Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "archaisms" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-29 z 29
    Tytuł:
    Stylizacja językowa w filmach historycznych o początkach państwa polskiego (Bolesław Śmiały, Gniazdo)
    Linguistic Stylisation in Historical Films about the Origins of the Polish State (“Bolesław the Bold”, “The Nest”)
    Autorzy:
    Bobrowski, Jakub
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/615418.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Uniwersytet Opolski
    Tematy:
    stylisation
    archaisms
    film dialogue
    artistic language
    Opis:
    The article discusses exponents of linguistic stylisation that occur in two polish historical films: Boles³aw the Bold (Dir. Witold Lesiewicz, 1971) and The Nest (Dir. Jan Rybkowski, 1974). Stylistic means are divided into three basic groups: grammatical (syntactic), semantic and pragmatic. The research has shown that the creators of both films applied similar methods of stylisation. They most often used following linguistic tools: analytical forms of the Polish past tense, inversion, item archaisms, bookish vocabulary and old honorific expressions. However, one may notice quantitative differences between analysed works. Exponents of stylisation more often appear in Bolesław the Bold. On the other hand, they exhibit greater diversity in The Nest. In the final part of the article, the author claims that research into film dialogues should become an integral part of Polish stylistics.
    Źródło:
    Stylistyka; 2017, 26; 321-335
    1230-2287
    2545-1669
    Pojawia się w:
    Stylistyka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O zapomnianych XIX-wiecznych wyrazach i związkach wyrazowych z kręgu leksyki religijnej (na przykładzie dokumentów Zgromadzenia Sióstr Opatrzności Bożej)
    Forgotten nineteenth-century words and expressions of religious vocabulary (on the example of the documents of the Sisters of Divine Providence)
    Autorzy:
    Wojtaszek, Małgorzata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/911263.pdf
    Data publikacji:
    2018-11-26
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    religious language
    lexicon
    etymology
    semantics
    lexical archaisms
    material archaisms
    język religijny
    leksyka
    etymologia
    semantyka
    archaizmy leksykalne
    archaizmy rzeczowe
    Opis:
    W artykule zaprezentowane zostały wyrazy i związki wyrazowe z kręgu leksyki religijnej, które funkcjonowały w XIX-wiecznej polszczyźnie, a które nie występują we współczesnych tekstach o tematyce religijnej. Źródłem badanego materiału językowego są teksty XIX-wiecznych dokumentów Zgromadzenia Sióstr Opatrzności Bożej stanowiących normę prawną tej rodziny zakonnej: Zbiór Ustaw Zgromadzenia Panien Opatrzności (1857) i Ustawy Zgromadzenia Sióstr Opatrzności z 1882 roku. Analiza etymologiczno-strukturalna i semantyczna wyodrębnionych jednostek językowych, poświadczona cytatami odpowiednich zapisów, w których te wyrazy i połączenia występują, wskazuje, że prawie wszystkie wymienione w artykule zapomniane wyrazy i związki wyrazowe wyekscerpowane z dokumentów Zgromadzenia to archaizmy leksykalne. Archaizmem rzeczowym jest leksem pokutnica. Najczęściej powtarzającymi się w analizowanym materiale wyrazami są rzeczowniki admonitorka i pokutnica, następnie próbantka i kolejno frazeologizmy dawać pokuty, cnota gruntowna, rzeczownik szafarka i wyrażenie postępek duchowny. Leksemy cnota i pokora nabrały z kolei nieco negatywnego zabarwienia, zwłaszcza w rzeczywistości laickiej.
    The article presents words and expressions from the religious vocabulary which functioned in the nineteenth-century Polish language, and which do not exist in contemporary texts about religion. The source of the study is the nineteenth-century documents of the Sisters of Divine Providence that constitute the legal norms of that religious community: Zbiór Ustaw Zgromadzenia Panien Opatrzności (Collection of Regulations of the Assembly of Maidens of Providence) from 1857 and Ustawy Zgromadzenia Sióstr Opatrzności (Laws of the Sisters of Providence) from 1882. Etymological -structural and semantic analysis of the chosen linguistic units, attested by appropriate quotations in which these words appear, shows that almost all the forgotten words and expressions mentioned in the article taken from the documents of the Congregation of the Sisters of Divine Providence are lexical archaisms. The word pokutnica (penitent) is an archaism. Most often repeated in the analysed material words are the nouns admonitorka and pokutnica, then próbantka and idioms dawać pokuty, cnota gruntowna, the noun szafarka and idiom postępek duchowny. The words cnota (virtue) and pokora (humility) gained a slightly negative connotation, especially in secular reality.
    Źródło:
    Poznańskie Spotkania Językoznawcze; 2017, 33
    2082-9825
    2450-0259
    Pojawia się w:
    Poznańskie Spotkania Językoznawcze
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Archaizmy w idiolekcie poetyckim Nadieżdy Teffi
    Archaisms in the poetic idiolect of Nadezhda Teffi
    Autorzy:
    Ndiaye, Iwona Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28762683.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy. Wydawnictwo Uczelniane
    Tematy:
    Nadezhda Teffi
    idiolect
    archaisms
    linguistic image in literature
    Opis:
    This subject of the research is the problem of linguistic image of the world in Nadezhda Teffi’s poetry. The analysis was focused on the idiolect of the poetess – a Russian émigré from the “first wave”. This article is devoted to lexical and grammatical archaisms appearing in her works that appeared in three poetry collections: Семь огней (1910), Passiflora (1923), Шамрам. Песни Востока (1923). The volumes, containing both early works from the pre-revolutionary evolution of poetess’s language and the entire process of the evolution of her poetic idiolect.
    Źródło:
    Heteroglossia- studia kulturoznawczo-filologiczne; 2022, 13; 51-71
    2084-1302
    Pojawia się w:
    Heteroglossia- studia kulturoznawczo-filologiczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Archaisms in three Polish translations of Romeo and Juliet
    Archaizmy w trzech polskich przekładach Romea i Julii
    Autorzy:
    Bielska, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/38435894.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
    Tematy:
    translation
    equivalence
    archaisms
    culture
    etymology
    tłumaczenie
    równoważność
    archaizmy
    kultura
    etymologia
    Opis:
    In this article I focus my attention on archaisms. I demonstrate that they are frequently replaced by their modern counterparts, which significantly changes the uniqueness of the original text. I base my research on three Polish translations of Romeo and Juliet by Shakespeare. Paszkowski’s translation is the oldest version I analyze as it dates back to the 19th century. Two other translations are more modern. Słomczyński translated the play in 1983 and Barańczak in 1990. Generally speaking, Paszkowski reflects Shakespeare’s intentions, language and style accurately and the most successfully. His target reader may sense the exceptionality of the original without referring to the English version. 
    W tym artykule moją uwagę skupiam na archaizmach. Wykazuję, że często zastępowane są one przez ich współczesne odpowiedniki, co znacząco zmienia niepowtarzalność tekstu pierwotnego. Swoje badania opieram na trzech polskich przekładach Romea i Julii Szekspira. Tłumaczenie Paszkowskiego jest najstarszą analizowaną przeze mnie wersją, sięgającą XIX wieku. Dwa inne tłumaczenia są bardziej nowoczesne. Słomczyński przetłumaczył tę sztukę w 1983 r., a Barańczak w 1990 r. Ogólnie rzecz biorąc, Paszkowski trafnie i najskuteczniej oddaje intencje, język i styl Szekspira. Docelowy czytelnik może odczuć wyjątkowość oryginału bez sięgania do wersji angielskiej.
    Źródło:
    Językoznawstwo; 2013, 7; 15-22
    1897-0389
    2391-5137
    Pojawia się w:
    Językoznawstwo
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Indo-European middle verbs formed with -r- as a phonetic archaism
    Autorzy:
    Witczak, Krzysztof Tomasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2050916.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    archaisms
    Indo-European phonology
    Indo-Hittite
    middle voice
    r-endings
    Opis:
    The paper discusses the primary and secondary endings of the Indo-European middle. It is suggested that, rather than being a local (Italo-Celtic) innovation, the r-endings of the middle voice represent a Proto-Indo-European archaism. Numerous middle forms containing the element -r- are found not only in the Tocharian languages, but also in most of the Anatolian languages attested in the second millennium BC (including Hittite, Palaic, Cuneiform Luvian and Hieroglyphic Luvian). Other IndoEuropean languages (including Greek and Indo-Iranian) display a zero marker, whereas the oldest Hittite texts attest the primitive feature -t-. The Old Hittite middle marker *-ti, it is claimed, was more archaic than its late variants *-ri as well as *-i. The original primary middle endings in non-Anatolian Indo-European should be reconstructed as follows: 1 sg. pres. *-mh2eŘi, 2 sg. *-sh2eŘi, 3 sg. *-toŘi, 1 pl. pres. *-mesdhh2oŘi, 2 pl. *-sdh(u)u̯eŘi, 3 pl. *-ntoŘi for transitive verbs and 1 sg. *-h2e/oŘi, 2 sg. *-th2eŘi, 3 sg. *-oŘi, 1 pl. *-medhh2oŘi, 2 pl. *-dh(u)u̯eŘi, 3 pl. *-roŘi for intransitive verbs. The Indo-European phoneme *Ř seems to be a reflex of a Proto-Indo-European (i.e. Indo-Hittite) dental stop *Ď, probably identical with the Indo-European dental spirant *đ.
    Źródło:
    Linguistica Silesiana; 2018, 39; 47-61
    0208-4228
    Pojawia się w:
    Linguistica Silesiana
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Analiza transferu archaizmów w słowackim tłumaczeniu Czerwonego błazna Aleksandra Błażejowskiego
    Analýza transferu archaizmov v slovenskom preklade prózy Červený šašo Aleksandra Błażejowského
    Analysis of the transfer of archaisms in the Slovak translation of the Red Clown by Alexander Błażejowski
    Autorzy:
    Pojezdalová, Zuzana
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/487057.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    zastarané slová
    archaizmy
    kompenzácia
    kvalifikátor
    obsolete words
    archaisms
    compensation
    qualifier
    Opis:
    Časový rozdiel, ktorý delí knihu Červený šašo Aleksandra Błażejowského a jej slovenský preklad v podaní Tomáša Horvátha je 89 rokov. Originál z dnešného pohľadu obsahuje niekoľko archaických prvkov na rôznych rovinách. V predloženom článku sa venujeme analýze archaizmov výlučne na lexikálnej úrovni, pričom cieľom článku je zistiť, či sa prekladateľ snažil zachovať (hľadiac dnešnou optikou) zastaraný štýl románu. Okrem toho, že v knihe sa vyskytlo niekoľko historizmov (dorożka), v článku uvádzame príklady slov, ktoré dnešná poľská lexikografia definuje ako zastarané, no vo Varšavskom slovníku, ktorý vznikol v rovnakom čase ako Červený šašo, sú uvedené heslá bez kvalifikátora ako neutrálne (zaambarasowany). Všetky príklady prekladateľ zastúpil neutrálnymi slovenskými slovami, no na druhej strane uplatnil metódu kompenzácie: na miestach, kde poľský originál používa neutrálne slová, vhodne vsunul slová zastarané. Viditeľná je tendencia autora používať knižné slová (skanúť, skyva chleba), čo nás privádza k teórii, že práve knižnými slovami chcel prekladateľ dosiahnuť dojem zastaranosti textu. Prekladateľ však nebol dôsledný, jeho stratégiu narúša uplatnenie hovorových slov na nevhodných miestach.
    The time span that divides the novel Czerwony Błazen (Red Clown) written by Aleksander Błażejowski, from the Slovak translation by Tomáš Horváth, is 89 years. The original version contains several archaic features on multiple levels. This article concerns with the analysis of the archaic features solely on the lexical level. The aim of the analysis is to find out if the translator has tried to maintain the archaic character of the novel (archaic from today’s point of view). There are several historical oddities in the novel (Dorożka). In the article, there are examples of the words that contemporary Polish lexicography considers archaic, even though the Dictionary of Warsaw, compiled in the same period as the novel Red Clown, recognizes the same words as neutral. All those archaic examples were substituted by neutral Slovak words by Tomáš Horváth. On the other hand, the translator used the method of compensation — where the Polish original text contains neutral words, in the Slovak translation archaic Slovak expressions were used. It is clearly visible that the translator tends to choose bookish expressions (skanúť, skyva chleba), which leads to the theory that he has planned to achieve the impression of an archaic text by using the bookish expressions. Nevertheless, the translator has not been consistent and his translation strategy is violated by informal, spoken words at unsuitable places.
    Źródło:
    Przekłady Literatur Słowiańskich; 2015, 6, 2; 171-177
    1899-9417
    2353-9763
    Pojawia się w:
    Przekłady Literatur Słowiańskich
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wokół stołu… – kilka uwag o dawnym słownictwie związanym ze spożywaniem posiłków zachowanym w śląszczyźnie
    Around the table… – a few remarks on the old vocabulary connected with consuming meals preserved in the Silesian ethnolect
    Autorzy:
    Kiszka-Pytel, Beata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/30145860.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
    Tematy:
    lexical archaisms
    Silesian ethnolect
    cuisine
    archaizmy leksykalne
    etnolekt śląski
    kulinaria
    Opis:
    Artykuł prezentuje analizę historycznojęzykową wybranych archaizmów leksykalnych z pola tematycznego ‘jedzenie’, które przetrwały w etnolekcie śląskim. Wciąż słabo opracowane kwestie dotyczące regionalnego zróżnicowania leksyki kulinarnej – mimo często podejmowanych nad nią refleksji przez językoznawców – przyczyniły się do omówienia niniejszego tematu. Celem badań prowadzonych nad słownictwem kulinarnym jest przedstawienie niewielkiego wycinka archaizmów leksykalnych obecnych w śląszczyźnie (m.in. leksemy warzyć, śniadać, wieczerzać, obiadować, jużynować (jużyna), swaczyć (swaczyna)), ukazanie ich związku z kulturą regionu, a także zastanowienie się nad częstością używania tychże przez współczesnych mieszkańców Górnego Śląska. Analiza leksyki związanej ze spożywaniem posiłków pokazała, że większość badanych słów przeszła do archiwum języka, a tylko część przetrwała we współczesnym języku polskim – głównie w ustalonych związkach wyrazowych. W etnolekcie śląskim natomiast nie utraciły one zdolności funkcjonalnych i wciąż zasilają zasoby słownictwa czynnego. Przyjrzenie się rozwojowi semantycznemu wyrazów dowiodło, że z pozoru mało istotne komponenty definicji słownikowych skrywają informacje, które pozwalają zrozumieć językową przeszłość lub pozostawiają ślady we współczesnej polszczyźnie.
    The paper presents the analysis of the selected lexical archaisms from the semantic field “food” preserved in the Silesian ethnolect from the point of view of historical linguistics. The fact that the regional variation of culinary lexis is, despite frequently being analysed by linguists, still not described well enough inspired the author to discuss this issue. The research aim of this culinary lexis study is to present a small portion of lexical archaisms featured in the Silesian ethnolect (for instance warzyć, śniadać, wieczerzać, obiadować, jużynować ( jużyna) and swaczyć (swaczyna)), to show their connection with the culture of the region and to analyse the frequency of use of these lexemes by the current inhabitants of the Upper Silesia. The analysis of lexemes connected with consuming meals shows that the majority of these lexemes became archaic in the Polish language and only a few survived in the modern Polish, mostly in fixed phrases. In the Silesian ethnolect, however, these lexemes did not lose their functional capabilities and constitute a part of the active vocabulary. Analysing the semantic development of these lexemes reveals that the dictionary definition elements of seemingly little importance, contain information instrumental in understanding the linguistic past or leave marks in the modern Polish.
    Źródło:
    Studia Językoznawcze; 2023, 22; 41-52
    1730-4180
    2353-3161
    Pojawia się w:
    Studia Językoznawcze
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Językowa stylizacja historyczna w "Rycerzu" Lecha Majewskiego
    Autorzy:
    Jakub, Bobrowski,
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/897073.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
    Tematy:
    Lech Majewski
    stylization
    linguistic archaisms
    film dialogue
    stylizacja
    archaizmy językowe
    dialog filmowy
    Opis:
    The article discusses grammatical, semantic and pragmatic linguistic style indicators appearing in the dialogues of Lech Majewski’s film The Knight from 1980. The analysis of the material proved that the film is dominated by means evoking the old, historical Polish language. The author most often reached for inversion, conventional historicisms (referring to the stereotype of the feudal medieval times) and stylistic, as well as the old forms of address. Stylistic strategy used in the film can be defined as historical stylization. Language of the dialogues harmonizes with fairy-poetic narrative convention of The Knight.
    Źródło:
    Przegląd Humanistyczny; 2016, 60(2 (453)); 155-163
    0033-2194
    Pojawia się w:
    Przegląd Humanistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Opis gwary wsi Rachanie, pow. Tomaszów Lubelski. Cz. II. Fleksja
    A Description of the Dialect Used in the Village of Rachanie in the Tomaszów Lubelski District. Part II: Inflection
    Autorzy:
    Malec, Tadeusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1954227.pdf
    Data publikacji:
    2003
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    fleksja
    przekrój pokoleniowy
    wpływy wschodnie
    archaizmy fleksyjne
    inflection
    generation section
    eastern influences
    inflectional archaisms
    Opis:
    The article outlines the picture of inflection of the dialect used in the village of Rachanie in the Tomaszów Lubelski district. Within the frames of parts of the speech the presented material, through paradigms, shows the differences between the inflection of the discussed dialect and the standard Polish language. At the same time the range of influences of the neighbouring eastern dialects on the Rachanie dialect can be clearly seen. The discussed dialect does not distinguish between the masculine and not-masculine genders, which has its consequences in inflection. It is commonly said here: baby xuǯil´i, ǯeći kšyčel´i, xłopy rub΄il´i. The ending -am in Gen. Pl. is also a characteristic feature here. It is commonly used in words like, eg. babam, ǯećam, xłopam, krovam, psam, which is also a characteristic feature of eastern dialects.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2003, 51, 6; 133-156
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Архаические явления в говоре старообрядцев в Польше
    Zjawiska archaiczne w gwarze staroobrzędowców w Polsce
    Archaic phenomena in Old Believers dialect in Poland
    Autorzy:
    Grzybowski, Stefan
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594124.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    gwara staroobrzędowców w Polsce
    słownictwo
    archaizmy
    Old Believers dialect in Poland
    lexicon
    archaisms
    Opis:
    Wyspowa gwara staroobrzędowców w Polsce obok wielu osobliwości związanych z jej funkcjonowaniem nw otoczeniu obcojęzycznym zawiera również pojedyncze przypadki form mających paralele w historii języka rosyjskiego i nieznanych we współczesnych gwarach rosyjskich lub w języku literackim. Do archaicznych można zaliczyć przysłówek исто (‘jak należy’), partykułę дей (‘podobno’, zam. де lub дескать), formę ямаем (‘mamy’ zam. маем), jak też кашчуны i кашчунничать dla oznaczenia bezkarnych wygłupów (psot i żartów) młodzieży na kilka dni przed Bożym Narodzeniem (por. współczesne ros. кощунство, кощунствовать na oznaczanie czynów świętokradczych).
    The Old Believers island dialect in Poland includes many peculiar elements resulting from its functioning in an alien, i.e. Polish, environment, and at the same time it has at its disposal some forms which are unknown in contemporary Russian or its dialects and have their parallels in the history of Russian. They could be interpreted as archaisms. In this paper some of them are considered in detail: the adverb исто (‘well, truly’), the particle дей (instead of де or дескать – ‘say’), the verbal form ямаем (instead of маем or имеем – ‘we have’) and the forms кашчуны, кашчунничать (‘mischiefs, pranks’, ‘play pranks’) designating the pranks played at Christmas Eve by young people (comp. кощунство, кощунствовать – ‘blasphemy, blaspheme’ in modern Russian).
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2018, 66; 163-170
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Архаїзми та інновації в діалектних словниках як відображення динаміки говірки
    Archaisms and innovations in dialectal dictionaries as a reflected patois dynamics
    Autorzy:
    Ганна, Мартинова
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/498437.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    діалектна лексика
    архаїзми
    інновації
    динаміка мовних одиниць
    patois lexical stock
    archaisms
    innovations
    lexical unit dynamics
    Opis:
    У статті проаналізовано архаїзми та інновації, засвідчені в діалектних словниках говорів української й інших слов’янських мов,що є номінативними наслідками значних суспільно-економічних, науково-технічних і культурних перетворень XX ст. – до початку ХXI ст., які спричинили перебудову лексичної системи сучасних діалектів: зникнення слів та окремих їхніх значень; появу нових значень і нових лексем.
    The article analyses archaisms and innovations established in dialectal dictionaries in the patois of the Ukrainian and other Slavonic languages which is a nominative sequence of the significant social-economic, scientific-engineering and cultural changes in the 20th and early 21st centuries, resulting in the restructuring of the lexical system of modern dialects: the extinction of words and some of their meanings, the appearance of new meanings and new lexemes.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2016, 8; 57-66
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Życie wyrazów na przykładzie zasobu leksykalnego Rozpraw literackich Maurycego Mochnackiego. I. Zagadnienia wstępne
    Autorzy:
    Wojtyńska-Nowotka, Milena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2084334.pdf
    Data publikacji:
    2020-01
    Wydawca:
    Towarzystwo Kultury Języka
    Tematy:
    history of language
    life of words
    vocabulary used by M. Mochnacki
    lexicography
    obsolete words
    archaisms
    Opis:
    This paper is dedicated to lexical issues and focuses on describing the phenomenon of the life of words over more than two centuries (from the beginning of the 19th c. to the fi rst decade of the 21st c.). The object of the research is the corpus of texts constituting Rozprawy literackie (Literary treatises) by M. Mochnacki. The aim of the research is to identify and discuss forgotten words, that is such lexical units or their individual meanings as have become obsolete or have gone out of use completely. The analysis falls into the stream of structuralist research and has been performed with the application of the diachronic method.
    Źródło:
    Poradnik Językowy; 2020, 770, 1; 39-55
    0551-5343
    Pojawia się w:
    Poradnik Językowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Национальное сознание переводчика и эмоции читателя (на материале Огнем и мечом Генрика Сенкевича)
    The national consciousness of the translator and the reader’s emotions: the example of Henryk Sienkiewicz’s With Fire and Sword
    Autorzy:
    Hryhorieva, Iryna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/650994.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    эмоции
    переводы
    включения иностранного языка
    архаизмы
    латинизмы
    интерпретация
    emotions
    translation
    foreign intrusions
    archaisms
    Latinisms
    interpretation
    Opis:
    The article is devoted to the analysis of the novel With Fire and Sword by Henryk Sienkiewicz and of selected aspects of its translation into Ukrainian, Russian and English. Due to the fact that each translation can be seen as an independent work of art, the present material offers a chance to observe how the original can be interpreted by the translator who relies (or perhaps does not) on his or her cultural values and national consciousness. Emphasis has been put on the author’s and translators’ artistic techniques which influence the readers’ emotions. Attention has also been paid to how Polish cultural phenomena are expressed in the related (Ukrainian and Russian) and non-related (English) cultures. The problem of translators’ competence boundaries is considered as well.
    Данная статья посвящена анализу романа Генрика Сенкевича Огнем и мечом и некоторых аспектов его переводов на украинский, русский и английский языки. Благодаря тому, что каждый перевод может быть рассмотрен как самостоятельное литературное произведение, мы можем наблюдать, как меняется (и меняется ли?) интерпретация оригинала в зависимости от культурных ценностей и национального самосознания переводчика. Акцент сделан на авторских и переводческих средствах художественной выразительности, влияющих на эмоции читателя. Кроме того, уделяется внимание тому, как польские исторические реалии переданы в родственных (украинская, русская) и неродственных (английская) культурах. В статье представлены размышления на тему границ компетенций переводчика.
    Źródło:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Rossica; 2017, 10
    1427-9681
    2353-4834
    Pojawia się w:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Rossica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O ARCHAIZMACH JĘZYKOWYCH I PRAWNYCH ANACHRONIZMACH W KONSTYTUCJI KRÓLESTWA DANII
    LINGUISTIC ARCHAISMS AND LEGAL ANACHRONISMS IN THE CONSTITUTION OF THE KINGDOM OF DENMARK
    Autorzy:
    JAROSZ, Józef
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/920161.pdf
    Data publikacji:
    2010-01-20
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    archaizmy
    anachronizmy
    konstytucja
    język prawny
    duńska konstytucja
    legilingwistyka
    linguistics
    anachronisms
    archaisms
    legal language
    constitution
    Denmark
    Opis:
    Niniejszy artykuł poddaje analizie tekst konstytucji Królestwa Danii, której treść i postać językowa bazują w dużej mierze na pierwszej duńskiej ustawie zasadniczej z 1849 roku. Badanie przebiega dwutorowo: obok uwag odnośnie języka ustawy ocenie poddano zawartośćmerytoryczną tekstu. Wnioski rozpatrywane są w odniesieniu do funkcji tekstu w ujęciu lingwistycznym oraz funkcji konstytucji w kontekście funkcji prawa. Badanie w sferze językowej wskazało na liczne archaizmy leksykalne, zawiłości składniowe i niedoskonałości stylistyczne, które w poważny sposób ograniczają percepcję tekstu konstytucji. Analiza treści wykazała, że tekst ustawy niejednokrotnie odnosi się do nieistniejącego stanu prawnego i realiów o wartościhistorycznej, a zmiany społeczno-polityczne, które nastąpiły od momentu ostatnich poprawekw 1953 roku, nie zostały uwzględnione w treści ustawy, przez co nie ujmuje ona wartości istotnych dla współczesnego społeczeństwa. Wspomniane mankamenty duńskiej konstytucji sąbezpośrednimi przyczynami osłabienia niektórych funkcji przypisanych ustawie zasadniczej. Świadomość tego faktu stała się bezpośrednim impulsem do zapoczątkowania przez duńskichparlamentarzystów ogólnospołecznej debaty na temat zrewidowania i uzupełnienia treścikonstytucji w celu przywrócenia jej pożądanych funkcji w demokratycznym państwie.
    The present paper analyzes the constitution of the Kingdom of Denmark, the contents and linguistic form of which are based to a large extent on the first Danish fundamental statute of 1849. The study takes two directions: along with notes on the constitution‘s language, the factualcontents of the text is assessed. Conclusions are examined with reference to both the function of the text from a linguistic perspective and the function of the constitution in the context of the function of law. The study in the linguistic sphere indicates a number of lexical archaisms, syntacticalcomplexities and stylistic imperfections which seriously restrict comprehension of the constitutional text. Analysis of contents shows that the text refers more than once to non-existent legal status and historical realities, while sociopolitical changes occurring since the last amendments in 1953 are not reflected and it therefore fails to include the values essential to a contemporary society. These shortcomings of the Danish constitution are direct reasons why some functions attributed to the fundamental statute are weaker. Awareness of this fact became a directimpulse for Danish members of parliament to initiate a nation-wide debate over revising and supplementing the contents of the constitution in order to restore its desirable functions in a democratic country.
    Źródło:
    Comparative Legilinguistics; 2010, 3, 1; 35-44
    2080-5926
    2391-4491
    Pojawia się w:
    Comparative Legilinguistics
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Archaizmy języka prawniczego
    Autorzy:
    Maziarz, Jakob
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/47089287.pdf
    Data publikacji:
    2022-05-01
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
    Tematy:
    language of the law
    legal language
    archaisms
    germanisms
    regionalism
    język prawny
    język prawniczy
    archaizmy
    germanizmy
    regionalizmy
    Opis:
    The article concerns the Polish legal language. The author presents several expressions that are both professionalisms (i.e. are used only by lawyers and have survived only in legal language) and archaisms (i.e. come from distant ages and are no longer used in everyday language), explains their origin and provides information concerning the frequency of their occurrence in judicial decisions over the last 100 years. The research results indicate that there are archaisms-professionalisms in the legal language, dating back to the Middle Ages and the times of the Polish-Lithuanian Commonwealth. In the Polish legal system they are scarce remnants of these periods. There are also many archaisms of Germanic origin, which infiltrated the Polish judicial language during the partitions and in some regions of Poland are more popular than other expressions.
    Źródło:
    Studia Iuridica; 2021, 89; 216-238
    0137-4346
    Pojawia się w:
    Studia Iuridica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Próba oceny skuteczności rozpoznawania etymonów apelatywnych i antroponimicznych w UN-owskich materiałach z pow. wadowickiego
    An attempt to assess the degree of effectiveness of assigning apellative and anthroponomical etymons to toponyms of the Wadowice district as confirmed in the late 1950s
    Autorzy:
    Babik, Zbigniew
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1992269.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-29
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
    Tematy:
    toponomastyka
    toponimy powiatu wadowickiego
    leksyka toponimiczna
    archaizmy leksykalne
    toponomastics
    toponyms of the Wadowice district
    toponymical lexis
    lexical archaisms
    Opis:
    Artykuł stanowi pierwszą część większego opracowania zmierzającego do scharakteryzowania toponimii powiatu wadowickiego (województwo małopolskie), obszaru dotąd traktowanego jako zasiedlony dopiero od późnego średniowiecza lub później, z punktu widzenia ich etymonów, zarówno apelatywnych, jak i antroponimicznych. Wzięto pod uwagę jedynie nazwy potwierdzone podczas akcji zbierackiej przeprowadzonej w późnych latach 50. Badanie powinno odpowiedzieć na pytanie, w jakim stopniu procedury rozpoznające etymony tych nazw geograficznych są skuteczne i zarazem adekwatne. W tej części opracowania skupiono się na etymonach apelatywnych Zestawiono ich listę, zawierającą zarówno wyrazy zaświadczone w podstawowych słownikach i zbiorach leksyki polskiej, jak i archaizmy rekonstruowane wyłącznie z pochodnych toponimów. Kilka z nich zostało szczegółowo omówionych w tekście, niektóre zachowały się w ich znaczeniach topograficznych w innych językach słowiańskich (*čelo ‘stromy stok góry’ metaf., *čьrtorъja ‘wąwóz’, *xobotъ ‘zakręt rzeki’ metaf., *sъbojь w różnych znaczeniach, derywat *svьrkъl- ‘świerk’ lokalnie zniekształcony w *ćwierkiel), inne pozostają rekonstrukcjami, spotykanymi również w toponimii innych części Polski (*gorěńь ‘wypalony las’, *pertiŕь ‘ścieżka?’) lub wręcz endemicznymi w tym areale (*nesъlnь ‘miejsce zacienione?’, *pobedr- ‘stok?’, *prik(ъ)ŕaznь ‘stromy stok’, *ryšь -a -e ‘rudawy’, *tьlčanь ‘dolina?’ metaf.). Nieliczne mogą być zadowalająco objaśnione na gruncie polskim (np. *gorьnica ‘wyższa część wsi itp.’). Podsumowując, dwudziestowieczna toponimia tego obszaru odznacza się uderzającym brakiem / ubóstwem bardziej archaicznych modeli derywacyjnych (brak struktur na *-ьsko, *-ьno czy *-yni), ale jednocześnie zaskakująco wysokim udziałem archaizmów leksykalnych zachowanych w nazwach.
    The paper is the first part of a larger study aiming at characterizing toponyms of the Wadowice district (Małopolska Voivodeship, southern Poland), an area so far regarded as more densely populated only in late Middle Ages or later, on the basis of its etymons, both appellative and anthroponymical. Only names confirmed in the course of data collection in the late 1950s were taken into consideration. The main question to be answered is to what extent the procedures identifying etymons of geographical names currently used by toponomasticians can prove both effective and accurate. In this part of the study, attention was focused on appellative etymons. A list of such items has been compiled, containing words attested in the major dictionaries or collections of the Polish lexis, as well as archaisms reconstructed solely on the basis of related toponyms. Some of the latter ones are discussed at some length in the body of the paper; some have been preserved in their topographical meanings in other Slavic languages (*čelo ‛precipitous slope’ metaph., *čьrtorъja ‛valley’, *xobotъ ‛river bend’ metaph., *sъbojь in various meanings, derivative *svьrkъl- ‛(dwarf) spruce’ locally distorted to *ćwierkiel), others remain mere reconstructions, sometimes encountered in the toponymy of other parts of Poland as well (*gorěńь ‛burned forest”, *pertiŕь ‛path?’) or even endemic to that area (*nesъlnь ‛shaded place?’, *pobedr- ‛slope?’, *prik(ъ)ŕaznь ‛precipitous slope’, *ryšь -a -e ‛reddish’; *tьlčanь ‛valley?’ metaph.). The only few unattested terms can be easily explained as Polish in origin (e.g. *gorьnica ‛upper part of a village etc.’). To sum up, the 20th century toponymy of this area is characterized by a notable lack/paucity of more archaic native derivational models (no structures in *-ьsko, *-ьno or *-yni), but at the same time by a surprisingly large number of Slavic lexical archaisms preserved in place names.
    Źródło:
    Onomastica; 2021, 65, 1; 193-216
    0078-4648
    Pojawia się w:
    Onomastica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The archaic features of East Slavic – Ukrainian dialects
    Archaizmy w gwarach wschodniosłowiańskich – ukraińskich
    Архаїзми у східнословянських – українських говірках
    Autorzy:
    Kołodyńska, Tatiana
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31233776.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
    Tematy:
    південно – західноукраїнський діалект
    архаїзми
    українські говірки
    Ukrainian dialects
    archaisms
    south-west
    analysis
    archaizmy
    gwary ukraińskie
    analiza
    dialekt południowo-zachodnioukraiński
    Opis:
    Artykuł poświęcony jest opisowi wybarnych cech archaicznych w gwarach dialektu południowo-zachodnioukraińskiego, które wystepują na Ukrainie oraz w południowo-wschodniej części Polski. Opisane zostały przede wszystkim niektóre archaizmy fonetyczne oraz morfologiczne, które istnieją w badanych gwarach pomimo dzielącej je granicy państwowej. Gwary ukraińskie wystepujące na terenie Polski: bojkowskie, łemkowskie i nadsańskie określane mianem gwar peryferyjnych zachowują wiele cech dawnych i z tego względu w ukraińskiej dialektologii noszą miano starożytnych.
    Стаття присвячена аналізу архаїчних особливостей у піівденно-західних говірках розташованих на теритторії України та південно-східних регіонах Польщі. У статті подано приклади фонетичних  та морфологгічних архаїзмів, які виступають так вУкраїніі, як у Польщі. Державний кордон між двома країнами – це лише політично-адміністративна межa, що не впливає на появу архаїчниих мовних явищ. У Польщі виступають між іншими: бойківські, лемківські, надсянські, наддністрянські та підляські говірки. Зберігають вони найбільш суттєві архаїчні риси, що характеризують старожитні периферійні говірки. Аналіз підвтвердив генетичну спорідненість форм, фонетичні відмінності, та однорідну діaлектну структуру.
    The article is devoted to the archaic quality of East Slavic - Ukrainian dialects occurring in the territory of Poland. The analysis of the dialect material includes selected archaic dialectal features of a homogeneous meaning that occur in the group of South-West Ukrainian dialects, e.g. in: Lemko, Nadsanie, Podlachian, Boyko, Transnistrian in the territory of Poland and Transcarpathian in the territory of Ukraine. The analysis of archaic phenomena was made on the basis of source materials: dictionaries, dialectological studies and self-excerpted dialectal material from the indigenous population of Ukrainian origin who were the carriers of the studied dialects.
    Źródło:
    TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych; 2023, 6, 18; 1-14
    1733-2249
    Pojawia się w:
    TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Obraz wysokogórskiej przyrody w sonetach tatrzańskich Wincentego Byrskiego
    The Picture of High Mountain Nature in the Tatra Sonnets by Wincenty Byrski
    Autorzy:
    Olma, Marceli
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/459467.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
    Tematy:
    lingwistyka kulturowa
    poetycki obraz świata
    leksyka przyrodnicza
    regionalizmy
    archaizmy
    cultural linguistics
    poetic image of the world
    nature lexis
    regionalisms
    archaisms
    Opis:
    This analysis is based on an unpublished collection of 25 sonnets written by Wincenty Byrski one hundred years ago. They are devoted to the Tatra subject matter. The author of the article, applying the methods of cultural linguistics, discusses the descriptions of the mountain nature in the poetic language of W. Byrski. The research is focused on the toponyms, the lexis referring to different rock formations, watercourses, animated nature, atmospheric phenomena and the elements. Simultaneously, the author comments on the solemnly marked lexis, archaisms, regional expressions and comparative structures used by the poet.
    Źródło:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2015, 10; 130-145
    2083-1765
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Діалектний текст як свідчення динаміки лексичного складу говірок
    A dialectal text as a proof of lexical unit dynamics in patois.
    Autorzy:
    Мартинова, Ганна
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/498337.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    діалектна лексика
    динаміка лексичного складу говірок
    деактуалізація
    архаїзована назва
    інновації
    patois lexical stock
    lexical unit dynamics
    archaisms
    loss of meaning
    innovations
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2017, 9; 49-58
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Rzeczowniki z przyrostkiem -ota w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza (analiza słownikowa)
    Nouns with the -ota suffix in Adam Mickiewicz’s Pan Tadeusz (lexical analysis)
    Autorzy:
    Szpiczakowska, Monika
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/776889.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    adjectival nouns with the -ota suffix
    Pan Tadeusz
    Old Polish style
    archaisms
    adjectival nouns with the –ota suffix
    “Pan Tadeusz”
    Opis:
    The article is dedicated to a lexical analysis of adjectival nouns with the –ota suffix in Adam Mickiewicz’s Pan Tadeusz. Out of five nouns, viewed against the 19th century language norm, four are definitely archaisms. These are the words: ciemnota meaning , szczodrota (generosity) and some uses of the words cnota (virtue) and hołota (the poor and badly educated). On top of the noun ciemnota meaning which is a typical Easter Borderlands archaism, they should be traced back to the literary tradition. This is corroborated by the fact that the poet used them in an informed way to make the text sound like Old Polish. Therefore, with respect to the function and the archaic origin, the nouns with the –ota suffix in the text of “Pan Tadeusz” can be divided into two groups: stylistic archaisms which come from the literary tradition (szczodrota, partly cnota and hołota) plus systemic archaisms which belong to Mickiewicz’s idiolectal system (ciemnota meaning ).
    Źródło:
    Slavia Occidentalis; 2018, 75/1; 125-132
    0081-0002
    Pojawia się w:
    Slavia Occidentalis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wyrazy kwalifikowane jako archaizmy w Słowniku Lindego
    Words Qualified as Archaic in Linde’s Dictionary
    Autorzy:
    Matuszczyk, Bożena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1953854.pdf
    Data publikacji:
    2005
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    kwalifikator chronologiczny
    kwalifikator normatywny
    geografia wyrazowa
    archaizmy
    neologizmy
    barbaryzmy
    regionalizmy
    dialektyzmy
    chronological qualifier
    normative qualifier
    word geography
    archaisms
    neologisms
    barbarisms
    regionalisms
    dialectisms
    Opis:
    The paper describes the words qualified as archaic in Linde’s Dictionary in the light of facts of linguistic geography. The main scope of investigations falls on such archaisms that are genetically dialectal. Linde’s Dictionary contains about 600 forms of this kind. Most of these are archaisms taken from the dialects of Little Poland (Małopolska). Also noticeable is an almost complete lack of forms from the dialects of Great Poland (Wielkopolska). Since the historical linguistic studies have already confirmed the credibility of Linde’s Dictionary, further studies on the lexical stock collected in it may hugely contribute to the descriptive and explanatory analysis of how the particular dialects have shaped the lexis of the modern Polish literary language.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2005, 53, 6; 119-127
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ekstremalne maksimum czyli arogancja ignorancji
    Extreme Maximum or the Arrogance of Ignorance
    Autorzy:
    Kossowska-Cezak, U.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/163799.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Polskie Towarzystwa Geofizyczne
    Tematy:
    język polski
    ekstremalny
    maksymalny
    minimalny
    personifikacja
    archaizm
    błędy stylistyczne
    błędy gramatyczne
    polish language
    extreme
    maximum
    minimum
    personification
    archaisms
    stylistic errors
    grammatical errors
    Opis:
    W artykule autorka omawia powszechnie popełniane błędy językowe w tekstach głównie z zakresu klimatologii. Błędy te wynikają z niedokładnej znajomości słów – nie tylko obcego pochodzenia, ale i słów polskich, z braku wrażliwości językowej, a także z nieznajomości gramatyki. Artykuł jest zilustrowany licznymi przykładami zaczerpniętymi z prac naukowych i innych. Autorka zwraca uwagę na konieczność pisania w sposób poprawny i zrozumiały, co jest wyrazem szacunku dla czytelnika i zarazem dbałości o własny wizerunek.
    The author discusses common language problems encountered in scientific papers written in Polish and focuses specifically on climatology. The problems involve the effects of imprecise usage of terminology, both Polish and foreign, insufficient sensitivity to aspects of language, and of grammatical inadequacies. The paper is illustrated by numerous examples taken from scientific and non-scientific texts. It is advocated that authors should use a correct and lucid written style to convey respect to the reader and to build up their own image.
    Źródło:
    Przegląd Geofizyczny; 2016, 1-2; 109-115
    0033-2135
    Pojawia się w:
    Przegląd Geofizyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kilka uwag o archaicznych elementach składniowych w tekstach Cypriana Norwida
    A few remarks on archaic syntactic elements in Cyprian Norwid’s texts
    Autorzy:
    Kozłowska, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/16729393.pdf
    Data publikacji:
    2020-05-05
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    składnia Cypriana Norwida
    składnia XIX wieku
    archaizmy składniowe
    konstrukcje przestarzałe
    język Cypriana Norwida
    Cyprian Norwid’s language
    Cyprian Norwid’s syntax
    19th century syntax
    syntactic archaisms
    obsolete constructions
    Opis:
    The article discusses the main types of obsolete syntactic structures that are present in Cyprian Norwid's writings: a lack of identity of the agent of a participle elliptical sentence and of a super-ordinate clause (in this case the archaic character is only one of hypotheses explaining Norwid's practice of building sentences); non-agent constructions with verbs containing się (reflexive verbs) fulfilling the function of predicate connected with the nominative case by the relation of concord; harmonizing relations of quantity ad sensum; gender discordances in a sentence's main relation; a nominal predicative word in the nominative case; the presence of the accusativus cum infinitive construction; numerous peculiarities of the rection (especially the predilection for synthetic constructions) and the use of old functions of grammatical cases; obsolete conjunctions, personal forms of the predicate in clauses of purpose and other subordinate utterances starting with the conjunctions by, aby, żeby, ażeby, iżby, byle. The feature that connects Norwid's language with the old Polish language is also the multitude of component utterances in a compound sentence that is accompanied by a relatively loose connection between syntactic elements. Some of Norwid's uses of obsolete constructions result from an intentional stylization that is first of all supposed to lead to obtaining a certain hieratical character of the text; however, most old forms show the peculiar character of the idiolect typical of the author of Vade-mecum himself; he used archaic structures probably under the influence of his readings, of foreign languages and regional variants of Polish, because of the rhythm of the text, and sometimes also because of his own carelessness, or even his lack of proper abilities to build sentences.
    Źródło:
    Studia Norwidiana; 2011, 29; 99-117
    0860-0562
    Pojawia się w:
    Studia Norwidiana
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Gorzkie żale – skarb języka polskiego okresu baroku
    Lenten Lamentations – a treasure of the Polish language heritage of the Baroque era
    Autorzy:
    Duda, Henryk
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/497094.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim
    Tematy:
    życie religijne w Polsce
    historia tekstów sakralnych
    język tekstów religijnych
    ewolucja języka polskiego
    archaizmy językowe
    religious life in Poland
    history of sacred texts
    language of religious texts
    evolution of the Polish language
    language archaisms
    Opis:
    This article discusses the circumstances under which Lenten Lamentations were composed and how this devotion won popularity in Poland and among the Polish communities abroad. Also discussed are a selection of linguistic features that Lenten Lamentations display (e.g. some archaic inflection, typical syntactic constructions or lexical and semantic archaisms) and the problems related to the modernization of the text. The need for modernizing the textual organization of Lenten Lamentations resulted both from the evolution of the Polish language system as well as from the changes taking place in culture and religion. Since this article was originally written in relation with the collective volume Amargas lamentaciones. Un tesoro de la espiritualidad y de la cultura polaca para el Papa Francisco y el Mundo Hispano (Coordinación del proyecto y traducción de textos Pablo de la Fuente y Cezary Taracha, Lublin 2015), addressed to Spanish-speaking audiences, the author also discusses this collective publication and puts forward a (rhetorical?) question how to present the complexity and „exoticism” of issues like the evolution of the Polish language (grammatical and semantic changes etc.) to a non-Polish recipient.
    Źródło:
    Język. Religia. Tożsamość; 2017, 2(16); 97-112
    2083-8964
    2544-1701
    Pojawia się w:
    Język. Religia. Tożsamość
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zabytki rękopiśmienne z Pyzdr z drugiej połowy XVI wieku. Uwarunkowania historyczne. Właściwości językowe w kontekście tendencji rozwojowych i unifikacyjnych języka narodowego
    Handwritten historical texts from Pyzdry from the second half of the XVI century. Historical conditions. Linguistic properties in the context of development and unification tendencies of the national language
    Autorzy:
    Chojnacki, Józef
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2192876.pdf
    Data publikacji:
    2021-01-11
    Wydawca:
    Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
    Tematy:
    przywileje mieszczańskie
    kształtowanie się języka ogólnopolskiego
    regionalne archaizmy językowe
    kontynuacje niektórych szesnastowiecznych regionalizmów we współczesnych gwarach
    bourgeois privileges
    shaping of the Polish language
    regional linguistic archaisms
    continuations of some 16th-century regionalisms in contemporary dialects
    Opis:
    W Muzeum Regionalnym w Pyzdrach (miasteczko nad Wartą) znajdują się szesnastowieczne rękopiśmienne zabytki językowe (języka polskiego). Zabytki zawierają treść przywilejów mieszczańskich z Pyzdr (drugiej połowy XVI wieku). W artykule zamieszczono krótki opis przywilejów dotyczących miasta królewskiego Pyzdr. Dokonano analizy zabytków w kontekście udokumentowanych zjawisk językowych Wielkopolski (ze szczególnym uwzględnieniem cech regionalnych).
    In the Regional Museum in Pyzdry (a town on the Warta River) there are sixteenth-century handwritten Polish language texts. The texts contain the content of town privileges from Pyzdry (second half of the 16th century). The article contains a short description of the privileges concerning the royal city of Pyzdry. The historical texts were analyzed in the context of documented linguistic phenomena in Wielkopolska (with particular emphasis on regional features).
    Źródło:
    Językoznawstwo; 2020, 14; 163-191
    1897-0389
    2391-5137
    Pojawia się w:
    Językoznawstwo
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Struktura słownictwa dzieci polskich w wieku przedszkolnym
    Autorzy:
    Boniecka, Barbara
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/607836.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    dictionary of the child
    active vocabulary
    nouns
    archaisms
    regional words
    slang and colloquialisms
    diminutive
    hypocoristic form
    augmentative
    neosemantisms
    fields of expression
    słownik dziecka
    słownictwo czynne
    rzeczowniki
    archaizm
    wyrazy regionalne
    gwarowe i potoczne
    deminutywny
    hipocoristica
    augmentatywy
    neosemantyzmy
    pola wyrazowe
    Opis:
    For freshly harvested vocabulary, which is an analytical body for my research, comparative context and background is the vocabulary recorded by Stephen Schuman in 1955. I mean to show which lexical units in a language of the children are new and which, to some extent, archaic, which comes most, and from what area. The study shall be limited to the active vocabulary of preschoolers,and the direct object of interest I make concrete nouns.
    Dla świeżo zebranego słownictwa, stanowiącego korpus analityczny dla badań autorki, kontekstem i tłem porównawczym jest słownictwo zarejestrowane przez Stefana Szumana w 1955 roku. Chodzi jej o to, by pokazać, które jednostki leksykalne w języku dzieci są nowe, a które w pewnym stopniu archaiczne, jakich przybywa najwięcej i z jakiego obszaru. Autorka badania ogranicza do czynnego słownictwa przedszkolaków, a bezpośrednim przedmiotem zainteresowaniaczyni rzeczowniki konkretne.
    Źródło:
    Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia; 2013, 31
    0239-426X
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Archaizmy leksykalne i semantyczne w polskich pieśniach religijnych
    Lexical and semantical archaisms in Polish religious songs
    Autorzy:
    Breza, Edward
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/626758.pdf
    Data publikacji:
    2012
    Wydawca:
    Uniwersytet Gdański. Wydział Filologiczny
    Tematy:
    language of Polish religious songs
    lexical and semantical archaisms
    Śpiewnik kościelny [Church Songbook]
    the basis of Słownik języka polskiego edited by W. Doroszewski
    język polskich pieśni religijnych
    archaizmy leksykalne i semantyczne
    Śpiewnik kościelny
    Słownik Języka Polskiego pod red. W. Doroszewskiego
    Opis:
    The author analises lexical and semantical archaisms, taken from Śpiewnik kościelny [Church Songbook] by reverend J. Siedlecki (see abbreviation Sdl). The words have been chosen on the basis of Słownik języka polskiego [Polish Language Dictionary] edited by W. Doroszewski (see abbreviation SJP). In the mentioned Dictionary words that appear in the songs and the words’ explanations are qualified as old-fashioned meaning that a contemporary Pole of average education would not understand them or archaic meaning known only to the eldest generation. The author takes into consideration words that are not mentioned in the Polish Language Dictionary, he also indicates if the word has been mentioned in Słownik języka polskiego [Polish Language Dictionary] edited by S. B. Linde (abbreviation L)
    Źródło:
    Język - Szkoła - Religia; 2012, 7, 1; 12-26
    2080-3400
    Pojawia się w:
    Język - Szkoła - Religia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Iz bloknota učastnika polesskich èkspedicij (1. kuminá vodá; 2. Čаgоščy i Čugajka; 3. kryčac’ jak bоugary)
    FROM THE NOTES OF A PARTICIPANT OF EXPEDITIONS TO POLESIE: KUMINA VADA, CHAKHOSHCHYI CHUKHAYKA, KRYCHAT’ YAK BOUGARY
    Autorzy:
    Cychun, Genadz’
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/611801.pdf
    Data publikacji:
    2000
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    Byelorussian dialects of the Polesie region
    archaisms
    the phrase kumina vadá [whirlpool]
    kum as a taboo term for the word chort [devil]
    Balkan influences in Belorussian dialects
    białoruskie gwary poleskie
    archaizmy
    frazeologizm kuminá vodá
    kum jako tabuizacja pojęcia ‘czarta’
    bałkanizmy występujące w gwarach białoruskich
    Opis:
    Do badań nad Polesiem Nikita I. Tołstoj wprowadził „perspektywę południowosłowiańską”, której wartość potwierdza autor na przykładzie kilku wyrazów i związków frazeologicznych występujących w białoruskich gwarach poleskich i będących głębokimi archaizmami. Pierwotny sens wyrażeni kuminá vodá, kryčac’ jak bougary oraz nazw własnych Čágoszczy, Čugájka zanotowanych przez autora na południu Białorusi daje się ustalić metodą analizy porównawczej opartej na danych dialektologicznych. Frazeologizm kuminá vodá ‘wir rzeczny; miejsce, gdzie kręci się woda’ i nazwa (kumá – ‘jama, gdzie kręci się woda’), mogą mieć związek z formą kum jako tabuizacją pojęcia ‘czarta’. Nazwy własne Čágoszczy, Čugájka na Turowszczyźnie są archaizmami prasłowiańskimi i dobrze się tłumaczą przez zestawienie ze słoweńską i chorwacką nazwą wsi Čagošče, słowackim czasownikiem čuhat’ ‘wyglądać’. Frazeologizm poleski kryčac’ jak bougary ‘rozmawiać głośno’, ‘dyskutować głośno’ autor łączy z chorwackim bügariti ‘krzyczeć, wrzeszczeć’, ‘opłakiwać zmarłego’ oraz dalmatyńskim bügariti ‘śpiewać stare ludowe pieśni o określonej melodii’. Uprawdopodabniają tę hipotezę takie bałkanizmy występujące w gwarach białoruskich, jak brynza, komarnik, turlik.
    Nikita I. Tolstoy introduced to studies on Polesie “a South-Slavonic perspective”. Its value is corroborated in the present text with an analysis of a few archaic words and phrases present in Belorussian dialects of the region. The primary sens of expressions kumina vadá, krychat’ yak bougary and proper names Chákhoshchy, Chukháyka, recorded by the author in southern Belorussia, can be established by comparative analysis based on dialectological data. The phrase kumina vadá ‘whirlpool’, as well as the very term kumá ‘a cave where water whirls’, may be linked to the form kum as a taboo term for the devil. The proper names Chákhoshchy, Chukháyka in Turovshchyzna are Proto-Slavonic archaisms and can be explicated through juxtaposition with the Slovene and Croatian name Chagoshche, and the Slovak verb chukhat’ ‘to watch for somebody’. The phrase krychat’ yak bougary ‘to talk, discuss something in a loud voice’ can be associated with the Croatian bügariti ‘shout, shriek’, ‘to lament over the deceased’ and Dalmatian bügariti ‘to sing old folk songs with specific tunes (in a specific way).’ The hypothesis is rendered more probable in the light of Balkan influences in Belorussian dialects, such as brynza, komarnik, turlik.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2000, 12; 181-187
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Godzinki o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny. Glosy, hipotezy, interpretacje
    Godzinki o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny [Officium parvum Conceptionis Immaculatae]. Statements, Hypotheses, Interpretations
    Autorzy:
    Sulikowski, Andrzej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/451095.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
    Tematy:
    The Little Office of the Immaculate Conception of the Holy Mary in the Polish tradition
    Blessed Virgin in the European culture
    language forms of sacrum presence
    genres within a poetic cycle Biblical languages in the Little Office (Latin, Greek, Hebrew) mosaistic and Christian motifs stylistic tropes in the prayer within the Little Office
    Biblical allusions and motifs prayer prosody and performing problems of the prayer
    problem of archaisms preserved within the text performed nowadays
    role of the Little Office in the spiritual life in Poland
    changes in space and time concerning performing the prayer
    Godzinki o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny w polskiej tradycji Najświętsza Maryja Panna w kulturze europejskiej
    językowe formy obecności sacrum
    gatunki w obrębie cyklu poetyckiego
    języki biblijne w godzinkach (łacina, greka, hebrajski)
    motywy mojżeszowe i chrześcijańskie
    stylistyczne tropy w modlitwie godzinek
    biblijne aluzje i motywy
    prozodia modlitwy i problemy z jej odmawianiem
    problem archaizmów zachowanych we współcześnie wykonywanym tekście
    rola godzinek w duchowym życiu Polski
    zmiany w czasie i przestrzeni dotyczące wykonywania modlitwy
    Opis:
    The article concerns an Old Polish matins to the Holy Mary from the 17th century, which were created as a sung prayer, especially for laics. Its composition is similar to the breviary office of the Catholic Church, whereas the versification is based on prominent poetry examples from the Polish Renaissance (Jan Kochanowski, Mikołaj Sęp Szarzyński et al.). The author states that this form of prayer was attacked or even ridiculed in the times of reformation and counter-reformation by Protestant writers. Thanks to philological analysis of every distich – with consideration of the European background – the author shows intense and direct relations of the text to the Bible in Renaissance translations (priest Jakub Wujek, the Gdańsk Bible) and sometimes also to Marian apocryphic texts. A crucial role is played here by the symbolism of numbers (especially 7, 3, 1) and the semantic differences in many lexemes and language forms of the virtually 16th century Polish, if compared with contemporary Polish. A full concretization of this poetic cycle becomes visible when the text is sung first – hence the musical and prosodic aspects of the Little Office: its melodic line, physiological effects as the deepening and regularity of the breath have been considered. This is the way the prayer influences the human body, it opens and purifies the spiritual space for the influence of God’s grace. The author localized the prayer within the daily cycle of Old Polish and contemporary civilization, he pointed out the radical changes in life habits within the last century and an evolution of folk spirituality. The Little Office also has its place in the weekly cycle whereby every part is assigned to one specific day of the week. During the philological and prosodic analysis potential performers of the Little Office in Old Poland from the circles of peasants and craftsmen were named. The text has been well acquired in the community for twenty generations – the Little Office is often sung from memory exclusively. Because of the sociological changes it pervaded, thanks to the Roman-Catholic liturgy, into the contemporary urban ceremonial. 1
    Źródło:
    Tematy i Konteksty; 2016, 6(11); 254-301
    2299-8365
    Pojawia się w:
    Tematy i Konteksty
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-29 z 29

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies