Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę ""Republikanizm"" wg kryterium: Wszystkie pola

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-57 z 57
    Tytuł:
    Edytorial: Rzeczpospolita i republikanizm
    Autorzy:
    Lis, Rafał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/420703.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Akademia Ignatianum w Krakowie
    Opis:
    Tradycja republikańska stała się w ostatnich dekadach bardzo doniosłym przedmiotem badań, głównie anglojęzycznych. Szczególne zasługi należy przypisać pracom takich badaczy – by wymienić tylko pierwszych i najbardziej znanych – jak John G.A. Pocock, Quentin Skinner czy – w Ameryce – Bernard Bailyn. Jednym z najważniejszych wniosków, jakie można wyciągnąć z podobnych badań, jest to, że dziedzictwo konstytucyjne kultury „atlantyckiej”, zwykle uznawane za nowoczesne, jest znacznie bardziej zakotwiczone w starszych tradycjach republikańskich czy obywatelskich, rozwijanych począwszy od Odrodzenia...
    Źródło:
    Horyzonty Polityki; 2013, 4, 7; 5-7
    2082-5897
    Pojawia się w:
    Horyzonty Polityki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Tradycja republikańska, respublica, republikanizm
    Republican tradition, respublica, republicanism
    Autorzy:
    Pietrzyk-Reeves, Dorota
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/420647.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Akademia Ignatianum w Krakowie
    Tematy:
    tradycja republikańska
    ład polityczny
    republika
    nowożytny republikanizm
    republican tradition
    political order
    republic
    modern republicanism
    Opis:
    This article has two aims; first it provides a conceptual analysis of the main terms related to the contemporary revival of interest in the republican tradition such as respublica, classical republican tradition and modern republicanism. This conceptual framework can be used in the research on republicanism in the Polish-Lithuanian Commonwealth (Rzeczpospolita) and neorepublicanism. The second aim of the article is to discuss in an introductory manner the sources and the foundation of the Polish republican tradition which goes back to the sixteenth century and brings exceptionally rich theoreticaldiscourse inspired by the ideas of the classical republican tradition that were present in the political thought until the partition period.
    Artykuł składa się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej z nich przedstawiam krótką analizę głównych pojęć związanych ze współczesnym odrodzeniem zainteresowania tradycją republikańską, takich jak respublica, klasyczna tradycja republikańska oraz nowożytny republikanizm. Może ona posłużyć w badaniach poświęconych zarówno republikanizmowi w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, jak i neorepublikanizmowi. Celem drugiej części artykułu jest wprowadzenie do dyskusji nad źródłami i podstawami polskiej tradycji republikańskiej, która bierze początek w XVI wieku i przynosi niezwykle bogaty dyskurs teoretyczny inspirowany ideami klasycznej tradycji republikańskiej obecny w polskiej myśli politycznej aż do czasów rozbiorów.
    Źródło:
    Horyzonty Polityki; 2013, 4, 7; 47-66
    2082-5897
    Pojawia się w:
    Horyzonty Polityki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Republikanizm spod znaku buławy: publicystyka Seweryna Rzewuskiego z lat 1788-1790
    Autorzy:
    Zielińska, Zofia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/books/1623092.zip
    https://bibliotekanauki.pl/books/1623092.pdf
    https://bibliotekanauki.pl/books/1623092.mobi
    https://bibliotekanauki.pl/books/1623092.epub
    Data publikacji:
    1988
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski. Wydział Historyczny. Instytut Historyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Książka
    Tytuł:
    Pedagogika wstydu i bezwstydna polityka
    Autorzy:
    Szkudlarek, Tomasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2139122.pdf
    Data publikacji:
    2018-10-25
    Wydawca:
    Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej
    Tematy:
    pedagogika i polityka
    republikanizm
    wstyd
    bezwstyd
    Rousseau
    Polska
    PiS
    Opis:
    Nawiązując do analizy „aktywnej polityki historycznej” PiS przeprowadzonej w tekście Marii Mendel, w niniejszym artykule podejmuję próbę interpretacji polityki tej partii w świetle strategii konstruowania porządku republikańskiego proponowanych w pedagogicznych i politologicznych pracach J.J. Rousseau. Idąc tropem J.Kaczyńskiego, który swoją politykę historyczną przeciwstawia „pedagogice wstydu” przypisywanej poprzednim rządom, wykorzystuję wizje Rousseau do przeanalizowania relacji między wstydem i bezwstydem w obecnej konfiguracji relacji pedagogiki i polityki proponowanej przez PiS.
    Źródło:
    Forum Oświatowe; 2018, 30, 1(59); 37-52
    0867-0323
    2450-3452
    Pojawia się w:
    Forum Oświatowe
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Komunitaryzm a republikanizm. W poszukiwaniu podobieństw i różnic między nurtami
    Communitarianism and Republicanism. In Search of Similarities and Differences Between the Two Ideas
    Autorzy:
    Szymaniec, Piotr
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/468631.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    komunitarianism
    republikanizm
    obywatelski humanizm
    Alasdair MacIntyre
    Michael Sandel
    Charles Taylor
    Michael Walzer
    communitarianism
    republicanism
    civic humanism
    Opis:
    Celem niniejszej pracy jest konfrontacja głównych tez komunitaryzmu – ujmowanego jako projekt polityczny tworzony przede wszystkim przez takich myślicieli, jak Alasdair MacIntyre, Michael Sandel, Charles Taylor i Michael Walzer – z podstawowymi założeniami klasycznego republikanizmu. Komunitaryści – inspirując się wyraźnie ideami Tocqueville’a – optują zatem za wzmocnieniem więzi wspólnotowych na poziomie lokalnym. Właśnie na tym szczeblu, a nie w polityce centralnej, najpełniej ma manifestować się cnota jako podstawa wspólnego działania. Republikanizm i komunitaryzm operują też różnymi koncepcjami wolności, których wspólną cechą jest to, że akcentują pozytywny wymiar wolności. Ponadto komunitaryzm znacznie mniej niż republikanizm podkreśla znaczenie rywalizacji dla postaw obywatelskich. Ten element – zaznaczenie roli agonu – był silniej obecny w analizach Hannah Arendt, które pod tym względem trzeba uznać za bardziej republikańskie niż propozycje komunitarystów. Trzeba jednak zauważyć, że u Charlesa Taylora, Michaela Walzera, a przede wszystkim u Michaela Sandela, występują niewątpliwie wątki charakterystyczne dla typu dyskursu publicznego rozwijanego przez klasyczny republikanizm. Sandel wprost uważa się za reprezentanta tradycji republikańskiej, jednakże z bogatego jej dorobku wybiera wariant, który nazywa wariantem „ateńskim”, i przeciwstawia wariantowi „neorzymskiemu”, który w dawnej tradycji republikańskiej był dominujący.
    The aim of the paper is to confront the main theses of communitarianism – perceived as a political project created primarily by such thinkers as Alasdair MacIntyre, Michael Sandel, Charles Taylor and Michael Walzer – with the basic assumptions of the classical republicanism. Communitarians – clearly inspired by the ideas of Tocqueville – opt for strengthening the community bonds at the local level. According to them, on this level, and not in the central politics, virtue is the most fully manifested as a basis for a joint action. Republicanism and communitarianism utilize also different concepts of freedom, the common feature of which is that they accentuate the positive dimension of freedom. In addition, communitarianism emphasizes the importance of competition for shaping the civic attitudes to a lesser extent than republicanism. This element – the emphasizing the role of the agon – was strongly present in the thought of Hannah Arendt, which must be considered as more republican in this respect than the proposals of communitarians. It must be noted, notwithstanding, that the topics specific to the type of public discourse developed by classical republicanism certainly occur in some concepts of Charles Taylor, Michael Walzer, and especially Michael Sandel. Sandel openly considers himself as a representative of the republican tradition, however from the rich heritage of this tradition he specifies the version which he calls the “Athenian” model and sets it against “neo-Roman” one. The latter, however, was predominant in the old tradition of republicanism.
    Źródło:
    Prakseologia; 2016, 158/2; 189-214
    0079-4872
    Pojawia się w:
    Prakseologia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Cnoty republikańskie i patriotyzm w PRL
    Republican virtues and patriotism in the Polish People’s Republic
    Autorzy:
    Magier, Dariusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/519644.pdf
    Data publikacji:
    2010
    Wydawca:
    Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
    Tematy:
    PRL
    Republikanizm
    Opis:
    Analysing the Polish People’s Republic with reference to republican and patriot virtues, the country governed by communists appears as a completely artificial formation, based on utopian principles, holding its position thanks to terror, propaganda and remaining dependent on powerful overlord. Some warped features of republicanism inside the structure controlling the machinę of power interspersed merely with inner system of communist party and the nomenklatura, not raising any hopes that those features could evolve in the direction of the rules of classic republic. Attacking by means of patriotism, which apart from the law should be the main constituent of republicanism, was communists’ opportunistic approach to make use of Polish citizens’ emotions in order to acheive their goals: the legitimization of communist rule first, then frightening into submission, orienting their job and, finally, pro- viding themselves and maintainingleadership and privileges. Evolution of propagated patriotism in the successive stages of the existance of The Polish People’s Republic indicated merely how itwould be used to maintain political status quo. It was changing along with the changing form of communist rule, assuming an adeąuate form to current condition of counter-revolutionary Polish society. That is why patriotism promoted by communists in the years 1944-1989 was similar to their predecessors belonging to Communist Party of Poland and appealing to it in turn played a part of a tool used to exercise power.
    Źródło:
    Historia i Polityka; 2010, 4(11); 101-119
    1899-5160
    2391-7652
    Pojawia się w:
    Historia i Polityka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Johna Miltona droga ku rewolucyjnej dyktaturze. Część 2
    Autorzy:
    Tulejski, Tomasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/596209.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    Milton
    angielska wojna domowa
    republikanizm
    dyktatura
    English Civil War
    republicanism
    dictatorship
    Opis:
    John Milton’s Road to the Revolutionary Dictatorship. Part 2
    Źródło:
    Studia Prawno-Ekonomiczne; 2017, 104; 159-180
    0081-6841
    Pojawia się w:
    Studia Prawno-Ekonomiczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Tradycja republikańska i jej znaczenie dla współczesnej edukacji obywatelskiej
    Autorzy:
    Czerwiński, Kazimierz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/614659.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    republicanism
    democracy
    citizenship
    civil society
    education
    republikanizm
    demokracja
    obywatelskość
    społeczeństwo obywatelskie
    edukacja
    Opis:
    The idea of republicanism derived from antiquity, inter alia, from Aristotle and Cicero, was developed in the modern political philosophy of such great thinkers as Machiavelli and Rousseau, and it proceeds contemporary thanks to, inter alia, Arendt, Skinner and Pettit, but without chances to become a dominant stream; republicanism is sometimes also treated only as a specific adjustment of liberalism. The most significant elements of the Republican tradition are: an aspiration to create a powerful state, emphasis on the importance of common good and the responsibility of citizens for shaping their republic. The implementation of the idea of republicanism provides an opportunity for functioning not merely the procedural democracy but also the substantive one, and in such a way it appreciates civil society. Therefore, the great importance is ascribed to civic education which is mostly focused on a formation of so-called “Republican virtues” such as respect for the law, social commitment, debate skills, courage to proclaim own opinions, honour, diligence and the like. The civic education might best be implemented in an informal way, through participation in the various institutions typical for civil society.
    Idea republikanizmu, wywodząca się ze starożytności (m.in. Arystoteles, Cycero), rozwinęła się w nowożytnej filozofii politycznej (m.in. Machiavelli, Rousseau) i jest kontynuowana współcześnie (m.in. Arendt, Skinner, Pettit), nigdy jednak nie stała się dominującym nurtem. Republikanizm bywa również traktowany jedynie jako swoista korekta liberalizmu. Najważniejsze składniki tradycji republikańskiej to dążenie do zbudowania silnego państwa, podkreślanie znaczenia dobra wspólnego oraz odpowiedzialność obywateli za kształt republiki. Realizacja idei republikańskich daje szansę funkcjonowaniu demokracji substancjalnej, a nie tylko proceduralnej, tym samym dowartościowując społeczeństwo obywatelskie. Duże znaczenie ma edukacja obywatelska, głównie nastawiona na kształtowanie tzw. cnót republikańskich, jak m.in. poszanowanie prawa, zaangażowanie społeczne, umiejętność debatowania, odwaga głoszenia opinii, honor, pracowitość itp. Edukacja obywatelska najpełniej może być realizowana w sposób nieformalny, przez uczestnictwo w różnych instytucjach społeczeństwa obywatelskiego.
    Źródło:
    Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia; 2017, 30, 3
    0867-2040
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Niccolò Machiavelli: klasyczny realizm i republikanizm
    Niccolò Machiavelli: political realism and republicanism
    Autorzy:
    Raburski, Tomasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/950202.pdf
    Data publikacji:
    2012-06-16
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    machiavelli
    political realism
    republicanism
    italian philosophy
    early modern philosophy
    renaissance philosophy
    Opis:
    Article presents life and ideas of Niccolò Machiavelli. Machiavelli is placed in the context of his times. His influence on the development of modern political thought is examined. The examples of his wider impact on western culture are given. Machiavelli is described as a founding father of two strands of political philosophy: political realism and republicanism.
    Źródło:
    Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna; 2012, 1, 1; 111-119
    2299-1875
    Pojawia się w:
    Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Historyczne uwarunkowania własności − Ameryka versus Rosja
    Historical determinants of property - America versus Russia
    Autorzy:
    Jodko, Mirosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/592766.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
    Tematy:
    Despotyzm
    Prawa własności
    Republikanizm
    Własność
    Despotism
    Property
    Property rights
    Republicanism
    Opis:
    Własność i prawa własności kształtują się pod wpływem szeroko rozumianych czynników historycznych. Wpływają one zarówno na sam proces kształtowania pojęcia oraz instytucji własności, jak i na jego finalny rezultat. Uwarunkowania polityczne, religijne i społeczne przesądziły o istotnej różnicy między Ameryką a Rosją. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z silną obecnością idei wolności i podmiotowości obywatela; w drugim zaś z obecną przez wiele stuleci ideą nadrzędnej roli państwa i braku znaczenia jednostki. Wykorzystanie relacji i źródeł historycznych pozwala na identyfikację głównych czynników, które prowadziły do ukształtowania systemu republikańskiego oraz systemu despotycznego. Wyjaśnia to przyczyny silnego rozwoju praw własności w Ameryce oraz ich ułomności i ograniczoności w Rosji.
    Property and property rights are formed under the influence of broadly understood historical factors. These factors affect both the formation process of the concept and institution of property as well as its final outcome. Political, religious and social conditions determined the profound difference between America and Russia. In case of the former, the key concepts have always been freedom and civil rights, whereas in case of the latter, the superiority of the state and insignificance of a single individual. The use of historical reports and sources enables us to identify the main factors which lead to the establishment of both the republican and despotic systems. It also explains the reasons for such a strong development of property rights in America and their defectiveness and limitation in Russia.
    Źródło:
    Studia Ekonomiczne; 2016, 260; 36-44
    2083-8611
    Pojawia się w:
    Studia Ekonomiczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Większość źródłem prawdy o dobru?
    Autorzy:
    Andryszczak, Piotr
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/669561.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    Democracy
    truth
    good
    majority
    freedom
    human nature
    republicanism
    virtue
    justice
    state
    demokracja
    prawda
    dobro
    większość
    wolność
    natura ludzka
    republikanizm
    cnota
    sprawiedliwość
    państwo
    Opis:
    The goal of politics is to establish the right legal order. Today according to a very influential standpoint its sources are to be found in opinions dominating in the majority of citizens. The basic principle for people making laws is the will of the majority. This approach is attractive but also contains a serious error. The author critically analyses this position and then gives a solution which goes beyond the interplay of the majority and the minority.
    W naszych czasach polityka, dążąc do zbudowania państwa prawa, sięga często do opinii dominujących wśród większości obywateli. Źródłem prawa jest wtedy wola większości. Takie stanowisko, choć atrakcyjne, zawiera poważny błąd. W artykule został on krytycznie zanalizowany, a następnie zaproponowano rozwiązanie nieuwikłane w grę między większością a mniejszością.
    Źródło:
    Analecta Cracoviensia; 2018, 50
    2391-6842
    0209-0864
    Pojawia się w:
    Analecta Cracoviensia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Republikanizm i liberalizm w świetle idei konstytucjonalizmu. Uwagi o legitymizacji prawa
    Republicanism and liberalism considered with regard to idea of constitutionalism. Remarks about the legitimation of law
    Autorzy:
    Bekrycht, Tomasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/642559.pdf
    Data publikacji:
    2018-09-10
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Opis:
    This paper addresses two key issues. The first involves an analysis of the connections between the ideas of republicanism, liberalism and constitutionalism. The second concerns the republican idea of self-determination and, consequently, the issue of the legitimation of law. The first section of the paper puts forward the thesis that constitutionalism can nowadays be understood as the idea of the legitimization of positive law, involving the synthesis of the two key values proclaimed by republicanism and liberalism, namely self-determination and negative freedom. The issue here is that the ideas of self-determination and negative freedom are both counterfactual, and the only area in which they can be synthesized is within the conceptual framework of positive law. The second section of the paper constitutes the justification of this thesis.
    Źródło:
    Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna; 2018, 7, 1; 26-39
    2299-1875
    Pojawia się w:
    Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dlaczego trzeba wprowadzić bezwarunkowy dochód podstawowy?
    Why We Need To Introduce Universal Basic Income?
    Autorzy:
    Ratajczak, Mikołaj
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1012974.pdf
    Data publikacji:
    2017-06-15
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    basic income
    capitalism
    precariat
    republicanism
    class struggle
    dochód podstawowy
    kapitalizm
    prekariat
    republikanizm
    walka klasowa
    Opis:
    Tekst jest recenzją książki Guya Standinga, stanowiącej przystępne i kompleksowe wprowadzenie do problematyki bezwarunkowego dochodu podstawowego (BDP). Autor przygląda się, w kontekście niedawnych publikacji Standinga, dwóm najważniejszym liniom argumentacyjnym za wprowadzeniem BDP: z jednej strony analizy „korupcji” współczesnego kapitalizmu, a z drugiej - przedstawienia BDP jako obywatelskiego prawa do bycia wolnym od dominacji.
    A review of Guy Standing's book "Basic Income: And How Can We Make It Happen". Author reconstructs two general lines of Standing's argumentation for introducing basic income: the analysis of the "corruption of capitalism" in the context of the eponymical publication from year 2016 on the one hand, and the presentation of UBI as a universal law providing the freedom from domination.
    Źródło:
    Praktyka Teoretyczna; 2017, 24, 2; 167-178
    2081-8130
    Pojawia się w:
    Praktyka Teoretyczna
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Republikanizm, ustrój mieszany, kultura sprzeciwu obywatelskiego. Wokół odczytania myśli Jeana-Jacques’a Rousseau przez Philipa Pettita
    Republicanism, Mixed Government, Culture of Contestatory Citizenry: around the Reading Jean-Jacques Rousseau’s Thought by Philip Pettit
    Autorzy:
    Lis, Rafał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31232744.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    republicanism
    mixed government
    popular sovereignty
    citizenship
    Rousseau
    republikanizm
    ustrój mieszany
    zwierzchnictwo ludu
    obywatelstwo
    Opis:
    W artykule proponuje się dyskusję z tezami Philipa Pettita zawartymi w książce On the People’s Terms: A Republican Theory and Model of Democracy i artykule „Two Republican Traditions”. Skupiając się na tzw. tradycji włosko-atlantyckiej, Pettit wskazywał na kluczowe dla republikanizmu powiązania etosów sprzeciwu obywatelskiego (contestatory citizenry) i ustroju mieszanego (mixed constitution). Nie jest przypadkiem, że do tak pojętej tradycji republikańskiej Pettit nie zaliczył Jeana-Jacques’a Rousseau, uznanego raczej za prekursora komunitaryzmu. Trudno się jednak zgodzić z prezentowaną przez Pettita klasyfikacją tradycji republikańskiej i — zwłaszcza — jego odczytaniem myśli Rousseau. Przede wszystkim to właśnie ta myśl ukazuje najlepiej, że republikanizm, uosabiający wszak ideę rządów obywatelskich, mógł przyswoić wartości ustroju mieszanego jedynie w sposób doraźny i warunkowy — jedynie dopóty, dopóki sprzyjały one ograniczeniu nieobywatelskich (niewybieralnych) czynników władzy. Trudno też przyjąć tezę Pettita, że zapoczątkowana przez Rousseau teoria zwierzchnictwa ludu musi podważać ideały kultury czujności obywatelskiej.
    The article proposes a discussion with Philip Pettit’s theses developed in his book On the People’s Terms: A Republican Theory and Model of Democracy and his article “Two Republican Traditions.” Focusing on the so called Italian-Atlantic tradition, Pettit emphasises the linkeage of the ethos of contestatory citizenry and that of mixed constitution as crucial for republicanism. It is no coincidence that understing the tradition of republicanism in such a way, Pettit does not include Jean-Jacques Rousseau, seen rather as a forerunner of communitarism. Yet, one can hardly agree with Pettit’s classification of the republican tradition and — especially — with his reading of Rousseau. In the first place, it is precisely Rousseau’s thought that helps understand that republicanism, after all embodying the idea of citizens’ government, could absorb the values of mixed government only temporarly and conditionally—only until the latter could serve limitate non-civic (non-elective) elements of power. Pettit’s suggestion that the theory of popular sovereignty initiated by Rousseau must undermine the ideals of civic vigilance is also difficult to accept.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2023, 71, 1; 125-138
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Johna Miltona droga ku rewolucyjnej dyktaturze. Część 1
    John Milton’s Road to the Revolutionary Dictatorship. Part 1
    Autorzy:
    Tulejski, Tomasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/596608.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    Milton
    angielska wojna domowa
    republikanizm
    dykt
    English Civil War
    republicanism
    dictatorship
    Opis:
    John Milton, angielski poeta, znany przede wszystkim ze swego epickiego poematu Raj utracony był również wielkim politycznym polemistą w czasach religijnych napięć i politycznych wstrząsów. Użył swego pióra dla obrony republikańskich zasad reprezentowanych przez Republikę Angielską. Milton bronił prawa ludu do rozliczania swych władców i w ten sposób pośrednio usankcjonował królobójstwo. Zgodnie z opinią Skinnera, Milton prezentuje czysto neoromański pogląd na wolność jednostki i wolność państw. Dowodził, że jeśli ludzie nie są w stanie sobą rządzić, żyć będą jak niewolnicy podporządkowani woli innych. Monarchia, zatem, była dla Miltona ustrojem zniewolenia. W artykule niniejszym autor argumentuje, że Milton nie był zwolennikiem ustroju mieszanego, tak jak inni republikanie, tacy jak Harrington, Sidney czy Nedham, lecz cenił i akceptował rewolucyjną wojskową dyktaturę dla obrony rewolucji.
    John Milton, an English poet best known for his epic poem Paradise Lost, was also a great political polemist of the times of religious flux and political upheaval. He used his pen in defense of the republican principles represented by the Commonwealth of England. Milton advocated the right of the people to hold their rulers to account, and thus implicitly sanctioned the regicide. According to Skinner Milton offers a purely neo-Roman view of freedom and free states. He argues that, unless the people are able to govern themselves, they will live as slaves, under the will of someone else. So, for Milton monarchy is an enslaving form of government. In this Article the Author argues, that Milton was not a partisan of mixed government as other republicans such as Harrington, Sidney and Nedham, but he prised and accepted revolutionary military dictatorship for the defense of revolution.
    Źródło:
    Studia Prawno-Ekonomiczne; 2017, 103; 113-132
    0081-6841
    Pojawia się w:
    Studia Prawno-Ekonomiczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    John Adams, republikanin, konserwatysta czy liberał - o unikalności amerykańskiego doświadczenia
    John Adams, Republican, Conservative or Liberal - On the uniqueness of the American experience
    Autorzy:
    Tulejski, Tomasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2231639.pdf
    Data publikacji:
    2023-03-29
    Wydawca:
    Akademia Ignatianum w Krakowie
    Tematy:
    Adams
    konserwatyzm
    republikanizm
    liberalizm
    conservatism
    republicanism
    liberalism
    Opis:
    CEL BADAWCZY: Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, czy myśl polityczna Johna Adamsa sytuuje go w nurcie konserwatywnym, liberalnym czy republikańskim. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Głównym problemem analizowanym w artykule jest omówienie zasadniczych elementów refleksji politycznej Johna Adamsa, takich jak inspiracje intelektualne drugiego prezydenta Stanów Zjednoczonych, jego koncepcja natury ludzkiej, analiza struktury społeczeństwa politycznego oraz mechaniki ustrojowej. Przedstawione są one z punktu widzenia unikalnego amerykańskiego doświadczenia społecznego i politycznego. PROCES WYWODU: Analiza naukowa polega na refleksji nad kluczowymi elementami filozofii społecznej i politycznej Johna Adamsa z punktu widzenia konserwatyzmu, liberalizmu oraz republikanizmu. Pozwala to na stwierdzenie, że fundamentalne kategorie definiujące w Europie te trzy style politycznego myślenia nie mogą być wprost zastosowane do warunków amerykańskich. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Artykuł dowodzi, że mimo zasadniczych różnic pomiędzy amerykańską i europejską tradycją polityczną myśl Johna Adamsa nie ma charakteru konserwatywnego, lecz znacznie bliżej jej do neoromańskiego republikanizmu oraz klasycznej tradycji preliberalnej i liberalnej. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Artykuł pokazuje, że badanie kategorii politycznych zawsze musi być dokonywane w kontekście określonej tradycji politycznej, społecznej oraz doświadczenia politycznego.
    RESEARCH OBJECTIVE: The research aim of the article is to answer the question of whether John Adams’ political thought situates him in the conservative, liberal or republican mainstream. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The main problem analysed in the article is a discussion of the essential elements of John Adams’ political reflection, such as the intellectual inspiration of the 2nd President of the United States, his concept of human nature, his analysis of the structure of political society and the mechanics of political system. They are presented from the perspective of the uniquely American social and political experience. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The scholarly analysis includes the examination of the key elements of John Adams’ social and political philosophy from the perspectives of conservatism, liberalism and republicanism. It makes possible to conclude that these fundamental categories that define these three styles of political thinking in Europe cannot be directly applied to American conditions. The article argues that, despite the fundamental differences between the American and European political traditions, John Adams’ thought is not conservative in nature, but much closer to Neo-Roman republicanism and the classical preliberal and liberal traditions. CONCLUSIONS, INNOVATIONS AND RECOMMENDATIONS: The article demonstrates that the study of political categories must always be done in the context of some particular political and social tradition and political experience.
    Źródło:
    Horyzonty Polityki; 2023, 14, 46; 165-184
    2082-5897
    Pojawia się w:
    Horyzonty Polityki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Projekty ustrojowe dla Korsyki i Polski jako konkretyzacja republikańskich postulatów Rousseau z Umowy społecznej
    Autorzy:
    Sadowski, Maciej Andrzej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/706005.pdf
    Data publikacji:
    2012-03-01
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    J.J. Rousseau
    „Umowa społeczna”
    filozofia polityki
    teoria państwa,ustrój
    reprezentacja
    republikanizm
    dobro wspólne
    etos,obywatelstwo
    Opis:
    Artykuł jest poświęcony rekonstrukcji republikańskich propozycji ustrojowych Rousseau z Projektu konstytucji dla Korsyki oraz Uwag nad rządem Polski w kontekście ogólnych postulatów filozoficznych przedstawionych wcześniej w Umowie społecznej. Koncentruje się wokół problemów z zakresu filozofii polityki i zagadnienia „dobrego ustroju”. We wstępie zostają wyjaśnione kryteria odróżnienia obu dzieł projektujących konkretne rozwiązania instytucjonalne od bardziej ogólnej Umowy społecznej, pozostającej na poziomie abstrakcyjnych konstrukcji normatywnych. Po wyjaśnieniu dających się przewidzieć wątpliwości na temat wprowadzonego rozróżnienia (1. brak korespondencji pomiędzy poglądami teoretycznymi i stanowiskiem politycznym Rousseau; 2. odstęp w czasie jako powód nieporównywalności dwóch rodzajów dzieł) następuje próba określenia republikańskich postulatów podejmowanych przez Genewczyka oraz ich roboczej delimitacji. Autor świadomie rezygnuje z argumentacji na rzecz takiego a nie innego zestawu omawianych postulatów i ich faktycznej przynależności do zbioru postulatów republikańskich. Takie samoograniczenie zasięgu pozwala szczegółowo prześledzić przeobrażenia kilku idei z Umowy społecznej w praktyczne postulaty znane z pism politycznych filozofa: koncepcję suwerenności, rolę etosu obywatelskiego, zasadę równości ekonomicznej, problem rządu republikańskiego oraz pojęcie dobra wspólnego i zasadę bezpośredniości.
    Źródło:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria; 2012, 4; 281-296
    1230-1493
    Pojawia się w:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Francuski republikanizm w płomieniach – zagrożenia i wyzwania przed współczesnym republikanizmem w Europie na przykładzie Francji.
    French Republicanism on Fire - The Threats and Challenges for Contemporary European Republicanism - a Case Study of France.
    Der französiche Republikanismus in Flammen – Gefahren und Herausforderungen vor dem gegenwärtigen Republikanismus am Beispiel von Frankreich.
    Autorzy:
    Stempin, Arkadiusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1203917.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera
    Tematy:
    Francja
    republikanizm
    zamieszki
    listopad 2005
    migracja
    integracja
    France
    republicanism
    riots
    November 2005
    migration
    integration
    Frankreich
    das französische republikanische Modell
    Republikanismus
    Unruhen im November 2005
    Migration
    Integrationspolitik
    die Banlieues
    Opis:
    Fala buntów, jaka w listopadzie 2005 roku w wybucha we francuskich Banlieues (gettach zamieszkałych przez migrantów) i przelała się dalej przez przedmieścia wstrząsnęła francuskim modelem republikańskim. Inicjatorami zamieszek była bowiem osiedlona we Francji trzecia generacja Afrykańczyków z Maghrebu, która w świetle republikańskiego ideału „à la française” z definicji uchodzi za zintegrowaną cześć społeczeństwa. Artykuł dowodzi, że to dyskryminacja społeczna, masowe bezrobocie, nędzny poziom szkół, kulturalna degradacja oraz zamieszkiwanie w owych gettach jest przyczyną buntu, a klęska polityki integracyjnej wobec trzeciego pokolenia kolorowych migrantów stanowi niechybną porażkę obecnego modelu republikańskiego we Francji, opartego o sztywną zasadę równości.
    The wave of riots that hit the French banlieues (ghettoes inhabited by immigrants) in November 2005, and then spread even further, has shaken the French republican model. For the initiators of the riots were third-generation African migrants from the Maghreb, the ones that were supposed to be integrated with the rest of the society, according to the French republican ideal. The article argues that social discrimination, large-scale unemployment, poor level of education, cultural degradation and life in the aforementioned ghettoes were the cause of civil unrest and that the defeat of immigration policy towards third-generation coloured migrants is a failure of the current republican model in France which is based on a rigid equality principle.
    Die Unruhen, die im November 2005 in den Banlieues (Wohnghettos) französischer Städte explodierten und die sich weiter durch deren Vororte ergossen haben, haben das gängige französische republikanische Modell tief erschüttert. Denn die Kravallen löste die zweite bzw. die dritte Generation der Immigranten aus dem Maghreb aus, d. h. die in Frankreich geborenen Kinder der Immigranten, die im Lichte des republikanischen Models „à la française“ als französische und durchaus integrierte Bürger mit französischem Pass gelten. In dem Artikel werden die Gründe und Ursachen für die gewaltigen Unruhen auf den sozialen Abstieg, Massenarbeitslosigkeit, soziale Diskriminierung, Schulmisere, kulturelle Verödung, und ghettoisiertes Wohnen der Immigranten zurückgeführt. Das offensichtliche Scheitern der französischen Integrationspolitik in der dritten Generation der farbigen Immigranten kann als die Niederlage des gegenwärtigen republikanischen Modells in Frankreich gelten, das auf einem rigiden Verständnis von Gleichheit beruht.
    Źródło:
    Kultura i Polityka; 2011, 9; 40-57
    1899-4466
    Pojawia się w:
    Kultura i Polityka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dobro wspólne w Konstytucji III RP
    Common good in the Constitution of the Third Republic of Poland
    Autorzy:
    Słup, Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/499652.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    republikanizm
    racja stanu
    katolicka nauka społeczna
    zasada konstytucyjna
    republicanism
    state interest
    Christian social teaching
    constitutional principle
    Opis:
    Art. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. deklaruje, że Rzeczpospolita Polska stanowi dobro wspólne wszystkich obywateli. Pojęcie dobra wspólnego sięga swoimi korzeniami idei republikańskiej oraz myśli chrześcijańskiej. Co więcej, można wyróżnić dwie różne tradycje myślenia o dobru wspólnym: klasyczną, skupiającą się na dobru wspólnym rozumianym jako warunkach niezbędnych obywatelom do rozwoju oraz etatystyczną, która koncentruje się na interesie państwowym i racji stanu. Te dwie tradycje myślenia o dobru wspólnym mają także swoje normatywne odzwierciedlenie w polskim konstytucjonalizmie. Już w Konstytucji 3 Maja widać pewne nawiązania do klasycznego pojmowania dobra wspólnego. Natomiast tradycja racji stanu wpłynęła przede wszystkim na kształt Konstytucji kwietniowej. Tradycja ta została jednak świadomie porzucona przez ustrojodawcę w Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. na rzecz powrotu do koncepcji klasycznej. Mimo to, konstytucyjna zasada dobra wspólnego nie zawsze jest rozumiana w orzecznictwie w sposób spójny z zamysłem ustrojodawcy. Zrozumienie różnych tradycji ideowych stojących za pojęciem dobra wspólnego wydaje się być istotne dla właściwej praktyki stosowania i stanowienia prawa.
    The first article of the Polish Constitution of April 2, 1997, declares that the Republic of Poland is common good to all its citizens. The term - common good is built on two pillars: republicanism and Christian social thought. What is more, two different traditions of thought concerning the common good could be distinguished: the classical one which focuses on the conditions that are necessary for the development of citizens, and the statist one which focuses on the state, its prosperity and the interest of it. Those two traditions have their normative resemblance also in the Polish constitutionalism. Some influence of the first tradition can be noticed in the Constitution of May 3, 1791. The second tradition of the common good is primarily embodied in the April Constitution of Poland, but remains rather abandoned in the current one in favor of the classical view. Nevertheless, the constitutional principle of common good is not always perceived coherently with the will of the constitutional legislator. The understanding of different traditions of thoughts that formulated the category of common weal remains crucial for the practice of law, as well as for the proper legislation.
    Źródło:
    Zeszyt Studencki Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM; 2017, 7; 213-229
    2299-2774
    Pojawia się w:
    Zeszyt Studencki Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Myśl polityczna Jacka Kuronia w perspektywie republikańskiej
    The thought of Jacek Kuroń from the Republican Point of View
    Autorzy:
    Miksa, Joanna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/18105188.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    republikanizm
    liberalizm
    przestrzeń publiczna
    ekonomiczny wymiar równości
    republicanism
    liberalism
    public sphere
    economical dimension of equality
    Opis:
    W artykule przedstawiam propozycję analizy myśli Jacka Kuronia w perspektywie republikańskiej. Wykorzystuję przy tym pojęcie przestrzeni wspólnej w wersji zaproponowanej przez Hannę Arendt oraz pojęcia podstawowe dla współczesnego republikanizmu w wersji zaproponowanej przez Philipa Pettita. Podstawowe tematy i pojęcia obecne w filozofii Pettita są obecne także w myśli Kuronia, w szczególności przekonanie o potrzebie aktywnego uczestnictwa obywateli w życiu publicznym. Jako polityk aktywny Kuroń brał udział w budowaniu instytucji państwowych po 1989 roku, z wprowadzeniem modelu gospodarki wolnorynkowej włącznie. Zmiany te przełożyły się na pojawienie się dramatycznie wysokiego poziomu bezrobocia. W myśli politycznej Kuronia można znaleźć uwagi i propozycje rozwiązań tego problemu, które można zinterpretować jako zgodne z duchem republikanizmu.
    In this paper I propose to analyze the thought of Jacek Kuroń, a prominent oppositionist during communist era and an important politician after 1989, from republican point of view. Kuroń’s thought is analyzed with the use of Hannah Arendt’s notion of public sphere and Philip Pettit’s theory of republicanism. The major themes proposed by Pettit appear in Kuroń’s thought as well, the most important of those being the citizens commitment in public life. Kuroń, as an active politician was responsible for building institutions of a liberal state after 1989, including a free market – a change that caused a dramatically high level of unemployment. In his political writings which are referred to in this paper we can find Kuroń’s comments on economical dimension of democracy and proposals of solutions to the problem of economical inequalities that are formulated in a way that might be interpreted as coherent with the philosophy of republicanism.
    Źródło:
    Internetowy Magazyn Filozoficzny Hybris; 2021, 52, 1; 30-66
    1689-4286
    Pojawia się w:
    Internetowy Magazyn Filozoficzny Hybris
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wady Senatu Rzeczypospolitej w wykładni Antoniego Popławskiego
    Defects of the Senate of the Republic in the Interpretation of Antoni Popławski
    Autorzy:
    Stasiak, Arkadiusz M.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2053599.pdf
    Data publikacji:
    2022-04-01
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    Senat
    republikanizm
    myśl polityczna
    sprawiedliwość
    wolność
    Antoni Popławski
    Senate
    republicanism
    political thought
    justice
    freedom
    Opis:
    W tekście podejmuję analizę tytułowych wad senatu Rzeczypospolitej w pracach Antoniego Popławskiego. Dodatkowo próbuję odpowiedzieć na pytanie o oryginalność wykładni autora wybranych do analizy prac. Dochodzę do wniosku, że w pracach przedstawiających refleksję moralną Popławski pozostawał pod przemożnym wpływem idei fizjokratycznych, kopiując prace Françoisa Quesnay’a. Natomiast w kwestiach ustrojowych rezygnował z bezpośredniego powielania pomysłów politycznych fizjokratów. Wbrew temu jednak w Zbiorze niektórych materii politycznych Popławskiego czytelna jest fizjokratyczna obawa o sprawność władzy kolegialnej i ufność w system monarchistyczny. Konsekwencją przyjęcia tej postawy była krytyka władzy senatu, jako narażonej na nieprzestrzeganie sprawiedliwości i naruszanie szlacheckiej wolności politycznej. Polityczne wywody Popławskiego, w przeciwieństwie do pism moralnych, nie były jedynie prostą kompilacją.
    The paper analyzes the deficiencies, mentioned in the title, of the Senate of the Commonwealth (Republic) of Poland, presented in the works of Antoni Popławski. In addition, the study seeks to answer the question about the originality of his interpretations in his works selected for analysis. The resultant conclusion is that in his works presenting moral reflection Popławski was profoundly influenced by physiocratic ideas, when imitating the works of François Quesnay. However, with regard to political-system issues, Popławski elected not to directly copy the political ideas of physiocrats. Despite this, his Zbiór niektórych materii politycznych [Collection of Some Political Matters] clearly shows the physiocratic fear for the efficiency of collegial power and confidence in the monarchical system. The consequence of the adoption of this attitude was criticism of the power of the senate as being at risk of failure to abide by justice and of violating the political freedom of nobles. Unlike his moral writings, Popławski’s political arguments were not merely a simple compilation.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2022, 70, 2; 89-100
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Rola Kościoła katolickiego w procesie pokojowym podczas wojny o niepodległość Irlandii (1919–1921)
    Autorzy:
    Pawłowska, Antonina
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1373773.pdf
    Data publikacji:
    2020-04-30
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    wojna o niepodległość Irlandii
    proces pokojowy
    Kościół katolicki
    republikanizm
    Irlandzka Armia Republikańska
    Irish War of Independence
    peace process
    Catholic Church
    republicanism
    Irish Republican Army
    Opis:
    Celem artykułu jest zbadanie udziału katolickiego duchowieństwa w procesie pokojowym i pertraktacjach między stroną brytyjską a stroną irlandzką podczas wojny o niepodległość Irlandii. Analizie została również poddana problematyka relacji między irlandzkim ruchem republikańskim a Kościołem katolickim na przestrzeni XIX i początku XX w. oraz kwestia udziału duchowieństwa katolickiego w działaniach dyplomatycznych tego okresu. Źródła do badań stanowią zeznania uczestników wydarzeń zebrane przez Biuro Historii Militarnej Irlandii.
    The goal of the article is to explore the Irish Catholic Church contribution to the peace process and negotiations between the British and the Irish side of the war. The article examines the issue of the relations between the Irish republican movement and the Catholic Church in the 19th and the beginning of the 20th century as well as the topic of catholic clergy participation in the diplomatic actions of the era. The sources for this analysis were testimonies of the events’ participants collected by the Irish Bureau of Military History.
    Źródło:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica; 2020, 106; 89-103
    0208-6050
    2450-6990
    Pojawia się w:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Nie-dominacja jako niezależność socjoekonomiczna. Neorepublikańskie argumenty za bezwarunkowym dochodem podstawowym
    Non-Domination as Socioeconomic Independence. Neorepublican Arguments for Unconditional Basic Income
    Autorzy:
    Marczewski, Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1009874.pdf
    Data publikacji:
    2014-01-01
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    republicanism
    unconditional basic income
    non-domination
    Pettit
    Van Parijs
    republikanizm
    bezwarunkowy dochód podstawowy
    nie-dominacja
    Opis:
    Według Philipa Pettita „republikańskie państwo promujące wolność jako nie-dominację musi działać na rzecz niezależności socjoekonomicznej”. W artykule rozważono pytanie, czy wprowadzenie powszechnego dochodu podstawowego jest działaniem promującym wolność jako nie-dominację. Autor dowodzi, że to rozwiązanie może być umotywowane dwoma argumentami, zaproponowanymi przez Pettita jako republikańskie uzasadnienie zabezpieczenia przez państwo niezależności socjoekonomicznej: 1) pozwala państwu zabezpieczyć osoby zależne ekonomicznie i społecznie przed formami dominacji, którym byłyby poddane, gdyby nie wprowadzono gwarancji dochodu podstawowego i 2) zwiększa możliwość podejmowania nieskrępowanych, wolnych wyborów przez osoby zależne ekonomicznie i społecznie. Republikańskie uzasadnienie różni się znacząco od argumentów na rzecz powszechnego dochodu podstawowego, sformułowanych przez Philippe’a Van Parijsa na gruncie tak zwanego „rzeczywistego libertarianizmu”. Autor artykułu dowodzi, że uznając bezwarunkowy dochód podstawowy za zwiększenie nie-dominacji, a nie za zapewnienie jednostkom środków do realizacji swoich koncepcji dobrego życia, nie musimy finansować go jedynie z zysków powstających niezależnie od jednostkowych talentów i ograniczać jego wprowadzenia jedynie do krajów zamożnych.
    According to Philip Pettit „a republican state promoting freedom as non-domination must promote socioeconomic independence”. The article is an attempt to answer the question if introducing unconditional basic income should be perceived as a policy promoting freedom as non-domination. The author argues that one can justify it by means of two arguments, proposed by Philip Pettit: the first argument allows the state to secure people who are economically and socially dependent from forms of domination they would have to endure otherwise; the second one allows for a more undominated choice on the part of people who are economically and socially dominated. Republican justification differs significantly from arguments in favour of unconditional basic income formulated by Philippe Van Parijs on the grounds of so-called „real libertarianism”. The author argues that by treating unconditional basic income as promotion of non-domination, instead of providing individuals with means to pursue their conceptions of good life, we do not have to finance it only with incomes independent from individual talents and limit its introduction to affluent countries.
    Źródło:
    Praktyka Teoretyczna; 2014, 12, 2; 41-58
    2081-8130
    Pojawia się w:
    Praktyka Teoretyczna
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    W poszukiwaniu prawdziwej Rzeczypospolitej : główne nurty myśli politycznej Sejmu Czteroletniego
    Autorzy:
    Lis, Rafał.
    Współwytwórcy:
    Akademia "Ignatianum" (Kraków). pbl
    Wydawnictwo WAM (Kraków). pbl
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Kraków : Akademia Ignatianum : Wydawnictwo WAM
    Tematy:
    Sejm (1788-1792)
    Monarchizm Polska 18 w.
    Republikanizm Polska 18 w.
    Ustrój polityczny
    Opis:
    Bibliogr. s. [397]-414. Indeks.
    Dostawca treści:
    Bibliografia CBW
    Książka
    Tytuł:
    Glosa do idei republikanizmu
    A Gloss to the Idea of Republicanism
    Autorzy:
    Buchner, Wojciech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/420629.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Akademia Ignatianum w Krakowie
    Tematy:
    republikanizm
    arystokracja
    cnota
    wolność
    równość
    liberalizm
    demokracja
    liberalna demokracja
    salus rei publicae
    konstytucja
    decyzjonizm
    prewencja
    republic
    republicanism
    aristocracy
    virtue
    liberty
    equality
    liberalism
    democracy
    liberal democracy
    constitution
    decisionism
    prevention
    Opis:
    The article tries to understand the idea of republicanism in the contemporary political context. The author maintains that the classic republican idea, which materialized in the Roman Republic, is nowadays very far from the forms of political life which could be accepted by our republics. For this reason, the very qualification of the republic has been often abused without any reference to  its real history. In order to confirm this thesis, some examples of republican options are mentioned as being involved in the historical process. In conclusion, the democratic republics of our days are regarded as being destructive to the various forms of liberty because they are obliged to suffer the pressure of the bureaucracy and that of parliamentary democracy.
    Artykuł stanowi próbę zrozumienia idei republikanizmu we współczesnym kontekście politycznym. Autor stawia tezę, że klasyczna idea republikanizmu, ucieleśniona w Republice Rzymskiej, daleko odbiega od form, jakie przyjmują dzisiejsze republiki. Dlatego często nadużywa się samego określenia republiki bez odpowiedniego odniesienia do rzeczywistości historycznej. Na potwierdzenie tej tezy przytoczono przykłady republikańskich opcji, wskazując na ich historyczne uwikłania. Konkluzję wywodu stanowi teza, że dzisiejszerepubliki demokratyczne nie mają wiele wspólnego z instytucjami dawnej Republiki Rzymskiej, ponieważ ich przemożny demokratyzm niszczy znane niegdyś, zróżnicowane formy wolności, poddając je jednolitej presji biurokracji i parlamentaryzmu.
    Źródło:
    Horyzonty Polityki; 2013, 4, 7; 135-155
    2082-5897
    Pojawia się w:
    Horyzonty Polityki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Republika amerykańska – nadzwyczaj żywotna utopia?
    The American Republic - An Exceptionally Vital Utopia?
    Die amerikanische Republik - eine außerordentlich virulente Utopie?
    Autorzy:
    Prostak, Rafał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/441286.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera
    Tematy:
    republika
    amerykański republikanizm
    utopia
    Ojcowie Założyciele
    republic
    American republicanism
    the Founding Fathers
    die Republik
    das amerikanische republikanische Modell
    Utopie
    die amerikanischen Gründungsväter
    Opis:
    Opowieść o dobrze urządzonym państwie jest jedną z najważniejszych narracji cywilizacji zachodniej. Państwo Platona oraz zawarta w Księdze Rodzaju biblijna opowieść o wieży w Babelu wyznaczają jej początek. Starożytnym ideałem wspólnoty politycznej jest społeczna harmonia: pełna synchronizacja potrzeb, interesów i celów tworzących ją ludzi. Tak w swej istocie przedstawia się klasyczne wyobrażenie wzorcowej republiki. Ideał ten towarzyszy nam nieustannie. Kolejne porażki republikańskiej utopii stabilnych rządów obywatelskich, których uczestnicy podzielają jeden cel, jedną wizję dobra wspólnego i wspólnie identyfikują środki jego realizacji, skutecznie wzmacniały racje jej krytyków, odrzucających ideę rządów równych. Nowa nadzieja została rozbudzona w XVIII stuleciu przez Ojców Założycieli, twórców amerykańskiego eksperymentu republikańskiego, tworzonego z dala od Europy, lecz wspartego na jej dorobku intelektualnym i jej właściwych doświadczeniach ustrojowych. Projekt ten trwa już ponad dwa stulecia, będąc punktem odniesienia dla wszystkich demokracji parlamentarnych w starej Europie. Celem niniejszego artykułu jest próba uchwycenia fenomenu republikanizmu amerykańskiego oraz próba odpowiedzi na pytanie: czy mamy do czynienia z kolejną utopią rządów obywatelskich, czy też zdołaliśmy trwale pokonać ich fundamentalną słabość, czyli niestabilność?
    The story of a well-ordered state is one of the crucial narrations of the Western civilization. Platonic ‘Republic’ and the biblical story of the Tower of Babel are at its beginning. The ancient ideal of a political community is a harmonious society: full synchronization of needs, interests, and goals of people who constitute it. This, in essence, is a classical depiction of a perfect republic. This ideal has been with us ever since. Consecutive failures of those who had tried to fulfill the republican utopia of a stable civic government – where citizens share one goal, one vision of common good, and identify the way of its accomplishment in a similar way – led its critics to reject the very possibility of a government of equals. A new hope arose in the 18th century, thanks to the Founding Fathers, who were the creators of the American republican experiment – one that was erected far away from Europe but was based on her intellectual legacy and political experience. The American project has lasted for more than two centuries and it is now a referential point for all the modern parliamentary democracies in the old Europe. The aim of this article is to grasp the phenomenon of the American republicanism and to answer the following question: is it just another utopia of a civic government or did the Founding Fathers and their descendants finally manage to overcome its fundamental weakness of instability?
    Die Narration über den gut organisierten Staat gehört zu den Haupterzählungen in der abendländlichen Zivilisation. Den Anfang dieser Narration markieren Platnos Werk, Der Staat, und die alte biblische Geschichte aus dem Genesis Buch über das mythische Bauwerk, den Babelturm. Denn, in der antiken Welt galt die gesellschaftliche Harmonie als das soziale Ideal, unter dem man eine vollkommene Einheit von Bedürfnissen, Interessen und Zielen der Menschen verstand. Dieses Bild erstreckte sich auch auf den Begriff Republik, wo er bis heute als Staatsform seine Relevanz beibehielt. Die in den letzten 2000 Jahren erlittenen Niederlagen der republikanischen Idee, einer Utopie der demokratischen Regierungskunst, deren Verfechter das Gemeinwesen und das Gemeinwohl zum höchsten Gut erkoren hatten, verstärkten nur die Bedenken der Kritiker, welche der Ausrichtung des Gemeinwesens nach dem Gemeinwohl gegenüber skeptisch standen. Eine neue Hoffnung erwuchs im 18. Jahrhundert aus der Idee des republikanischen Modells der amerikanischen Gründungsväter, die fern vom Europa ein neues Projekt ins Leben riefen. Es schöpfte allerdings aus der europäischen Erfahrung und dem intellektuellen Gedankengut der Europäer. Unter amerikanischen Einfluss etablierte sich das republikanische Modell im alten Europa und überdauerte in Form repräsentativen Demokratie bis zum heutigen Tag. Der Artikel nimmt das amerikanische republikanische Modell unter die Lupe und versucht eine Antwort auf die Frage zu liefern: Handelt es sich dabei um eine weitere Utopie des republikanisch definierten Gesellschaftsvertrags oder aber ist es nun doch der Menschheit gelungen, alle der repräsentativen Demokratie anhafteten Schwächen, allen voran die Instabilität, auszumerzen.
    Źródło:
    Kultura i Polityka; 2011, 9; 15-39
    1899-4466
    Pojawia się w:
    Kultura i Polityka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Sojusznicy i wrogowie Irlandii na arenie międzynarodowej w myśli politycznej irlandzkiego ruchu republikańskiego
    Allies and Enemies of Ireland on International Scene in the Political Thought of Irish Republican Movement
    Autorzy:
    Bachrynowski, Szymon
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/26850765.pdf
    Data publikacji:
    2008
    Wydawca:
    Akademia Zamojska
    Tematy:
    Ireland
    Great Britain
    political thought
    republicanism
    nationalism
    Irlandia
    Wielka Brytania
    myśl polityczna
    republikanizm
    nacjonalizm
    Opis:
    Prezentowany artykuł dotyczy kwestii międzynarodowego aspektu myśli politycznej irlandzkiego ruchu republikańskiego. Autor zanalizował zagadnienie republikańskiego sposobu identyfikacji sojuszników i wrogów Irlandii na arenie międzynarodowej. Artykuł podzielony jest na cztery części poświęcone poszczególnej problematyce. W pierwszej części omówiono podstawowe pojęcia i uwarunkowania problemu. W drugiej części tekstu skupiono się na analizie irlandzkich relacji z Wielką Brytanią, uznawaną w obrębie ruchu za strategicznego wroga niepodległościowych dążności Irlandczyków. Trzecią część publikacji poświęcono na omówienie sojuszników „sprawy irlandzkiej” na arenie międzynarodowej, natomiast w czwartej – ostatniej – dokonano rekapitulacji poczynionych ustaleń. Warto zaznaczyć, iż autor artykułu w toku postępowania badawczego doszedł do wniosku, że republikańskie koncepcje polityki zagranicznej oparte głównie były na jednym podstawowym założeniu, a mianowicie: zapewnieniu wieczystej neutralności i pełnej suwerenności niepodległego państwa irlandzkiego składającego się z całego terytorium wyspy.
    The paper is concerned with the problems of international aspects in the Irish republican political thought. The author presented the international allies and enemies of Irish Republican Movement. The article is divided in four parts devoted to particular issues. In the fi rst part basic concepts and conditioning of the problem were discussed. In the second part of the text, the author concentrated on analysis of Irish relations with Great Britain, regarded by the Irish republicans as the strategic enemy of independent Ireland. The third part of the paper was devoted for discussing over the question of the Irish allies on the international arena, however in the fourth – a fi nal part – recapitulation of made findings were outlined. It is worthwhile emphasizing that the author of the article in the course of research proceedings reached a conclusion, that Irish republican conceptions of foreign policy were based mainly on the one fundamental assumption, that is: providing with the perpetual neutrality and the full sovereignty of the independent Irish state from entire territory of the island.
    Źródło:
    Facta Simonidis; 2008, 1, 1; 121-139
    1899-3109
    Pojawia się w:
    Facta Simonidis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Idee republikańskie i ich znaczenie dla rozwoju aktywności obywatelskiej
    Republican ideas and their importance for the development of citizen’s activity
    Autorzy:
    Gierszewski, Dorota
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/418103.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
    Tematy:
    republikanizm
    dobro wspólne
    cnoty obywatelskie
    aktywność obywatelska
    nieformalna edukacja obywatelska dorosłych
    republicanism
    common good
    citizenship
    activity of citizens
    informal adult civic education
    Opis:
    Celem artykułu jest opis i analiza myśli republikańskiej w konfrontacji ze współczesną polską rzeczywistością. Obecnie ważną kwestię stanowi rosnące zafascynowanie założeniami republikańskimi i doszukiwanie się w nich udziału w uzupełnianiu elementów myśli liberalnej oraz próby przekształcania istniejących aktualnie demokracji. Autorka prezentuje ideę republikańską wplecioną w całościową wizję społeczeństwa ze szczególnym uwzględnieniem roli obywatela w tworzeniu wspólnoty. Pokazuje także, w jaki sposób nieformalna edukacja dorosłych może przyczynić się do wzmacniana uczestnictwa w sferze publicznej i budowania tym samym stabilności demokratycznego ładu społecznego. Problematyka ta jest istotna z punktu widzenia określenia kierunku rozwoju współczesnej demokracji i społeczeństwa obywatelskiego.
    The aim of this article is to describe and analyze the republican thought in the confrontation with contemporary Polish reality. Nowadays, an important issue constitutes the growing fascination with republican assumptions as well as discovering their contribution to completion of the elements of liberal thought and attempts to convert current democracies. The author presents the republican idea included in the overall vision of society with special emphasis on the role of the citizen in creating community. Additionally, it shows how informal adult education can amplify the participation in the public sphere, thereby leading to the stability of democratic social order. This issue is crucial for the determination of the direction of the development of modern democracy and civil society.
    Źródło:
    Rocznik Andragogiczny; 2014, Tom 21; 143-156
    1429-186X
    2391-7571
    Pojawia się w:
    Rocznik Andragogiczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Republikańska idea rządu ograniczonego a liberalne „państwo minimum”
    The Republican Idea of Limited Government and the Liberal Goal of a Minimal State
    Autorzy:
    Stępkowski, Aleksander
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/420639.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Akademia Ignatianum w Krakowie
    Tematy:
    Republikanizm
    Liberalizm
    Indywidualizm
    państwo minimum
    ingerencja państwa w życie społeczne
    Republicanism
    Liberalism
    minimal state
    individualism
    state?s interference with social life
    Opis:
    The paper attempts some clarification of the reason why the liberal movement, when attempting to achieve the republican  idea of  limited government, in fact presided over the creation of an unprecedented growth of the state and its functions. Starting with a comparison of classical and modern republican ideas, the paper analyzes ideas by the philosophers considered to be strong advocates of the modern idea of the minimal state (Phisiocrats, Locke, Kant), showing that their approach to the nature of state intervention was in fact far from what is commonly believed in this respect. The way in which individualism inspires far reaching intervention in family autonomy was subsequently presented in the example of J.S. Mill’s project of the in testacy abolishing as combined with high, progressive  taxation of mortis causa dispositions. Upon this demonstration, it was claimed, the very reason  of the modern state’s dynamic growth was the fact  it was conceptualised on an individualistic premise as to the nature of the human being. In this respect it became clear, individualism is not an adversary of the state, but of a community. In order to emancipate an individual out of the communities it participates in, state agendas must be granted with the far reaching competences. Because of  that,  individualism  inspires  the growth and not a reduction of a state’s activities.
    Tekst podejmuje próbę naświetlenia przyczyn, dla których liberalne przemiany społeczno-polityczne, nawiązujące do klasycznych republikańskich idei ograniczonego rządu, zaowocowały powstaniem monstrualnej biurokratycznej machiny państwowej, kontrastującej silnie z liberalnymi hasłami „państwa minimum”. Wychodząc od wskazania punktów stycznych między klasycznym a nowoczesnym sposobem pojmowania republikanizmu, tekst przywołuje poglądy autorów uchodzących za nowoczesnych protagonistów państwa minimum (fizjokraci, Locke, Kant), ukazując daleko idącą ich ambiwalencję w tym względzie. Dodatkowo, w tekście zademonstrowano, w jaki sposób indywidualizm inspirował, formułowane przez Jeremy’ego Benthama i Johana Stuarta Milla, postulaty daleko idącej ingerencji w stosunki rodzinne. W rezultacie uznano, że przyczyną ciągłego rozrostu sfery zadań nowoczesnegopaństwa jest fakt ufundowania go na przesłankach indywidualistycznych. Dowodzi się, że bynajmniej nie służą one ograniczeniu aktywności państwa, lecz uniezależnieniu jednostek od naturalnych wspólnot, których są członkami, to zaś możliwe jest jedynie dzięki państwu. Z tego też względu indywidualizm musi oznaczać nie redukcję, lecz rozrost funkcji państwa, które staje się oparciem dla jednostki chcącej wyemancypować się ze wspólnoty.
    Źródło:
    Horyzonty Polityki; 2013, 4, 7; 157-173
    2082-5897
    Pojawia się w:
    Horyzonty Polityki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Od republikanizmu do monarchizmu. Juliusz Sas-Wisłocki (1909–1973) wobec problemów ustrojowych i społecznych II RP
    From republicanism to monarchism Juliusz Sas-Wisłocki (1909–1973) towards social and governmental problems of second Republic of Poland
    Autorzy:
    Meller, Arkadiusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/519530.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
    Tematy:
    Republikanizm
    monarchizm
    Juliusz Sas-Wisłocki
    II RP
    Opis:
    In the article there has been also presented the vision of functioning students’ organization and law education. The author devoted a lot of space to reconstruction of political system desired by Sas-Wisłocki. In the article the vision of bringing back monarchy to Poland is also mentioned and the role it would play. Juliusz Sas-Wisłocki was polish lawyer who was connected with Obóz Narodowo-Radykalny “ABC” and polish monarchical movement. An evolution can be seen in his journalistic work: from republican to monarchical sympathies. His views on the system were elitist. The main are of his interest was focused on law issues and student’s life.
    Źródło:
    Historia i Polityka; 2011, 5(12); 35-52
    1899-5160
    2391-7652
    Pojawia się w:
    Historia i Polityka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Historia narodowa jako element wsparcia republikanizmu francuskiego w XIX wieku (J. Michelet, E. Quinet, E. Lavisse)
    Autorzy:
    Maj, Marta.
    Współwytwórcy:
    Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (Poznań). Wydawca
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Poznań : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
    Tematy:
    Lavisse, Ernest (1842-1922)
    Michelet, Jules (1798-1874)
    Quinet, Edgar (1803-1875)
    Historycy
    Republikanizm
    Teoria polityki
    Opracowanie
    Opis:
    Bibliografia, netografia, wykaz aktów prawnych na stronach 179-184.
    Dostawca treści:
    Bibliografia CBW
    Książka
    Tytuł:
    Od rewolucji proletariackiej do powstania narodowego. Przegląd konceptualizacji „Solidarności” w naukach społecznych i humanistycznych
    From proletariat revolution to national uprising. A survey of the conceptualizations of „Solidarność” in the social science and the humanities
    Autorzy:
    Brzechczyn, Krzysztof
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/477720.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    Tematy:
    Solidarność, republikanizm, społeczeństwo obywatelskie,
    rewolucja, mesjanizm, ruchy społeczne
    Opis:
    The purpose of this paper is to review of various approaches to „Solidarność” in  subject-matter literature. The author is going to seek answer to the following  interpretative question: whether a given conceptualization grasp „Solidarność”  movement in dynamic or in static way. In the second part of the paper interpretations  of „Solidarność” in analytical categories of insurrection, civil, postmodern,  religious, republican, revolutionary and social movements are presented. Finally, the  author tries to identify reasons of dynamic or static approach to „Solidarność”.
    Źródło:
    Pamięć i Sprawiedliwość; 2013, 2(22); 263-290
    1427-7476
    Pojawia się w:
    Pamięć i Sprawiedliwość
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Moja, twoja, nasza... Wolność i zaimki w polskiej myśli politycznej XVIII wieku
    Mine, Yours, Ours... Liberty and Pronouns in Polish Political Thought of the 18th Century
    Autorzy:
    Grześkowiak-Krwawicz, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/420653.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Akademia Ignatianum w Krakowie
    Tematy:
    Rzeczpospolita
    XVIII wiek
    myśl polityczna
    republikanizm
    wolność
    republican tradition
    political order
    republic
    modern republicanism
    Opis:
    Analyzing  the  pronouns which  accompanied  the  notion  of  liberty  in  18th-century Polish political  thought,  the article brings  to  light essential  questions from the borderland between political ideology philosophy and  philosophy of the state. The fact that it was liberty within some community –  ours, rather than that of the individual, mine – is particularly emphasized.  The basis of possessing liberty was the fact of being a citizen of the Commonwealth, or being a nobleman; that is, belonging to a certain society. Only  that guaranteed freedom and it could be fulfilled only within this framework.  It was not only a collective liberty – within a community, everyone enjoyed  liberty personally, deciding for himself individually, which is eloquently illustrated by the unspoken popularity of the pronouns “himself” and “his”  (on “his” own) . Thus, “their” liberty occurs considerably rarely, more often  it is rather „their” slavery – that of the orders different from the noblemen  (szlachta) and that of states which are different from the Commonwealth.  Conceptualizations of community were about to be changed at the end of  the 18th century, when, under the influence of Western theories, more and  more attention was paid  to “my”/”his”  liberty,  the one  that was derived  from nature for every man. However, the vision of “our” liberty turned out  to be exceptionally long-lasting and was revived in the 19th century, when  the loss of independence proved that without the community’s liberty, the  very liberty of the individuals who constitute that community is threatened.
    Artykuł poprzez analizę zaimków towarzyszących pojęciu wolności w polskiej myśli politycznej XVIII wieku pokazuje istotne kwestie z pogranicza ideologii politycznej i filozofii państwa. Przede wszystkim fakt, że była to nie tyle wolność indywidualna – moja, ile wolność w ramach pewnej wspólnoty – nasza. Podstawą posiadania wolności był fakt bycia obywatelem Rzeczypospolitej, czy bycia szlachcicem, czyli przynależność do określonej zbiorowości. Tylko ona gwarantowała swobodę i tylko w jej ramach mogła się ona realizować. Stąd wolność „ich” występuje stosunkowo rzadko, częściej jest to raczej „ich” niewola – stanów innych niż szlachecki, państw innych niż Rzeczpospolita. Nie była to jednak tylko wolność kolektywna – w ramach wspólnoty każdy indywidualnie cieszył się wolnością, sam decydował o sobie, czego wymowną ilustracją jest niesłychanie popularny zaimek „sam, sobie”. Koncepcje wspólnotowe zaczęły ulegać zmianom pod koniec wieku XVIII, kiedy pod wpływem teorii zachodnich coraz więcej uwagi poświęcano wolności „mojej/jego” – wolności należnej z natury każdemu człowiekowi. Wizja wolności „naszej” okazała się jednak wyjątkowo trwała, odżyła w wieku XIX, kiedy utrata niepodległości pokazała, że bez wolności wspólnoty zagrożona jest także wolność jednostek ją składających.
    Źródło:
    Horyzonty Polityki; 2013, 4, 7; 89-108
    2082-5897
    Pojawia się w:
    Horyzonty Polityki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Trzy błędy dotyczące demokracji
    Three Mistakes about Democracy
    Autorzy:
    Pettit, Philip
    Grygieńć, Janusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31232752.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    democracy
    republicanism
    Isaiah Berlin
    Joseph Schumpeter
    William Riker
    demokracja
    republikanizm
    Joseph Schumpeter
    Opis:
    Artykuł jest poświęcony trzem poglądom na temat demokracji, często przyjmowanym przez współczesnych decydentów, politologów i teoretyków polityki. Poglądy te, w mojej opinii, są błędne, ale błędne w sposób pouczający. Ukazują one bowiem poważne niezrozumienie natury i walorów demokracji. Jeśli uświadomimy sobie, dlaczego są one błędne, dostrzeżemy istnienie tych wymiarów demokracji, które zwykle łatwo umykają naszej uwadze. Do nazwania tych błędów używam nazwisk wybitnych myślicieli, którzy je popełnili. Pierwszy z nich określam błędem Berlina, odnajduję go bowiem w dorobku brytyjskiego myśliciela rosyjskiego pochodzenia, Isaiaha Berlina. Drugi z nich określam błędem Schumpetera, nazywając go na cześć amerykańskiego bankowca, ekonomisty i myśliciela politycznego austriackiego pochodzenia, Josepha Schumpetera. Trzeci określam mianem błędu Rikera, przypisując go Williamowi Rikerowi, amerykańskiemu politologowi, znanemu ze swojego rozróżnienia między liberalizmem a populizmem.
    This paper addresses three claims that are often made among contemporary policy-makers, political scientists and political theorists about democracy. The claims, in my view, are false and indeed revealingly false: they display a serious misunderstanding of the nature and appeal of democracy. As we see why they are false, we will come to appreciate dimensions of democracy that easily escape notice. I name the mistakes after outstanding thinkers who have made them. The first I describe as Berlin’s mistake, finding it in the work of the Anglo-Russian philosopher, Isaiah Berlin. The second I describe as Schumpeter’s mistake, naming it after the Austrian-American banker, economist and political thinker, Joseph Schumpeter. And the third I describe as Riker’s mistake, associating it with William Riker, the American political scientist, famous for his distinction between liberalism and populism.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2023, 71, 1; 111-124
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Społeczne procesy konstruowania koncepcji społeczeństwa obywatelskiego: historyczna analiza dynamiki europejskich języków
    Social processes of constructing a civil society concept: historical analysis of a dynamics of european languages
    Autorzy:
    Załęski, Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/412945.pdf
    Data publikacji:
    2008
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    społeczeństwo cywilne społeczeństwo polityczne społeczeństwo obywatelskie republikanizm
    liberalizm
    państwo opiekuńcze
    civil society
    political society
    republicanism
    liberalism
    welfare society
    Opis:
    Mimo tendencji do prezentowania koncepcji społeczeństwa obywatelskiego w ramach spójnej narracji opartej na założonych podobieństwach, można odnotować kilka radykalnych zmian jego znaczenia, dokonanych przez łatwo identyfikowalnych autorów. Wspólna dla całej Europy tradycja, która od czasów klasycznych rozumiała cycerońskie societas civilis jako rodzaj politycznej wspólnoty, została zmieniona przez Hegla na początku XIX w. Adaptowana zarówno przez liberalną myśl Tocqueville’a jak i socjalistyczną krytykę Marksa, koncepcja „społeczeństwa cywilnego” rozumiana była w ramach refleksji nowoczesnej jako sfera cywilnej ekonomii w opozycji do świata polityki, czyli społeczeństwa politycznego. Komunistyczni intelektualiści w Polsce dokonali znaczącej zmiany tej koncepcji, zastępując ją po II wojnie światowej terminem „społeczeństwo obywatelskie”, w celu zmylenia czytelników polskich tłumaczeń Marksa i Engelsa. W takiej formie koncepcja ta została połączona pod koniec lat siedemdziesiątych z fenomenem polskiej opozycji antykomunistycznej – przez Smolara, który przebywał wówczas na emigracji we Francji. Na początku lat osiemdziesiątych inny emigrant z bloku wschodniego, Arato użył koncepcji społeczeństwa obywatelskiego do opisu zjawiska trzeciego sektora. Ta forma, pochodząca z francuskiego dyskursu politycznego, może być uznana za rzeczywisty początek ponowoczesnego dyskursu o społeczeństwie obywatelskim, dyskursu zmonopolizowanego w latach dziewięćdziesiątych przez organizacje pozarządowe na skalę globalną.
    Although there is a strong tendency towards interpreting a history of a “civil society” idea as a coherent narration founded on the presupposed similarities, there can be noticed few radical changes applied in the past to the concept by easy to identify authors. Common to whole Europe republican tradition that since the classical times drew on the idea of civil society as a political community was replaced in German milieu by Hegel at the beginning of nineteenth century. Employed both by a liberal appraisal of Tocqueville and a socialist critique of Marx the idea was understood in a modern reflection as a sphere of civilian economy in opposition to a world of politics, i.e. political society. However communist thinkers in Poland made a significant change to the idea replacing it after Second World War with a term “civic society” in aim to confuse readers of polish translations of Marx and Engels. In such a form idea was connected at the end of 1970s to a phenomenon of prodemocratic opposition in Poland by Smolar who was staying then as an exile in France. At the beginning of 1980s, another exile from Soviet block Arato picked up idea of civil society, applying it to a “third sector” issue, which was burgeoning since middle of 1970s in France. This manifestation stemming from a French political discourse may be assumed as a true beginning of a postmodern discourse on the civil society that was monopolized in 1990s by the NGOs on a global scale.
    Źródło:
    Przegląd Socjologiczny; 2008, 57, 2; 97-119
    0033-2356
    Pojawia się w:
    Przegląd Socjologiczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Radykalizm szlachecki. Próba konstrukcji pojęcia
    Gentry radicalism: An attempt at construction of the concept
    Autorzy:
    Gniazdowski, Andrzej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/15028152.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czasopisma i Monografie PAN
    Tematy:
    ideologia mieszczańska
    konserwatyzm
    marksizm
    nacjonalizm obywatelski
    nowoczesność
    radykalizm
    republikanizm szlachecki
    stan trzeci
    A. Walicki
    złota wolność
    civic nationalism
    conservatism
    gentry republicanism
    golden liberty
    Marxism
    middle‑class ideology
    modernity
    radicalism
    third estate
    Opis:
    Celem artykułu jest przedstawienie rezultatów badań z zakresu historii idei zarówno europejskiego republikanizmu, jak i radykalizmu politycznego. Punktem wyjścia podjętych analiz jest rekonstrukcja interpretacji historycznego sensu sarmackiego republikanizmu szlacheckiego wypracowanej przez jednego z głównych przedstawicieli Warszawskiej Szkoły Historii Idei – Andrzeja Walickiego. W nawiązaniu do tej interpretacji, argumentacja przedstawiona w artykule kieruje się przeciwko szeroko akceptowanej tezie o jednoznacznym konserwatyzmie tej formy republikanizmu. Drogą argumentacji jest wskazanie na wewnętrzną paradoksalność opisywanego zjawiska intelektualnego, będącego z perspektywy historii idei anty-absolutystyczną, obywatelską ideologią wolności politycznej. Tym, co stanowi w artykule przedmiot krytyki, jest podjęta przez Walickiego próba interpretacji republikanizmu szlacheckiego jako „zalążkowej” postaci nowoczesnego nacjonalizmu obywatelskiego. Argumentem przeciwko tej interpretacji jest stwierdzenie, iż jest ona oparta na normatywnym, a nie tylko opisowym podejściu do idei nowoczesności oraz ukrytej tezie na temat wewnętrznej logiki historii. W myśl głównej tezy artykułu, właściwszą drogą rozwiązania paradoksu związanego z interpretacją sarmackiego republikanizmu szlacheckiego jako „konserwatyzmu wolności” jest wpisanie tego zjawiska w europejską tradycję radykalizmu politycznego. Oryginalność przedstawionych tu badań z zakresu historii radykalizmu polega na wypracowaniu w ich ramach uogólnionego pojęcia „radykalizmu stanowego”. Celem tej konstrukcji pojęciowej jest umożliwienie zidentyfikowania idei samej nowoczesności jako integralnego elementu ideologii radykalizmu trzeciego stanu względnie radykalizmu klasy średniej. Zgodnie z przedstawioną w artykule interpretacją, sarmacki republikanizm szlachecki należałoby z kolei zidentyfikować tak samo, jak francuski „frondyzm” – jako swoisty radykalizm szlachecki, w którym można widzieć pewną sekularną religię polityczną.
    Źródło:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria; 2021, 2; 175-194
    1230-1493
    Pojawia się w:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Krótkie zebranie rzeczy potrzebnych z strony wolności (1587). Analiza intencji
    Krotkie zebranie rzeczy potrzebnych z strony wolnosci (1587). An analysis of the Intention of the Text
    Autorzy:
    Koehler, Krzysztof
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/420649.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Akademia Ignatianum w Krakowie
    Tematy:
    retoryczna krytyka tekstu
    republikanizm
    wolność
    makiawelizm
    obywatel
    aktywność polityczna
    aluzja
    rhetorical critique of the text
    republicanism
    liberty
    machiavellism
    citizen
    political activity
    allusion
    Opis:
    The text provides the contextual and rhetorical analysis of the anonymous pamphlet Krótkie zebranie rzeczy potrzebnych z strony wolności published in 1587. It examines the problem of “liberty” in the way it was used in the political debate – as we understand it – after the death of Stefan Batory. The author considers the objectives of the work which – as he understands them – are the promotion of the views of the opposition, and, above all, public activity as a good in itself. According to the author of the text, thepamphlet reveals – as it terms it – “the kitchen” (or the underlying) attitude of the szlachta towards reasonable politics. It manages to do this in many ways: from showing a gallery of personal characters derived from history and an exemplary method of political debating (a speech from the kokosza war) up to a deliberation on the different aspects of liberty in the Commonwealth (a right and wrong understanding of “liberty”). The text also represents a moderate methodological polemic with a traditional paradigm of political science (in the meaning of the history of ideas): it suggests a rhetorical analysis of the implementation of ideas in historio-political contexts.  
    Tekst jest poświęcony analizie kontekstowej i retorycznej anonimowej broszury Krótkie zebranie rzeczy potrzebnych z strony wolności wydanej w 1587 roku. Bada się w nim użycie zagadnienia „wolności” w politycznej debacie – jak rozumiemy – po śmierci Stefana Batorego. Autor rozważa cele dzieła, które rozumie jako promowanie postawy opozycyjnej, a przede wszystkim aktywności publicznej jako dobra samego w sobie, które służyć ma dobru wspólnemu. Broszura, zdaniem autora tekstu, odsłania niejako „kuchnię” szlacheckiego podejścia do rozumnej polityki: poprzez ukazanie galerii przykładów osobowych wywiedzionych z historii, poprzez przykładowy sposób debaty publicznej (mowy z „wojny kokoszej”), aż po rozważania o wymiarach wolności w Rzeczypospolitej (dobre i złe rozumienie „wolności”). Tekst jest też stonowaną polemiką metodologiczną z tradycyjną szkołą politologiczną (w znaczeniu historia idei); proponuje się w nim retoryczną analizę zastosowań idei w kontekstach historyczno- politycznych.
    Źródło:
    Horyzonty Polityki; 2013, 4, 7; 67-88
    2082-5897
    Pojawia się w:
    Horyzonty Polityki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Współczesny dryf niemieckiego republikanizmu.
    Modern drift of German republicanism.
    Das gegenwärtiges Driften des deutschen Republikanismus.
    Autorzy:
    Stempin, Arkadiusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/441280.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera
    Tematy:
    republikanizm
    Wiosna Ludów
    Republika Weimarska
    Republika Bońska
    komunitaryzm
    sprawiedliwość społeczna
    Republicanism
    Revolutions of 1848
    Weimar Republic
    Bonn Republic
    ommunitarianism
    social justice
    Republikanismus
    Kommuniatrismus
    Völker Frühling
    die Weimarer Republik
    die Bonner Republik
    Demokratik
    soziale Gerechtigkeit
    deutsche Bundesfahne
    Opis:
    Punktem wyjścia analizy jest ewolucyjny charakter niemieckiego republikanizmu, którego główne linie rozwojowe nakreślone zostały przy trzykrotnej implantacji republikańskiej idei w Niemczech, w okresie Wiosny Ludów, w Republice Weimarskiej i Republice Bońskiej – za każdym razem znajdujące swój symboliczny wyraz w przyjęciu trójkolorowej flagi czarno-czerwono-złotej. Oś analizy przebiega natomiast wzdłuż trzech fenomenów, stanowiących najsilniejsze dryfy współczesnego republikanizmu niemieckiego, noszonego prądem kryzysu państwa socjalnego: komunitaryzmu, wyparcia samego pojęcia republikanizmu z przestrzeni publicznej i zastąpienia go terminem „demokracja”, oraz niebywałym triumfem hasła „sprawiedliwość społeczna”.
    The starting point of the analysis is the evolutionary nature of the German republicanism whose main paths to development were traced thanks to the implantation of the republican idea, which occurred thrice in German history – during the Revolutions of 1848, the Weimar Republic and the Federal Republic of Germany. Each time the symbolism was to be found in the acquisition of the black, red, and gold tricolour flag. The analysis touches on three phenomena which are the strongest currents of the modern German republicanism that are carried by the crisis of a welfare state: communitarianism, the replacement of the term “republicanism” for “democracy”, and an incredible triumph of the social justice slogan.
    Die Analyse geht von einem evolutionären Charakter des deutschen Republikanismus’ aus. Dessen drei Hauptentwicklungsstränge, die drei Mal in der deutschen Geschichte ersonnen und umgesetzt worden sind, nämlich in der Zeit des Frühlings der Völker 1848, der Weimarer Republik 1919 und der Bonner Republik 1949, und die jedes Mal in der Annahme von Schwarz-Rot-Gold als Bundesfahne symbolisch gipfelten, werden hier skizziert. Im Zentrum der Analyse stehen drei Erscheinungen, die das Driften des gegenwärtigen deutschen Republikanismus’ charakterisieren, getragen durch die Krise des Sozialstaates: der Kommunitarismus, das Verdrängen des Begriffs Republikanismus, der durch das Zauberwort Demokratie ersetzt wurde, und der Triumph der sozialen Gerechtigkeit als wichtigster republikanischer Grundsatz.
    Źródło:
    Kultura i Polityka; 2011, 9; 58-75
    1899-4466
    Pojawia się w:
    Kultura i Polityka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Obronność Polski w myśl środowisk republikańskich w świetle publicystyki pism "Rzeczy Wspólne" i "Nowa Konfederacja"
    Defense of Poland in the view of polish republicans based on magazines "Rzeczy Wspólne" (Common Things) and "Nowa Konfederacja" (New Confederacy)
    Autorzy:
    Siemiątkowski, Jakub
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/565068.pdf
    Data publikacji:
    2017-12-01
    Wydawca:
    Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
    Tematy:
    obronność
    republikanizm
    obrona terytorialna
    przemysł zbrojeniowy
    pobór
    defense
    republicanism
    territorial defense
    armaments industry
    conscription
    Opis:
    Artykuł koncentruje się na aktywności publicystycznej polskich środowisk republikańskich w odniesieniu do zagadnień powiązanych z szeroko pojętą obronnością państwa. Analizie poddane zostały artykuły ukazujące się na łamach pism „Rzeczy Wspólne” i „Nowa Konfederacja”. Ich autorzy koncentrowali się na sprawach takich jak powszechny pobór, obrona terytorialna, reformy armii, zewnętrzne zagrożenia dla Polski. W enuncjacjach tych bardzo wyraźny jest wątek służby wspólnocie, co wyrażać się musi także w zapewnieniu jej bezpieczeństwa. Wielu z autorów stanowi zaplecze Prawa i Sprawiedliwości, stąd można domniemywać, że tworzona w tych środowiskach myśl ma wpływ na posunięcia rządu sformowanego przez tę partię, w odniesieniu do spraw obronnych.
    The article focuses on the journalistic activity of the Polish republican milieus on the issues related to broadly defined defense of the state. The articles which were analyzed were published in the magazines "Common Things" and "New Confederacy". Their authors focused on the issues such as general conscription, territorial defense, army reform, external threats to Poland. In these enunciations the theme of the service to the community which must also be expressed in the security of a community is very clear. Many of the authors are the backbone of the Law and Justice party, so it can be presumed that the thought created in these environments influences the government's moves in defense matters.
    Źródło:
    De Securitate et Defensione. O Bezpieczeństwie i Obronności; 2017, 2(3); 161-177
    2450-5005
    Pojawia się w:
    De Securitate et Defensione. O Bezpieczeństwie i Obronności
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Jana Adamusa droga ku naukowemu niebytowi
    Jan Adamus’s path to scientific oblivion
    Autorzy:
    Matuszewski, Jacek
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/533133.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
    Tematy:
    Jan Adamus
    methodology of history
    monarchy of the Anonymous Gaul
    patrimonial monarchy
    Piast monarchy
    monarchism and republicanism
    Polish medieval studies
    clan theory
    Oswald Balzer
    metodologia historii
    monarchia Gallowa
    monarchia patrymonialna
    monarchia piastowska
    monarchizm i republikanizm
    mediewistyka polska
    teoria rodowa
    Opis:
    The article presents the complicated history of the works and achievements of the founder of Medieval Studies Centre at the Faculty of Law of the University of Łódź, Jan Adamus. The eminent researcher of bygone judicial law criticised the political system of the state of the kings of the House of Piast approved by the Polish historiography by the authority of Oswald Balzer. The text quotes ways of avoiding references to the claims of Jan Adamus or glossing them over resorted to by historians, and literature containing material assessment of his achievements, to point finally at some of the reasons that resulted in near absolute avoidance of including the criticism of his predecessors flung by the Łódź-based medievalist.
    W artykule przedstawione zostały skomplikowane dzieje dorobku założyciela oś rod ka badań mediewistycznych na Wydziale Prawa Uniwersytetu Łódz kiego – Jana Adamusa. Znakomity badacz dawnego prawa sądowego celnie krytykował także teorie ustrojowe państwa piastowskiego, które dzięki autorytetowi Oswalda Balzera przyjęte zostały w polskiej historiografii. W tekście wskazane zostały sposoby unikania przez historyków ustosunkowania się do tez Jana Adamusa bądź ich pomijania, przywołane też zostały wypowiedzi literatury zawierające rzetelną ocenę tego dorobku, by w końcu wskazać niektóre z przyczyn powodujących niemal powszechne uchylanie się od merytorycznego uwzględniania krytyki poprzedników przeprowadzanej przez łódzkiego mediewistę.
    Źródło:
    Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego; 2014, 17; 271-286
    1733-0335
    Pojawia się w:
    Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Idea republikanizmu Joachima Lelewela w kontekście „odmienności” archetypu polskiej kultury politycznej
    Joachim Lelewel’s Idea of Republicanism in the Context of the “Distinctness” of the Archetype of Polish Political Culture
    Autorzy:
    Puszkow-Bańka, Agnieszka
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/420657.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Akademia Ignatianum w Krakowie
    Tematy:
    republikanizm
    Lelewel
    wolność społeczno-polityczna
    Polska a Europa
    cywilizacja chrześcijańska
    republicanism
    Joachim Lelewel
    socio-political freedom
    Poland and Europe
    Christian civilization
    Opis:
    When examining Polish political thought, one cannot help but notice that what engages Polish thinkers in reflection on the state and society is the problem of freedom. This is a characteristic feature of Polish political thought and is responsible for the special nature of the heritage of Polish political culture. In the secondary literature,the idea even appears that – historically – the fate of Poland and Polish people in the cultural, intellectual, and political spheres can be understood as, on the one hand, a reflection on the “republican paradigm” characteristic of Polish culture, and on the other, as this paradigm’s impact (positive or negative) on the history of Polandand Poles. The goal of this article is to attempt to explain the idea of republicanism in the socio-political thought of Joachim Lelewel. In the article, we propose the thesis that if – according to assumptions accepted by scholars – the archetype of every nation is, by definition, unchanging and untranslatable into any other archetype, and Lelewel defines it as republican, then in his view: firstly, Polish republicanism is distinct from European republicanism; and secondly, political life in Poland can only be organized within the bounds of the “republican paradigm.” The success of Poland depends upon whether the value of this paradigm will be recognized. However paradoxical it may sound, the requirement for “strong rule” in Poland consists in taking into account the “republican soul” of Poles. We also point to the issue – raised by Lelewel – of the fundamental “distinctness” of the archetype of Polish political culture (which is subsumed within the “republican paradigm”) from the archetype of European culture.
    Badając polską myśl polityczną, nie sposób nie zauważyć, że tym, co łączy refleksję polskich myślicieli nad państwem i społeczeństwem, jest problem wolności. Jest on wyróżnikiem polskiej myśli politycznej i stanowi o szczególnym charakterze dorobku polskiej kultury politycznej. Pojawia się nawet sformułowanie, iż koleje losów Polski i Polaków zarówno w sferze kulturowo-intelektualnej, jak i będącej z nią w koniecznym związku historii politycznej, można ująć jako z jednej strony refleksję nad charakterystycznym dla polskiej kultury „paradygmatem republikańskim”, a z drugiej jako jego oddziaływanie (pozytywne lub negatywne) na dzieje Polski i Polaków. Celem tego artykułu jest próba zrozumienia idei republikanizmu w myśli społeczno-politycznej Joachima Lelewela, który jest wyrazicielem i apologetą „paradygmatu republikańskiego”. W artykule zostaje postawiona teza, iż jeżeli – w myśl przyjętych przez badaczy założeń – archetyp kultury każdego narodu na mocy pojęcia jest niezmienny i nieprzekładalny na inny archetyp, a Lelewel ujmuje go jako republikański – to w jego ujęciu – po pierwsze; republikanizmpolski jest odmienny od republikanizmu europejskiego, po drugie życie polityczne w Polsce można organizować wyłącznie w ramach „paradygmatu republikańskiego”. Od uznania wartości tego paradygmatu zależy powodzenie Polski. Jakkolwiek brzmi to paradoksalnie: warunkiem „silnej władzy”, stabilnej i skutecznej, jest uwzględnienie przez nią „republikańskiej duszy Polaków”. Autorka wskazuje również na podnoszony przez Lelewela problem fundamentalnej „odmienności” archetypu polskiej kultury politycznej, którą tworzy „paradygmat republikański”, od archetypu kultury Europy.
    Źródło:
    Horyzonty Polityki; 2013, 4, 7; 109-131
    2082-5897
    Pojawia się w:
    Horyzonty Polityki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Abschied von der Republik. Kommentare zur Preu-ßischwerdung Danzigs in der deutschsprachigen Literatur um 1800
    Autorzy:
    Brandt, Marion
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1032479.pdf
    Data publikacji:
    2015-12-30
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    Gdańsk
    Prusy
    1793 r.
    pruski porządek
    republikanizm
    literatura o Gdańsku
    idealne formy rządów
    Danzig
    Prussian
    1793
    absolutism of the Prussian state
    republican government
    Danzig literature
    utopian political states
    Preußen
    preußische Ordnung / Republikanismus
    Literatur über Danzig
    ideale Regierungsform
    Opis:
    Der vorliegende Aufsatz untersucht, in welcher Weise zeitgenössische Autoren die Einnahme Danzigs durch Preußen im Jahr 1793 kommentieren. Angesichts des Untergangs der Freien Stadt und einer für die Autoren signifikanten Ablehnung der preußischen Regierungsform unter den Danziger Bürgern wird die Reflexion über die ideale Staatsform zu einem der Schwerpunkte ihrer Werke. Während der anonyme Autor der Briefe über Danzig (1794), Carl B. Feyerabend (Kosmopolitische Wanderungen…, 1798) und August Graf von Lehndorff (Meine Reise ins blaue Ländchen …, 1799) der republikanischen Regierung den aufgeklärten Absolutismus des preußischen Staates vorziehen, verteidigt Johannes Daniel Falk in seinem autobiographischen Roman Leben, wunderbare Reisen und Irrfahrten des Johannes von der Ostsee (1805) den Republikanismus gegenüber der preußischen Ordnung. Die im Aufsatz vorgestellten Positionen lassen sich als Teil einer Diskussion um die ideale Regierungsform verstehen, die im Umfeld der Französischen Revolution geführt wurde.
    Artykuł analizuje, w jaki sposób współcześni pisarze komentowali zajęcie Gdańska przez Prusy w 1793 roku. Upadek Wolnego Miasta oraz negatywny stosunek obywateli Gdańska do pruskiego rządu inspirowały kilku autorów do rozważań o idealnym państwie. Anonimowy autor Briefe über Danzig (1794), Carl B. Feyerabend (Kosmopolitische Wanderungen…, 1798) oraz August Graf von Lehndorff (Meine Reise ins blaue Ländchen …, 1799) uważają, że absolutyzm oświeceniowy państwa pruskiego jest korzystniejszym systemem dla obywateli niż rządy republikańskie. Natomiast Johannes Daniel Falk w swej powieści autobiograficznej Leben, wunderbare Reisen und Irrfahrten des Johannes von der Ostsee (1805) ceni republikanizm wyżej niż pruski porządek. Prezentowane opinie można odczytać jako część dyskusji o idealnym państwie, jaka prowadzona była w kontekście wydarzeń rewolucji francuskiej.  
    The present article analyses how contemporary authors comment on the Prussian capture of Danzig in 1793. In view of the break-up of the Free City and a rejection of the Prussian government by the citizens of Danzig significant for the authors, the reflection about the ideal form of government becomes an inspiration of their texts. While the anonymous author of Briefe über Danzig (1794), Carl B. Feyerabend (Kosmopolitische Wanderungen …, 1798) and August Graf von Lehndorff (Meine Reise ins blaue Ländchen…, 1799) prefer the enlightened absolutism of the Prussian state to the republican government, Johannes Daniel Falk defends republicanism against the Prussian order in his autobiographical novel Leben, wunderbare Reisen und Irrfahrten des Johannes von der Ostsee (1805). The presented opinions can be regarded as a part of a discussion about the ideal form of government, which took place in the context of the French Revolution.   
    Źródło:
    Convivium. Germanistisches Jahrbuch Polen; 2015; 265-276
    2196-8403
    Pojawia się w:
    Convivium. Germanistisches Jahrbuch Polen
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Myśl reformatorska Sejmu Czteroletniego w świetle dylematów zachodniego republikanizmu XVIII wieku. Zarys problematyki*
    The Thought of The Reform Camp of The Four-year Sejm in Light of The Dilemmas of 18th Century Western Republicanism. An Outline of The Problem
    Autorzy:
    Lis, Rafał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/969908.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Akademia Ignatianum w Krakowie
    Tematy:
    republikanizm
    tradycja obywatelska
    społeczeństwo handlowe
    nowoczesność
    republicanism
    civic tradition
    commercial society
    modernity
    Opis:
    This article  is an attempt  to  identify  the most  important outcomes of  the Western political  thought of  the 18th century, which sought  to revise  the republican  tradition. It  is admitted  that  this  tradition, having been  influenced by an understanding of  the modern challenges of commerce and statehood, was about to abandon its previous inspirations, namely the ideals of ancient citizenship. The following, most essential aim of the article is to show in this context the possibilities of Polish republicanism, especially the thought of the Reform Camp. With these purposes in mind the paradoxes of modernity and republicanism are presented in the first turn. These can be found – following some conclusions of John G.A. Pocock’s civic humanistic reading – in the writings by Montesquieu, the philosophers of the Scottish Enlightenment and, lastly, the American federalists, which actually exemplified a new republican tradition. The conclusions pointed out in the first part of the article, provide us with a comparative framework to examine the Polish struggle with modernity. The last are exemplified here by the thought of Hugo Kołłątaj, the author of the famous Listy anonima, who was indeed one of the most spectacular writers of the Reform Camp. That thought, as it turns out, displays similar concerns of the Western theorists, in its perspectives on political economy and the effectiveness of government. Even if opposed to  the preachers of ancient republicanism of  the Polish szlachta, willingly supporting themselves through the authority of Jean-Jacques Rousseau, it reveals, however, many indications of typical republican rhetoric. Broadly speaking, this analysis will suggest that this thought can be considered to be a sort of Polish answer to the republican dilemmas of modernity.
    W artykule podejmuje się próbę rozpoznania najważniejszych  dla  przeobrażeń  tradycji  republikańskiej rozwiązań zachodniej myśli politycznej XVIII wieku. Za sprawą zrozumienia znaczenia handlu  i wyzwań nowoczesnej państwowości miała ona odchodzić od inspirujących ją dotąd ideałów starożytnego obywatelstwa. Kolejnym zasadniczym celem artykułu jest ukazanie na tym tle możliwości polskiego republikanizmu, głównie tak zwanej myśli reformatorskiej. Przedstawia się tu w pierwszej kolejności paradoksy nowoczesności  i republikanizmu. Są one znajdowane – zgodnie zresztą z niektórymi wskazówkami Johna G.A. Pococka – w twórczości Monteskiusza, filozofów szkockiego Oświecenia, wreszcie amerykańskich federalistów, faktycznych wyrazicieli nowego republikanizmu. Wskazane rozstrzygnięcia dostarczają ram porównawczych dla przyjrzenia się polskim zmaganiom z nowoczesnością. Są one przedstawione na przykładzie myśli ks. Hugona Kołłątaja, jednego z najbardziej znaczących pisarzy, autora słynnych w początkach Sejmu Czteroletniego Listów anonima. Okaże się, że myśl ta wykazuje właściwe dla teoretyków zachodnich zainteresowania możliwościami ekonomii i rządności, niemniej ujawnia – pomimo opozycji wobec głosicieli dawnego republikanizmu szlacheckiego, chętnie wspierających się autorytetem Jean-Jacques’a Rousseau – wiele oznak typowej wymowy republikańskiej. Będzie ją można w każdym razie uznać za jedną z prób odpowiedzi polskiego republikanizmu na wyzwania nowoczesności.  
    Źródło:
    Horyzonty Polityki; 2013, 4, 7; 15-45
    2082-5897
    Pojawia się w:
    Horyzonty Polityki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Mieszczański republikanizm? Myśl polityczna Sebastiana Petrycego z Pilzna (1554–1626)
    Burghers’ Republicanism? The Political Thought of Sebastian Petrycy of Pilzno (1554–1626)
    Autorzy:
    Frączek, Aleksandra
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/32388133.pdf
    Data publikacji:
    2023-09-30
    Wydawca:
    Towarzystwo Naukowe w Toruniu
    Tematy:
    Sebastian Petrycy of Pilzno
    Polish-Lithuanian Commonwealth
    political thought
    republicanism
    bourgeoisie
    regalism
    mixed system
    Opis:
    In 1605, Sebastian Petrycy of Pilzno published a translation of Aristotle’s Politics into Polish, accompanied by his own original commentary. In this work, Petrycy presented an image of an idealized state that served as a model to address the issues within the Polish-Lithuanian Commonwealth. The article deals with the political thought of Sebastian Petrycy, whom older historiography regarded as a monarchist or even a supporter of absolutism. Contrary to this categorisation, the article analyses the philosopher’s oeuvre through the lens of early modern republican theory. Central to the analysis are the fundamental elements of early modern republicanism such as virtue, freedom, law, and a mixed system. Petrycy critiques the implementation of these principles within the noblemen’s republicanism and proposes modifications to move towards what is defined for the purposes of this article as ‘burghers’ republicanism’. Utilizing Quentin Skinner’s methodology, Petrycy’s work has been set against the political crisis of Zebrzydowski’s rebellion, and its political significance has been demonstrated, despite its academic nature. Additionally, an attempt has been made to highlight Petrycy’s commitment to the royal camp, alongside the hypothesis that the author was expressing the intentions of senators-regalists while simultaneously seeking to improve the situation of non-noble citizens in the country.
    Źródło:
    Zapiski Historyczne; 2023, 88, 3; 59-86
    0044-1791
    2449-8637
    Pojawia się w:
    Zapiski Historyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wiele twarzy republikanizmu: Wprowadzenie
    The Many Faces of Republicanism: An Introduction
    Autorzy:
    Wierzchosławski, Rafał Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31232764.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    republicanism (versus liberalism)
    non-domination
    mixed government
    European historical identity
    John Pocock
    Quentin Skinner
    Philip Pettit
    republikanizm (a liberalizm)
    niedominacja
    rząd mieszany
    europejska tożsamość historyczna
    Opis:
    Tekst składa się z dwóch części. W pierwszej części autor wprowadza czytelnika w różne rozumienia (definicje) republikanizmu (tradycji republikańskiej), jakie możemy znaleźć we współczesnej literaturze przedmiotu. Jedocześnie zwraca uwagę, że termin ten funkcjonuje w różnych znaczeniach (wittgensteinowskie podobieństwa rodzinne): tradycja republikańska może być przedmiotem badań klasyków (starożytny Rzym), historyków różnych epok (Włochy, Holandia, Polska czy Anglia), historyków prawa i ustroju (np. amerykański mit założycielski), może stanowić inspirację dla współczesnych filozofów, którzy upatrują odrębnej i konkurencyjnej w stosunku do innych tradycji (liberalnej, komunitariańskiej) koncepcji wolności jako braku dominacji i poszukują strukturalnych form jej implementacji w organizmie państwa (kwestia sprawiedliwości i prawomocności). Jednocześnie odwołanie się do (współczesnego) republikanizmu może pełnić określone funkcje retoryczne i argumentacyjne (kostium historyczny): projektując określone wartości i relacje społeczne, które byłyby ich pochodną, odwołuje się do pewnych historycznych tożsamości (np. wspólne dziedzictwo europejskie bądź też tradycja narodowa). W drugiej części autor przdestawia założenia takiego właśnie wyboru autorów tekstów, które publikowane są w bloku republikańskim tego numeru. Wskazuje na ich dotychczasowy dorobek (kryterium doboru) oraz na wzajemne przenikanie polskiej i europejskiej (atlantyckiej) tradycji republikańskiej w tekstach poświęconych tradycji wolności Rzeczypospolitej Obojga Narodów (Gałkowski, Pietrzyk-Reeves, Grześkowiak-Krwawicz). Współczesne kwestie otwiera tekst jednego z czołowych filozofów republikańskich, Philipa Pettita, do którego idei w mniejszym lub większym stopniu (niekiedy krytycznie) nawiązują w swoich tekstach pozostali autorzy (Lis, Grygieńć, Ciżewska-Martyńska i Wierzchosławski).
    The article consists of two parts. In the first part, I offer various understandings of modern republicanism and the republican tradition that we can find in the contemporary literature in question. At the same time, I point out that the term functions in different senses: the republican tradition can be studied by classical scholars (ancient Rome), historians of different countries (Italy, Holland, Poland or England), historians of law and governance systems (e.g., American founding myth). Republicanism can be an inspiration for contemporary philosophers who seek a conception of freedom as non-domination that is distinctive and competitive in relation to other traditions (liberal, communitarian) and seek structural forms of its implementation in the body politic (the[TS1]  question of justice and legitimacy of the state). At the same time, reference to modern republicanism may perform certain rhetorical and argumentative functions (the so called ‘historical costume’), that is, by projecting certain values and social relations that would be derived from them, and connecting them to certain valued historical identities (e.g., a common European heritage or a national tradition). In the second part, I explain the reasons for a selection of the authors of the texts published in the second part of this issue, which is concerned with specific theorists. I point to their achievements and to the mutual permeation of the Polish and Transatlantic republican tradition in the texts devoted to the tradition of freedom of the Polish-Lithuanian Commonwealth (Gałkowski, Pietrzyk-Reeves, Grześkowiak-Krwawicz). The section on contemporary issues opens with a text by Philip Pettit to whose ideas, sometimes critically, refer to texts by the other authors (Lis, Grygieńć, Ciżewska-Martyńska and Wierzchosławski).
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2023, 71, 1; 7-47
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Vrijheid, burgerlijk activisme en kritiek op het absolutisme: enkele casussen van het Nederlandse republicanisme in de verlichting
    Freedom, Civil Activism and Critics of the Absolutism: Some Cases of the Dutch Republicanism in Enlightenment
    Autorzy:
    Urbaniak, Jan
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1791170.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-15
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    republikanizm
    wolność
    Oświecenie
    Wilhelm V
    starożytność
    mit batawski
    satyra polityczna
    krytyka
    patrioci
    republicanism
    freedom
    Enlightenment
    William V
    antiquity
    the Batavian myth
    political satire
    criticism
    patriots
    Opis:
    Wolność, zaangażowanie obywatelskie i krytyka absolutyzmu. Kilka przykładów niderlandzkiego republikanizmu w Oświeceniu W niniejszym artykule przedstawiam rozwój myśli republikańskiej w Niderlandach w ostatnich dziesięcioleciach osiemnastego wieku. W tym celu prezentuję trzy przykłady postaw republikańskich, które moim zdaniem wywarły największe piętno na tworzenie się niderlandzkiej tożsamości narodowej w czasach przedwspółczesnych. Analiza przykładów ma za zadanie oddać sposób, w jaki powstawało republikańskie myślenie w umysłach Niderlandczyków. W tym celu badam zarówno ideologię republikańskich ideałów, jak i ich warstwę retoryczną – to, w jaki sposób przekazywane były w formie tekstów i obrazów ówczesnemu odbiorcy.   De bedoeling van deze bijdrage is te laten zien hoe de ontwikkeling van de republikeinse gedachten in Nederland in de laatste decennia van de achttiende eeuw verliep. Daarvoor presenteer ik drie casussen van het Nederlands republicanisme die volgens mij het meest cruciaal waren voor de vorming van de Nederlandse identiteit in de vroegmoderne tijd. Bij de analyse van de casussen probeer ik weer te geven hoe de republikeinse boodschap tot stand kwam: ik kijk zowel naar de ideologie die in de republikeinse concepten opgesloten lag, als naar de retorische weergave van de republikeinse ideeën – hoe ze, in de vorm van teksten en prenten, aan de lezer werden gepresenteerd. 
    De bedoeling van deze bijdrage is te laten zien hoe de ontwikkeling van de republikeinse gedachten in Nederland in de laatste decennia van de achttiende eeuw verliep. Daarvoor presenteer ik drie casussen van het Nederlands republicanisme die volgens mij het meest cruciaal waren voor de vorming van de Nederlandse identiteit in de vroegmoderne tijd. Bij de analyse van de casussen probeer ik weer te geven hoe de republikeinse boodschap tot stand kwam: ik kijk zowel naar de ideologie die in de republikeinse concepten opgesloten lag, als naar de retorische weergave van de republikeinse ideeën – hoe ze, in de vorm van teksten en prenten, aan de lezer werden gepresenteerd. 
    The purpose of this contribution is to show how republican thought in the Netherlands developed during the last decades of the eighteenth century. To this end, I present three cases of Dutch republicanism, which, I believe, were the most crucial in the formation of Dutch identity in the early modern period. When analysing these cases, I try to show how the republican message came about: I look both at the ideology that was embedded in republican concepts, and at the rhetorical representation of republican ideas – how, in the form of texts and prints, they were presented to the reader.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2020, 68, 5 Zeszyt Specjalny / Speciale Uitgave; 19-35
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wokół republikanizmu Ruchu Społecznego „Solidarność”: Próba podsumowania głosów w dyskusji
    Around Republicanism of the Polish Solidarity Movement: Attempt at the Summary of the Discussion
    Autorzy:
    Ciżewska-Martyńska, Elżbieta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31232768.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    republicanism
    Solidarity
    political transformation
    anti-politics
    communitarianism
    republikanizm
    „Solidarność”
    transformacja ustrojowa
    antypolityka
    komunitaryzm
    Opis:
    Artykuł jest próbą podsumowania dyskusji wokół republikanizmu „Solidarności” i wschodnioeuropejskiego ruchu dysydenckiego lat 70. i 80. XX wieku, która towarzyszyła transformacji ustrojowej po upadku komunizmu w 1989 r. Autorka przedstawia źródła i najważniejsze wątki tej dyskusji, umieszczając je w kontekście współczesnej filozofii politycznej. Dotyczą one historycznych analogii ruchu dysydenckiego, ideowego pokrewieństwa ruchu i tradycji republikańskiej oraz dziedzictwa ruchu w dyskursie publicznym i rozwiązaniach ustrojowych. Pozwala to, z jednej strony, przybliżyć się do odpowiedzi na pytanie o typ republikanizmu najbliższego polskim doświadczeniom, a z drugiej — co ważniejsze — podjąć próbę ewaluacji intelektualnej dyskusji wokół republikanizmu w Polsce po 1989 r.
    The article is an attempt at summary of the discussion on republicanism of the Polish Solidarity and the Eastern-European dissidence movement of 1970s and 1980s that took place after the fall of communism in 1989. The author comments on the debate’s sources and most important threads, placing them within the context of contemporary political philosophy. She presents three ways in which republicanism has been evoked in the debate: as a historical analogy, as a tradition that is intellectually coherent with the movement’s ideas, and as the movement’s legacy. In this way, the author comes closer to choosing a type of republicanism that corresponds with the Polish experience, and, what is more important, to evaluating the debate itself. 
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2023, 71, 1; 159-182
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Od dominacji do kontestacji (i z powrotem?): Demokracja republikańska i jej krytycy
    From Domination to Contestation (and Back Again?): Republican Democracy and Its Critics
    Autorzy:
    Grygieńć, Janusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31232748.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    republicanism
    contestatory democracy
    Philip Pettit
    expertise
    republican freedom
    judicial democracy
    republikanizm
    demokracja kontestacyjna
    wiedza ekspercka
    wolność republikańska
    demokracja jurydyczna
    Opis:
    Przedmiot artykułu stanowi koncepcja demokracji kontestacyjnej zaproponowana przez Philipa Pettita oraz jej miejsce we współczesnej myśli republikańskiej. Autor tekstu opisuje relacje łączące tę koncepcję z ideami demokracji radykalnej i wolności republikańskiej, jak też jej implikacje instytucjonalne i związane z nią kontrowersje. Rozważone zostają główne zarzuty krytyków Pettita: fragmentaryczności i niedemokratyczności proponowanych przez niego rozwiązań, niepożądanych konsekwencji jego postulatu deliberacyjności i odpolitycznienia życia politycznego. Autor tekstu twierdzi, że jednym z największych braków koncepcji Pettita jest próba odpolitycznienia demokracji przez upełnomocnienie nienadzorowanych demokratycznie gremiów eksperckich. Prowadzi ona do pytania o kryterium stosowania instrumentów radykalno-demokratycznych i elitarystycznych, na które Pettit nie udziela zadowalającej odpowiedzi.
    The subject of the article is the concept of contestatory democracy proposed by Philip Pettit, and its place in contemporary republican thought. The author describes the relationship between this concept and the ideas of radical democracy and republican freedom, as well as its institutional implications and related controversies. The main accusations of Pettit’s critics are considered: the fragmented and undemocratic nature of the proposed solutions, the undesirable consequences of making political decision-making both deliberative and de-politicized. The author claims that one of the most relevant shortcomings of Pettit’s concept is the attempt to de-politicize democracy by empowering democratically unsupervised expert institutions, as it leads to the question about the criterion of dividing decision making between radical-democratic or elitist institutions — question, to which Pettit does not give a definite answer.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2023, 71, 1; 139-157
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Z Afganistanu pod Filippi, czyli rzecz o standardach badawczych [Rec. Steele Brand, Killing for the Republic: Citizen-Soldiers and the Roman Way of War, Baltimore 2019]
    From Afghanistan to Philippi, or about the research standards [Rev. Steele Brand, Killing for the Republic: Citizen-Soldiers and the Roman Way of War, Baltimore 2019]
    Autorzy:
    Faszcza, Michał Norbert
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/25430580.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    republika rzymska
    armia rzymska
    republikanizm
    recepcja
    historia wojskowości
    Roman republic
    Roman army
    republicanism
    reception
    military history
    Opis:
    Artykuł recenzyjny traktuje o monografii autorstwa Steele’a Branda poświęconej motywacjom, jakie przyświecały żołnierzom republikańskiego Rzymu. Jej omówienie stanowi punkt wyjścia do zobrazowania szerszej tendencji, przejawiającej się sukcesywnym spychaniem problematyki militarnej na margines życia naukowego, co skutkuje ponownym powiązaniem prowadzonych badań z instytucjami wojskowymi. Wziąwszy pod uwagę, że te ostatnie nie zostały powołane do prowadzenia działalności stricte naukowej, lecz ich nadrzędnym celem jest kształcenie oficerów, prowadzi to do zubożenia dyskursu i powstania deformacji historiograficznych płynących z nieznajomości uwarunkowań społeczno-kulturowych.
    This review article deals with Steele Brand’s monograph devoted to the motivation of the Republican Roman soldiers in the context of the idea of citizen soldiery and civic militarism. From the reviewer’s perspective it is a starting point to illustrate a broader tendency, manifested in the gradual relegation of military issues to the margins of academic life, which is reflected in re-linking them with military institutions. Military academies were not established to conduct classical or even historical studies, and their primary goal is to educate officers, so this may lead to historiographical deformations resulting from ignorance of socio-cultural conditions.
    Źródło:
    Wieki Stare i Nowe; 2022, 17, 22; 1-14
    1899-1556
    2353-9739
    Pojawia się w:
    Wieki Stare i Nowe
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Charles’a Maurras’a krytyka republikanizmu.
    Charles Maurras’ critique of republicanism.
    Charles Maurras’ kritische Auseinandersetzung mit dem französischen Republikanismus.
    Autorzy:
    Pazik, Aneta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/441149.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera
    Tematy:
    Charles Maurras
    Francja
    republikanizm
    republika
    Trzecia Republika Francuska
    krytyka, monarchia
    Action Française
    kontrrewolucjonizm
    rządy
    władza
    system polityczny
    France
    republicanism
    republic
    French Third Republic
    critique
    monarchy
    government
    political system
    Frankreich
    Republikanismus
    Republik
    die Dritte Republik
    politische Kritik
    die Monarchie
    Ligue d'Action française
    die Regierungskunst
    die Macht
    politisches System
    Opis:
    Charles Maurras to twórca i przywódca „l’Action Française”, monarchicznego i kontrrewolucyjnego ruchu politycznego. Jest również autorem doktryny nacjonalizmu integralnego. Działalność Maurras’a i „l’Action Française” przypadła na szczególny okres w historii politycznej Francji. Po przegranej we wrześniu 1870 roku bitwie pod Sedanem, której skutkiem była klęska w toczonej wówczas wojnie z Prusami, a także utrata Alzacji i Lotaryngii na rzecz jej wschodniego sąsiada, Francja przyjęła ustrój republikański. We francuskim społeczeństwie doszło wówczas do polaryzacji poglądów w oparciu o dychotomię: monarchizm – republikanizm. Konflikt ten pogłębiła tzw. afera Dreyfusa. Charles Maurras uważał, że państwo o ustroju republikańskim jest państwem słabym, pozbawionym możliwości realizacji racji stanu, a także działania ponad partiami politycznymi, przywiązanymi do swoich partykularnych interesów. Wskazywał przy tym, że „zarówno rozum, jak i doświadczenie” udowadniają, że rząd republikański nie jest w stanie kierować francuskim interesem narodowym. Powołując się na Jacques’a Bainville’a, stwierdzał, że republikańska forma rządów (bez względu na jej charakter występujący w historii politycznej Francji) była czynnikiem zagrażającym istnieniu państwa - poprzez wzmacnianie jedności niemieckiej. W artykule została przeprowadzona wielopłaszczyznowa analiza krytyki republikanizmu dokonana przez Charles’a Maurras’a: w wymiarze historycznym (w oparciu o tradycję republikańską we Francji), organizacyjno-instytucjonalnym i aksjologiczno-normatywnym.
    Charles Maurras was a creator and a leader of the “French Action”, monarchist and counter-revolutionary political movement. He was also an author of the conception of “integral nationalism”. Activity of the movement coincided with the particular period in the evolution of French political system. After a lost battle at Sedan in September 1870, which resulted in a French defeat in a war with Prussia and annexation of Alsace and Northern Lorraine to Germany, France adopted a republican political system. At that time, the political views of French society were polarized on the basis of a dichotomy: monarchism – republicanism. The conflict was reinforced due to Dreyfus affair. Charles Maurras reckoned that republican political system determines the frailty of State’s institutions, as they are incapable of acting in accordance with French national interest. Referring to Jacques Bainville, he considered the republican form of governance as a menace to the existence of the State – through strengthening the German unity. In the article, the Maurras’ critique of republicanism is considered in multiple aspects: historical (on the basis of the French republican tradition), institutional and axiological.
    Charles Maurras war Mitbegründer und Anführer die Ligue d'Action française, einer monarchistisch und nationalistisch sowie militant organisierten, katholischen, deutschfeindlich und antisemitisch orientierten Bewegung. Er verschrieb sich ganz der Ideologie des integralen Nationalismus. Sein Wirken und die unter seiner Ägide agierende d'Action française fiel in eine besondere Zeit in der Geschichte Frankreichs. Nach der Niederlage in der Schlacht bei Sedan 1870 und folglich im deutsch-französischen Krieg, was von Frankreich erzwang, das Elsass und Lothringen zugunsten des Nachbarn im Osten abzutreten, wurde die dritte Republik eingeführt. Doch in der französischen Gesellschaft kam es zu einer tiefen Spaltung, die sich zusätzlich aus der sog. Dreyfus-Affäre speiste. Auf beiden Seiten der Barrikade standen Republikaner und Monarchisten. Charles Maurras ging davon aus, dass ein republikanischer Staat schwach ist, seine Interessen nicht durchsetzen könne und dem Parteidenken verhaftet bleibe, da er sich von den Parteien nicht abzuheben vermöchte. Ferner verwies er auch darauf, dass „sowohl die Ratio als auch die Erfahrung“ zu genüge belegen, dass eine republikanische Regierung die Politik betreibt, welche den französischen Interessen zuwiderläuft. Indem er auf Jacques Bainville rekurrierte, klassifizierte er das republikanische System ab (und zwar unabhängig davon, wann es als Phänomen die französische Geschichte durchzog), da es sich immer zu einer Bedrohung für die eigene staatliche Existenz entpuppte und die deutsche Einheit förderte. Der Artikel setzt sich mit der Kritik des republikanischen Regierungsmodells aus der Feder von Charles Maurras auseinander, und berücksichtigt dabei die historischen (in Anlehnung an die republikanische Tradition in Frankreich), organisation-institutionellen und normativ-axiologischen Perspektiven.
    Źródło:
    Kultura i Polityka; 2011, 9; 76-88
    1899-4466
    Pojawia się w:
    Kultura i Polityka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Artykuł recenzyjny książki Andrzeja Maksymiliana Fredro Scriptorum Seu Togae et Belli Notationum Fragmenta. Accesserunt Peristromata Regnum. Symbolis Expressa
    Autorzy:
    Dubel, Lech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/609347.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    sarmatism
    noble republicanism
    equality
    freedom
    constitution mixed
    self-limiting royal power
    the common good
    ethics
    civil service
    education
    effectiveness of the law
    religion as a guarantor of the rule of law
    legitimacy of power
    Maksymilian Aleksander Fredro
    zasady panowania władców
    republikanizm
    ustrój mieszany
    etyka urzędnicza
    cnoty publiczne
    sejm
    religia
    prawo
    Opis:
    Published in 2014 (first ed. 1660) the treatise by Andrzej Maksymilian Fredro was a significant editorial event. It was the first time that Polish readers had been presented with a Polish translation of the originally Latin work by this author. This edition of Scriptorum combines the original Latin text and its Polish translation in one book. What is also significant, it is preceded by a comprehensive and detailed introduction and supplemented with very meticulous footnotes. The whole work is followed by an index of characters referred to in Scriptorum. In its introduction by Marek Tracz Tryniecki, the present work provides an extensive and very erudite presentation of the figure and intellectual achievements of Andrzej Maksymilian Fredro (p. 19–114). In fact, this is not so much a typical introduction as a scientific analysis which actually meets the requirements of a study. Not only does the author reconstruct the ideas, but also argues with some published interpretative theses concerning both the activities and the ideas of Aleksander Fredro.In his text Andrzej Maksymilian Fredro introduces and justifies the universal idea of self-limited power of the monarch. He justifies it with moral, political, psychological, legal and religious arguments, as well as with the historical experience and a comparative approach. A.M. Fredro’s work offers a commendation of republicanism and the mixed regime. According to Fredro, and many other political writers of the 16th and 17th centuries, the mixed regime continued to be the basis of the political regime of the Republic of Poland, where it was institutionally reflected in three estates: the Chamber of Deputies, the Senate and the King (p. 65). A.M. Fredro argues that such a regime enables the best control of conflicts and ensures freedom in the country. Another political postulate by this author is the commendation of the rule of law in the State. The work also discusses Fredro’s military ideas.
    Autor omawia idee polityczne Andrzeja Maksymiliana Fredry. Ocenie podlega obszerny wstęp napisany współcześnie przez Marka Tracza Trynieckiego. Wskazuje się na prezentowanie przez Fredrę modelu monarchii umiarkowanej. Podkreśla się zerwanie komentatora z dotychczasowymi stereotypami i analizami piśmiennictwa A.M. Fredry dokonanymi w okresie wcześniejszym. Odrębnym problemem jest ukazanie poglądów pisarza na temat relacji państwo – kościół, zadań edukacji patriotycznej czy problemu wojska i wojny.
    Źródło:
    Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius); 2015, 62, 1
    0458-4317
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius)
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Poglądy Hugona Kołłątaja na oświatę przed rozpoczęciem przez niego działalności związanej z pracami Sejmu Czteroletniego w świetle publicystyki epoki
    Hugo Kołłątaj`s thought about systems of education before beginning his activity connected with Works of the Great Sejm in light of publicist writings of his time
    Autorzy:
    Mroziuk, Tadeusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/460305.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Fundacja Pro Scientia Publica
    Tematy:
    oświata, edukacja, Kołłątaj, popisy, młodzież, szkoła, państwo, nauczyciel, praca, republikanizm
    education, Kołłątaj, youth, school, academy, state, teacher, work, republicanism, army
    Opis:
    The article describes Hugo Kołłataj`s thought about systems of education in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the second half of the 18th century In the article we analyze the publicist work of Kołłątaj: „About revision of the Military Academy and about restitution of regional militias described in 1784”. Both treatises concern Kołłątaj`s thoughts about systems of education before beginning his activity connected with works of the Great Sejm. In the article I describe the following problems: the meaning of education in the state and in the society, its aims, systems of education,and conditions to correct and effective education, roles of the state in connection with education, education as remedy for polish anarchy, main ideas of education and its content, ways of conduct of education, roles of teachers in education, situation and perspectives of the youth after education. Kołłątaj`s thoughts about education have been presented in light of his time.
    W artykule zostały omówione poglądy Hugona Kołłątaja na temat oświaty w Polsce w II połowie XVIII w. Analizie poddano tekst Kołłątaja zatytułowany O poprawie szkoły Kadetów i o wskrzeszeniu milicyi wojewódzkich napisany w roku 1784. Powstał on przed rozpoczęciem przez niego działalności wokół spraw związanych z Sejmem Czteroletnim. W artykule omówione zostały następujące zagadnienia: znaczenie edukacji w państwie i społeczeństwie, jej cele, ustrój szkolnictwa, warunki właściwego i efektywnego nauczania, zadania państwa w związku z edukacją, edukacja jako remedium na polską anarchię, idee przewodnie edukacji i jej treść, sposoby prowadzenia edukacji, rola nauczyciela w wychowaniu młodzieży, sytuacja i perspektywy młodzieży po zakończeniu. Poruszono też kwestię, na jakich wzorcach powinni polegać autorzy przyszłych programów nauczania przy ich układaniu. Myśl Kołłątaja o oświacie przedstawiono na tle epoki.
    Źródło:
    Ogrody Nauk i Sztuk; 2016, 6; 39-50
    2084-1426
    Pojawia się w:
    Ogrody Nauk i Sztuk
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ontologia społeczeństwa, dobro wspólne i kontestacja. Wokół pewnych kategorii państwa republikańskiego w ujęciu Philipa Pettita
    Social Ontology, the Common Good, and Contestation: About Certain Categories of Philip Pettit’s Account of the Republican State
    Autorzy:
    Wierzchosławski, Rafał Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31232745.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    republicanism
    common good
    contestation
    social ontology
    non-domination
    republikanizm
    dobro wspólne
    kontestacja
    ontologia społeczna
    nie-dominacja
    Opis:
    Philip Pettit jest jednym z czołowych filozoficznych kodyfikatorów (neo-)republikańskiej koncepcji wolności i rządu, który kieruje się ideałem nie-dominacji (imperium i dominium). Jednocześnie jest autorem wielu ważnych prac z obszaru filozofii nauk społecznych (kwestia wyjaśniania i interpretacji), etyki (konsekwencjalizm), ontologii społecznej (jak istnieją grupy społeczne) oraz filozofii umysłu (jak funkcjonuje podmiot intencjonalny). W świetle krytyk i polemik, jakie pojawiły się ze strony nowej „fali republikańskiej”, by określić tym mianem zwolenników populistycznego republikanizmu (John P. McCormick i inni), którzy oskarżają przedstawicieli wcześniejszej generacji tradycji republikańskiej, takich jak Johh G.A. Pocock, Quentin Skinner, a zwłaszcza właśnie Philip Pettit, o arystokratyczne „odchylenie” (jedynie klasy wyższe i elity korzystają na projekcie depolityzacji republiki) istotne jest wskazanie na znaczenie dla  odczytania projektu republikańskiego wypracowanych przez Pettita rozwiązań w ontologii społecznej. Autor stawia tezę, że dopiero uwzględnienie jego stanowiska w ontologii społecznej pozwala na pełne zrozumienie (co nie znaczy, że akceptację) jego propozycji w filozofii politycznej. Struktura artykułu jest następująca: (1) autor przedstawia trzy wymiary ontologii społecznej w ujęciu Pettita;(2) następnie pokazuje ich znaczenie w definiowaniu kategorii dobra wspólnego w kontekście republikańskiej wspólnoty politycznej (model condominium),(3) wskazuje na pewne paradoksy związane z realizacją republikańskiego ideału obywatelskiej kontestacji. Jednocześnie autor zwraca uwagę na ewolucję projektu republikańskiego (pewnych jego aspektów) w zależności od analogicznych ewolucji propozycji (rozwiązań) w ontologii społecznej.
    Philip Pettit is one of the leading philosophical codifiers of the [neo-]republican conception of freedom and government, which is guided by the ideal of non-domination (empire and dominion). At the same time, he is the author of many important works in the areas of philosophy of social science (the question of explanation and interpretation), ethics (consequentialism), social ontology (how social groups exist) and philosophy of mind (how the intentional subject functions). In light of the criticisms and polemics that have emerged from the new ‘republican wave,’ to use this term, proponents of populist republicanism (John P. McCormick and others), who accuse representatives of an earlier generation of the republican tradition like John G.A. Pocock, Quentin Skinner and especially exactly Philip Pettit of aristocratic ‘deviation’ (only the upper classes and elites benefit from the project of depoliticizing the republic), it is important to point out the relevance for a reading of the republican project of the solutions developed by Pettit in social ontology. The author puts forward the thesis that it is only by considering his position in social ontology that his proposals in political philosophy can be fully understood (which does not mean accepted). The structure of the article is as follows: (1) the author presents the three dimensions of social ontology as seen by Pettit;(2) he then shows their relevance in defining the category of the common good, in the context of a republican political community (condominium model);(3) he points out some paradoxes related to the realization of the republican ideal of civic contestation. At the same time, author draws attention to the evolution of the republican project (certain aspects of it) in relation to analogous evolutions of propositions (solutions) in social ontology.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2023, 71, 1; 183-212
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Apokryficzna apokalipsa Rzeczypospolitej, czyli jak Facies perturbatae et afflictae Reipublicae Jana Dymitra Solikowskiego przeistoczyła się w Apocalipsis Stanislai Orechovii
    The Apocryphal Apocalypsis of the Republic. How Jan Dymitr Solikowski’s Facies perturbatae et afflictae Reipublicae became the Apocalipsis Stanislai Orechovii
    Autorzy:
    Wolak, Jakub
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31018150.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
    Tematy:
    book history
    apocalypse
    Jan Dymitr Solikowski
    Stanisław Orzechowski
    Polish republicanism
    Old-Polish literature
    neo-Latin literature
    historia książki
    apokalipsa
    republikanizm szlachecki
    literatura staropolska
    literatura neołacińska
    Opis:
    Przedmiotem artykułu jest rekonstrukcja historii tekstu Facies perturbatae et afflictae Reipublicae, napisanego w 1564 r. przez sekretarza królewskiego Jana Dymitra Solikowskiego. Dyskutowane są okoliczności jego powstania, historia druku, a także przyczyny jego atrybucji Stanisławowi Orzechowskiemu oraz jego związki z pismami tegoż. Analizy historyczno-filologiczne pozwalają określić ramy funkcjonowania owego tekstu w obrębie szeroko rozumianej ideologii szlacheckiej od czasu jego powstania do początku czwartej dekady XVII w.
    The paper reconstructs the history of the text entitled Facies perturbatae et afflictae Reipublicae, written in 1564 by Jan Dymitr Solikowski, a secretary to Sigismundus Augustus, King of Poland and Grand Duke of Lithuania. Research focuses on its origin, publication history, the causes of its attribution to Stanisław Orzechowski and the connections between this text and Orzechowski’s works. The historical and philological analyses presented in the article made it possible to speculate on how the studied text functioned within the broadly understood Polish nobles’ ideology and how its various interpretations were associated with political phenomena from the text’s creation until the 1630s.
    Źródło:
    Odrodzenie i Reformacja w Polsce; 2023, 66; 35-76
    0029-8514
    Pojawia się w:
    Odrodzenie i Reformacja w Polsce
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Goslicius’ Treatise of the Ideal Senator: The Englishman’s Epitome of Polish Republicanism.
    Wawrzyńca Grzymały Goślickiego traktat o Senatorze Doskonałym – angielski wgląd w szesnastowieczny model ustroju Rzeczypospolitej. Obojga Narodów
    Wawrzyniec Grzymała Goślickis Abhandlung De optimo senatore - ein englischer Blick auf das Verfassungsmodell der polnisch-litauischen Adelsrepublik im 16. Jahrhundert.
    Autorzy:
    Bałuk-Ulewiczowa, Teresa
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1203921.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera
    Tematy:
    Laurentius Grimalius Goslicius
    De Optimo Senatore
    reception of literary translation political theory of the mixed state
    16th-century English and Polish republicanism
    Wawrzyniec Goślicki
    recepcja przekładu literackiego
    teoria polityczna państwa o ustroju mieszanym
    szesnastowieczny republikanizm w Polsce i w Anglii
    Rezeption der literarischen Übersetzung
    politische Staatstheorienbetreff
    end die gemischte Staatsform (respublica mixta)
    das englische und polnische Republikanismus des 16. Jahrhunderts
    Opis:
    In 1919 the historian of Polish science and education Stanisław Kot wrote that in the English constitutional conflict between Royalists and Roundheads in the first half of the seventeenth century, played out not only on the battlefields but also in the war of the pamphlets, participants used to turn to Continental examples for viable models of the constitutional form of the state they were advocating. According to Kot, Poland and the Scandinavian countries were cited as working models of the elective, limited monarchy by proponents of republicanism, while the supporters of absolute monarchy tried to refute their arguments and show that the constitutional arrangements operating in these countries were in fact no different from the “traditional” monarchy. The sixteenth-century treatise De Optimo Senatore by Laurentius Grimalius Goslicius was a special instrument for the pens and ink of the two sides in the English controversy. First published in its original Latin in Venice in 1568, the work must have reached England pretty soon, since we know of two surviving manuscript translations of it into English dated to the 1580s. One of them was published as The Counsellor in 1598. A knowledge of this book persisted in the political awareness of its English readers for the next six decades at least; it appears to have been referred to in the growing climate of political antagonism. After the Restoration in 1660 it was republished in a plagiarised version which in effect produced a completely reversed picture of Goslicius’ original postulates without quoting his name or the source of the text. Although this was by no means the end of the Ideal Senator’s singular career in the political culture of English-speaking countries, and Goslicius went on to earn another English translation in the eighteenth century and thereafter enjoy a peculiar afterlife in the United States in the twentieth century, the early stages of the book’s presence in England are a fascinating focus for research on English-Polish cultural relations and republican ideas in the sixteenth and seventeenth centuries.
    W 1919 roku historyk polskiej nauki i edukacji Stanisław Kot pisał, iż w angielskim konflikcie konstytucyjnym z pierwszej połowy XVII wieku – rozgrywającym się nie tylko na polach bitew, ale również i w wojnie na pamflety pomiędzy zwolennikami parlamentu, okrągłymi głowami a zwolennikami króla, kawalerami – strony konfliktu zwykły zwracać się do europejskich przykładów możliwych modeli ustroju państwa, za którymi się opowiadały. Według Kota, Polska i kraje skandynawskie były przytaczane przez zwolenników republikanizmu jako sprawnie funkcjonujące modele ustroju monarchii elekcyjnej i ograniczonej, z kolei zwolennicy monarchii absolutnej usiłowali obalić ich argumenty i wykazać, że rozwiązania konstytucyjne stosowane w tych państwach w rzeczywistości nie różnią się wcale od formy monarchii „tradycyjnej”. Szesnastowieczny traktat De optimo senatore autorstwa Wawrzyńca Goślickiego okazał się być specjalnym narzędziem dla pisarzy po obu stronach konfliktu. Wydane po raz pierwszy po łacinie w Wenecji w 1568 roku, dzieło to musiało dotrzeć do Anglii dość wcześnie, ponieważ wiadomo nam, że zachowały się dwa tłumaczenia tego manuskryptu na język angielski – datowane są one na lata 80-te XVI wieku. Jeden z nich został wydany w 1598 roku jako The Counsellor. Znajomość tej książki utrzymywała się w świadomości politycznej jej angielskich czytelników przynajmniej przez kolejne sześćdziesiąt lat; wydaje się, że odnoszono się do niej w atmosferze narastających antagonizmów politycznych. Po Restauracji Stuartów w 1660 roku traktat został opublikowany po raz kolejny, tym razem w splagiatowanej wersji, która w rezultacie przedstawia zupełnie inny obraz oryginalnych postulatów Goślickiego, nie przytaczając jego nazwiska ani źródła tekstu. Pomimo że nie oznaczało to wcale końca kariery rozprawy „O senatorze doskonałym” w kulturze politycznej krajów anglojęzycznych – Goślicki doczekał się kolejnego angielskiego przekładu w XVIII wieku, w związku z czym doświadczył swoistego życia po śmierci w Stanach Zjednoczonych w XX wieku – początkowe etapy obecności tej książki w Anglii stanowią fascynujący przedmiot badań na temat relacji kulturowych i wymiany idei republikańskich pomiędzy Anglią a Polską w XVI i XVII wieku.
    1919 schrieb Stanislaw Kot, ein hervorragender polnischer Kulturhistoriker mit einem Faible für die Geschichte der polnischen Wissenschaft und Bildung, dass der englische konstitutionelle Konflikt zwischen Royalisten und Roundheads aus der ersten Hälfte des 17. Jahrhunderts nicht nur auf den Schlachtfeldern sondern auch mit dem Feder in der Publizistik ausgefochten worden war – als ein Krieg der Pamphlete, deren Autoren eine Lanze für die tragfähigen staatspolitischen Modelle in Europa brachen, in denen die Verfassung als Staatsform eingeführt worden war. Kot zufolge galten Polen und die skandinavischen Länder in den Augen der Anhänger des Republikanismus’ als flagrante Beispiele für die eingeschränkte Monarchie, während die Verfechter der monarchistischen Staatsform die Argumente ihrer Gegner zu widerlegen und nachzuweisen versuchten, dass sich in jenen Ländern die verfassungsmäßige Ordnung von der „traditionellen“ Monarchie kaum unterscheidet habe. Die aus dem 16. Jahrhundert stammende Abhandlung De Optimo Senatore von Laurentius Grimalius Goslicius (Goślicki) wurde durch die beiden Seiten in der englischen Kontroverse gerne aufgegriffen und in der eigenen Sache in zahlreichen Publikationen zitiert. In seiner originellen lateinischen Fassung wurde sie zunächst im Jahre 1568 in Venedig veröffentlicht. Doch ziemlich rasch muss sie nach England gelangt sein, da man zwei Manuskripte, bereits auf die 1580-er Jahre datiert und ins Englische übersetzt, kennt. Eins von ihnen erschien im Jahre 1598 unter dem Tittel Der Berater. Die dort gebündelten Ideen entfalteten auf das politische Bewusstwein seiner Leser, mindestens für die nächsten sechs Jahrzehnte, ihre Wirkung – dazu in der Atmosphäre des zunehmenden Antagonismus. Nach der Restauration im Jahre 1660 wurde das Buch in einer Plagiat-Version neu aufgelegt, welche die ursprünglichen Ideen von Goslicius, ohne Angabe seines Namens und der Herkunft des Textes, in das Gegenteil verkehrte. Dies markierte keinesfalls das Ende der einzigartigen Karriere von De Optimo Senatore in der politischen Kultur der englischsprachigen Länder. Das Werk wurde im 18. Jahrhundert nochmals ins Englische übersetzt, um im 20. Jahrhundert in den USA wieder seine Wiedergeburt zu feiern. Die ersten Phasen der Präsenz des Buches in England fungieren allerdings als eine faszinierende Periode für die Erforschung der englisch-polnischen kulturellen Beziehungen und der republikanischen Ideen des 16. und des 17. Jahrhunderts.
    Źródło:
    Kultura i Polityka; 2011, 9; 89-106
    1899-4466
    Pojawia się w:
    Kultura i Polityka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-57 z 57

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies