Rokowania pokojowe polsko-szwedzkie w XVII wieku a kwestie wyznaniowe

Wybór przedstawicieli szwedzkiej dynastii Wazów na władców Rzeczypospolitej i ich ponad 80-letnie (1587-1668) panowanie po południowej stronie Bałtyku bardzo szybko doprowadził do permanentnego konfliktu zbrojnego. Trwał on od chwili opuszczenia Szwecji przez Zygmunta III (1598 r.) z przerwami (rozejmowymi) przez następne 60 lat, do pokoju w Oliwie (1660). Wojna polsko-szwedzka miała charakter zarówno wojny między dwoma państwami, jak i (do pewnego momentu) wojny domowej, dynastycznej, a głównym punktem konfliktu był tytuł królewski i tron szwedzki. Wyznaniowy aspekt tego konfliktu, choć wydaje się tak oczywisty, w zasadzie bywa pomijany. Zwłaszcza od połowy lat 20-tych XVII w. walka polsko-szwedzka nałożyła się na religijny (ale nie tylko) wielki konflikt zbrojny w Europie, czyli wojnę trzydziestoletnią (1618-1648), na jej początkowy okres, i w tych ramach należy go rozpatrywać jako neben Krieg. W artykule przedstawiono źródła o proweniencji państwowej z Archiwum Głównego Akt Dawnych dotyczące problematyki wyznaniowej, poodejmowanej podczas negocjacji traktatowych, a także zapisanych w samych traktatach rozejmowych i pokojowych – w Starym Targu / Altmarku z 26 IX 1629 r., Sztumskiej Wsi / Stumsdorff z 12 IX 1635 r. oraz w Oliwie (3 V 1660).

Election of Swedish Vasa dynasty members as kings of Poland and over 80 (1587–1668) years of their rule on the South side of the Baltic Sea has very quickly led to a permanent armed conflict. It has lasted since the moment Sigismund III left Sweden (1598) with armistice periods, for the next 60 years, until the treaty in Oliwa (1660). The Polish-Swedish war was both a war between two nations and (until a certain moment) a civil, dynastic war. The main point of conflict was the royal title and the throne of Sweden. The religious aspect of this conflict, although it seems fairly obvious, is usually overlooked. Polish-Swedish war, especially since mid-1620s, has overlapped a massive religious (but not only) military conflict in Europe, namely the Thirty Years’ War (1618–1648), specifically its initial period, and with such ramifications it should be considered as neben Krieg. The article presents sources, of state origin, from the Central Archive of Historical Records, pertaining to religious matters raised during treaty negotiations, as well as those included in armistice and peace treaties themselves – treaties of Altmark of 26 September 1629, Stumsdorff of 12 September 1635 and Oliwa (3 May 1660).