Poglądy Hugona Kołłątaja na oświatę przed rozpoczęciem przez niego działalności związanej z pracami Sejmu Czteroletniego w świetle publicystyki epoki

The article describes Hugo Kołłataj`s thought about systems of education in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the second half of the 18th century In the article we analyze the publicist work of Kołłątaj: „About revision of the Military Academy and about restitution of regional militias described in 1784”. Both treatises concern Kołłątaj`s thoughts about systems of education before beginning his activity connected with works of the Great Sejm. In the article I describe the following problems: the meaning of education in the state and in the society, its aims, systems of education,and conditions to correct and effective education, roles of the state in connection with education, education as remedy for polish anarchy, main ideas of education and its content, ways of conduct of education, roles of teachers in education, situation and perspectives of the youth after education. Kołłątaj`s thoughts about education have been presented in light of his time.

W artykule zostały omówione poglądy Hugona Kołłątaja na temat oświaty w Polsce w II połowie XVIII w. Analizie poddano tekst Kołłątaja zatytułowany O poprawie szkoły Kadetów i o wskrzeszeniu milicyi wojewódzkich napisany w roku 1784. Powstał on przed rozpoczęciem przez niego działalności wokół spraw związanych z Sejmem Czteroletnim. W artykule omówione zostały następujące zagadnienia: znaczenie edukacji w państwie i społeczeństwie, jej cele, ustrój szkolnictwa, warunki właściwego i efektywnego nauczania, zadania państwa w związku z edukacją, edukacja jako remedium na polską anarchię, idee przewodnie edukacji i jej treść, sposoby prowadzenia edukacji, rola nauczyciela w wychowaniu młodzieży, sytuacja i perspektywy młodzieży po zakończeniu. Poruszono też kwestię, na jakich wzorcach powinni polegać autorzy przyszłych programów nauczania przy ich układaniu. Myśl Kołłątaja o oświacie przedstawiono na tle epoki.