Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Ryba, Mieczysław." wg kryterium: Wszystkie pola

  Lista filtrów

Dostawca treści

Podbaza

Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 72
Tytuł:
Problematyka społeczno-polityczna w listach pasterskich biskupów polskich w okresie Księstwa Warszawskiego
Social and political issues in pastoral letters of Polish bishops during the Duchy of Warsaw period
Autorzy:
Ziółek, Ewa M.
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23961758.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
listy pasterskie
biskupi polscy
episkopat
Księstwo Warszawskie
Opis:
Stosunki państwowo-kościelne w Księstwie Warszawskim powodowały konieczną współpracę między obydwoma tymi podmiotami. Państwo wielokrotnie uciekało się do wsparcia Kościoła katolickiego, jako mającego największy autorytet społeczny i posiadającego powszechną możliwość oddziaływania na społeczeństwo poprzez ambonę. Zdecydowana większość powstałych wówczas (i znanych dzisiaj) listów pasterskich o tematyce społecznej oraz politycznej została napisana na prośbę władz państwowych, wyrażanych przez ministra spraw wewnętrznych, J.P. Łuszczewskiego. Obok listów o wymowie patriotycznej kierowanych do wiernych w momentach przełomowych, jak np. wyprawa na Moskwę w 1812 r. pojawia się szereg listów odnoszących się do kwestii stricte społecznych. Można je pogrupować w trzy duże bloki tematyczne. Listy z lat 1807-08, poświęcone są wyjaśnianiu ludowi praw wynikających z art. 4 konstytucji – o wolności osobistej. Przy czym warto zauważyć, że biskupi zwracali uwagę nie tylko na prawa i obowiązki włościan, ale także na obowiązki ziemian wobec swoich poddanych. Drugim, ważnym tematem listów pasterskich, przewijającym się praktycznie przez cały okres Księstwa Warszawskiego, były sprawy związane z edukację elementarną, koniecznością kształcenia ludu i pożytkami płynącymi z posiadania wykształcenia. Wreszcie trzeci blok tematyczny wiąże się z kwestiami zdrowotnymi – generalnie chodziło o obowiązek szczepień na ospę i przekonanie do nich ludności, szczególnie wiejskiej. O ile były to wystąpienia pisane przez wszystkich biskupów do swoich diecezjan, to zdarzały się też listy jednostkowe, jak np. biskupa T. Ostaszewskiego z 14 lipca 1811 r. wyjaśniającego zawiłości dekretu Fryderyka Augusta o wycofaniu z obiegu monety zdawkowej. Zarówno tematyka omawianych w artykule wystąpień biskupów, jak i ich inspiracja, wypływająca z kręgów rządowych, wskazują wyraźnie na współpracę rządu Księstwa i episkopatu polskiego w kwestiach nauczania społecznego i patriotycznego.
Relations between the Church and the State in the Duchy of Warsaw required cooperation between both. The State has often sought support of Catholic Church, which enjoyed the greatest public respect and was able to influence the wide public through sermons. The majority of pastoral letters written then (and known today), pertaining to social and political issues, were written upon request from state authorities, expressed by Minister of Interior, Jan Paweł Łuszczewski. Besides letters of patriotic nature, published at breakthrough times, such as the Moscow campaign in 1812, there is a number of those devoted to social issues. They can be categorized into three thematic groups. Letters from 1807–1808 are devoted to explanation of rights stemming from Article 4 of the Constitution – personal freedom – to the people. It is noteworthy, that the bishops emphasized not only the rights and obligations of peasants, but also obligations of landlords with respect to their subjects. The second topic of pastoral letters were issues related to elementary education, the need to educate the people, and benefits of education. Finally, the third group of topics is related to health issues, in particular obligatory pox vaccinations, and convincing the population, in particular in rural areas, about the need to use them. Besides the letters to the entire diocese population, written on the same topic by all bishops, there were some singular letters as well, such as the one written by Bishop T. Ostaszewski on 14 July 1811, explaining the complexities of the decree by Frederick August on removing small change coins from circulation. Both the topics of episcopal letters and their inspiration, coming from government circles, indicate a cooperation between the Government of the Duchy and the Polish Episcopate on the matters of social and patriotic teaching.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 199-213
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kościół katolicki a polityka. Udział duchowieństwa w życiu politycznym ziem byłego Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX wieku
Catholic Church and politics – clergy’s participation in political life of the former Kingdom of Poland at the turn of 19th and 20th century
Autorzy:
Zaleska, Ilona
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23945072.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Kościół katolicki
polityka
duchowieństwo
kapłani katoliccy
Królestwo Polskie
Opis:
Przełom XIX i XX w. to ważny okres dla pozakościelnej aktywizacji polskiego duchowieństwa katolickiego w Królestwie Polskim. Szczególną rolę odgrywała cezura 1905 r. i związane z nią wydarzenia, które przyniosły częściową liberalizację polityki władz zaborczych wobec Królestwa Polskiego, w tym polityki kościelnej. Uzyskane swobody pozwoliły na podjęcie przez duchowieństwo różnych inicjatyw oraz stworzyły mu możliwości do udziału w życiu publicznym, w tym życiu politycznym. W tym czasie nastąpiła też aktywizacja różnych ruchów politycznych oraz reprezentujących je partii zabiegających o wpływy społeczne. Kwestie związane ze stanowiskiem duchowieństwa wobec stronnictw politycznych stanowiły przedmiot dyskusji na organizowanych wiecach, zjazdach diecezjalnych, czy konferencjach dostojników kościelnych. Na politycznej scenie Królestwa Polskiego istniały dwie siły zabiegające o poparcie Kościoła i duchowieństwa: Narodowa Demokracja oraz Stronnictwo Polityki Realnej. Polityczne sympatie wśród duchowieństwa rozkładały się między tymi partiami. Większość duchowieństwa sympatyzowała z endecją, choć wielu zrażał do partii program uznający Kościół za instytucję narodową oraz forsujący zasadę narodowego egoizmu. Za politycznego sojusznika ugodowo nastrojonej hierarchii kościelnej uchodzili natomiast realiści. Niektórzy duchowni stali na stanowisku, że w odradzającym się ruchu narodowym Kościół nie może być bierny i powinien odegrać rolę przewodnika, niezależnego od istniejących sił politycznych. W obozie katolickim pojawiła się także idea utworzenia partii katolickiej, która nie wyszła jednak poza fazę projektu.
Turn of 19th and 20th century is an important period for non-ecclesiastical activity of Polish Catholic clergy in the former Kingdom of Poland. A particularly important turning point was 1905 and related events, which brought on partial liberalization of the invading powers’ policy with respect to the former Kingdom of Poland, including policy pertaining to the church. Granted liberties have allowed the clergy to undertake various initiatives and opened the possibility for them to participate in public life, including politics. In the same period, various political movements have become active, as well as a number of parties representing those movements and vying for influence on the society. Issues related to position of the clergy with respect to political factions were the subject of debate during numerous rallies, diocese assemblies or conferences of church leaders. There were two forces on the political arena of the former Kingdom of Poland, seeking support of the Church and the clergy: National Democracy (Narodowa Demokracja) and Real Politics Party (Stronnictwo Polityki Realnej). Political affiliations of the clergy were divided between these two parties. Most of the clergy sympathized with National Democracy, although many were discouraged by is program, which recognized the Church as a national institution and forced the principle of national egoism. Realists, on the other hand, were considered a political ally of the more conciliatory portion of Church hierarchy. Some of the clergy believed that in a reviving nationalist movement the Church should not be idle and should take on the role of a guide, independent from existing political forces. There was also an idea in the Catholic faction to create a Catholic party; however, it never went beyond the design stage.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 250-266
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Formacja kandydatów do kapłaństwa w archidiecezji gnieźnieńskiej w okresie potrydenckim (do końca XVIII wieku)
Formation of candidates for priesthood in Gniezno Archdiocese in post-Trent period (un-til the end of 18th century)
Autorzy:
Zabraniak, Sławomir
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23967909.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
kapłaństwo
archidiecezja gnieźnieńska
Łowicz
reforma trydencka
Kościół katolicki
klerycy
Gniezno
seminarium
seminaria katolickie
Opis:
Działalność duszpasterska jest najważniejszą misją Kościoła. Jej celem jest udzielanie człowiekowi pomocy na drodze do osobistego zbawienia. Przygotowanie więc duszpasterzy, osób odpowiedzialnych za tę posługę, należy do najdelikatniejszych i najważniejszych zadań, od których zależy przyszłość ewangelizacji ludzkości. Od samych początków istnienia Kościoła starano się wypracować kryteria doboru i formacji duchownych. Przełomem był sobór trydencki (1545-1563), na którym nakazano zakładać seminaria duchowne i przygotowywać w nich przyszłych duszpasterzy katolickich. W archidiecezji gnieźnieńskiej do końca XVIII w. założono trzy seminaria duchowne. Pierwsze działało przy kolegium jezuitów w Kaliszu w latach 1593-1621. Kolejne seminarium ufundował prymas Stanisław Karnkowski przy katedrze w Gnieźnie w 1598 r. Rozpoczęło ono działalność ok. 1603 r. W 1718 r. jego prowadzenie przejęli misjonarze św. Wincentego a Paulo (lazaryści), którzy poświęcali się pracy formacyjnej przyszłych duszpasterzy. Pod koniec XVII w. prymas Michał Radziejowski ufundował i erygował seminarium w Łowiczu. Na synodzie archidiecezjalnym w 1720 r. zobowiązano każdego kandydata do kapłaństwa, by przebywał przez dwa lata w seminarium duchownym przed przyjęciem święceń kapłańskich. Klerycy przebywali w seminariach średnio od 1,5 do 4 lat. Zdobywali tam niezbędną wiedzę do pracy duszpasterskiej i formację ascetyczną.
Pastoral activity is the most important mission of the Church. Its objective is to provide assistance to individuals on the path to personal salvation. Therefore, preparing the priests, persons responsible for providing such assistance, is among the most sensitive and most important tasks, on which future of evangelization of mankind depends. Since the very beginning of existence of the Church, efforts were made to develop criteria for selection and formation of priests. The breakthrough moment was the Council of Trent (1545–1563), which introduced the requirement of establishing theological seminaries and educating future Catholic priests there. In Gniezno archdiocese, by the end of 18th century, three seminaries were formed. First one was attached to Jesuit college in Kalisz, in 1593–1621. The next seminary was founded by Primate Stanisław Karnkowski in 1598; it was attached to Gniezno cathedral. It has commenced operation about 1603. In 1718, it was taken over by missionaries of St. Vincent de Paul (Lazarites), who devoted themselves to formation of future priests. At the end of 17th century, Primate Michał Radziejowski has founded and installed a seminary in Łowicz. During the archdiocese synod in 1720, an obligation was introduced for all priest candidates to spend two years in a seminary before receiving ordination. Seminarians spent in average 1,5 to 4 years at the seminary. There, they gained knowledge necessary for pastoral work and ascetic formation.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 183-198
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Die Geburt eines neuen orthodoxen Universalismus in Ruthenien: Östliche Antworten auf die westliche Polemik im Gefolge der Kirchenunionen von Florenz (1439) und Brest (1595/96)
The Birth of a new Orthodox Universalism in Ruthenia: Answers to the Latin Polemics after the projects of a Church Unity in Florence (1439) and Brest (1595/96)
Narodziny nowego prawosławnego uniwersalizmu na Rusi. Odpowiedzi na łacińskie projekty unii kościelnej we Florencji (1439) i w Brześciu (1595/96) jako wschodni wkład do długotrwałej polemiki religijnej
Autorzy:
Wünsch, Thomas
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23352297.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
kościół prawosławny
unia florencka
unia brzeska
polemiki religijne
Jan Sacranus z Oświęcimia
Piotr Skarga
Benedykt Herbest
Antonio Possevin
Atanazy Brzeski
Zachariasz Kopysteński
Opis:
Ideologiczny rdzeń łacińskiej argumentacji był dostępny w XVI wieku w postaci traktatu krakowskiego teologa Jana Sacranusa z Oświęcimia („Elucidarius errorum ritus Ruthenici”, 1500), a następnie, w 2. połowie XVI w., jego ideologicznych następców: Antonio Possevina, Piotra Skargi i Benedykta Herbesta. Grecko-Ruska opozycja, sprzeciwiająca się łacińskiej stronie polemiki, po raz pierwszy pojawiła się w anonimowym piśmie z 1587 r., zatytułowanym „Ключъ царства небеснаго“ („Klucz cesarstwa niebieskiego”), pociągając za sobą dalsze anonimowe pisma ruskie oraz polskie (np. „Elenchus pism uszczypliwych” z 1622 r.), zawierające inwektywy przeciwko unii kościelnej ihumena bazyliańskiego monastyru w Brześciu Afanasijego Filipowicza (Atanazego Brzeskiego, 1646). Jednak najważnejszy wkład miał Zachariasz Kopysteński i jego „Палинодiя“ (1621/22). Kopysteński pochodził z okolic Przemyśla z drobnej szlachty. Prawdopodobnie uczył się w cesarstwie niemieckim zanim wstąpił do bractwa w Kijowie. Formalnie to replika nawiązująca do „Obrony Unii” (Оборона унiи), napisana przez archimandrytę wileńskiego Lwa Kreuzę (1617), czyli rozprawa Kopysteńskiego, składająca się z 800 kolumn, to dużo więcej niż tylko obronne „zaprzeczenie” katolickiego (unickiego) ataku. Po raz pierwszy w prawosławnej polemice, właśnie tu konstruktywny element staje się wymierny: Kopysteński nie walczył tylko o zniszczenie opozycji (papieża), czy też o istotne oskarżenie łacińskiej części chrześcijaństwa (dotyczącej ortodoksji). On raczej chciał stworzyć własną partię. Podkreślając różnice, a może lepiej powiedziawszy – przepaść pomiędzy Wschodem a Zachodem, stworzył możliwość opowiedzenia aż dwóch historii Kościoła jednocześnie: z jednej strony tę, o upadku wiary (czyli wersję „łacińską”), a z drugiej strony tę, o utrzymaniu wiary (czyli wersję „grecką”). W związku z tym, nowa jakość dyskusji wewnątrz kościoła chrześcjiańskiego wydaje się być osiągnięta. Jakość ta odróżnia się od własnego ortodoksyjnego uniwersalizmu. „Greckie” (czyli wschodniosłowiańskie) chrześcijaństwo wyemancypowało się w granicach „Rusi”.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 509-551
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ecclesiastica w zasobie Archiwum Państwowego Obwodu Wołyńskiego w Łucku
Ecclesiastica in the fonds of the State Archive of Volyn Oblast
Autorzy:
Wodzianowska, Irena
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23352240.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Łuck
archiwum
Wołyń
Opis:
Archiwum Państwowe Obwodu Wołyńskiego w Łucku na Ukrainie zostało powołane do życia pod koniec 1939 r. W swym zasobie posiada bogatą dokumentację instytucji państwowych zarówno polskich, rosyjskich, jak i ukraińskich. W kilkunastu zespołach rozproszone są źródła do dziejów Kościoła katolickiego na Wołyniu. Najstarsze pergaminowe dokumenty pochodzą z XVI wieku, większość zbioru zaś (gromadzącego dokumenty do 1939 r.) stanowią akta XIX-wieczne. Dokumentacja dotyczy funkcjonowania instytucji diecezjalnych, struktur administracyjnych i zakonnych. Źródła zgromadzone w archiwum to wizytacje parafii i klasztorów, materiały ukazujące funkcjonowanie kurii biskupiej, sprawy personalne duchowieństwa (nominacje, sprawy karne itp.), zmiany wyznania, kasaty wspólnot zakonnych, zagadnienia gospodarcze i majątkowe. Największą grupę stanowią księgi metrykalne parafii. Jednakże ani akta zakonów, ani akta instytucji diecezjalnych (kurii biskupiej, seminarium duchownego), czy jednostek administracyjnych (parafii i dekanatów), nie tworzą w archiwum spójnej całości, obrazującej dzieje tych instytucji. Archiwalia te stanowią natomiast cenne uzupełnienie dokumentów o proweniencji kościelnej rozproszonych w innych archiwach ukraińskich, zwłaszcza w Kijowie, Żytomierzu i Tarnopolu.
The State Archive of Volyn Oblast in Lutsk in Ukraine was established at the end of 1939. Its fonds include extensive records of Polish, Russian and Ukrainian state institutions. Several fonds contain dispersed source materials for history of Catholic Church in Volhynia. The oldest parchment documents date back to 16th century, but the majority of the fonds (documents were collected until 1939) consist of 19th century records. The records pertain to operation of diocese institutions, administrative and monastic structures. Sources collected in the archive include records of visitations of parishes and churches, materials illustrating operation of the Curia, personal matters of the clergy (appointments, criminal cases etc.), faith conversions, closure of monasteries, economic and property issues. The largest group are the parish vital records. However neither the records of monastic orders, nor those of diocese institutions (Curia, seminary), or administrative units (parishes and decanates), form a cohesive whole in the archive, such as would illustrate the history of those institutions. Still, those materials constitute a valuable supplement to other church records, dispersed in other Ukrainian archives, in particular those in Kiev, Zhytomyr and Ternopil.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 722-745
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Drogi kształtowania pamięci historycznej Cerkwi unickiej w Rzeczypospolitej
Paths of forming historical memory of Uniate Church in Polish-Lithuanian Commonwealth
Autorzy:
Wereda, Dorota
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23352279.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
pamięć historyczna
Cerkiew unicka
Rzeczpospolita
Żyrowice
Jozafat Kuncewicz
bazylianie
Opis:
Istotnym elementem budowy tożsamości wspólnoty religijnej powstałej w konsekwencji unii brzeskiej było tworzenie pamięci historycznej. Kreatorami polityki pamięci Cerkwi unickiej były środowiska elit tworzonych przez zakon bazylianów i wywodzących się z niego hierarchów. W Cerkwi unickiej w Rzeczypospolitej nie wykształcił się wiodący ośrodek konsolidujący społeczność wiernych. W XVII wieku wobec istniejących sporów o cerkwie katedralne, ważnym miejscem pełniącym rolę integrującą stały się Żyrowice - popularne miejsce kultu wizerunku maryjnego i grobu arcybiskupa Jozafata Kuncewicza, zamordowanego w 1623 r. przez prawosławnych mieszkańców Witebska. Miejsca te nie utrzymały swojego statusu przez XVIII stulecie, co było efektem podjęcia przez biskupów w miastach będący stolicami ich diecezji inwestycji budowy nowych cerkwi katedralnych. Biskupi organizowali przestrzeń estetyczną na poziomie gustów artystycznych przeciętnego szlachcica i realizowali potrzebę zdefiniowania swojego miejsca w strukturze przestrzennej i w kontekście historycznym. Wybór barokowych gmachów był komunikatem wizualnym odczytywanym zarówno przez współczesnych, jak i potomnych, oznajmiającym włączenie do kultury sarmatyzmu o zachodnioeuropejskim i łacińskim kodzie kulturowym. Pamięć historyczna była wzmacniana przez pamięć liturgiczną. Ugruntowaniu pamięci i wiedzy historycznej oraz wzmocnieniu poczucia ciągłości tradycji metropolii kijowskiej służyły modlitwy za zmarłych hierarchów, członków rodzin książęcych i szlacheckich. Tworzeniu społeczności, której podstawą poczucia wspólnoty jest wspólna przeżywanie wydarzeń i tworzących wspólną historię Rzeczypospolitej Obojga Narodów, służyła praktyka mszy za Ojczyznę oraz liturgia w intencji monarchów, obchody lat jubileuszowych. Do pamięci historycznej Cerkwi unickiej hierarchowie wpisywali pamięć rodową eksponującą zasługi militarne w obronie Rzeczypospolitej.
An important element of building the identity of religious community created as a result of Union of Brest was building a historical memory. Creators of such memory for the Uniate Church were the elite circles, formed by Basilian monks and Church officials originating from the Order. Uniate Church in the Commonwealth did not develop a leading centre that would consolidate the followers community. In 17th century, in light of disputes about cathedral churches, an important place serving the purpose of integration has emerged in Żyrowice – a popular place of the cult of visage of Virgin Mary, and location of the grave of Archbishop Josaphat Kuntsevych, murdered in 1623 by Orthodox inhabitants of Vitebsk. Those places did not maintain their respective positions throughout the 18th century, as bishops decided to invest in new cathedral churches in their diocese towns. The bishops have organized the aesthetic space along the lines of artistic tastes of an average nobleman, and realized the need to define their place in a spatial structure and historic context. Choice of baroque buildings was a visual message, announcing inclusion of Sarmatism, with its West European and Latin culture code, in the culture. Historical memory was reinforced by liturgical memory. Purpose of consolidating the historical memory and knowledge, as well as reinforcing the sense of continuity of Kiev Metropolis tradition, was serviced by prayers offered for deceased officials of the Church, members of ducal and nobility families. Community, for which the basis of communal identity was joint experience of events and building common history of the Commonwealth of Two Nations, was formed by practicing Holy Mass for the Motherland, liturgy devoted to monarchs and celebration of anniversary years. Historical memory of the Uniate Church was also expanded by Church officials to include family memories, emphasizing military efforts in defence of the Commonwealth.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 600-621
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Rokowania pokojowe polsko-szwedzkie w XVII wieku a kwestie wyznaniowe
Religious aspects in Poland-Sweden peace negotiations in 17th century
Autorzy:
Wajs, Hubert
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23942711.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Wazowie
rokowania pokojowe
traktaty pokojowe
AGAD
Archiwum Główne Akt Dawnych
pokój oliwski
Oliwa
potop szwedzki
Stary Targ
Altmark
Sztumska Wieś
Stumsdorff
Opis:
Wybór przedstawicieli szwedzkiej dynastii Wazów na władców Rzeczypospolitej i ich ponad 80-letnie (1587-1668) panowanie po południowej stronie Bałtyku bardzo szybko doprowadził do permanentnego konfliktu zbrojnego. Trwał on od chwili opuszczenia Szwecji przez Zygmunta III (1598 r.) z przerwami (rozejmowymi) przez następne 60 lat, do pokoju w Oliwie (1660). Wojna polsko-szwedzka miała charakter zarówno wojny między dwoma państwami, jak i (do pewnego momentu) wojny domowej, dynastycznej, a głównym punktem konfliktu był tytuł królewski i tron szwedzki. Wyznaniowy aspekt tego konfliktu, choć wydaje się tak oczywisty, w zasadzie bywa pomijany. Zwłaszcza od połowy lat 20-tych XVII w. walka polsko-szwedzka nałożyła się na religijny (ale nie tylko) wielki konflikt zbrojny w Europie, czyli wojnę trzydziestoletnią (1618-1648), na jej początkowy okres, i w tych ramach należy go rozpatrywać jako neben Krieg. W artykule przedstawiono źródła o proweniencji państwowej z Archiwum Głównego Akt Dawnych dotyczące problematyki wyznaniowej, poodejmowanej podczas negocjacji traktatowych, a także zapisanych w samych traktatach rozejmowych i pokojowych – w Starym Targu / Altmarku z 26 IX 1629 r., Sztumskiej Wsi / Stumsdorff z 12 IX 1635 r. oraz w Oliwie (3 V 1660).
Election of Swedish Vasa dynasty members as kings of Poland and over 80 (1587–1668) years of their rule on the South side of the Baltic Sea has very quickly led to a permanent armed conflict. It has lasted since the moment Sigismund III left Sweden (1598) with armistice periods, for the next 60 years, until the treaty in Oliwa (1660). The Polish-Swedish war was both a war between two nations and (until a certain moment) a civil, dynastic war. The main point of conflict was the royal title and the throne of Sweden. The religious aspect of this conflict, although it seems fairly obvious, is usually overlooked. Polish-Swedish war, especially since mid-1620s, has overlapped a massive religious (but not only) military conflict in Europe, namely the Thirty Years’ War (1618–1648), specifically its initial period, and with such ramifications it should be considered as neben Krieg. The article presents sources, of state origin, from the Central Archive of Historical Records, pertaining to religious matters raised during treaty negotiations, as well as those included in armistice and peace treaties themselves – treaties of Altmark of 26 September 1629, Stumsdorff of 12 September 1635 and Oliwa (3 May 1660).
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 447-465
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Rola polskiego duchowieństwa katolickiego na Spiszu i Orawie w epoce nowożytnej
Role of Polish Catholic clergy in Spiš and Orawa in the modern era
Autorzy:
Trajdos, Tadeusz M.
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/24201019.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Spisz
Orawa
duchowieństwo polskie
Opis:
W omawianej epoce tytułowy obszar podlegał władzy politycznej Królestwa Węgierskiego (cała Orawa jako osobny komitat, większość dolnego oraz część środkowego i górnego Spisza w ramach komitatu spiskiego), a także Koronie Polskiej (Spisz północno-wschodni i tzw. 13 miast spiskich jako terytorium starostwa spiskiego 1412-1769). Zasadniczą cechą etniczno-kulturową tych regionów było masowe zasiedlenie Górnej Orawy (od poł. XVI w. do końca XVII w.) i całego Górnego Spisza (migracje od XIV w., najsilniejsze w XVII w.) przez osadników polskich z przyległych terenów Małopolski. Osadnicy ci przynieśli ze sobą silne i trwałe przywiązanie do katolicyzmu, obyczajowość, nawyki i pragnienia duchowe charakterystyczne dla kultury ukształtowanej w kręgu łacińsko-katolickim. Mimo szykan, prześladowań (szczególnie brutalnych na Orawie) i stosowanego przez szlachtę węgierską przymusu wyznaniowego dla poddanych w 2. połowie XVI i 1. połowie XVII w. stanowczo opierali się urzędowemu zaprowadzeniu luteranizmu, a jeśli dokonywali konwersji, to pozornie, trafnie przewidując odmianę losu. Od początku XVII w. w dominium lubowelsko-podolinieckim (starostwo spiskie) został powołany dekanat podległy diecezji krakowskiej (do 1786 r.). Polski kler dokonał całkowitej rekatolicyzacji na tym terenie. Od połowy XVII w. prymasi Węgier, jako ordynariusze Orawy i prepozyci spiscy, wobec braku własnych kadr przetrzebionych przez reformację, skwapliwie przyjęli pomoc kleru polskiego z diecezji krakowskiej w restytucji katolickich parafii i szkół. Ich akcję duszpasterską objął patronatem dwór habsburski. W 2. połowie XVII w. powiodła się całkowita rekuperacja instytucji katolickich na Spiszu, a na Orawie luteranizm przetrwał jedynie w enklawach w dolnej części tej ziemi. Ludności polskiej duszpasterze-rodacy przynosili nie tylko wyczekiwaną „starą wiarę” z bogactwem orędowników, zwyczajów świątecznych i obrzędów dorocznych, ale też rodzinny język brzmiący z ambony, w konfesjonale, w katechizacji i w szkole. Księża i nauczyciele pochodzili przeważnie z rodzin miejscowych lub podhalańskich, sądeckich i żywieckich. Tak było do końca XVIII w. Kler polski, parafialny, ale też wspierany przez polskich zakonników (misje jezuitów na Orawie, kolegium pijarów w Podolińcu, duszpasterstwo miechowitów (bożogrobców z Miechowa) zapewnił więc tej wspólnocie osadniczej poczucie odrębności narodowej i językowej, tłumione w XIX w. dzięki celowemu objęciu tych terenów duszpasterstwem słowackim na polecenie kurii spiskiej. W 13 miastach starostwa spiskiego kler polski miał też sukcesy misyjne wśród ludności słowackiej i częściowo niemieckiej. Większość mieszczan niemieckich pozostała jednak wierna luteranizmowi i przekonań ich nie zmieniły nawet restrykcje antyprotestanckie, wprowadzone w ostatniej ćwierci XVII i pierwszej ćwierci XVIII w., uchylone dopiero przez cesarza Józefa II.
In the indicated period, the territories mentioned in the title were under political control of the Kingdom of Hungary (entire Orawa as a separate county, most of the Lower Spiš, as well as parts of Middle and Upper Spiš within Spiš county), as well as Polish Crown (Northeast Spiš and so-called 13 towns of Spiš as territory of Spiš starostwo 1412–1769). A fundamental ethnic and cultural characteristic of those regions were mass settlements in Upper Orawa (from mid-16th century till the end of 17th century) and entire Upper Spiš (migrations since 14th century, strongest in 17th century) of Polish settlers from neighbouring territories of Lesser Poland. Those settlers brought with them strong attachment to Catholicism, as well as customs, habits, and spiritual desires typical for a culture developed in Latin-Catholic environment. Despite harassment and persecution (particularly brutal in Orawa) as well as religious coercion applied by Hungarian nobility with respect to their subjects in 2nd half of the 16th and 1st half of the 17th century, they staunchly resisted the official enforcement of Lutheranism, and even if they converted, it was only for appearances sake, in expectation of a turn of fortune. Since the beginning of 17th century, in Lubowla-Podoliniec dominium (Spiš starostwo) a deanery was established, subordinated to Cracow diocese (until 1786). Polish clergy has effected a complete re-Catholicization of that area. Since mid-17th century, Primates of Hungary as ordinaries of Orawa and provosts of Spiš, in light of shortage of their own cadres, decimated by Reformation, have welcomed the assistance of Polish clergy from Cracow diocese in restitution of Catholic parishes and schools. Their pastoral activity enjoyed the patronage of Hapsburg court. In 2nd half of 17th century, a complete recuperation of Catholic institutions in Spiš was achieved, and in Orawa, Lutheranism has survived only in a number of enclaves in the lower part of the territory. To Polish population, the compatriot priests brought not only the much longed for “old faith”, with its abundance of intercessors, holiday celebrations and annual rituals, but also their mother tongue, heard from the pulpits, in confessionals and in schools. Priests and teachers came mostly from local families, or from neighbouring regions of Podhale, Sącz or Żywiec. Such state of affairs continued until the end of 18th century. Polish clergy in parishes, supported also by Polish monks (Jesuit missions in Orawa, Piarist college in Podoliniec, pastoral activity of the Order of the Holy Sepulchre from Miechów chapter in Spiš) have secured the settler community’s sense of national and linguistic identity, suppressed in 19th century through deliberate inclusion of those territories in Slovak pastoral activity by the order of Spiš Curia. In 13 towns of Spiš starostwo, Polish clergy also enjoyed some missionary success among Slovak population and partially German, as well. Most of the German burghers, however, remained faithful to Lutheranism and were not swayed even by the anti-Protestant restrictions, introduced in late 17th and early 18th century, abrogated only by Emperor Joseph II.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 161-182
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Najważniejsza próba. Kościół greckokatolicki w Galicji podczas I wojny światowej
The most important trial. Greek-Catholic Church in Galicia during World War 1
Autorzy:
Szczupak, Adam
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23352261.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Kościół greckokatolicki
Galicja
I wojna światowa
Opis:
W latach I wojny światowej Kościół greckokatolicki w Galicji musiał stawić czoła wielu problemom. W ciągu pierwszych miesięcy zmagań wojennych liczni duchowni i wierni tej wspólnoty zostali uwięzieni przez władze austriackie lub armię austro-węgierską pod zarzutem współpracy z Rosjanami. Choć wśród więźniów faktycznie znaleźli się sympatycy Rosji i prawosławia, zdecydowana większość aresztantów była całkowicie niewinna i padła ofiarą obsesji zdrady, panującej wśród wojskowych i urzędników austriackich. Przed nadejściem Rosjan wielu duchownych greckokatolickich porzuciło swe parafie, uciekając w głąb monarchii habsburskiej. Z kolei zajęcie Galicji przez wojska rosyjskie wiązało się z zagrożeniem represjami i masowymi konwersjami grekokatolików na prawosławie. Wprawdzie rosyjska akcja misyjna odniosła niewielkie sukcesy, ale zdecydowana większość wiernych Kościoła greckokatolickiego pozostała przy swojej wspólnocie. Bezpośrednie spotkanie grekokatolików z rosyjskimi władzami i duchownymi naocznie ukazało różnice, które narosły w ciągu wieków między mieszkańcami Galicji a carskim imperium. Wyparcie z Galicji wojsk rosyjskich oznaczało powrót austriackich represji. W ostatnich miesiącach istnienia monarchii habsburskiej wzrosła aktywność polityczna duchowieństwa greckokatolickiego w ukraińskim duchu narodowym. Jej efektem było zaangażowanie kapłanów tego wyznania w budowanie struktur nowego państwa – Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej.
During World War 1, the Greek Catholic Church in Galicia had to face many problems. During the first months of military operations, numerous clergymen and members of the congregation were arrested by Austrian authorities or Austro-Hungarian army, on charges of collaboration with the Russians. Although among the prisoners there indeed were some sympathizers of Russia and the Orthodox Church, vast majority of detainees were completely innocent and fell victim to obsession of treason, widespread among Austrian military and officials. Before the coming of Russians, many Greek Catholic priests have abandoned their parishes, fleeing deeper into the Habsburg territories. In turn, invasion of Galicia by Russian troops involved the threat of repressions and mass conversions of Greek Catholics to Orthodox faith. Although Russian missionary activity did note some minor success, vast majority of Greek Catholic Church followers have remained true to their own congregations. A direct encounter between Greek Catholics and Russian authorities and priests has clearly highlighted differences, which accumulated over the ages between the inhabitants of Galicia and Tsar’s empire. Driving Russian troops out of Galicia meant the return of Austrian repressions. In the last months of Habsburg dynasty there was an increase in political activity of Greek Catholic clergy in the spirit of Ukrainian nationalism. As a result, Greek Catholic priests were involved in building the structures of the new state – West Ukrainian People’s Republic.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 657-682
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Księgozbiory parafialne – tradycja i perspektywy badawcze
Parish libraries – traditions and research perspectives
Autorzy:
Szady, Joanna
Witecki, Stanisław
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23352231.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
biblioteka parafialna
kultura piśmiennicza
parafia
dawna książka
Opis:
Księgozbiory parafialne stanowią istotny element staropolskiej kultury piśmienniczej. Nadają ośrodkom parafialnym status ognisk wiedzy, poprzez dwojaką funkcję książki – środka do przechowywania dorobku intelektualnego, oraz narzędzia do przekazywania idei w czasie i przestrzeni. Specyficzny charakter zbiorów oraz profil opisujących je źródeł determinują podejście badawcze do tego zagadnienia. Problemy z identyfikacją, inwentaryzacją, indeksacją i prezentacją wyników należą do głównych utrudnień w dotychczasowych opracowaniach. Historiografia odnotowuje próby systematyzacji ilościowej i jakościowej danych źródłowych na wybranych fragmentach czasowych, terytorialnych bądź środowiskowych. Nadzieją na opanowanie obszernego materiału źródłowego są nowoczesne techniki komputerowe (zasoby online, bazy danych, aplikacje Web-GIS), pozwalające na szybkie zliczanie, wyszukiwanie i zestawianie danych według różnych kryteriów. Postęp techniczny otwiera drogę do różnego rodzaju analiz jakościowych, wychodzących poza liczebność i strukturę zbiorów, a wchodzących w zakres badań nad społecznym zasięgiem idei. Pierwsze wyniki w tym zakresie dotyczą recepcji idei oświeceniowych wśród niższego duchowieństwa katolickiego.
Parish libraries are an important element of early literary culture in Poland. They give to the parishes a status of knowledge centres, through the dual function of books – as vehicles of preservation of intellectual heritage and instruments for conveying ideas through time and space. Specific character of such collections, as well as the profile of the sources which describe them, determine the analytical approach to this issue. Problems with identification, inventory, indexation and presentation of results are among the main difficulties in works conducted so far. There were attempts in historiography to systematize the extant source materials, in quantitative and qualitative terms, for selected sections of time, territory or community. A certain hope to get the extensive amount of source materials under control can be found in modern computer technologies (online resources, databases, Web-GIS applications), which allow fast counting, searching and presenting data based on various criteria. Technological progress opens the possibilities for various types of qualitative analyses, going beyond the numbers and structure of collections, extending into the territory of research of social reach of ideas. Initial results in this scope pertain to reception of Enlightenment ideas among lower levels of Catholic clergy.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 746-756
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Uniwersytet Dorpacki w dziejach protestantyzmu na ziemiach polskich w XIX i początku XX wieku w świetle dokumentacji z Estońskiego Archiwum Historycznego w Tartu
Dorpat University’s role in history of Protestantism in Poland in 19th and 20th century in light of documents preserved in Estonian Historical Archive in Tartu
Autorzy:
Stegner, Tadeusz
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23942707.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Dorpat
Tartu
Uniwersytet Dorpacki
studenci polscy
Estonia
Juliusz Bursche
protestanci
archiwa estońskie
Opis:
Uniwersytet w Dorpacie (obecnie Tartu w Estonii) był miejscem kształcenia wielu studentów z ziem polskich, także tych, którzy zamierzali się poświęcić karierze duchownej jako pastorzy ewangeliccy. Niektórzy z nich, np. biskup Juliusz Bursche, obejmowali najważniejsze stanowiska w kościołach ewangelickich w Polsce. Na wydziale teologicznym do 1914 r. studiowało 228 studentów z terenów dawnej Rzeczypospolitej. Ich akta personalne zachowały się w Estońskim Archiwum Historycznym w Tartu (dawniej Dorpat) w Estonii, głównie w tzw. fondzie [=zespole archiwalnym] uniwersyteckim. Najważniejsze są teczki osobowe studentów, zawierające ich podania o przyjęcie na studia, akt urodzenia, szkolne świadectwa, zaświadczenia o stosunku do służby wojskowej, opinie pastora z parafii, z której pochodził kandydat, świadectwa egzaminacyjne, egzemplarze prac semestralnych, dyplomowych, magisterskich, doktorskich, próbne kazania studentów teologii. Wiemy na jakie zajęcia uczęszczali i jakie otrzymywali oceny. Mamy też materiały na temat organizacji studenckich działających na uniwersytecie w tym tych istniejących na fakultecie teologicznym np. Koła Teologów Polskich, jest statut, sprawozdania z pracy Koła. Są to cenne zbiory, ważne dla dziejów protestantyzmu na ziemiach polskich.
University of Dorpat (currently Tartu in Estonia) was an educational centre frequented by many students from the territory of Poland, including those who intended to devote themselves to a career in clergy as Evangelical pastors. Some of them, like e.g. Bishop Juliusz Bursche, have later held the most important positions in Evangelical churches in Poland. Faculty of theology, as of 1914, had 228 students from the territory of former Polish-Lithuanian Commonwealth. Their personal records were preserved in Estonian Historical Archive in Tartu (formerly Dorpat), mostly in the university fond. The most important materials are personal files of the students, containing their applications for enrolment, birth certificates, school reports, military service clearance certificates, opinions of pastors of the candidate’s parish, exam certificates, copies of term papers, diploma dissertations, master’s and PhD dissertations, sample sermons of theology students. We know what classes they attended and what their grades were. We also have materials pertaining to students’ organizations active at the university, including those at theology faculty, e.g. the Circle of Polish Theologians; there is a statute available, as well as reports from the work of the Circle. These are valuable fonds, important for history of Protestantism in Poland.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 490-506
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Historia Kościoła w cieniu polityki państwa. Uwagi na temat książki Studia nad polityką polską XX wieku. Relacje państwo – Kościół, red. Mieczysław Ryba, Wydawnictwo KUL, Lublin 2016, ss. 240
Autorzy:
Sołga, Przemysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/631598.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
Church, state, relations, policy, history
Kościół, państwo, relacje, polityka, historia
Opis:
The article concerns a book edited by Mieczysław Ryba. The author paid attention to such elements as the structure of the book, the chronological and thematic framework as well as the primary sources. The problem of significant deficiencies in the study, which have a negative impact on its substantive content, has been raised. Polemical elements and author’s personal reflections constitute a separate context in the article.
Artykuł dotyczy publikacji zbiorowej pod redakcją Mieczysława Ryby. Autor zwrócił w nim uwagę na takie elementy, jak struktura książki, ramy chronologiczne i tematyczne oraz podstawa źródłowa. Podniesiono w nim problem istotnych braków w opracowaniu, które rzutują negatywnie na jego zawartość merytoryczną. Osobny kontekst w treści artykułu stanowią wątki polemiczne i osobiste refleksje autora.
Źródło:
Res Historica; 2017, 44
2082-6060
Pojawia się w:
Res Historica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Mieczysław Ryba, Stosunki państwo–Kościół w województwie lubelskim 1918–1939, Lublin 2016
Autorzy:
Sołga, Przemysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/532949.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
Źródło:
Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego; 2016, 19; 379-384
1733-0335
Pojawia się w:
Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 72

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies