- Tytuł:
- „Es ist für Augenblicke, als würde die Schale der Erde unter einem zu Kristall...“ – ‚Plötzlichkeit‘ als Konturierung des Augenblicks in Hugo von Hofmannsthals Aufzeichnungen und Tagebüchern
- Autorzy:
- Sommerfeld, Beate
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/1032810.pdf
- Data publikacji:
- 2009-12-30
- Wydawca:
- Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
- Tematy:
-
Hugo von Hofmannsthal
estetycyzm
zapiski
dzienniki
chwila
struktura narracji
Nietzsche
Karl Heinz Bohrer
strategia pisania
"doświadczenie"
nagłość
aestheticism
essays
diaries
the moment
narrative structure
writing strategies
expirience
suddenness
Ästhetizismus
Aufzeichnungen
Tagebücher
Augenblick
narrative Struktur
Schreibpraxis
"Erlebnis"
Plötzlichkeit - Opis:
-
Hugo von Hofmannsthal führt in den Aufzeichnungen eine intensive Auseinandersetzung mit dem Augenblick des Ästhetizismus, dessen Formlosigkeit als künstlerisches Gestaltungsproblem begriffen wird. Er versucht, dem ungreifbar vorüberziehenden Zeitpunkt auf mehrerlei Art und Weise eine prägnantere Augenblicksvorstellung entgegenzusetzen. Die in Aufzeichnungen und Tagebüchern formulierten Reflexionen über die aus dem zeitlichen Kontinuum herausgehobenen Momente mit epiphaner Struktur, in denen der Kontakt mit den Dingen der Außenwelt die Ganzheit des Lebens aufschimmern lässt, korrespondieren mit den in Ein Brief oder dem Gespräch über Gedichte dargelegten Überlegungen. In Hofmannsthals Aufzeichnungen und Tagebüchern erscheint der Augenblick vorwiegend als aphoristisch zugespitzte Reflexion. In den Tagebüchern werden in einigen Eintragungen Augenblicke mit epiphanem Charakter als erlebt geschildert, wobei der Augenblick zum Element narrativer Strukturierung wird. Sie sind der Ausgangspunkt einer literarischen Gestaltung des im Sinne Nietzsches emphatisch verstandenen, nur in Augenblicken erfahrbaren ‚Lebens‘, in denen das Subjekt seine Identität auf dem Wege der Entgrenzung wiedergewinnt. Insofern scheint es sinnvoll, sich bei der Analyse der Hofmannsthalschen Tagebücher innerhalb der Terminologie Karl Heinz Bohrers zu bewegen. Der Augenblick als Moment plötzlichen Erschreckens scheint für Hofmannsthals Schreibpraxis besonders produktiv zu sein. Gerade dieses reine, die Gattungsgrenzen aufsprengende und literarisch schwer zu vermittelnde Erlebnis stellt für den Autor eine Herausforderung dar, wie Bohrer bereits für die Erzählungen Hofmannsthals nachgewiesen hat. Auch in Gedichten wie Erlebnis steht die literarische Gestaltung des Schreckens über die eigene Haltlosigkeit angesichts einer nicht mehr zu erfassenden Lebenskontinuität im Vordergrund. Der Augenblick als Blick auf die Dinge der Außenwelt – auch der Blick auf sich selbst von außen – vermittelt den Schrecken des vom ‚Leben‘ abgetrennten, außerhalb Stehenden, der ‚Leben‘ nur noch als Abwesenheit von Kontinuität und an den äußersten Grenzen sprachlicher Vermittlung erfahren kann.
W zapiskach i dziennikach Hofmannsthal prowadzi intensywny spór z pojęciem chwili, z którym spotykał się między innymi w dziennikach francuskiego diarysty Amiela. Ulotność i nieuchwytność chwili wiąże się dla Hofmannsthala z problemem jej przedstawialności artystycznej. Takiemu postrzeganiu chwili w zapiskach i dziennikach przeciwstawia próby jej uchwycenia. Zawarte w nich refleksje o wyodrębnionej z czasowego kontinuum i noszącej znamiona epifaniczności chwili, w której poprzez nawiązanie kontaktu ze światem zewnętrznym zjawia się życie jako całość, korespondują z przemyśleniami autora z tekstów fikcjonalnych. W zapiskach i dziennikach Hofmannsthal zawiera przede wszystkim refleksje o charakterze aforystycznym, których przedmiotem jest owa szczególna, scalająca życie chwila. W dziennikach spotkać można relacje z przeżywanych epifanii, wokół których zbudowana jest narracja. Są one punktem wyjścia literackiego przedstawienia w myśli Nietzschego emfatycznie postrzeganego życia, do którego docierać można jedynie chwilami. W owych momentach podmiot odzyskuje swoją tożsamość zatracając się. Na tle tych rozważań przy analizie zapisków i dzienników Hofmannsthala uzasadnione wydaje się posłużenie się terminologią Karla Heinza Bohrera. Postrzeganie chwili w myśl terminu ‚nagłości‘ Bohrera dla pisarstwa Hofmannsthala wydaje się szczególnie produktywne. Literackie przedstawienie owego doświadczenia ‚nagłości‘ niemieszczącego się w tradycyjnej poetyce stanowi – jak Bohrer ukazał na przykładzie opowiadań Hofmannsthala – wyzwanie dla autora. Także w wierszach takich jak ‚Przeżycie‘ autor skupia się na przedstawieniu nagłego lęku wywoływanego poczuciem zagubienia wobec całości życia, której podmiot liryczny nie może ogarnąć. Chwila jako spojrzenie (Augen-Blick) na przedmioty ze świata zewnętrznego – a także na siebie samego – stanowi o lęku podmiotu oddalonego od życia, który ‚życie‘ doświadczyć może jedynie jako brak kontynuum i na pograniczu językowej przedstawialności.
The diaries and notes kept by Hugo von Hofmannsthal illustrate the writer’s preoccupation with the problem of the aesthetics of the moment. The shapelessness and fluidity of the moment is perceived as a problem of its literary forgeability. The writer puts forward his own, more palpable conception of the moment, reflecting on inevitably disrupted moments in which experience or vision is concentrated or crystallized. His reflections on this issue in the diaries and notes correspond to the term of ‚epiphany‘ developed in his fictional works such as The Letter of Lord Chandos or Conversation on Poetry. In the notes and diaries the moment is the topic of concise statements which can be characterized as aphorisms. However, there are some notes in which such ‚epiphanies‘ are related as taken from the personal experience of the writer. In these episodes the particular moment is the initial element of the narrative structure. Hofmannsthal thus probes the problem of the continuity of the self and the fluidity of sense experience. His obsession with the fortuitousness and discontinuity of the self can be ascribed to his reading of Nietzsche, due to whom the self must regain its identity by destroying the ‚principle of individuation‘. His attempts to shape the fluid moments in one’s life must thus be considered as a reforgeing of identity in terms of modernity. Taking into consideration the obvious influence by Nietzsche’s philosophy, it seems valid to make use of the terminology developed by Karl Heinz Bohrer, analyzing Hofmannsthal’s diaries and notes. The pure experience of frightening ‚suddenness‘ appears to be of a particular importance for Hofmannsthal’s writing. Putting forward the example of Hofmannsthal’s stories, Bohrer shows how the ‚suddenness‘ of the moment challenges literary forms and genres. Also, in the lyrical texts the ‚shock‘ caused by the experience of discontinuity of life occurs in disruptiveness from any past nor any future. The moment – hardly expressable by means of language – as the gruesome experience of pain caused by the consciousness of being apart from life can be regarded as a key modality of aesthetic experience in Hofmannsthal’s notes and diaries. - Źródło:
-
Convivium. Germanistisches Jahrbuch Polen; 2009; 147-173
2196-8403 - Pojawia się w:
- Convivium. Germanistisches Jahrbuch Polen
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł