie koncepcji populacyjnej nie zmniejsza precyzji datowania warstw skalnych w oparciu o skamieniałości. Czyni natomiast wnioskowanie bardziej przejrzystym odsłaniając słabości metody biostratygraficznej zazwyczaj ukryte za pozornie ścisłą nomenklaturą taksonomiczną.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1985, 30, 1-2
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Early Ordovician conodonts from the Barrandian and Bohemian-Baltic faunal relationships
Dolnoordowickie konodonty barrandienu a czesko-bałtyckie pokrewieństwa faunistyczne
Autorzy:
Dzik, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/22543.pdf
Data publikacji:
1983
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Opis:
The typical Baltic conodont Baltoniodus has been identified in the Bohemian Early Ordovician Klabavian and Sarkan stages. In the upper part of the Klabava Formation (locality Svatoštěpánský rýbnik near Mýto) Baltoniodus is associated with species of the genera Drepanoistodus, Scalpellodus and Drepanodus, which also occur in the Baltic area. This contrasts with dissimilarity, stressed by many authors, between Baltic and Bohemian faunas thought to belong to different paleozoogeographic provinces. A review of other groups of fossils indicates that migrations between these regions in the Early Ordovician were not uncommon. Klabavian B. bohemicus sp. n. is morphologically intermediate between Acodus deltatus, B. crassulus, and B. triangularis sensu Lindström, 1971 and may be identical with the oldest populations of B. navis sensu Van Wamel, 1974. According to the interpretation presented of the evolutionary relationships of B. bohemicus sp. n., the upper part of the Klabava Formation is correlated with the Latorpian-Volkhovian boundary. The conodontophorid assemblage from Mýto differs in its much lower diversity from Baltic assemblages containing species of the same genera. This supports the concept of the cold-water nature of the Bohemian Ordovician. It is suggested that the subpolar (“Antarctic”) convergence was between Baltica and the Moldanubicum, and selectively separated faunas in the Early Ordovician.
W formacjach klabawskiej i szareckiej dolnego ordowiku okolic Pragi stwierdzono występowanie konodontów o bałtyckich pokrewieństwach. Szczególnie obfitują w konodonty wapniste tufity górnej części formacji klabawskiej, odsłaniające się w stanowisku Svatotoštěpánský rýbnik koło Mýta. Zespół konodontów jest tam zdominiowany przez nowy gatunek z rodzaju Baltoniodus, przy znacznym udziale znanych z regionu bałtyckiego gatunków rodzajów Drepanoistodus, Scalpellodus i Drepanodus. Baltoniodus bohemicus sp. n. jest, pod względem stopnia rozwoju ząbkowania poszczególnych elementów aparatu, pośredni pomiędzy Acodus deltatus (bez ząbków) a B. crassulus i B. triangularis sensu Lindström, 1971 (z zaczątkowym ząbkowaniem większości elementów). Być może obejmuje on, obok populacji czeskiej, również najstarsze szwedzkie populacje B. navis sensu Van Wamel, 1974. Zgodnie z tą interpretacją, górna część formacji klabawskiej (i tym samym piętra klabawskiego) odpowiada wiekowo pograniczu bałtyckich pięter latorp i wołchow. Mimo występowania bliskich lub nawet identycznych z bałtyckimi gatunków, zespół konodontów z formacji klabawskiej zdecydowanie różni się od podobnych zespołów bałtyckich bardzo niskim zróżnicowaniem taksonomicznym oraz odmiennymi proporcjami ilościowego udziału poszczególnych gatunków. Interpretuje się to jako jeszcze jedno potwierdzenie zimnowodnego charakteru morskiego ekosystemu Moldanubiku we wczesnym ordowiku. Stosunkowo ścisłe powiązania konodontów z czeskiego i bałtyckiego ordowiku kontrastują ze znaną od dawna odmiennością faun trylobitów (Whittington and Hughes 1972, 1973), ramienionogów (Williams 1973; Havliček and Branisa 1980), szkarłupni i bentonicznych mięczaków (Marek 1976). Fauna łodzików z formacji szareckiej, obok gatunków prawdopodobnie wspólnych z regionem bałtyckim, zawiera też formy z ordowiku bałtyckiego nieznane (por. Dzik, 1984), różni się także ilościowym udziałem poszczególnych grup taksonomicznych. Fauny małżoraczków z Czech są znacznie słabiej poznane od równowiekowych, dolnoordowickich faun bałtyckich, dostępne dane wskazują już jednak na ich znacznie mniejsze zróżnicowanie i pogłębiającą się w trakcie wczesnego i środkowego ordowiku odrębność (Přibyl 1979). W nieopisanym dotąd zespole małżoraczków z formacji klabawskiej występują jednak gatunki o wyraźnie bałtyckich pokrewieństwach (fig. 6), są bowiem powody do przypuszczenia, że bałtycka linia ewolucyjna Glossomorphites wywodzi się ze wspólnego pnia z czeską linią Cerninella. Zjawisko wybiórczego przenikania pomiędzy ekosystemami bałtyckim, świętokrzyskim i czeskim niektórych grup organizmów (głównie nektonicznych łodzików i konodontów oraz planktonicznych graptolitów), przy zupełnej niemal separacji wielu grup bentosu, znajduje wyjaśnienie w palinspastycznej rekonstrukcji rozmieszczenia lądów w dolnym ordowiku (fig. 7). Wynika z niej, że pomiędzy kontynentem Baltica a Moldanubikiem winna się znajdować strefa kowergencji subpolarnej („antarktycznej”). Konwergencja prądów morskich, stwarzając ostrą granicę między obszarami wód powierzchniowych o różnej temperaturze mogła stanowić dostateczną zaporę uniemożliwiającą swobodne mieszanie się faun. Wyspa Świętokrzyska, faunistycznie powiązana z kontynentem Baltica, znajdowała się zapewne na północ od konwergencji. Posługiwanie się w rozważaniach biogeograficznych pojęciem stopnia zróżnicowania faun (diversity) nasuwa potrzebę jego jednoznacznego zdefiniowania i określenia sposobu pomiaru. Dla potrzeb niniejszego opracowania przyjąłem, za Berry et al. (1979), wskaźnik zróżnicowania (index of diversity) wyliczany w ten sam sposób co zawartość informacji shannonowskiej. Miarą zróżnicowania zespołu kopalnego (fossil assemblage) jest więc stopień niemożności określenia, do jakiego gatunku należy okaz losowo wzięty z próby. Wzór Shannona na zawartość informacji (I) ma postać: I = - nƩi=1 Pi log₂ Pi gdzie Pi—prawdopodobieństwo poszczególnego zdarzenia i; po zamianie logarytmu o podstawie 2 na logarytm dziesiętny jednostką informacji zamiast bitu staje się hartley: I = -c nƩi=1, Pi log Pi. Stosując oparty na takim równaniu wskaźnik do porównywania zespołów, można pominąć współczynnik c, stosując uproszczony wzór: D = -nƩs=1 Cs log Cs gdzie Cs — udział okazów poszczególnego gatunku s w próbie (lub: stosunku liczby okazów danego gatunku do ogólnej liczby okazów w próbie). Potrzeba ustalenia jednoznacznej, hierarchicznej klasyfikacji jednostek paleobiogeograficznych jest paląca (por. Waterhouse 1976; Kauffman and Scott 1976). Mimo znacznej liczby propozycji terminologicznych (por. Sylvester-Bradley 1971) daleko w tej dziedzinie do osiągnięcia zgodności poglądów choćby przez znaczną część badaczy. Wynika to przede wszystkim z niewielkiej stosowalności klasyfikacji opartych na zespołach lądowych do biogeografii oceanów. Ekosystemy lądowe mają z reguły ostre (dyskretne) geograficzne granice odpowiadające granicom lądów, jednoznacznemu rozdzielaniu obszarów nizinnych przez grzbiety górskie etc. Tego rodzaju zewnętrznych ograniczeń pozbawiona jest większość ekosystemów morskich. Podstawą do wytworzenia się ostrych granic mogłaby być znaczna wewnętrzna integracja biocenoz i związany z tym brak ciągłych przejść pomiędzy różnymi typami biocenoz. Im wyższej rangi jednostka biogeograficzna, tym jednak stopień integracji jest mniejszy. Już na poziomie ekosystemu odpowiadającego pojedynczej biocenozie stopień integracji jest nikły lub prawie żaden (Hoffman 1979). Ciągłość przestrzennych i strukturalnych przejść pomiędzy różnego typu biocenozami jest dobrze empirycznie uzasadniona (Cisne and Rabe 1977; Dzik 1979). Wyjątek stanowią biocenozy, w których koncentracja biomasy jest na tyle duża, że powoduje istotne zmiany środowiska. Tego rodzaju biocenozy mają ostre terytorialne granice. Należą tu m.in. różnego rodzaju rafy, biohermy i ławice (Dzik 1972b). Waterhouse (1976) zaproponował hierarchiczny system klasyfikacji jednostek biogeograficznych oparty na randze charakteryzujących je jednostek taksonomicznych. Istotna wada tkwi w samym jego założeniu — niejednoznaczność i niestabilność rang taksonów pogłębia się wręcz w miarę wprowadzania wciąż nowych „filozofii” taksonomii. Można się więc obawiać o stabilność i jednoznaczność opartych na nich klasyfikacji biogeograficznych. Wydaje się, że lepszą drogę wybrali Kauffmann i Scott (1976), kórzy przedstawili złożoną hierarchiczną klasyfikację jednostek biogeograficznych opartą na procentowym udziale endemicznych taksonów. Wprowadzenia tego rodzaju kwantyfikacji do opisu ordowickich jednostek paleobiogeograficznych napotyka jednak na poważne metodologiczne trudności. Stopień endemiczności jest oczywiście różny w różnych grupach organizmów (doskonałym tego przykładem może być stopień odmienności faun konodotów w stosunku do trylobitów pomiędzy Czechami i regionem bałtyckim). Nawet przy założeniu równowartościowości liczby endemitów niezależnie od grupy taksonomicznej musi to prowadzić do uzależnienia rangi jednostki biogeograficznej od stopnia opracowania taksonomicznego faun. Założenie takie nie wydaje się zresztą możliwe do przyjęcia — inny jest oczywiście sens endemiczności nektonicznego głowonoga przechodzącego w rozwoju stadium pelagicznej larwy niż np. bentonicznego ślimaka przechodzącego cały rozwój larwalny wewnątrz osłonek jajowych. Żeby uniknąć niejednoznaczności czy arbitralnego wyboru szczegółowych kryteriów klasyfikacji przyjmuję dla potrzeb niniejszego opracowania uproszczoną klasyfikację jednostek biogeograficznych. Opieram ją nie na postulowanej wewnętrznej integracji, lecz na zewnętrznych ograniczeniach terytoriów zajmowanych przez ekosystemy, poszukując analogii z ograniczeniami terytorialnymi ekosystemów lądowych. Możliwość obięktywnego wyznaczenia granic jest w takim przypadku ograniczona przez możliwość znalezienia ostrych granic w strefach działania tych zewnętrznych czynników. Mogą to być brzegi morskie, granica szelfu, termoklina, strefa konwergencji ciepłych i zimnych prądów, zasięg wznoszenia mas wodnych dostarczających biogenów, etc. Oznacza to subtelne ale istotne przesunięcie w ujęciu definicji jednostek biogeograficznych. Nie będą one rozumiane jako wyższej rangi zespoły faun, o geograficznych granicach zależnych od taksonomicznej przynależności diagnostycznej faun, lecz jako zespoły ekosystemów (por. Kauffmann and Scott 1976). Pojęcie ekosystemu w ekologii odnosi się zazwyczaj do możliwie małego zespołu (community, assemblage, biocoenosis) wraz z jego środowiskiem abiotycznym, który może funkcjonować jako system zamknięty pod względem przepływu informacji biologicznej (tzn. informacji funkcjonalnej, zawartej w systemach żywych i wykorzystywanej do kontrolowania przepływu energii i materii wraz z zawartą w niej informacją strukturalną). Jest to więc system o stabilnej zawartości informacji biologicznej. Zdyskredytowanie koncepcji wewnętrznie zintegrowanego, dyskretnego typu morskiej biocenozy (Hoffman 1979) każe szukać odpowiednika lądowych ekosystemów o przedstawionych właściwościach (w rodzaju lasu, jeziora etc.) na wyższym poziomie organizacji zespołów morskich. Bez zastrzeżeń można przypisać termin „ekosystem” (rozumiany jako system o prawie zamkniętym obiegu informacji biologicznej) do epikontynentalnego morza, ograniczonego przez krawędź szelfu i wybrzeża lądu oddzielające go od sąsiadnich mórz. Do tak rozumianego ekosystemu morskiego można stosować model biogeografii wyspowej McArthura i Wilsona (1963, 1967; por. Williams 1976). Klimaksowe ekosystemy kopalne mają, w przeciwieństwie do dzisiejszych ekosystemów morskich badanych przez ekologię, istotny wymiar czasowy. Z jego istnienia wynika konieczność uwzględnienia przepływu i zmian zawartości informacji biologicznej w ekosystemach kopalnych. Zmiany te polegają na trzech rodzajach procesów biogeograficznych (1) ewolucji poszczególnych gatunków (dyskusyjny jest problem integracji procesów ewolucyjnych w obrębie ekosystemów, por. Boucot 1979); (2) przemieszczaniu zespołów ogranizmów w obrębie ekosystemów (faunal shift, Jaanusson 1976); (3) migracjach gatunków z innych ekosystemów, które mogą prowadzić w skali geologicznego czasu do zmian stanu równowagi faunistycznej (faunal equilibrium MacArthura i Wilsona 1963). Zgodnie z przedstawionymi wyżej regułami możliwe jest stworzenie hierarchicznego systemu klasyfikacji jednostek biogeograficznych o różnym stopniu informacyjnej „nieszczelności”, które mogą być zastosowane do paleobiogeografii europejskiego ordowiku. Posłużyłem się dwiema takimi jednostkami, 1. Prowincja, rozumiana jako zespół morskich biocenoz, pomiędzy którymi następuje swobodny przepływ gatunków. Ekosystemem takim było epikontynentalne morze Moldanubiku, wyspy Świętokrzyskiej czy kontynentu Baltica — dzisiejszym odpowiednikiem może być Morze Północne lub Bałtyk. 2. Państwo (realm), rozumiane jako zespół epikontynentalnych mórz rozdzielonych barierami topograficznymi (np. głębią oceaniczną) utrudniającymi ale nie uniemożliwiającymi wymianę faun. Od innych zespołów ekosystemów mórz jest ono wyodrębnione barierami hydrograficznymi podkreślającymi różnice klimatyczne i bardzo ograniczającymi migrację (np. granice kontynentów, konwergencja prądów morskich). Termin ten można więc odnieść do kontynentu Baltica wraz z wyspą Świętokrzyską i kilkoma innymi ekosystemami — dzisiejszym odpowiednikiem jest np. region subantarktyczny wyodrębniony przez konwergencję antarktyczną.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1983, 28, 3-4
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Gradual evolution of conodontophorids in the Polish Triassic
Ciągła ewolucja konodontów w triasie Polski
Autorzy:
Dzik, J.
Trammer, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20281.pdf
Data publikacji:
1980
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Opis:
A monospecific continuum of populations of the conodont genus Gondolella occurs in a 23 m thick limestone set at the Anisian/Ladinian boundary in the southwest margin of the Holy Cross Mts, Poland. The change in distribution of morphological characteristics of the platform element is gradual and consists in an increase in contribution of morphologically juvenile stages to the fossil populations. Purely ecological interpretation of this trend as a continuous change in population dynamics is refuted. The trend reflects a true evolution. The other elements of the apparatus Gondotella do not undergo any significant changes, except possibly for the pl element ("Enantiognathus"). Time span separating fossil populations with non-overlapping standard-deviation ranges of diagnostic features sets actually the limit to recognition of temporal subspecies. This is also the limit to precision of biostratigraphic zonation based upon temporal taxa. It is here proposed to introduce a nomenclatorial difference between temporal and geographical (or biological) subspecies by insertion of a dash between specific and subspecific names.
W 23 metrach miąższości wapieni pogranicza anizyku i ladynu na SW obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich, występuje nieprzerwany monospecyficzny ciąg populacji konodontów rodzaju Gondolella. Zmiany rozkładu cech morfologicznych elementu platformowego mają ciągły charakter i polegają na zwiększaniu udziału w populacji kopalnej stadiów morfologicznie młodocianych (fig. 2, 4, 5). Przedyskutowano i wykluczono czysto ekologiczną interpretację tych zmian jako ciągłych zmian dynamiki populacji. Mają one ewolucyjny charakter. Przedstawiony tutaj ciąg ewolucyjny rodzaju Gondolella w dolnym ladynie środkowej Europy stanowi niewielki wycinek, niezbyt zresztą burzliwej ewolucji tego rodzaju (fig. 1). Nie ma jednak powodów sądzić, że odcinek ten wyróżnia się jakimiś szczególnymi cechami od pozostałych epizodów w ewolucji tego i innych rodzajów konodontów. Można go więc potraktować jako przykład modelowy, ilustrujący problemy taksonomiczne i biostratygraficzne pojawiające się przy zwiększaniu precyzji badań paleontologicznych. To, czy zakres zmian ewolucyjnych rodzaju Gondolella w obrębie naszego 23-metrowego profilu (fig. 4), uznamy za przekraczający różnice gatunkowe pomiędzy gatunkami temporalnymi, czy nie, jest sprawą umowy. Nie oznacza to jednak, że wszelkie wydzielenia taksonomiczne w paleontologii mają arbitralny charakter. Wydzielenia gatunków w obrębie jednej próby, czy synchronicznych z ewolucyjnego punktu widzenia prób (pomijamy tu problem możliwości przeprowadzenia takiej synchronizacji), mają charakter obiektywny niemal w tym samym stopniu co wydzielane dzisiaj gatunki współcześnie żyjących organizmów. Przyjęcie biologicznego ujęcia gatunku nie zmniejsza trudności z wyznaczeniem pionowego zasięgu, a nawet pozornie je zwiększa. Jest ono ciągle arbitralne. Znaczna wewnątrzpopulacyjna zmienność w obrębie każdej z prób wprowadza dodatkowe utrudnienia. Chciałoby się, żeby wydzielane w czasie temporalne gatunki i podgatunki były od siebie odróżnialne bez konieczności badań biometrycznych. Niecelowe byłoby więc wydzielanie temporalnych taksonów różniących się tak niewiele, że standartowe odchylenia diagnostycznych cech zachodziłyby na siebie. W badanym profilu jednoznacznie odróżnialne są tylko próby skrajne. Nie wydaje się zatem uzasadnione wydzielanie na tym odcinku czasowym więcej niż dwu temporalnych podgatunków (fig. 2). Już w samym przejęciu przez paleontologię zasad taksonomii neontologicznej zawiera się implicite nadzieja, że przejścia ewolucyjne między taksonami mają nieciągły charakter. Stosunkowo rzadkie dostrzeganie przez autorów konfliktu między zasadami taksonomii a charakterem dokumentacji paleontologicznej ma swoją główną przyczynę w niekompletności dokumentacji paleontologicznej. Ominięciem tych trudności jest też przyjęcie zasady arbitralności wydzieleń na poziomie gatunkowym, czyli faktyczna rezygnacja z korzystania z osiągnięć taksonomii biologicznej w obiektywizacji pojęcia gatunku. Wreszcie, naturalna nieregularność przebiegu przemian ewolucyjnych pozwala niekiedy na postawienie granicy między gatunkami w odcinkach przyspieszenia ewolucji albo kondensacji stratygraficznej (zwolnienia sedymentacji). Wydzielając nowy gatunek paleontologiczny wyjątkowo rzadko mamy jednak pewność, że jest on od sąsiednich czasowo gatunków oddzielony wyraźnym przyspieszeniem tempa ewolucji. Przyjmowanie a priori nieciągłości przemian ewolucyjnych pomiędzy gatunkami temporalnymi, jak chcą Gould i Eldredge (1977), aczkolwiek atrakcyjne dla tradycyjnej taksonomii, wydaje się metodologicznie niebezpieczne. Każda nieciągłość w dokumentacji będzie wówczas traktowana jako dowód nieciągłego przejścia pomiędzy gatunkami, jak to wskazał Gingerich (1978), a każda nieciągła różnica pomiędzy różnowiekowymi populacjami jako dowód odrębności gatunkowej. Postulujemy zgodnie z Simpsonem (1961) traktowanie gatunku paleontologicznego jako jednostki rozciągłej czasowo (w przeciwieństwie do gatunku biologicznego), która oprócz obiektywnych granic w każdym przedziale czasowym (równoznaczność z gatunkiem biologicznym) ma subiektywnie wyznaczone granice czasowe. Postawienie tych granic na przyspieszeniu tempa ewolucji jest postulatem a nie atrybutem wynikającym z samej natury gatunku temporalnego. Takie ujęcie gatunku jest w praktyce stosowane od dawna przez wielu autorów (np. Bergström 1971, 1978 etc.). Do niebezpiecznego bałaganu terminologicznego doprowadziło w paleontologii stosowanie pojęcia podgatunku zamiennie w stosunku do rasy geograficznej i jako mniejszej od gatunku jednostki przemian ewolucyjnych. W praktyce termin ten przejął funkcje wyrugowanej z taksonomii odmiany. Skutkiem kompletnego pomieszania pojęć jest częste opisywanie nowych podgatunków w obrębie pojedynczych prób. Różnica w znaczeniu pojęcia podgatunku jako rasy geograficznej i podgatunku temporalnego (patrz Mayr 1969) zawiera się w tym, że przekrojem czasowym podgatunku temporalnego jest gatunek biologiczny, zaś wydłużony w czasie podgatunek biologiczny przekształcony być może w serię arbitralnie wydzielanych podgatunków temporalnych. Podgatunek temporalny może się składać zatem z licznych ras geograficznych (podgatunków biologicznych). Dla uniknięcia nieporozumień proponujemy drobną modyfikację sposobu zapisu nazw podgatunków temporalnych. Proponujemy mianowicie połączenie nazw szczebla gatunkowego i podgatunkowego podgatunku temporalnego myślnikiem. Przy takim ujęciu terminologicznym podgatunki temporalne mogą stanowić podstawę do tworzenia równoczasowych podgatunków geograficznych, np. nazwa Gondolella mombergensis-haslachensis santacrucensis oznaczałaby geograficzną rasę czyli grupę populacji żyjących na obszarze Gór Świętokrzyskich w tym samym czasie, co populacje podgatunku Gondolella mombergensis-haslachensis ze Szwabii. Użycie podgatunku rozumianego jako rasa geograficzna jest w paleontologii możliwe tylko w wyjątkowych przypadkach. Precyzja i wiarygodność wyznaczeń biostratygraficznych bezpośrednio zależą od precyzji i wiarygodności wydzielania temporalnych jednostek taksonomicznych, na których wyznaczenie jest oparte. Metodologiczne ograniczenia taksonomii są równocześnie ograniczeniami biostratygrafii. Wśród biostratygrafów rozpowszechnione jest przekonanie, że biologiczny czy formalny sposób ujęcia gatunku nie ma większego wpływu na wartość wydzieleń biostratygraficznych. Zapoznanie się z przedstawionym tutaj przebiegiem ewolucji ważnych biostratygraficznie konodontów wykazuje błędność takiego mniemania. Każdy morfotypowy gatunek na krańcach czasowego rozprzestrzenienia jest reprezentowany przez skraje zmienności wewnątrzpopulacyjnej gatunku biologicznego. Im większa próba, tym większe prawdopodobieństwo znalezienia takiego skrajnego morfotypu. Prowadzi to do paradoksalnego wniosku, że zakres opartej na morfotypowym gatunku biozony zależy od liczebności skrajnych prób. Im większe próby, tym dłuższa biozona. Z punktu widzenia "gradualizmu ewolucyjnego" jest oczywiste, że precyzja określenia granic zon nie może być (bez ilościowych analiz prób) większa od odcinka ewolucji, w trakcie którego zmienności diagnostycznych cech skrajnych populacji oddalą się przynajmniej w tym stopniu, że ich standartowe odchylenia nie będą na siebie zachodziły. W badanym przez nas profilu tylko skrajne próby zawierają populacje, które można bez trudu od siebie odróżnić. Postawienie precyzyjnej granicy pomiędzy nimi, która mogłaby wyznaczyć precyzyjne granice poziomów, jest niemożliwe, nawet przy pomocy badań biometrycznych, ze względu na oscylację kierunku przemian ewolucyjnych. Na obecnym etapie badań wyodrębnienie na badanym odcinku trzech poziomów, postulowane przez Kozura (1968) jest nierealistycznie dokładne. Żywe przyjęcie koncepcji punctuated equilibrium jest w pewnym stopniu wyrazem marzeń biostratygrafów o znalezieniu jednoznacznych i precyzyjnych wyznaczników poziomów biostratygraficznych. Granice takie miałyby wyznaczać gwałtowne pojawianie się gatunków (momenty specjacji w rozumieniu zoologicznym). Powiększająca się dokumentacja wydarzeń ewolucyjnych na poziomie populacyjnym coraz wyraźniej wykazuje, że jest to tylko pobożne życzenie. Ostre granice poziomów wyznaczać mogą jedynie luki w dokumentacji paleontologicznej (np. powierzchnie nieciągłości sedymentacyjnej), lub migracje fauny. Wartość korelacyjna takich granic jest jednak problematyczna, nie można bowiem a priori zakładać ich równo-czesności na dużych obszarach. Wręcz przeciwnie, bardziej prawdopodobne jest, że tak zmiany układu rodzajów osadu jak i rozprzestrzenienie związanych z nim organizmów są niesynchroniczne w różnych częściach zbiornika (por. Cisnę and Rabę 1978, Johnson 1979). Słusznie jest do wyznaczania granic poziomów wykorzystać naturalną nierównomierność tempa ewolucji i stawiać je w okresach przyspieszenia przemian ewolucyjnych. Stwierdzenie, że granica między zonami ma nieciągły charakter wymaga jednak wpierw udowodnienia, że wystąpiło przyspieszenie ewolucji diagnostycznych form. Warunek ten spełniony jest jednak rzadko. Wówczas liczyć się należy z tym, że granica między poziomami jest równie rozciągła w czasie co same poziomy. Ewolucja konodontów przedstawiona tutaj jest tego przykładem.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1980, 25, 1
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Late Cambrian eocrinoid Cambrocrinus
Autorzy:
Dzik, J
Orlowski, S.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/21429.pdf
Data publikacji:
1993
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
Gory Swietokrzyskie
Acadocrinus
Cambrocrinus
kambr
Cambrocrinus regularis
skamienialosci
szkarlupnie
eokrynoidy
morfologia
budowa strukturalna
paleontologia
Opis:
Morphology of the stem in Cambrocrinus regularis Orłowski 1968 from the early Late Cambrian of the Holy Cross Mts, with only one type of columnals in its proximal conical part but with well developed marginal fulcra connecting them alternately in pairs, places it in between the Middle Cambrian Acadocrinus and Late Cambrian Ridersia. In the presence of thecal ribbing with ribs radiating toward plate corners, which is definitely not homologous to the ribbing of Ridersia, Macrocystella, and later cystoids, it departs from the main eocrinoid lineage leading to the rhombiferans. A new family Cambrocrinidae is therefore proposed to include Cambrocrinus and Eocystites.
Szkarłupnie znane są z dwu obfitych stanowisk w kambrze Gór Świętokrzyskich. Starszy zespół ze środkowokambryjskich piaskowców z Jugoszowa, niegdyś pomyłkowo zinterpretowany jako reprezentujący archeocjaty, wciąż oczekuje szczegółowej rewizji taksonomicznej. Przedmiotem tego artykułu jest zaś populacja Cambrocrinus regularis Orłowski 1968 z Wąworkowa, występująca w obrębie formacji późnokambryjskich piaskowców z Wiśniówki. Zgromadzona przez drugiego autora kolekcja skamieniałości Cambrocrinus liczy 56 mniej lub bardziej kompletnych kielichów, 85 pojedynczych płytek oraz 18 fragmentów łodyg. Choć gruboziarniste piaskowce, w których występują ośrodki kielichów Cambrocrinus, nie przechowały szczegółów ich morfologii, materiał jest dostatecznie obfity by umożliwić identyfikację nie tylko struktury kielicha ale i zakresu jego wewnątrzpopulacyjnej zmienności. Kielich dojrzałego C. regularis składał się z siedmiu kręgów liczących zazwyczaj po pięć do siedmiu płytek. Odmienność liczby płytek w górnych i dolnych kręgach wymuszała odejście od standardowego sześciokątnego kształtu części z nich. Innym czynnikiem zwiększającym rónorodność kształtów było wklinowywanie dodatkowych płytek w strukturę kielicha powodujące przybieranie siedmio- lub nawet ośmioboczności przez ich sąsiadów. Rozkład częstości poszczególnych typów płytek i ich wydłużenia oraz położenie miejsc rozwidlania się żeber na powierzchni płytek wskazują na wyraźne zwiększanie się ich liczby w trakcie wzrostu. Stan zachowania powierzchni gębowej najkompletniejszych kielichów pozwala jedynie na stwierdzenie, że odchodziło od niej pięć par brachiol. Nie jest natomiast pewne, czy wzgórek znajdujący się pomiędzy szerzej rozstawionymi bruzdami ambulakralnymi był piramidą analną. Bardzo mało prawdopodobne jest jednak występowanie bocznego periproktu w kielichu C. regularis bowiem nie ma nań miejsca w żadnym z bardziej kompletnych okazów. Zasadne jest więc przypuszczenie, że Cambrocrinus zachował pierwotną dla łodygowych szkarłupni organizację ciała, z odbytem położonym w bliskości otworu gębowego. Najbardziej niezwykłą cechą C. regularis jest układ żeber, które dochodzą do naroży płytek miast środka ich boków, jak u prawie wszystkich pozostałych pierwotnych szkarłupni. Cambrocrinus jest więc przedstawicielem osobnej gałęzi ewolucyjnej eokrynoidów, wywodzącej się zapewne od środkowokambryjskiego Acadocrinus o prawie gładkich płytkach kielicha. Progresywną cechą Cambrocrinus, różniącą go od Acadocrinus a zbliżającą do ordowickich cystoidów Rhombifera, jest wyodrębnienie stożkowatej przykielichowej części łodygi. Można więc domniemywać, że gałąź ewolucyjna Cambrocrinus odszczepiła się od linii wiodącej od Acadocrinus ku późnokambryjskiemu australijskiemu eokrynoidowi Ridersia po wykształceniu złożonej łodygi ale przed wyposażeniem kielicha w żebra przechodzące pośrodku szwów między płytkami.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 1993, 38, 1-2; 21-34
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
A dicynodont-theropod association in the latest Triassic of Poland
Autorzy:
Dzik, J.
Sulej, T.
Niedźwiedzki, G.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20095.pdf
Data publikacji:
2008
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
dicynodont-theropod association
Triassic
Polska
dicynodont
theropod dinosaur
bone
paleontology
skeleton
fossil
Late Triassic
Opis:
It is generally accepted that during the Triassic the composition of tetrapod faunas underwent a series of fundamental transformations, mainly as a result of diversification of archosaurs and decline of therapsids (Benton 1994, 2004, 2006). The last herbivorous basal synapsids, dicynodonts, disappeared from the record in the early Norian of the Americas, about 220 Ma (Langer et al. 2007), being unknown from the Late Triassic of Europe. Here, we report a partially articulated skeleton and isolated bones of a giant rhino−size dicynodont in the Upper Triassic fluvial sediments at Lisowice (Lipie Śląskie clay−pit) in southern Poland. Paleobotanical data indicate an early Rhaetian age for the fauna (Dzik et al. 2008; Niedźwiedzki and Sulej 2008). The dicynodont bones are associated with bones of carnivorous dinosaurs, pterosaurs, as well as capitosaur and plagiosaur amphibians. Dicynodonts were represented in the Germanic Basin throughout the Late Triassic, as proven by findings of smaller dicynodonts in older deposits in the same area, associated there with temnospondyl amphibians. It appears, thus, that the fossil record of tetrapod succession in the Late Triassic was strongly controlled by ecological factors and biased by uneven representation of particular environments. The Lisowice assemblage proves that faunas dominated by dicynodonts did not entirely disappear at least until the end of the Triassic.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 2008, 53, 4
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
A large predatory archosaur from the Late Triassic of Poland
Autorzy:
Niedzwiedzki, G.
Sulej, T.
Dzik, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20153.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Paleobiologii PAN
Tematy:
predatory archosaur
archosaur
Late Triassic
Polska
paleontology
Archosauria
Dinosauria
Smok wawelski archosaur
new species
Opis:
We describe a new large predatory archosaur, Smok wawelski gen. et sp. nov., from the latest Triassic (latest Norian–early Rhaetian; approximately 205–200 Ma) of Lisowice (Lipie Śląskie clay−pit) in southern Poland. The length of the reconstructed skeleton is 5–6 m and that of the skull 50–60 cm, making S. wawelski larger than any other known predatory archosaur from the Late Triassic and Early Jurassic of central Europe (including theropod dinosaurs and “rauisuchian” crurotarsans). The holotype braincase is associated with skull, pelvic and isolated limb−bones found in close proximity (within 30 m), and we regard them as belonging to the same individual. Large, apparently tridactyl tracks that occur in the same rock unit may have been left by animals of the same species. The highly autapomorphic braincase shows large attachment areas for hypertrophied protractor pterygoideus muscles on the lateral surface and a wide, funnel−like region between the basal tubera and basipterygoid processes on the ventral surface. The skeleton (cranial and postcranial) possesses some features similar to those in theropod dinosaurs and others to those in large crocodile−line archosaurs (“rauisuchians”), rendering phylogenetic placement of S. wawelski difficult at this time.
Źródło:
Acta Palaeontologica Polonica; 2012, 57, 2
0567-7920
Pojawia się w:
Acta Palaeontologica Polonica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Study of phase and chemical composition of Bi1-xNdxFeO3 powders derived by pressureless sintering
Badanie składu fazowego oraz chemicznego proszków Bi1-xNdxFeO3 spiekanych swobodnie
Autorzy:
Dzik, J.
Lisińska-Czekaj, A.
Zarycka, A.
Czekaj, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/353066.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
BiFeO3 ceramics
Nd3+ doping
X-ray phase and structural analysis
ceramika BiFeO3
rentgenowska analiza fazowa i strukturalna
Opis:
In the present paper studies on Bi1-xNdxFeO3 for x =0.1-0.4 are reported. The mixed oxide method followed with pressureless sintering was employed for ceramics fabrication. Thermal behavior of stoichiometric mixtures of simple oxide powders, viz. Bi2O3, Nd2O3 and Fe2O3 was studied by simultaneous thermal analysis. It was found that with an increase in neodymium content the weight loss increased from 0.75% to 3.16% for x =0.1 and x =0.4, respectively. It was found that weight loss took place mainly within two temperature ranges, namely ΔT1 ≈(300-400)0C and ΔT2 ≈(600-800)°C. Bi1-xNdxFeO3 ceramics was studied in terms of its phase composition (X-ray phase analysis) and chemical composition (EDS method) at room temperature. It was found that Bi1-xNdxFeO3 suffered structural phase transition from rhombohedral to orthorhombic symmetry with an increase in neodymium concentration x within the range x =(0.2-0.3).
W niniejszej pracy zaprezentowano wyniki badań ceramiki Bi1-xNdxFeO3 dla x =0,1-0,4. Do wytworzenia ceramiki zastosowano metodę reakcji w fazie stałej z mieszaniny tlenków wyjściowych Bi2O3, Nd2O3 i Fe2O3 spiekanej swobodnie w atmosferze powietrza. Analiza termiczna stechiometrycznej mieszaniny proszków wykazała wzrost ubytku masy proszku przy wzroście zawartości (x) neodymu w mieszaninie (od 0,75% do 3,16% dla x =0,1 i x =0,4 odpowiednio). Stwierdzono, że ubytek masy zachodzi głównie w dwóch zakresach temperatury, a mianowicie ΔT1 ≈ (300-400)°C i ΔT2 ≈ (600-800)°C. Ceramika Bi1-xNdxFeO3 została poddana charakterystyce składu fazowego (rentgenowska analiza fazowa) oraz składu chemicznego (metoda EDS) w temperaturze pokojowej. Stwierdzono, że Bi1-xNdxFeO3 przejawia strukturalną przemianę fazową z fazy romboedrycznej do rombowej przy wzroście koncentracji neodymu w zakresie x =(0.2-0.3).
Źródło:
Archives of Metallurgy and Materials; 2013, 58, 4; 1371-1376
1733-3490
Pojawia się w:
Archives of Metallurgy and Materials
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Enzymatic activity and arginase gene expression in Arabidopsis plants infected with a cyst-forming nematode
Autorzy:
Rozanska, E.
Labudda, M.
Dzik, J.M.
Sobczak, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/80035.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
conference
nematode
enzyme activity
arginase
gene expression
Arabidopsis
root
infection
Heterodera schachtii
Źródło:
BioTechnologia. Journal of Biotechnology Computational Biology and Bionanotechnology; 2013, 94, 3
0860-7796
Pojawia się w:
BioTechnologia. Journal of Biotechnology Computational Biology and Bionanotechnology
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Influence of Dy Doping on the Properties of BiFeO3
Autorzy:
Dzik, J.
Feliksik, K.
Pikula, T.
Panek, R.
Rerak, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/355238.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
Doped BiFeO3
mixed-oxide method
ceramics
Dy3+
Opis:
The aim of this research was to fabricate and study the properties of Bi1-x DyxFeO3 (for x = 0, 0.05, 0.07, 0.1) ceramics materials. Simple oxide powders Bi2O3, Dy2O3 and Fe2O3 were used to fabricate Bi1-xDyxFeO3 ceramics by mixed oxide method followed by free sintering. The study presents changes in microstructure and crystal structure as well as in dielectric properties and magnetic properties caused by modification of BiFeO3 with dysprosium dopant.
Źródło:
Archives of Metallurgy and Materials; 2018, 63, 3; 1351-1355
1733-3490
Pojawia się w:
Archives of Metallurgy and Materials
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Luminescence of Zn$\text{}_{x}$Mg$\text{}_{1-x}$Se Layers Obtained by Thermal Diffusion of Mg into ZnSe and Zn$\text{}_{x}$Mg$\text{}_{1-x}$Se Epilayers Grown by Molecular Beam Epitaxy
Autorzy:
Bała, W.
Firszt, F.
Głowacki, G.
Gapiński, A.
Dzik, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1931931.pdf
Data publikacji:
1995-01
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Fizyki PAN
Tematy:
78.55.Et
78.20.Ci
78.66.Hf
Opis:
This work deals with the study of photoluminescence properties of Zn$\text{}_{x}$Mg$\text{}_{1-x}$Se epilayers grown by molecular beam epitaxy on (001) GaAs and (111) ZnTe substrates and Zn$\text{}_{x}$Mg$\text{}_{1-x}$Se layers obtained by thermal diffusion of Mg into ZnSe single crystals. Luminescence spectra of Zn$\text{}_{x}$Mg$\text{}_{1-x}$Se layers are dominated by blue and violet emission bands with maxima positioned in the range of photon energies: 3.05-3.28 eV, 2.88-3.04 eV, 2.81 eV and 2.705 eV, depending on preparation conditions. In some samples the blue luminescence is observed up to room temperature.
Źródło:
Acta Physica Polonica A; 1995, 87, 1; 161-164
0587-4246
1898-794X
Pojawia się w:
Acta Physica Polonica A
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Fabrication and characterization of BST60/40//PVDF ceramic-polymer composite
Otrzymywanie i charakterystyka kompozytów ceramiczno-polimerowych BST60/40/PVDF
Autorzy:
Osińska, K.
Adamczyk, M.
Dzik, J.
Bernard, H.
Czekaj, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/352886.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
PVDF
kompozyty ceramiczno-polimerowe
przenikalność dielektryczna
BST
ceramic-polymer composites
dielectric permittivity
Opis:
In this paper BST//PVDF composites with 0-3 connectivity were prepared from (Ba0.6Sr0.4)O3 (BST60/40) ceramic powder and polyvinylidene fluoride (PVDF) powder by a hot pressing method, for different concentration of the ceramic phase (cV). Morphology of BST//PVDF composites was observed by transmission electron microscopy and scanning electron microscopy, whereas the crystalline structure was studied by the X-ray diffraction method. The temperature dependence of dielectric permittivity of BST//PVDF composites was measured in the frequency range of f=10kHz-1MHz. The split-post dielectric resonator (SPDR) was used for the measurements of the real and imaginary part of dielectric permittivity of BST//PVDF composites in the microwave frequency range of f=3-10GHz. It was found, that the dielectric properties of the ceramic-polymer composite for cV >20% change significantly for both small (f=10kHz-1MHz) and high (f=3-10GHz) frequencies. The abrupt increase in permittivity may indicate an excess of the percolation threshold, so the ceramic-polymer composite for the concentrations of the active ceramic phase cV >20% cannot be indexed as composites with 0-3 connectivity.
W ramach prezentowanej pracy, kompozyty BST//PVDF, o sposobie łączenia faz 0-3, otrzymywane były z proszku ceramicznego (Ba0:6Sr0:4)O3 (BST60/40) oraz proszku poli(fluorku winylidenu) (PVDF), dla różnego stężenia fazy ceramicznej (cV ), metodą prasowania na gorąco. Morfologie kompozytów BST//PVDF obserwowano z zastosowaniem transmisyjnego oraz skaningowego mikroskopu elektronowego. Strukturę krystaliczną badano metodą dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego. Temperaturowa zależność przenikalności elektrycznej mierzona była w zakresie częstotliwości f =10kHz-1MHz. Do pomiarów w zakresie bardzo wysokich częstotliwości f =3-10GHz zastosowano rezonator dielektryczny SPDR. Można zauważyć, że zarówno dla niskich ( f =10kHz-1MHz), jak i wysokich ( f =3-10GHz) częstotliwości właściwości dielektryczne kompozytów ceramiczno-polimerowych dla stężenia fazy ceramicznej cV >20%, zmieniają się w znacznym stopniu. Gwałtowny wzrost wartości przenikalności może świadczyć o przekroczeniu progu perkolacji, a więc kompozyty ceramiczno-polimerowe o stężeniu aktywnej fazy ceramicznej cV >20% nie mogą być indeksowane jako kompozyty o sposobie łączenia faz 0-3.
Źródło:
Archives of Metallurgy and Materials; 2011, 56, 4; 1083-1091
1733-3490
Pojawia się w:
Archives of Metallurgy and Materials
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
X-Ray Diffraction, Mössbauer Spectroscopy, and Magnetoelectric Effect Studies of Multiferroic Bi₅Ti₃FeO₁₅ Ceramics
Autorzy:
Pikula, T.
Guzdek, P.
Dzik, J.
Lisinska-Czekaj, A.
Jartych, E.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1385375.pdf
Data publikacji:
2015-02
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Fizyki PAN
Tematy:
75.85.+t
85.80.Jm
61.05.cp
76.80.+y
Opis:
Bi₅Ti₃FeO₁₅ ceramics belongs to multiferroic class of materials. In this work it was prepared by solid-state sintering method and investigated by X-ray diffraction, Mössbauer spectroscopy, and magnetoelectric effect measurements. As it was proved by X-ray diffraction studies the single-phase Bi₅Ti₃FeO₁₅ compound was obtained. The Mössbauer investigations revealed paramagnetic character of the compound at room temperature as well as at 80 K. Magnetoelectric measurements were carried out at room temperature using lock-in dynamic method and they proved presence of magnetoelectric coupling in this material. Additional magnetoelectric studies were carried out after subsequent electric poling of the sample. It was found that the maximum value of the coupling coefficient was almost twice bigger than in the case without the initial poling and reached a value of $α_{ME}$ ≈ 20.7 mV cm⁻¹ Oe⁻¹.
Źródło:
Acta Physica Polonica A; 2015, 127, 2; 296-299
0587-4246
1898-794X
Pojawia się w:
Acta Physica Polonica A
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Fabrication, structural and AC impedance studies of layer-structured Bi4Ti3O12 ceramics
Wytwarzanie, struktura oraz badania impedancyjne warstwowej ceramiki Bi4Ti3O12
Autorzy:
Bernard, H.
Lisińska-Czekaj, A.
Dzik, J.
Osińska, K.
Czekaj, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/352884.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
tytanian bizmutu
spektroskopia impedancyjna
bismuth titanate
Aurivillius phase
impedance spectroscopy
Opis:
In the present research bismuth titanate Bi4Ti3O12 (BiT) ceramics was synthesized by the standard solid-state reaction method from the mixture of oxides, followed by free sintering at temperature T=1000°C. BiT ceramics was studied in terms of its chemical composition (EDS), crystalline structure (X-ray), microstructure (SEM) and dielectric properties (ac technique of complex impedance spectroscopy) over a range of frequency (f=100Hz to f=1MHz) and temperature (T=200-500°C). Experimental results confirmed the phase formation. It was found that BiT ceramics crystallized in orthorhombic symmetry, best described with Fmmm space group and the following elementary cell parameters: a=5.409(6)°A, b=5.449(2)°A and c=32.816(2)°A. It was also found that BiT ceramics exhibited the plate-like microstructure and stoichiometric chemical composition. Impedance spectroscopy measurements showed contribution of three overlapping relaxation processes (three semicircles in the complex impedance diagrams were observed) ascribed to bulk, grain boundary and electrode/interface polarization phenomena. Impedance data were fitted to the corresponding equivalent circuit using the complex nonlinear least squares (CNLS) method. The ac conductivity for grains, grain boundaries and electrode processes was calculated from CNLS fit of the impedance data and thus the activation energy of ac conductivity (δAC) and relaxation (τ) was calculated for the three revealed components of the impedance spectra from the slopes of δAC and τ versus 1000/T plots (semi log scale) in the range of ΔT=200-500°C.
W prezentowanej pracy ceramikę tytanianu bizmutu Bi4Ti3O12 (BiT) syntezowano metodą reakcji w fazie stałej z mieszaniny prostych tlenków w T=1000 °C. Zbadano skład chemiczny (EDS), strukturę krystaliczna (X-ray), mikrostrukturę (SEM) oraz właściwosci dielektryczne metodą spektroskopii impedancyjnej w zakresie częstotliwości od f =100Hz do f =1MHz w temperaturze T=200-500°C. Analizując obraz SEM można zauważyc, że płytkopodobne ziarna tworza liczne, rozgałęzione prety. Wyniki eksperymentalne potwierdziły wytworzenie się fazy krystalicznej BiT. Ceramika BiT krystalizuje w symetrii rombowej, opisywana jest grupa przestrzenna Fmmm, charakteryzuje się parametrami komórki: a=5.409(6)°A, b=5.449(2)°A, c=32.816(2)°A. Pomiary spektroskopii impendancyjnej wykazały udział trzech nakładających się procesów relaksacyjnych (zaobserwowano trzy półkola przedstawione w diagramach impedancji) przypisanych wnętrzu ziaren, granicy ziaren oraz zjawisk polaryzacji na granicy powierzchni elektroda/próbka. Dane impedancyjne przybliżono odpowiednimi schematami zastępczymi przy użyciu metody złożonych, nieliniowych, najmniejszych kwadratów (CNLS). Wyznaczono przewodnictwo zmiennoprądowe dla ziaren, granic ziaren i procesów elektrodowych oraz energię aktywacji przewodnictwa Eca i relaksacji Eta w zakresie temperatur ΔT=200–500°C.
Źródło:
Archives of Metallurgy and Materials; 2011, 56, 4; 1137-1148
1733-3490
Pojawia się w:
Archives of Metallurgy and Materials
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Synthesis, structure and dielectric properties of Bi1-xNdxFeO3
Synteza, struktura i właściwości dieletryczne Bi1-xNdxFeO3
Autorzy:
Dzik, J.
Bernard, H.
Osińska, K.
Lisińska-Czekaj, A.
Czekaj, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/352880.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
BiFeO3
ceramika
impedancja
spektroskopia impedancyjna
Nd3+ doping
ceramics
impedance
spectroscopy
Opis:
In the present study Bi1-xNdxFeO3 (x=0.1-0.4) ceramic powders were synthesized by the conventional mixed oxide method. Stoichiometric mixture of the powders was thermally analysed with Netzsch STA-409 system so parameters of the thermal treatment were determined. Morphology of the ceramic material was observed by scanning electron microscopy, whereas the crystalline structure was studied by X-ray diffraction method. It was found that chemical composition of the ceramic samples corresponds well to the initial stoichiometry of the ceramic powders. An increase in neodymium content caused a decrease in the average size of the ceramic grains. Crystalline structure of Bi1-xNdxFeO3 ceramics for x <0.2 was decribed by rhombohedral symmetry whereas for x >0.3 by orthorhombic symmetry. Dielectric properties were studied within a range of frequency v=20Hz - 1MHz at room temperature by impedance spectroscopy. The Kramers-Kronig data validation test was employed in the present impedance data analysis. Impedance data were fitted to the corresponding equivalent circuit using the CNLS fitting method.
W niniejszej pracy przedstawiono rezultaty badań poświęconych wytwarzaniu i charakterystyce właściwości ceramiki Bi1-xNdxFeO3(x=0.1-0.4). W oparciu o analizę termiczną (DTA) i termograwimetryczną (TG/DTG) dobrano warunki obróbki cieplnej stechiometrycznej mieszaniny tlenków wyjściowych (Bi2O3, Fe2O3 i Nd2O3). Morfologie przełamu wytworzonej ceramiki Bi1-xNdxFeO3 obserwowano przy użyciu skaningowego mikroskopu elektronowego (SEM). Obrazy SEM ceramiki Bi1-xNdxFeO3wykazały, że stężenie neodymu ma znaczący wpływ na rozrost ziarna. Wraz ze wzrostem zawartości neodymu, zmniejsza się wielkość ziarna. Analiza RTG otrzymanej ceramiki Bi1-xNdxFeO3 pozwoliła stwierdzić, że dla x 60,2 układ przyjmuje strukture romboedryczną, natomiast dla x >0,3 strukturę wytworzonego materiału ceramicznego należy opisywać symetrią rombową. Do badania zależności impedancji |Z| i kaąa przesunięcia fazowego w funkcji częstotliwości w zakresie od f = 10 Hz do f = 1 MHz zastosowano sterowany komputerowo miernik impedancji typu QuadTech-1920. Analizę danych eksperymentalnych przeprowadzono metodą CNLS. Dane eksperymentalne otrzymane w wyniku badania ceramiki poddano analizie zgodności danych z wykorzystaniem równan Kramersa-Kroninga.
Źródło:
Archives of Metallurgy and Materials; 2011, 56, 4; 1119-1125
1733-3490
Pojawia się w:
Archives of Metallurgy and Materials
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Activity of cuticle-degrading enzymes from entomopathogenic fungus Conidiobolus coronatus
Autorzy:
Czygier, M.
Samborski, J.
Dzik, J.M.
Walajtys-Rode, E.
Bogus, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/839987.pdf
Data publikacji:
1998
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Parazytologiczne
Tematy:
Galleria mellonella
lipase
chymotrypsin
cuticle
enzyme
cuticle-degrading enzyme
larva
Conidiobolus coronatus
entomopathogenic fungi
chitinase
host
N-acetylglucosaminidase
Źródło:
Annals of Parasitology; 1998, 44, 3
0043-5163
Pojawia się w:
Annals of Parasitology
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Influence of Lanthanum Dopant on the Structure and Electric Properties of BaBi2Nb2O9 Ceramics
Autorzy:
Adamczyk-Habrajska, M.
Goryczka, T.
Szalbot, D.
Dzik, J.
Rerak, M.
Bochenek, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/353535.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
ferroelectric relaxor
ceramics
impedance spectroscopy
Opis:
The paper reports the consequences of lanthanum modifications of barium bismuth niobiate (BaBi2 Nb2 O9) ceramics. The discussed materials were prepared by solid state synthesis and a one-step sintering process. The investigations are focused on dielectric aspects of the modification. The presented results reveal that the trivalent lanthanum ions incorporate twovalent barium ions, which is connected with the creation of A-site cationic vacancies as well as oxygen vacancies. Such a scenario results in significant decreasing in grain boundaries resistivity. The activation energy of grain boundaries conductivity is significantly reduced in the case of lanthanum admixture.
Źródło:
Archives of Metallurgy and Materials; 2020, 65, 1; 207-214
1733-3490
Pojawia się w:
Archives of Metallurgy and Materials
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dielectric properties of bismuth ferrite - bismuth titanate ceramic composite
Właściwości dielektryczne kompozytów ceramicznych żelazianu bizmutu-tytanianu bizmutu
Autorzy:
Osińska, K.
Lisińska-Czekaj, A.
Bernard, H.
Dzik, J.
Adamczyk, M.
Czekaj, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/352892.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
BiFeO3
Bi4Ti3O12
kompozyt
fazy 0-3
composite
0-3 connectivity
Opis:
n this paper the BiFeO3//Bi4Ti3O12 (BF//BiT) ceramic-ceramic composites with 0-3 connectivity were prepared from BiFeO3 and Bi4Ti3O12 ceramic powders by free sintering method at T=900°C, for different concentration of the BF ceramic phases. Bi4Ti3O12 and BiFeO3 ceramic powders were synthesized by the conventional mixed oxide method (MOM). Synthesized BF powder was dispersed in a BiT solution and next such composite was pressing and sintering. Crystalline structure was studied by X-ray diffraction method. The dielectric properties of the BF//BiT ceramic composites were also investigated. Temperature dependence of dielectric permittivity of BF//BiT composites was measured in the frequency range of f=10kHz-100kHz. It was found, that properties of the ceramic-ceramic composite are not a simple sum of properties of the phases constituting the composite but they depend on both the way of connectivity and mutual influence of the phases on each other. The abrupt increase in permittivity may indicate an excess of the percolation threshold, so the ceramic composite for the concentrations of the BF ceramic phase cV <10% cannot be indexed as composites with 0-3 connectivity.
Kompozyty ceramiczno-ceramiczne BiFeO3//Bi4Ti3O12 (BF//BiT) o sposobie łączenia faz 0-3, dla różnej koncentracji fazy ceramicznej BF otrzymywano z proszków ceramicznych BiFeO3 i Bi4Ti3O12, metodą spiekania swobodnego w T=900 C. Proszki ceramiczne Bi4Ti3O12 i BiFeO3 syntezowano metodą reakcji w fazie stałej z mieszaniny prostych tlenków. Zsyntezowany proszek ceramiczny BF zdyspergowano w roztworze BiT, a następnie otrzymany kompozyt prasowano i spiekano. Strukturę krystaliczną badano metodą dyfrakcji rentgenowskiej. Temperaturowa zależność przenikalności elektrycznej kompozytów BF//BiT badano w zakresie częstotliwości f=10kHz-100kHz. Właściwości kompozytu ceramiczno-ceramicznego nie są prostą sumą właściwości poszczególnych faz składowych, ale stanowią efekt synergicznego oddziaływania faz składowych i sposobu ich wzajemnego połączenia. Gwałtowny wzrost wartości przenikalności dla 10%BF//BiT może świadczyć o przekroczeniu progu perkolacji, a więc kompozyty ceramiczno-ceramiczne BF//BiT o stężeniu ceramicznej fazy BF cV >10% nie mogą być indeksowane jako kompozyty o sposobie łączenia faz 0-3.
Źródło:
Archives of Metallurgy and Materials; 2011, 56, 4; 1093-1104
1733-3490
Pojawia się w:
Archives of Metallurgy and Materials
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Technology and Structural Properties of Special Glass Modified (Ba0.6Pb0.4)TiO3 Ceramics
Autorzy:
Wodecka-Dus, B.
Adamczyk, M.
Goryczka, T.
Dzik, J.
Radoszewska, D.
Kozielski, L.
Bochenek, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/351884.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
(BaxPb1−x)TiO3 ceramics
special glasses
SEM microstructures
XRD measurements
Opis:
The present paper widely describes the details of technology of (Ba0.6Pb0.4)TiO3 ceramics modified with PbO-B2O3-Al2O3-WO3 special glass, as well as the influence of admixture on the microstructure and crystal structure of basic material. The microstructure investigations reveal the significant increase of grain size and a decrease of pores participation in volume of modified samples, whereas the X-Ray Diffraction (XRD) measurements show a decrease of the volume of unit cell. The obtained results are discussed due to processes occurring during the sintering process at high temperature.
Źródło:
Archives of Metallurgy and Materials; 2016, 61, 4; 1761-1766
1733-3490
Pojawia się w:
Archives of Metallurgy and Materials
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Effect of Ho Doping Contents on the Structural, Microstructure and Dielectric Properties of Bi5Ti3FeO15 Aurivillius Ceramics
Autorzy:
Tomaszewska, M.
Dzik, J.
Wodecka-Duś, B.
Pikula, T.
Adamczyk-Habrajska, M.
Szalbot, D.
Chocyk, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2049646.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
ceramics
Bi5Ti3FeO15
Ho3+ doping
microstructure
structure
dielectric properties
Opis:
Aurivillius Bi5-xHoxTi3FeO15 (BHTFO) multiferroic ceramics with different holmium doping contents were synthesized by conventional solid state reaction. The effect of holmium doping on the microstructure, structural and dielectric behaviors of BHTFO ceramics were investigated in details. Microstructure and crystalline structure studies of ceramics were carried out at room temperature while dielectric properties were investigated in a wide range of temperature (T = 25ºC-550ºC) and frequency (20Hz-1MHz).
Źródło:
Archives of Metallurgy and Materials; 2021, 66, 1; 91-96
1733-3490
Pojawia się w:
Archives of Metallurgy and Materials
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Influence of Calcium Ions on the Structure and Properties of LaMnO3
Autorzy:
Bara, M.
Dzik, J.
Feliksik, K.
Kozielski, L.
Wodecka-Duś, B.
Goryczka, T.
Zarycka, A.
Adamczyk-Habrajska, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/353112.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
LCMO
ceramics
manganites
X-ray diffraction
SEM
Opis:
La0,7 Ca0,3 MnO3 polycrystalline were synthesized from La2 O3 , CaO and MnO2 powder mixture using a solid state reaction technique. The compound powders were obtained through the free sintering method at different temperatures and sintering times in order to study the influence of technological conditions on Ca doped La manganites. The most important physical features as structure, microstructure and morphology were described after X-ray diffraction investigation. Photographs of the specimen fractures were taken with SEM (scanning electron microscope) and they revealed high porosity of the tested material and great tendency for its grains to create agglomerates. Influence of doping and technological conditions on lattice parameters were studied by means of Rietvield analysis. The XRD measurements reveal that La0,7 Ca0,3 MnO3 has orthorhombic symmetry with Pnma space group.
Źródło:
Archives of Metallurgy and Materials; 2020, 65, 3; 1189-1195
1733-3490
Pojawia się w:
Archives of Metallurgy and Materials
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Aglomeracja ciśnieniowa węgli energetycznych i węgla brunatnego
Pressure agglomeration of hard and brown coals
Autorzy:
Dzik, T.
Marciniak-Kowalska, J.
Madejska, L.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1218764.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego. Zakład Wydawniczy CHEMPRESS-SITPChem
Tematy:
węgiel
granulacja
peleta
energia
wytrzymałość na ściskanie
coal
granulation
pellet
energy
compressive strength
Opis:
W artykule przedstawiono wyniki badań granulowania węgli kamiennych niskiej jakości i węgli brunatnych o uziarnieniu poniżej 2 mm. Zbadano wpływ składu ziarnowego węgli na zawartość popiołu, siarki, azotu, ciepło spalania. Wykonano próby aglomeracji w matrycy zamkniętej i na jej podstawie obliczono nakłady pracy właściwej w procesie granulacji. Wykonano próby peletowania w granulatorze z płaską matrycą z udziałem lepiszcza w postaci lignosulfonianu sodu i zbadano ich wytrzymałość na ściskanie
The results of granulation of low quality hard coals and brown coal, with grain size under 2 mm were presented in the article. The influence of coal size analysis on the content of ash, sulfur and nitrogen were tested, as well as heat of combustion. The agglomeration tests were performed in closed die and the results were the basis for calculation of specific work in granulation process. The pelletizing experiments were made in granulator with flat die, with tha addition of sodium lignosulfonate as binder. The compressive strength of pellets was defined.
Źródło:
Chemik; 2012, 66, 5; 445-452
0009-2886
Pojawia się w:
Chemik
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Hazards to humans and animals associated with antibiotic misuse
Autorzy:
Micinski, J.
Pogorzelska, J.
Slyamowa, A.
Kobzhassarov, T.
Bermagambetova, N.
Dzik, S.
Kowalski, P.M.
Zaborowska-Sapeta, K.
Kowalski, I.M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/14794.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie / Polskie Towarzystwo Magnezologiczne im. Prof. Juliana Aleksandrowicza
Tematy:
antibiotic
antibiotic resistance
dysbacteriosis
plant extract
microflora
animal husbandry
viral infection
Staphylococcus
health hazard
hazard
man
animal
antibiotic misuse
Opis:
The increasing resistance of community and hospital acquired bacterial strains has become a challenge to the current health policy in Poland. Although some bacteria are known to have a peculiar resistance towards a given agent, antibiotics have a well-established position in clinical practice and are broadly available in our lives. The universal access to antimicrobial therapy and its overuse have created an issue of previously susceptible bacteria now presenting antibiotic resistance. All bacteria that survive antibiotic treatment, continue growth and reproduction. This phenomenon is also observed in livestock rearing. An inadequate implementation of antibiotic therapy leads to the transfer of resistant bacterial strains into the environment of people, who eat products of animal and plant origin. Moreover, the non-compliance to law in terms of antibiotics added to animal fodder or negilgence of withdrawal periods seems to further exacerbate the situation. Various research projects conducted in Poland and elsewhere have demonstrated that antibiotics produce an immunosuppressive effect, which exposes both humans and animals to different infections. Antibiotics also interfere with the growth of many microorganisms, recognized as part of the human and animal physiological microflora, as a result of which dysbacteriosis may develop. In order to limit the use of antibiotics in animal husbandry, research should be focus on finding alternative agents based on plant extracts that undergo biodegradation.
Źródło:
Journal of Elementology; 2015, 20, 4
1644-2296
Pojawia się w:
Journal of Elementology
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
    Wyświetlanie 1-36 z 36

    Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies