Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "the history of Polish language" wg kryterium: Temat


Tytuł:
Miejsce i znaczenie protestanckich przekładów Pisma Świętego w historii polszczyzny biblijnej (zarys opisu)
The place and significance of Protestant Bible translations in the history of biblical Polish language (an outline of the description)
Autorzy:
Koziara, Stanisław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044605.pdf
Data publikacji:
2019-04-08
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
protestant bible translations
biblical polish language
the history of the Polish language
Opis:
The paper is an attempt at the synthetic look into this part of Polish bible translation heritage, whose integral part are the translations of the Bible in Protestant circles. The fundamental thesis of the work is based on the statement that Protestant translations of the Bible into Polish contributed substantially to its quantitative and qualitative evolution, as well as constitute one of the main sources of the development of the biblical stylistic variant of Polish. The greatest attention has been paid to the role and significance of Polish Bible translations in this process, which were made in the times of Reformation and Counter-Reformation, as well as to the attempt at indicating some links that appeared between the most important Catholic and Protestant translations of this period. The paper provides numerous references to previous views on the investigated issues, and provides a range of new suggestions, e.g. a periodization of the history of biblical Polish language, as well as indicates the need for further work in this field.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 2; 149-172
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
SMUTEK w historii języka polskiego
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1797991.pdf
Data publikacji:
2020-05-29
Wydawca:
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
Tematy:
the history of Polish language
the changes of meanings
the semantics
the name of values
Opis:
The purpose of this article was the semantic analysis of the eight names of the sadness: smutek (smętek), ckliwość, tęskność, tęsknota, tęskliwość, żal, żałość, żal, żalość i żaloba. The composite written material gathered from all available leksicographical sources encompassed the texts starting from the XIV century. It seemed that the meanings and features of the investigated lexems diametrically differed from the contemporary state of things. Those written things featured and characterized themselves on the basis of the numerous sacral texts and it’s assured that the primal essence of those was enveloped with the category of peccata capitalia. We can notice the residua – in the context it’s the religious thinking corresponding with the old polish language – that were long. At the begining of the “young–polish” era it’s registered the “usebles” which indicated the sins tristita, acedia or ira. It’s being said that the language is a very conservative form and that’s why it stays behind in the relationship with the language–beyond world ingraining the history into the contemporariness.
Źródło:
Conversatoria Linguistica; 2014, 8; 37-49
1897-1415
Pojawia się w:
Conversatoria Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Postrzeganie gwary ludowej w XIX wieku
The perception of folk dialect in the 19th century
Autorzy:
Umińska-Tytoń, Elżbieta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/594003.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
dialektologia
wiek XIX
historia języka polskiego
dialectology
the 19th century
the history of Polish language
Opis:
Artykuł ukazuje postrzeganie gwary ludowej w XIX wieku w czterech perspektywach. Omawia rozwój badań naukowych nad gwarami, zapoczątkowanych przez etnografów i kontynuowanych przez dialektologów. Pokazuje sposoby wykorzystania gwar ludowych w literaturze, wyodrębnia funkcje, jakie pełni mowa ludowa w dziele literackim. Na podstawie najważniejszych słowników dziewiętnastowiecznych ustala relacje między leksyką gwarową a ogólną. Analizując zasób rejestrowanej leksyki nacechowanej terytorialnie i sposób jej kwalifikowania, zmierza do rekonstrukcji świadomości językowej dziewiętnastowiecznych słownikarzy. Na podstawie poradników językowych ustala stosunek ówczesnej normy poprawnościowej do form gwarowych.
The article presents the perception of folk dialect in the 19th century in four perspectives. Research into dialects initiated by ethnographers and, continued by dialectologists are discussed in the article. The article also shows how the dialects have been used in literature. It extracts the features of folk speech in literature. On the basis of the most important nineteenth-century dictionaries the author indicates the relationship between dialect and general lexis. Through the analysis of registered territorial lexes and how it is qualified, the article aims to reconstruct the linguistic consciousness of the 19th century dictionariy writers. On the basis of language guides the article shows the ratio of contemporary standards of correctness to folk dialect word forms.
Źródło:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2018, 65; 195-207
0076-0390
Pojawia się w:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Biała magia w leksyce dawnej polszczyzny
The white magic in the lexicology of the old Polish
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/475684.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
Tematy:
nominacja
semantyka
historia języka polskiego
leksyka
the nomination
semantics
the history of the Polish language
Opis:
W artykule analizie poddano jednostki wiązane z polem BIAŁA MAGIA. Mimo że we współczesnej polszczyźnie pojęcie to nie istnieje, do końca XIX wieku tworzyło rozległą kategorię, w skład której wchodziły elementy aktualnie kojarzone z medycyną lub religią. Analizie poddano zasygnalizowane zagadnienie, aby móc prześledzić, w jaki sposób doszło do jego zaniku. Okazało się, że mimo iż pierwsza wzmianka o białej magii odnotowana została dopiero w XVIII wieku, kategoria ta funkcjonowała począwszy od staropolszczyzny. Jej elementy charakteryzowały początkowo zabiegi o proweniencjach pogańskich, z czasem natomiast do tego pojęcia weszły również nazwy egzorcyzmów. Metodą dominującą w niniejszym szkicu jest analiza kontekstów, w których występowały wyrazy należące do pola semantycznego BIAŁA MAGIA w historii języka polskiego. Na podstawie poświadczeń użycia danego wyrazu w słownikach rejestrujących polszczyznę dawną wnioskowano o jego wartości znaczeniowej w danym okresie.
In this article were undertaken the units corresponding with the field of white magic in the form of analysis. Beside the fact that this word ‘white magic’ does not exist in the contemporary Polish — it has a meaning in the interpretation itself namely it was considered as a broad category (to the end of the 19th century) which included the elements associated with the medicine and the religion. The above mentioned topic (the white craft) was analysed as a matter of the investigation of how it was extinct this ‘white lore’. It was stated that the first indication of the white magic was recorded scarcely in the 18th century. The category of the topic was prevalent starting from the ancient Polish language. The onset of it's elements and features characterized the measures of the pagan provenances. By and by to this ‘white way of life’ were introduced the names of the exorcisms. The method dominating in this essay is the analysis of contexts. Considering as an evidence the use of that particular word in the dictionary recording the old Polish and deduce the meaning value of it in the particular time.
Źródło:
Socjolingwistyka; 2015, 29; 301-311
0208-6808
Pojawia się w:
Socjolingwistyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Analiza zmienności znaczeń wyrazu kwiat
Analysis of Semantic Changes on the Example of the Word kwiat [‘flower’]
Autorzy:
Matuszczyk, Barbara
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/468407.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
semantyka
przeobrażenia semantyczne
słowniki historyczne
historia języka polskiego
semantics
semantics transformations
historical dictionaries
the history of Polish language
Opis:
The article is mainly concerned with issues related to semantic changes in the Polish language. The lexeme kwiat (eng. flower) have been described based on material from historical and modern Polish dictionaries. The word kwiat has been in the Polish language since the 15th century, initially meaning ‘colored stain’. The first definition transformed into a botanical meaning (kwiat as a plant or part of a plant). The pre-Slavic botanical meaning of the word *cvětъ gave rise to the next definitions, which have formed over the years. Kwiat means among others: ‘best thing’, ‘best part of something’, ‘youth’, ‘purity, innocence’, ‘menstruation’, ‘pustules’. However, not all of these meanings have endured to the present time. Nowadays, the potted plant is called kwiat.
Źródło:
Forum Lingwistyczne; 2017, 4; 95-103
2449-9587
2450-2758
Pojawia się w:
Forum Lingwistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dwudziestolecie międzywojenne w periodyzacji historycznojęzykowej - wizje i rewizje
Interwar period of the Polish 20th century history in the periodization of the history of language - location and relocation
Autorzy:
Woźniak, Ewa
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/683716.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
historia języka polskiego XX wieku
dwudziestolecie międzywojenne
periodyzacja dziejów języka polskiego
history of Polish language 20th century
interwar years
periodization of the history of Polish language
Opis:
The author tries to locate the interwar period in the context of language periodization. She presents two previous approaches: the one of Z. Klemensiewicz, S. Urbańczyk and S. Dubisz who included the years 1918–1939 into Modern Polish period and the other of A. Furdal, T. Smółkowa, and S. Borawski who considered the year 1918 as the beginning of the new epoch in the history of Polish language. The author’s proposition is to focus on the evaluation of Polish language in the years 1918–1939, instead of looking for a borderline between the Modern Polish period and contemporary one. The main reason for connecting the interwar period with the contemporary one and not with the Modern Polish period was the radical change in the use of language. The re-establishment of the Polish state triggered fast process of integration. It was the result of the state policy of language and development of mass communication.
-
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica; 2017, 51, 2; 99-111
0208-6077
2450-0119
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Jak można chronologizować najnowsze dzieje polszczyzny
Possible ways to chronologise the latest history of the Polish language
Autorzy:
Dubisz, Stanisław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28765353.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Towarzystwo Kultury Języka
Tematy:
historia języka polskiego
periodyzacja
najnowsze dzieje polszczyzny
history of the Polish language
periodisation
latest history of the Polish language
Opis:
Termin najnowsze dzieje polszczyzny / najnowsze dzieje języka polskiego funkcjonuje od przełomu lat 70. / 80. XX w., a wraz z nim pojawiły się problemy dotyczące chronologizacji i wewnętrznej periodyzacji tego okresu w dziejach języka polskiego. W dyskursie na ten temat, trwającym od początku lat 90. XX w., wzięli udział tacy językoznawcy jak Antoni Furdal, Krystyna Kleszczowa, Stanisław Borawski, Stanisław Dubisz, Irena Bajerowa, Ewa Woźniak. Ich publikacje dokumentują jednoznacznie potrzebę wyodrębnienia w periodyzacji dziejów języka polskiego tego okresu, różniąc się w szczegółach co do jego granic czasowych, kryteriów wydzielania i wewnętrznej periodyzacji. Niniejsze opracowanie ma na celu zestawienie tych danych, ukazanie historii tego dyskursu oraz przedstawienie propozycji sumarycznej.
The term najnowsze dzieje polszczyzny / najnowsze dzieje języka polskiego (the latest history of the Polish language) has been in use since the late 1970s and the early 1980s. It has brought problems concerning the chronologisation and internal periodisation of that period in the history of the Polish language. The participants of the discourse, which has continued since the early 1990s, include linguists such as Antoni Furdal, Krystyna Kleszczowa, Stanisław Borawski, Stanisław Dubisz, Irena Bajerowa, Ewa Woźniak. Their publications clearly evidence the need for distinguishing the period in the periodisation of the Polish language, while differing as to its specific timeframe, distinction criteria, and internal periodisation. This study aims to compile the data, present the history of the discourse, and make a summary proposal.
Źródło:
Poradnik Językowy; 2023, 808, 9; 31-53
0551-5343
Pojawia się w:
Poradnik Językowy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dawne słowniczki gwarowe jako źródło do historii języka
Old Dialectal Dictionaries as a Source of the History of the Language
Autorzy:
Nowowiejski, Bogusław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045234.pdf
Data publikacji:
2015-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
folk dialects
dictionaries
Opis:
Monolingual dictionaries of Polish as well as the old translation dictionaries which until the 19th century also fulfilled the function (in compliance with the intention of their authors) of general Polish dictionaries are traditionally regarded as fundamental sources of the history of the Polish language, especially its development and lexical resources. The collections of folk vocabulary which—more or less professionally—were narrowly used in the papers concerning the past periods of the Polish language aroused poor interest on the part of the historians of language. The article contends that small dialectal dictionaries should be treated equally with other sources of the history of the Polish language, especially lexicographical ones, for they provide a very interesting material for analysis and interpretation, not only linguistic.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2015, 22, 1; 169-184
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Z historii leksemów: gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać się
Autorzy:
Krótki, Zuzanna Maria
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/645216.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
semantics
history of the Polish language
taboo
vulgarism
Opis:
From the history of the lexemes gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać sięThe present article undertakes a semasiological analysis of four Polish vulgarisms associated with sexual intercourse: gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać się. Taking is the point of departure their etymology, it investigates the changes in the meanings of these units.It was discovered that initially the analysed lexemes communicated a very wide range of content, far from their contemporary semantic structure. Successively, some of their senses were rearranged, causing these units to become attributed to animal copulation and later to human sexual intercourse. However, it was until the mid-20th century that the analysed verbs have come to play the role of vulgarisms. Z historii leksemów: gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać sięW artykule poddano analizie semazjologicznej cztery polskie wulgaryzmy wiązane ze stosunkiem seksualnym, tj.: gzić się, grzać się, parzyć się i bzykać się. Wychodząc od etymologii, badano zmiany w znaczeniach tych jednostek.Okazało się, że analizowane leksemy początkowo posiadały bardzo szerokie treści, dalekie ich współczesnej strukturze semantycznej. Sukcesywnie dochodziło jednak do przeszeregowania niektórych sensów, na skutek czego badane jednostki wpierw zaczęto odnosić do zwierzęcej kopulacji, natomiast nieco później do ludzkiego współżycia. Rolę wulgaryzmów analizowane czasowniki zaczęły odgrywać jednak dopiero w połowie XX wieku.
Źródło:
Adeptus; 2016, 8
2300-0783
Pojawia się w:
Adeptus
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zapożyczenia niemieckie w XIX-wiecznym Dykcjonarzu Michała Amszejewicza (przyczynek do badań nad słownictwem obcego pochodzenia w polszczyźnie)
German loanwords in 19th century Dykcjonarz by Michał Amszejewicz (contribution to studies on vocabulary of foreign origin in the Polish Language)
Autorzy:
Skorupska-Raczyńska, Elżbieta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2109287.pdf
Data publikacji:
2020-12-08
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
lexis
lexicography
loanwords
history of the Polish Language
Opis:
Michał Amszejewicz in Dykcjonarz, which was a record of vocabulary of foreign origin used in the Polish language in the middle of the 19th century, recorded more than eight hundred lexical units (838 in 633 entries, which comprise 511 monosemes and 122 polysemes with two or more meanings) present in the lexis as a result of interference between the Polish and the German languages. Their functional allocation is diversified, with specialist lexis being dominant. Analysed vocabulary in the middle of the 19th century was functionally allocated to various areas of activity, firstly to crafts – 155 lexical units (18.5%), next to military and its organisation – 93 lexical units (11.1%), merchant’s profession and its specifics, commercial and financial aspects – 72 lexical units (8.6%). The remaining 518 lexical units (61.8%) are scattered in the lexicon of another several dozens of specialties, such as rafting, mining, metallurgy, forestry, meteorology, gardening, fine arts and others. Until the beginning of the 21st century, out of 838 analysed lexical units a diversified life cycle was preserved by 321 (38.3%), and 517 (61.7%) were transferred to linguistic archives of the Polish Language. In analysed vocabulary of German origin, actively used in the most recent Polish Language, biased lexis is dominant – in terms of terminology and style; less frequently these are words with a neutral character, regarded as basic vocabulary. Analysed Germanisms have also undergone semantic changes, i.e. specialisation, generalisation, metaphorisation and partial transformations. Germanisms in the Polish Language of the 19th century are a cultural and linguistic fact, which is characterised by certain specific conditions, also in terms of the time of their use and functionality, which has been emphasised on numerous occasions by their researcher – Bogusław Nowowiejski.
Źródło:
Białostockie Archiwum Językowe; 2020, 20; 255-272
1641-6961
Pojawia się w:
Białostockie Archiwum Językowe
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nekromancja w historii języka polskiego
Necromancy in the history of the Polish language
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1591920.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
Tematy:
the history of the Polish language
semantics
changes in meanings
historia języka polskiego
semantyka
zmiany w znaczeniach
Opis:
W artykule analizie poddano jednostki leksykalne wiązane z polem NEKROMANCJA. Pojęcieto bardzo dobrze poświadczone zostało w dawnej XV-/XVII-wiecznej polszczyźnie. Badaną kategorię reprezentowały bowiem zarówno jednostki o znaczeniu ogólnym, wiązane z białą lubz czarną magią (tj. np. czary, czarnoksięstwo, gusła), jak i zapomniane już wyrazy o znaczeniu odnoszącym się wyłącznie do przywoływania duchów w celu uzyskania wiedzy o przyszłości (tj. nigromancja, nigromancka nauka).Tekst stanowi zatem próbę syntetyzacji tych jednostek leksykalnych. Pokazuje również, jak zawiła była historia pojęcia NEKROMANCJA oraz jakie zmiany o charakterze semantycznym zachodziły w treściach przynależnych do niej elementów.
In the article there is an analysis of lexical units related to the field of NECROMANCY. The appearanceof this term in the Polish language of the 15th to the 17th centuries is without doubt confirmed.The category in question was represented by the units both of a general meaning relatedto white or black magic (i.e., for example czary, czarnoksięstwo, gusła), and the forgotten wordsreferring only to communicating with the dead in order to get some knowledge about the future.The text is an attempt to synthesise those lexical units. It also shows how complicated the historyof the term was, and what semantic changes took place in the contents of the elements relatedto the term.
Źródło:
Studia Językoznawcze; 2016, 15; 183-194
1730-4180
2353-3161
Pojawia się w:
Studia Językoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Techniki ustanawiania ekwiwalencji w wybranych tekstach stylu urzędowego z XVII i XVIII wieku
The Techniques for Determining Equivalence in Selected Eighteenth-century Inventories of Manorial Estates
Autorzy:
Osowski, Błażej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1787889.pdf
Data publikacji:
2021-09-30
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
equivalence
semantics
official style
history of the Polish language
Opis:
Equivalence may be interpreted as the relationship between units of the same language or two different languages. The article analyses the equivalence between units of the same linguistic system, with the assumption that equivalence is the relationship between words/phrases with a common referent. This is a semantic relationship strongly dependent on context; one which is fully realised only on the level of parole, a specific use. The analysed material comprises inventories, surveys and testaments from the seventeenth and (mostly) eighteenth centuries. The aim of the article is to present the methods for determining equivalence between the units present in the text. Seven of such methods are highlighted.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2021, 28, 1; 101-108
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nazwy marzeń sennych w historii języka polskiego
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/678661.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
nomination
semantics
history of the Polish language
meaning change
Opis:
Names of dreams in the history of the Polish languageThis article analyzes old names of dreams. During the process of collecting and sorting of the material, etymological data were taken into consideration, which allowed to establish that all the investigated units concentrated around three fields: 1. words with the root: sen/sn-, 2. words with the root: mor-/mar-/marz-, 3. words with the root: widz-. The dominating method in this sketch is the analysis of contexts in which the words within the “dream field” appeared. Considering as evidence the usages of each word recorded in dictionaries of old Polish, I deduce its meaning value in particular periods. Nazwy marzeń sennych w historii języka polskiegoW artykule analizie poddano dawne nazwy marzeń sennych. Podczas porządkowania materiału pod uwagę wzięto dane etymologiczne, które pozwoliły ustalić, że wszystkie badane jednostki koncentrowały się wokół trzech pól: 1. o rdzeniu sen-/śn-; 2. o rdzeniu mor-/mar-/marz-; 3. o rdzeniu widz-. Metodą dominującą w szkicu jest analiza kontekstów, w których występowały wyrazy należące do pola marzenie senne. Na podstawie poświadczeń użycia danego wyrazu w słownikach rejestrujących polszczyznę dawną wnioskuję o jego wartości znaczeniowej w danym okresie.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2017, 52
2392-2435
0081-7090
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O zrodzić (się) i czasownikach rodzenia w perspektywie historycznej
On zrodzić (się) and verbs of giving birth and being born from the historical perspective
Autorzy:
Piela, Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2156625.pdf
Data publikacji:
2022-09
Wydawca:
Towarzystwo Kultury Języka
Tematy:
history of the Polish language
semantics
lexis
phraseology
dictionary
Opis:
The aim of this paper is to present the semantic history of the verb zrodzić (się) in the Polish language against other names describing the act of giving birth or being born, most of which have a common root, e.g. rodzić (się), porodzić (się), narodzić (się), urodzić (się). It turns out that despite the fact that nowadays the discussed word is not a synonymous equivalent of either rodzić (się) or urodzić (się), it can still be found in the living speech in this meaning (e.g. zradzać potomstwo (to give birth to off spring)). Lexicographic sources document the characterised verb in one content only, cf. zrodzić ‘to originate something; to cause, create, induce’, zrodzić się ‘to be originated, to result, to arise from something; to come into being’ (e.g. konflikt, pomysł zrodził się (a conflict, idea was born); idea, inicjatywa zrodziła się (an idea, initiative was born)). The archaic content of the title verb fossilised in texts of prayers and in phraseology.
Źródło:
Poradnik Językowy; 2022, 796, 7; 79-89
0551-5343
Pojawia się w:
Poradnik Językowy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Z osobliwości językowych warsztatu przekładowego Biblii brzeskiej (zagadnienia wybrane)
On linguistic curiosities from translation work of the Brest Bible (chosen items)
Autorzy:
Koziara, Stanisław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/459272.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Tematy:
Biblia brzeska
przekład biblijny
historia języka polskiego
polski styl biblijny
Brest Bible
biblical translation
the history of Polish language
Polish biblical style
Opis:
This paper is an attempt at drawing attention to the first Protestant translation of the whole Bible into Polish, which is traditionally known as Brest Bible or Radziwill Bible, in terms of its significance and place in the history of Polish language. The first part of this work is the introduction of some basic data from the field of origins, history and the state of previous philological research into Brest Bible. The second part of the paper shows the role of the translation in the process of shaping the characteristics of Polish biblical style and the way in which the translators used the richness and potential of the Polish language in the Renaissance. As the source material to complete the research task the author of the paper used some chosen areas of the language in Brest Bible, which included lexis and fixed expressions.
Źródło:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2017, 12; 158-169
2083-1765
Pojawia się w:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dawne nazwy astrologii i astrologów
The ancient names of the astrology and the astrologers
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/468482.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
zmiany znaczenia
historia języka polskiego
geneza nazw astrologii i astrologów
semantyka
the changes in meanings
the history of Polish language
nomination
semantics
Opis:
The article is trying to analyse in a semantic way the former names of astrology and the star gazers. The material gathered from all available wells of information; lexicographical sources containing the texts from the fourteen century to the eighteen one. It is manifested in a way that the astrological vocabulary of the old Polish differed from the contemporary lexicology. The changes which occurred on this level of language had an additional „character of quantity” – from the ample collection of 18 units were left barely 2 lexems – astrologia and astrolog. Beside the point there was another character – “the quality character” (the semantic one). At the beginning “the investigated terrain” was affiliated with the category of ASTRONOMY. That is why a lot of names of astrology and the “star watchers” swerved back and forth for long at the stitch of two lexical fields similar semantically. Overall changes which took place in the investigated word-group are reflections of moving trends in societal and cultural spheres of the years gone by.
Źródło:
Forum Lingwistyczne; 2015, 2; 51-63
2449-9587
2450-2758
Pojawia się w:
Forum Lingwistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Polszczyzna biblijna a polszczyzna literacka. Historyczne związki i uwarunkowania
Biblical versus literary Polish language. Historical connections and conditions
Autorzy:
Koziara, Stanisław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1395869.pdf
Data publikacji:
2018-12-15
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
biblical Polish language
literary Polish language
the Bible
Polish translations of the Bible
the history of the Polish language
polszczyzna biblijna
polszczyzna literacka
Biblia
polskie przekłady Biblii
historia języka polskiego
Opis:
Celem artykułu jest wskazanie na wielowiekowe związki polszczyzny z Biblią, jako jednym z fundamentów polskiej kultury i tożsamości. Relacje te autor artykułu rozpatruje na płaszczyźnie genetycznej i formalnej współzależności pomiędzy stylowym inwariantem polszczyzny biblijnej a literacką odmianą języka polskiego. W tym celu przywołane zostały dotychczasowe ustalenia teoretyczne oraz badania materiałowe ukazujące kierunki i formy owych wpływów, skutkujące powstaniem głównych konstant stylowych polszczyzny biblijnej, a także wskazujące na znaczenie Biblii i jej rodzimych przekładów na kształtowania się polszczyzny literackiej. Zwrócona została także uwaga na nowsze możliwości badań nad uwarunkowaniami relacji polszczyzna biblijna – polszczyzna literacka, które wynikają z odwołania się do retorycznego i literackiego dziedzictwa poszczególnych ksiąg Pisma Świętego. Artykuł dostarcza szeregu argumentów na rzecz obrony literackości polszczyzny biblijnej, jako faktu wynikającego z jej rodzimych doświadczeń historycznych, jak też z właściwości odziedziczonych z prymarnego stylu biblijnego. Na prawach polemicznych w artykule znalazły się również krytyczne odniesienia do tych spośród nowszych inicjatyw translacyjno-biblijnych, które zmierzają do oderwania polszczyzny biblijnej od jej wzorca literackiego oraz normy stylu wysokiego.
The purpose of this article is to show age-old connections between the Polish language and the Bible, as one of the foundations of Polish culture and identity. The author views these relations from the perspective of the genetic and formal interdependence between the style invariant of the biblical Polish language and its literary variety. To this end, the author mentions previous theoretical findings and material research showing directions and forms of these influences, resulting in the emergence of the main style constants in the biblical Polish language. What is more, the significance of the Bible and its native translations for the emergence of literary Polish language has been pinpointed. Attention has also been drawn to more modern options of research into the conditions of the relationship between biblical Polish vs. literary Polish which stem from reference to the rhetorical and literary heritage of the specific books of the Bible. The paper provides a number of arguments in favor of the literary value of the Bible, as a fact resulting not only from its local historical experiencesbut also features inherited from the primary biblical style. Moreover, the article discusses the critical references to the biblical translation initiatives which lead to the detachment of biblical Polish from its literary model and the norm of high style.
Źródło:
Poznańskie Spotkania Językoznawcze; 2018, 35-36; 55-65
2082-9825
2450-0259
Pojawia się w:
Poznańskie Spotkania Językoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Źródła do dziejów języka polskiego w świetle rękopiśmiennych zbiorów na Jasnej Górze (XV–XVII w.) – rekonesans badawczy
Sources for the History of Polish language in the collections of Jasna Gora
Autorzy:
Majkowski, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/962902.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Uniwersytet Gdański. Wydział Filologiczny
Tematy:
źródła do dziejów języka polskiego
rękopiśmienne zbiory na Jasnej Górze
the sources for the history of Polish language
the hand written collections of Jasna Gora
Opis:
Zachowane w łacińskich kodeksach jasnogórskich polskie glosy i teksty ciągłe dostarczają interesującego materiału do badań języka polskiego w tradycyjnym ujęciu Klemensiewiczowskim, jak również materiału do badań współczesnych, np. w zakresie gatunkowości, pragmatyki komunikacyjnej, funkcji komunikatów. Są jeszcze jedną ilustracją polskiego słownictwa i fleksji historycznej. Są źródłem informacji o rozwoju techniki pisarskiej w poezji, ale i w prozie. Ukazują ewolucje wiersza od form rządkowych do postaci z podziałem na zwrotki oraz zasadę budowy tekstów prozatorskich. Rękopiśmienne zabytki w zbiorach Jasnej Góry są dowodem na to, że w czasie odradzania życia religijnego w Polsce w XV w. wygłaszano kazania i śpiewano pieśni w języku ojczystym. Benedyktyńska filozofia wyrażania i demonstrowania wiary poprzez przekaz ustny, była pierwotnym impulsem do komunikowania w języku narodowym w czasie spotkania wiernych. Aktywność piśmienną w języku narodowym wzmacniał od XV w. kult Matki Boskiej wyrażany religijnością ludową. Pobożność ludowa wymagała prostego, czytelnego komunikatu. Takiego dostarczała nie średniowieczna, nawet przeżywająca w czasach Karola Wielkiego renesans łacina, a codzienny przekaz ustny. Język narodowy, jeszcze rzadko używany w rękopisach, staje się narzędziem wyrażania kultu. Średniowieczny monastycyzm nie był przeszkodą w poszerzaniu językowej przestrzeni komunikacyjnej w języku narodowym. Odwrotnie, był zjawiskiem stymulującym poszerzanie tej przestrzeni o sferę odnoszącą się do pozaświeckiego – religijnego obcowania uczestników aktu komunikacji. Zbiory rękopiśmienne z polskimi wyrazami i tekstami to jeszcze jeden dowód działalności jasnogórskich paulinów i przykład wytworzonej w ośrodku jasnogórskim kultury. Uboga jeszcze polszczyzna jasnogórskich intelektualistów rozwijająca się na swoistym podłożu kulturalnym, była pozareligijnym czynnikiem integrującym lokalną społeczność, i to zarówno w sferze językowej, jak i ogólnospołecznej. Do wymienionych na wstępie artykułu trzech wyróżników Jasnej Góry można więc dodać jeszcze jeden: „Sanktuarium Narodu” to także – na miarę lokalnego środowiska i lokalnego zapotrzebowania – ośrodek kultury piśmiennej i propagowania języka polskiego w późnym średniowieczu.
In the paper Sources for the History of Polish language in the collections of Jasna Gora, contains basic information about the historic meeting of the Polish language at the Jasna Gora, the location of Polish voice and short notes in Latin codes and their phonetics and vocabulary. In Latin codes of the first decades of the fifteenth century, which prescribed the scriptorium Polish Jasna Gora recorded marginal glosses, such as gloss, “blogoslawcu (a)” (manuscript II-18). The manuscripts of Jasna Gora also the oldest recorded religious songs: Mother of God (Manuscriptus liber) (end of XV - the beginning of the XVI century), Marian songs: Maria pure virgin (ms II-18a). In the sermons, we also formula preaching: daily prayer, the seven deadly sins, the Decalogue (ms II-37), a universal confession that begins with the words: “We are sinful people...” (ms II-32). In the manuscripts we find a variety of Polish writings in the form of fleeting kolofon (for example ms II-5). The codes also several pages written texts (XVI -XVII century) (for example ms I-7). Jasna Gora was in past centuries not only the center of Marian devotion and pilgrimage, but also to measure the local environment and local needs, the center of literary culture, books and popularize use of Polish language.
Źródło:
Język - Szkoła - Religia; 2011, 6; 221-240
2080-3400
Pojawia się w:
Język - Szkoła - Religia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Oddziaływanie spółgłosek płynnych na poprzedzaj ące je samogłoski wąskie nietylne (na materiale listów polskich z I połowy XVI wieku)
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/776768.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
Polish language of the 16th century
historical phonetics
Opis:
This article attempts to prove the hypothesis on the “processual homogeneity” of the changes iR (*ŕ̥ *ir *yr) ≥ eR i iL ≥ eL. The source material for the following analysis has been excerpted from letters written in Polish between 1525–1550. Within the specified time brackets, the most dynamic is the process of the extension of the groups iR ≤ *ŕ̥ , whereas the extended combinations eR ≤ *ir *yr are characterized by far lower intensity. The extensions within the groups of the type eL are not numerous and rare. Textual extensions of the combinations eR and eL show a significant convergence: forms with eL are to be found mostly in those letters that consistently demonstrate and provide evidence of the occurrence of the group eR; while they are virtually non-existent in the texts that document exclusively the combination iR. This fact confirms the hypothesis that combines both types of change into one process. The author does not associate the dependencies in the different pace of both phenomena and their different outcome with phonetic factors, but with the sensitivity to phonotactic and phonostatistical provisions and patterns, as well as with the morphological placement of the dyads under scrutiny. This interpretation, in turn, provides a new insight into the nature of the process of shaping linguistic norms: all the contributing processes have random (non-purposeful) origins, and their constraints involve a necessity to retain the necessary minimum of the internal balance.
Źródło:
Slavia Occidentalis; 2012, 69; 185-198
0081-0002
Pojawia się w:
Slavia Occidentalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kulturowe aspekty dawnego dyskursu naukowego
The Cultural Aspects of Academic Discourse in Distant Past
Autorzy:
Rejter, Artur
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2135450.pdf
Data publikacji:
2022-09-30
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
discourse
academic discourse
style
culture
history of the Polish language
Opis:
The text presents an analysis of three Polish herbariums from the period of the sixteenth to the seventeenth centuries as examples representing the ancient academic discourse. The presented considerations allow for maintaining the claim about the cultural aspect of Polish academic discourse in the distant past. The texts which represent it are the source of the information about the state of the knowledge in chosen domains and dis- ciplines. Moreover, they constitute the reflection of the knowledge itself in its practi- cal use described in the herbariums, which is a peculiar feature of old Polish academic texts. Justified, then, is the claim that these analysed texts and their discourse are aca- deming in nature, of course on condition that one takes into account their historical context. Apart from the professional awareness of the time, one notices certain strate- gies for constructing the texts and their discourse which prove the academic discourse. Features such as precision, objectivity, argument problematisation etc. were developed and strengthened in subsequent centuries.  
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2022, 29, 1; 161-174
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Język i transmisja kulturowa w tatarskich kitabach. Stan badań
Language and Cultural Transmission in Tatar Kitab Writings. State of Research
Autorzy:
Kulwicka-Kamińska, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044217.pdf
Data publikacji:
2020-12-15
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
history of the Belarusian language
kitab studies
Tatars
kitab
Opis:
The article discusses the kitab studies covering the physical and cultural legacy of the Tatars of the former Grand Duchy of Lithuania (today: Polish, Belarusian and Lithuanian Tatars). Religious manuscripts, including kitabs, are a part of Tatars’ cultural legacy, hence the article presents these writings and the areas of research on kitabs that cover: a) cataloguing the manuscripts; b) monographic studies providing their philological analysis; c) discussion of their content, with attention to Muslim and Christian traditions; d) textual analysis of these old texts; e) editorial preparations.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2020, 27, 2; 65-84
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kilka uwag o rozwoju wtórnych przyimków przestrzennych
Autorzy:
Janowska, Aleksandra
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/678837.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
secondary prepositions
spatial relations
history of the Polish language
language evolution
Opis:
Some remarks about the development of secondary spatial prepositionsThe literature devoted to spatial prepositions is quite abundant. The present article constitutes a recapitulation of the historical research which has heretofore been done on the subject. It is also an attempt at presenting the general characteristics of the evolution undergone by the class of units being described. This class is treated here in a broad manner, taking into account also equivalence. Spatial prepositions are the oldest layer of secondary forms and as far as many aspects are concerned, they constitute a very peculiar group. The attention of the scholar is drawn to lexemes such as blisko [close to, near] and the complex prepositions such as zza, poza, spoza [from behind, beyond, from beyond], which emerged quite late. Properties which are important for the evolution of the prepositions in question also include the considerable number of their variants. The direction of their evolution is quite clear also as far as their functions are concerned. The Polish language inherited from the Proto-Slavonic language precise distinctions of proximity, in contradistinction to the ablative content or expressions of considerable distances, which are indicated in a relatively general manner. The development of secondary prepositions emphasizes these properties of spatial description even further. As years went by, the disproportion between the indications of approaching and departing, of being near and being far away, did not diminish. On the contrary, it increased. The peculiarity of secondary prepositions is determined by their relationship with other classes of words that also describe spatial relations. Without doubt, this mutual relationship, which determines the evolution in spatial description, requires in-depth research. Kilka uwag o rozwoju wtórnych przyimków przestrzennychLiteratura poświęcona przyimkom przestrzennym jest dość bogata. Niniejszy artykuł stanowi podsumowanie dotychczasowych badań historycznych i jednocześnie próbę ogólnej charakterystyki ewolucji omawianej klasy jednostek. Klasa ta traktowana jest tu szeroko, również z uwzględnieniem ekwiwalencji. Przyimki przestrzenne stanowią najstarszą warstwę form wtórnych i tworzą grupę pod wieloma względami specyficzną. Zwracają uwagę leksemy typu blisko oraz dość późno utworzone przyimki złożone typu zza, poza, spoza. Do cech ważnych dla ewolucji omawianych przyimków zalicza się również znaczną wariantywność. Kierunek ich ewolucji jest dość wyrazisty także pod względem pełnionych funkcji. Polszczyzna odziedziczyła po prasłowiańszczyźnie szczegółowe wyróżnianie relacji bliskości w odróżnieniu od dość ogólnie wskazywanych treści ablatywnych czy określeń znacznych odległości. Rozwój przyimków wtórnych te cechy opisu przestrzennego jeszcze mocniej uwypukla. Dysproporcja między wskazaniem zbliżanie–oddalanie, blisko–daleko z biegiem lat nie zmniejsza się, a wręcz przeciwnie – rośnie. O swoistości przyimków wtórnych decyduje związek z wieloma innymi klasami wyrazów – wyznacznikami relacji przestrzennych. Ta wzajemna zależność, wyznaczająca ewolucję w opisie przestrzennym, niewątpliwie wymaga gruntownych badań.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2018, 53
2392-2435
0081-7090
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Spójnik zaś – przyczynek do opisu leksykalizacji struktur (wyrażeń) składniowych w polszczyźnie
The Conjunction zaś: A Contribution to the Description of the Lexicalisation of Syntactic Structures (Phrases) in Polish
Autorzy:
Sikora, Kazimierz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38707152.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
history of the Polish language
cognitive grammar
semantics
function words
Opis:
The article presents hypothetical mechanisms of semantic changes that led to the transformation of the Proto-Slavic prepositional phrase *za + sę into a temporal adverb and then into a particle and a coordinating adversative conjunction, resulting in the emergence of the homonymous lexeme zaś (I, II, III). As analysed in the study, a crucial role was performed by a cognitive metaphor that grounds the space occupied by a person experiencing directed motion (cognitive subject – front : back relationship) in the temporal domain (future : past). The phrase under discussion gradually lost its original deictic features (the pronoun *sę spatially identifies the cognitive subject, e.g. spojrzał za siebie ‘he looked behind himself’ vs spojrzał przed siebie ‘he looked ahead’), gained anaphoric properties, and became semantically specialised in the Polish language (it came to express contrast to what has been mentioned earlier). Except for dialects, its grammatical polyfunctionality became limited. It is also increasingly replaced by the lexeme znów/znowu.
Autor przedstawia hipotetyczne mechanizmy zmian semantycznych, które doprowadziły do przekształcenia psł. frazy przyimkowej *za + sę w przysłówek temporalny, a potem w partykułę i spójnik parataktyczny przeciwstawny i w rezultacie do powstania homonimicznego leksemu zaś (I, II, III). W jego rozważaniach kluczowe znaczenie ma metafora kognitywna, osadzająca przestrzeń zajmowaną przez człowieka doświadczającego ukierunkowanego ruchu (podmiot poznawczy – relacja przód : tył) w domenie temporalnej (przyszłość : przeszłość). Omawiana fraza traci z czasem pierwotne cechy deiktyczne (zaimek *sę identyfikuje przestrzennie podmiot kognitywny, por. spojrzał za siebie vs spojrzał przed siebie), zyskuje własności anaforyczne i specjalizuje się znaczeniowo w polszczyźnie (konfrontacja z tym, o czym była mowa wcześniej). Poza gwarami ogranicza też swoją polifunkcyjność gramatyczną. Coraz częściej bywa zastępowana przez leksem znów/znowu.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2023, 58
0081-7090
2392-2435
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dawne polskie intensyfikatory wywodzące się od staroczeskiego "přieliš"
Historical Polish Intensifiers Derived from the Old Czech přieliš
Autorzy:
Mitrenga, Barbara
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38695734.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
history of the Polish language
Czech borrowings in Polish
intensifiers
extinct words
Opis:
This article is devoted to a historical-linguistic analysis of the equivalents of the Old Czech přieliš in historical Polish: the words bezlisz, brzezlisz, przelisz, przezlisz and przylisz. The study refers to key findings of researchers about these words, their origins and meaning. On the basis of analysis of linguistic material the author formulates conclusions about word-formation of the equivalents of přieliš in Polish, their frequency in monuments of Polish literature from the Old Polish period to the end of the sixteenth century, their meaning and status in Polish, as well as presumable causes of their disappearance from the language. The paper presents examples that confirm their functioning in monuments of the Polish language, such as Biblia królowej Zofii [Queen Sophia’s Bible] from the mid-fifteenth century and Biblia Jana Leopolity [John Leopolita’s Bible] from 1561, as well as in dictionaries of Polish. The study also considers information about Old Czech and compares parallel verses of Polish and Czech Bible translations.
Artykuł poświęcony jest historycznojęzykowej analizie odpowiedników staroczeskiego přieliš, czyli wyrazów bezlisz, brzezlisz, przelisz, przezlisz i przylisz w dawnej polszczyźnie. Autorka przytacza najważniejsze opinie badaczy o wymienionych wyrazach, ich pochodzeniu i znaczeniu. Na podstawie analizy materiału językowego formułuje wnioski dotyczące budowy słowotwórczej staroczeskich odpowiedników přieliš w języku polskim, ich frekwencji w zabytkach literatury polskiej od staropolszczyzny do końca XVI w., znaczenia i statusu tych wyrazów w polszczyźnie, a także przypuszczalnych przyczyn ich zaniku. W artykule przedstawiono przykłady potwierdzające funkcjonowanie wspomnianych wyrazów zarówno w zabytkach języka polskiego m.in. w Biblii królowej Zofii z połowy XV w. i Biblii Jana Leopolity z 1561 r., jak i w słownikach języka polskiego. Ponadto autorka przywołuje informacje o staroczeskim i porównuje równoległe wersety przekładów Biblii na język polski i czeski.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2021, 56
0081-7090
2392-2435
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Polskie leksemy o rdzeniu piecz-/piek- pochodne od piec się
Polish lexemes with the piecz-/piek- root derived from the verb piec się
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045166.pdf
Data publikacji:
2015-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
semantics
word-forming cluster
semantic changes
Opis:
In this article, the author presents the lexical family with piecz-/piek- roots. A pool of 39 lexemes was extracted from all the available lexicographic sources of historical vocabulary and presented in the form of a word-forming cluster. The goal of the analysis was to display the internal structure of the chronological derivation of the core of the cluster, piec się with the group of terms of varying degrees of derivation. The analysis is an attempt at explaining the meaning behind the formations with piecz-/piek-roots. The reconstruction of the cluster leads to a discussion of the observed transformations, as well as identifying the nature of the changes to the meaning of specific units. To a large extent, the semantic modifications discussed contributed to constraints in the meaning. Once the primary meaning had disappeared, Polish language users would gradually become less aware of the word formation of the derivatives. Subsequently, the very large etymological cluster disintegrated.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2015, 22, 2; 69-88
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dawna ROZKOSZ – o rozumieniu i wartościowaniu pojęcia na podstawie użyć leksemu "rozkosz"
The Historical ROZKOSZ (PLEASURE, DELIGHT): On the Understanding and Evaluation of the Concept on the Basis of the Use of the Lexeme rozkosz
Autorzy:
Raszewska-Żurek, Beata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38695743.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
history of the Polish language
historical semantics
axiolinguistics
rozkosz 'pleasure, delight'
Opis:
This article is devoted to the reconstruction of the manner of understanding and evaluation of the concept ROZKOSZ (PLEASURE, DELIGHT) in the Old, Middle and subsequent periods of the development of the Polish language, until the early twentieth century, when the modern understanding of this concept was established. The analysis focuses on the contextual uses of the lexeme rozkosz and reveals the dichotomous nature of the early concept: from the Old Polish period until the breakthrough of the Enlightenment there was the ROZKOSZ DUCHOWA (SPIRITUAL DELIGHT), motivated in a religious way and evaluated positively, and the ROZKOSZ CIELESNA (CARNAL, SENSUAL PLEASURE), reduced to sin and burdened with a negative evaluation. From the Renaissance period the concept slowly expanded to cover various spheres of life, and after the breakthrough period of the Enlightenment it became more marked: rozkosz came to refer to the social, aesthetic and intellectual sphere and it began to lose its religious basis. This process was accompanied by the decline of the evaluation and the dichotomy of the concept.
Artykuł poświęcony jest rekonstrukcji sposobu pojmowania i wartościowania pojęcia ROZKOSZ w dobie staro- i średniopolskiej i później, do początków XX w., kiedy ustaliło się jego współczesne rozumienie. Analiza skupia się na kontekstowych użyciach leksemu rozkosz. Ujawniła ona dychotomiczny charakter dawnego pojęcia – od staropolszczyzny aż do przełomu oświeceniowego istniała ROZKOSZ DUCHOWA – motywowana religijnie i wartościowana pozytywnie oraz ROZKOSZ CIELESNA, zmysłowa, sprowadzana do grzechu i obarczona negatywną oceną. Od renesansu pojęcie powoli rozszerzało się na różne sfery życia, co po przełomie oświeceniowym stało się wyraźniejsze – rozkosz zaczęła dotyczyć sfery społecznej, estetycznej, intelektualnej i traciła umocowanie religijne – wraz z tym procesem zanika wartościowanie i dychotomia pojęcia.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2021, 56
0081-7090
2392-2435
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wielopoziomowe relacje między literaturą religijną Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego a przekładami Biblii na języki narodowe
The multilayered relations between the religious literature of the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania and the translations of the Bible into national languages
Autorzy:
Kulwicka-Kamińska, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044609.pdf
Data publikacji:
2019-04-08
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
the Reformation
the history of the Polish language
kitabistics
the religious writings of the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania
the Qur’an
the Bible
translation
Opis:
The article presents the genesis and the features of the Renaissance religious writings of the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania in the context of the translations of the Bible into national languages. An analysis was performed on a Tatar tefsir, which – according to the most recent research – is a translation of the Qur’an into a European language – the third translation of this kind in the world. Due to the fact that in the 16th century a Polish and even a European Qur’anic translational tradition did not exist, this translation makes reference to the Biblical-psalter literature of the Middle Ages and to the translations of the Scripture of the Reformation, inter alia as far as the selection of the methods and the ways of translation or the adoption of specific translational solutions is concerned. Thus the translation belongs to the translational tradition of sacred books and to the most important trends of Polish and European culture. In this context, a medieval tradition (a continuation of the achievements of translation studies of the 15th c.) and the innovation of the Renaissance overlap. There is an analogy with the 16th-century Biblical printed texts, which also represent a transitional stage – they make reference to a medieval tradition and they also take advantage of the benefits of humanist Biblical studies.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 2; 189-206
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nazwy cywilnej odzieży męskiej warstw niższych. Na materiale poznańskich listów gończych z lat 1816–1836
Names of Civilian Clothes of Men from Lower Social Strata, Based on Arrest Warrants Issued in Poznań in the Years 1816–1836
Autorzy:
Müller, Aneta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2135437.pdf
Data publikacji:
2022-09-30
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
nineteenth-century Polish language
clothes vocabulary
arrest warrants
Opis:
The article presents the lexical material concerning clothes vocabulary. The data was extracted from arrest warrants published from 1816 to 1836 in Publiczny Donosiciel ( Public Denunciator ) which was an annex to Dziennik Urzędowy Królewskiej Regencyi w Poznaniu ( Official Journal of the Royal Regency in Poznan ). The article presents the structure of the lexical and semantic field of NAMES OF CIVILIAN CLOTHES OF MEN’S FROM LOWER SOCIAL STRATA and its semantic and genealogical analysis. In this lexical and semantic field, 361 lexical items were classified, described and assigned to nine subfields which were then divided further. The genealogical analysis showed that a third of the vocabulary described are loanwords.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2022, 29, 1; 117-135
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O potrzebie opracowania dziejów kresowej polszczyzny nowogródzkiej
On the need to write a history of the Polish dialect of Nowogródek
Autorzy:
Lewaszkiewicz, Tadeusz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/39782863.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
North Borderland and Novogrudok
Polish dialects
language of Adam Mickiewicz
Opis:
The Polish dialect of Novogrudok is one of the variations that make up the North Borderlands Polish language, next to the Vilnius and Kaunas dialects, to name just two. A detailed study of this regional historical Polish dialect is important because of the history of the Polish language spoken in the North Borderland, and primarily due to the possible enrichment of the knowledge of the language used by Adam Mickiewicz. The article contains the names of authors and titles of 16th to 19th century works that might be useful in writing the history of the Polish dialect spoken in Novogrudok.
Źródło:
Slavia Occidentalis; 2023, 80/1; 119-129
0081-0002
Pojawia się w:
Slavia Occidentalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Confessional Diversity of 16th-century Polish Religious Lexis: Recapitulation and Research Postulates
Autorzy:
Woźniak, Ewa
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/35185671.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language – 16th century
religious lexis
Reformation vs language
Opis:
The author summarises the research conducted so far on the confessional differentiation of Polish religious lexis in the 16th century, which was initiated in the 1960s by Konrad Górski, a literary historian. In his publication Zagadnienia słownictwa reformacji polskiej (The Issue of the Polish Reformation Vocabulary), the scholar argued that Protestants used different words than Catholics to designate important religious concepts, and that lexis was an important factor to identify the denomination. This thesis had a significant impact on the assumptions and research objectives formulated by subsequent scholars who addressed the relationship between denomination and vocabulary. In the section of the article containing research postulates, attention is drawn to thenecessity of verifying Górski’s position, which was already initiated to a limited extent, mainly in the works by Tomasz Lisowski, who pointed out other than confessional determinants of lexical choices in the 16th-century translations of the Bible. It is considerednecessary in the postulated research to broaden the resource base, to take into account the pragmatic diversity of the source texts (sender-receiver relations, intentions), to introduce numerical data objectifying the conclusions, as well as a comparative reference to the status in other languages.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2023, 30, 2; 193-205
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kraj przemyślny i kraj zaodłożony. Nośność polskiego języka społeczno-gospodarczego czasów późnego oświecenia: wstęp do pomiaru
Autorzy:
Janowski, Maciej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28408679.pdf
Data publikacji:
2023-09-28
Wydawca:
Uniwersytet Warszawski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
Tematy:
history of concepts
history of the Polish language
Enlightenment
social thought
economic thought
Opis:
I am trying to determine to what extent the level of development of the Polish language during the Enlightenment allowed for the expression of certain complex socio-economic concepts. More precisely, the question is whether the degree of language development limits the possibility of expression on certain topics. Attempting to answer this question, I conducted an experiment of sorts. I wrote a short text in the Polish language of the late Enlightenment, trying to express some of those economic views that were not present in the Polish Enlightenment discourse. If expressing these concepts turned out to be possible, it would mean that their absence is due not to linguistic but to other reasons. Of course, the experiment did not produce conclusive results. However, it allowed me to formulate several assumptions. The most important one is that the lack of technical language can be, to a large extent, compensated by the use of paraphrases. Therefore, more can be expressed in Polish than would seem possible. On the other hand, paraphrasing, i.e., describing phenomena instead of calling them by commonly used terms, hinders scientific discussions. It also contributes to the marginalization in the public debate of those problems for which precise terms are still lacking.
Źródło:
Wiek Oświecenia; 2023, 39; 9-45
0137-6942
Pojawia się w:
Wiek Oświecenia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Językowe właściwości autora czy zecera w XVII-wiecznym tekście drukowanym ?
Autorzy:
Pihan –Kijasowa, Alicja
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/776868.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
printed texts
language of the author
language of the proofreader/ typesetter
language of text
Opis:
17th-century printed texts, represented in the article by stylistically uniform texts of church sermons, mainly funeral sermons, are characterised by significant differences in the frequencies of specific forms entering into the composition of variant pairs or sequences. The completed research experiment consisted in the comparison of the frequency of individual variants. Firstly, in texts by a single author published in different printing offices in different cities, secondly, in texts by a single author published in different printing shops, but in the same city, and finally, in texts by various authors published in the same printing shop. The experiment demonstrated that, generally, the author of a printed text was not the one who made the selection of a specific word form constituting a part of a variant pair. We must note the significant contribution to this process of workers in the book industry employed in publishing offices: editors, proofreaders and type-setters. Usually, it is difficult to say that 17th- century printed texts were characterised by the originality of the language of their authors or proofreaders/ typesetters. A different attitude towards the problem would be more appropriate, acknowledging that we are dealing with linguistic properties of text which include some components of language used by the author – editor/proofreader – typesetter.
Źródło:
Slavia Occidentalis; 2016, 73/1; 121-132
0081-0002
Pojawia się w:
Slavia Occidentalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Scientific Discourse of Contemporary Humanities. Towards Postmodern De/Normalization (?)
Autorzy:
Rejter, Artur
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/35164624.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Polish scientific discourse
discourse transformations
discourse linguistics
history of the Polish language
humanities
Opis:
This article addresses the latest stage of transformations in Polish scientific discourse, the origins of which are commonly traced back to the 16th century in relation to Polish culture. The paper provides a synthetic and report-like overview, offering several key insights regarding the examined area of communication: 1. Changes in the discourse in contemporary humanities, influenced by the intellectual aura of postmodernism, pertain to certain areas of scientific reflection. 2. Science reflects the transformations in cultural and social nature, thus scientific discourse absorbs the characteristics of the world it describes. 3. Revaluations within scientific discourse serve as a certain signal of its denormalisation, although this process does not encompass the entirety of scientific communication but rather signifies cracks and shifts that emerge in the proposed and normative understanding of discourse. 4. Transformations within scientific discourse should not be regarded as a crisis, but rather as manifestations of certain qualities and general tendencies in culture that may bring new and surprising effects in the future. 5. The transformations of scientific discourse are also influenced by the field in which it operates. The specific nature of humanities sciences, situated in a particular way in relation to other branches of knowledge, should be taken into account. 6. Despite changes in the scope of scientific discourse, many of its characteristics remain relevant. 7. Scientific discourse should not be regarded as monolithic; on the contrary, it is a complex, multidimensional quality dependent on various aspects. 8. The specificity of scientific discourse as one of the areas of communication becomes more graspable when examined from a certain distance. Therefore, a historical perspective on the issue proves fortunate for the proposed conclusions.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2023, 30, 1; 141-151
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Podmiotowość nadawcy w dawnym tekście naukowym… na podstawie analizy manifestu pedagogicznego Janusza Korczaka Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie
Identity of the writer in the old scientific text based on the analysis of Janusz Korczak’s pedagogical manifesto How to love a child. A child in the family
Autorzy:
Sieradzka-Baziur, Bożena
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/459417.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Tematy:
język naukowy
temat
historia języka polskiego
scientific language
subject
history of the Polish language
Opis:
The article concerns the writer’s identity in the old scientific text in the light of Janusz Korczak’s work How to love a child. A child in the family. Attention was also paid to the roles which the author plays in the text. He is identical with the author of the work and he is a doctor, educator and philosopher. The article also discusses the emotional involvement of the author and his pedagogical passion. The history of the book creation was discussed, and then the language forms, through which the subject of the text was revealed, were shown.
Źródło:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2019, 14; 203-217
2083-1765
Pojawia się w:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Poznańska szkoła językoznawstwa historycznego
Poznań School of Historical Linguistics
Autorzy:
Migdał, Jolanta
Piotrowska-Wojaczyk, Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045242.pdf
Data publikacji:
2015-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
school of research
historical linguistics
history of the Polish language
scholars studying diachrony
Opis:
The article presents Poznań school of historical linguistics. The founder of the school is Władysław Kuraszkiewicz. The schools’ central idea is a scholarly attitude which is based on respect for material, philological akribeia (accuracy) and caution in drawing conclusions. The representatives of this school are characterised by aspiration for measurability of research results and understanding of the role of statistics. Research is conducted on the carefully selected, very extensive material taking into account numerous variable features: chronological, geographic, generic, stylistic or formal. Among the scholars who must be included in this school are the disciples of Professor Kuraszkiewicz: Zdzisława Krążyńska, Tadeusz Lewaszkiewicz, Leszek Moszyński, Wojciech Ryszard Rzepka, Tadeusz Skulina, Bogdan Walczak and Tadeusz Zdancewicz. Nowadays, their disciples form another generation of scholars connected with Poznań school of historical linguistics.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2015, 22, 1; 153-168
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Piśmiennictwo religijne Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego jako oryginalne źródło do badań polszczyzny północnokresowej
Autorzy:
Kulwicka-Kamińska, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044769.pdf
Data publikacji:
2018-01-29
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
history of the Belarusian language
the north borderland Polish language
kitabistics
the religious writings of the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania
Opis:
The religious writings of the Tatars constitute a valuable source for philological research due to the presence of heretofore unexplored grammatical and lexical layers of the north borderland Polish language of the 16th-20th centuries and due to the interference-related and transfer-related processes in the context of Slavic languages and Slavic-Oriental contacts. Therefore the basis for linguistic analyses is constituted by one of the most valuable monuments of this body of writing – the first translation of the Quran into a Slavic language in the world (probably representing the north borderland Polish language), which assumed the form of a tefsir. The source of linguistic analyses is constituted by the Olita tefsir, which dates back to 1723 (supplemented and corrected in the 19th century). On the basis of the material that was excerpted from this work the author presents both borderland features described in the subject literature and tries to point the new or only sparsely confirmed facts in the history of the Polish language, including the formation of the north borderland Polish language on the Belarusian substrate. Research involves all levels of language – the phonetic-phonological, morphological, syntactic and the lexical-semantic levels.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2017, 24, 2; 85-110
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Profesor Tadeusz Skulina – historyk języka i onomasta
Professor Tadeusz Skulina – historian of language and onomastician
Autorzy:
Pihan-Kijasowa, Alicja
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2035322.pdf
Data publikacji:
2018-08-28
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
biographical studies
history of the Polish language
Slavic studies
onomastics
Old-Ruthenian anthroponymy
Opis:
Professor Tadeusz Skulina (1929–1992) was born in Katowice but from the Second World War he was connected with Great Poland. Also in Poznań, he studied Polish Studies and following his graduation became employed at Adam Mickiewicz University in Poznań where he completed the consecutive stages of his scholarly career. As a disciple of Professor Władysław Kuraszkiewicz he conducted research on the Polish language of the Old-Polish era and of the 16th century. His doctoral thesis (1964) was devoted to historical phonetics and historical dialectology but soon he changed his scholarly interests and entered the field of Slavic studies, especially East-Slavic languages. In his habilitation thesis he discussed the question of the Old-Ruthenian anthroponymy. This thesis, published in 1973, was the first original, so extensive and detailed thesis about the Old-Ruthenian names. As we know, in the period following the receipt of his habilitation degree Professor Tadeusz Skulina had plans to prepare a monograph about Polish feminine onomastics. He had pursued this for years, however, unfortunately, never managed to prepare a synthesis. He only left an unfinished editorial draft of this book. Apart from research activities, Professor Skulina was involved in didactics and also performed responsible administrative functions at the Institute of Polish Philology, was a member of numerous scholarly societies. For his achievements, he received many awards and honours. Professor Tadeusz Skulina died in 1992 after a long and emaciating illness. The scholarly achievements he has left inspire the successive generations of researchers. He also left unfinished written works and ideas which he never managed to realize.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 1; 263-271
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Handel alkoholem w leksyce staro- i średniopolskiej
The alcohol trade in old and middle Polish lexicology
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/683815.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
historia języka polskiego
nominacja
semantyka
nazwy miejsc
gdzie sprzedawano i spożywano alkohol
nazwy osób sprzedających alkohol
the history of Polish language
nomination
semantics
the names of places where the alcohol was consumed
names of alcohol traders
Opis:
In the herein article over thirty lexical units are maintained and analysed depicting the place where the alcohol was sold or the person selling that ‛thing’. The written material was gathered from all available lexicographical sources registering the old vocabulary - to the end of the 18th century. Stemming from the etymology, the authoress investigated the meanings of particular word-forms, which she put into the table-chart at the end. The diagram illustrates quantity and quality changes which happened in analyzed lexical field. It was documented and stated that the character of these changes was influenced by the ongoing linguistic theory and vogue. The longest in practice are the oldest names in unchanged state which are reaching with its own roots the pre-Slavic culture.
-
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica; 2017, 51, 1; 177-189
0208-6077
2450-0119
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kwalifikatory ekspresywne a identyfikacja słownictwa nacechowanego emocjonalnie w źródłach leksykograficznych
Autorzy:
Mitrenga, Barbara
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29520154.pdf
Data publikacji:
2022-12-20
Wydawca:
Uniwersytet Bielsko-Bialski
Tematy:
expressive vocabulary
expressive qualifiers
history of the Polish language
lexicography
early and contemporary dictionaries
Opis:
Expressive qualifiers and the identification of emotionally marked vocabulary in the lexicographic sources The article compiles and compares the signaling or qualifying expressive vocabulary methods in 13 early and contemporary lexicographic sources. The author refers to the findings of researchers to date, including on the history and scope of use of qualifiers, in particular expressive qualifiers (e.g. piesz., lekcew., pog., wulg., żart.), and other ways of signaling by lexicographers of expressive marking of words, e.g. in the form of terms used in the definition (e.g. „expressively about...”, „with pity about...”, „offensive word”). Based on the collected material, she formulates conclusions about the possibilities and difficulties in the excerption of expressively characterized vocabulary from the lexicographic sources in a diachronic approach. It justifies that in studies of expressive lexis, it is necessary to observe colloquialisms as well as diminutive and bold words. He also draws attention to the possibility of using electronic dictionaries in quantitative and qualitative research on expressively characterized words.
Źródło:
Świat i Słowo; 2022, 39, 2; 209-230
1731-3317
Pojawia się w:
Świat i Słowo
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
WARIANTYWNOŚĆ DZIEWIĘTNASTOWIECZNYCH NAZWISK PIOTRKOWIAN
VARIANTIVITY OF THE NINETEENTH-CENTURY SURNAMES OF PIOTRKÓW’S INHABITANTS
Autorzy:
RASZEWSKA-KLIMAS, AGNIESZKA
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/971859.pdf
Data publikacji:
2015-12-01
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
Tematy:
antroponimia
kultura
historia języka polskiego
dialektologia
anthroponymy
culture
history of the Polish language
dialectology
Opis:
The anthroponymic material analyzed in this article comes from “The Dictionary of Surnames of Piotrków Trybunalski and its Surroundings Residents in the Nineteenth and Twentieth Centuries” edited by Elżbieta Piotrowicz, Agnieszka Raszewska-Klimas and Lidia Pacan-Bonarek. There are three main groups of anthroponyms among variative forms of surnames such as 1) morphological variants; 2) graphic variants; 3) phonetic variants. Both linguistic and non-linguistic phenomena influenced the use of various forms of the surnames. The anthroponymic variants developed under the influence of cultural factors – a sign of the interpenetration of cultures and different naming systems; historical factors – the reflection of orthography and spelling in the nineteenth century; dialectal factors – the impact of dialectal features belonging to different dialects; and onomastic factors.
Źródło:
Onomastica; 2015, 59; 169-179
0078-4648
Pojawia się w:
Onomastica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Siedemnastowieczna polszczyzna kijowska w panegirykach Stefana Jaworskiego
17th-century Kiyvan Polish in Stefan Jaworski’s Panegyrics
Autorzy:
Klimek-Grądzka, Jolanta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/468405.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
dialects of Polish
inflection
phonetics
history of the Polish language
polszczyzna regionalna
fleksja
fonetyka
historia języka polskiego
Opis:
The article discusses a regional variety of Polish spoken in Kiyv preserved in the Polish-Latin panegyrics composed by Stefan Jaworski (1656(8)–1722) to venerate Warłam Jasiński. The analysis aims at drawing a catalogue of phonetic, inflectional, word formation and syntactic idiolectal features of this variety as juxtaposed against the 17th century standard Polish. The analysis reveals the poet’s fluency in a language that was foreign (second) to him. This fluency also covers the poet’s skill in using varietal forms to achieve artistic aims. The regional forms subject to the study often display closeness to the ones in the Borderland variety of Polish, yet with an idiolectal inflectional features, e.g.: a large number of participles ending in -owszy or frequent cases of l/ł alternation.
Źródło:
Forum Lingwistyczne; 2019, 6; 75-83
2449-9587
2450-2758
Pojawia się w:
Forum Lingwistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Językoznawczy mariaż tradycji z nowoczesnością Profesor Antonina Grybosiowa (1932–2016)
The Linguistic Marriage of Tradition with Modernity Professor Antonina Grybosiowa (1932–2016)
Autorzy:
Niewiara, Aleksandra
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/468368.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
Antonina Grybosiowa
historia języka polskiego
socjolingwistyka
pragmalingwistyka
history of the Polish language
sociolinguistics
pragmalinguistics
Opis:
The text commemorates Professor Antonina Grybosiowa. It provides a succinct coverage of the salient facts from the scholar’s biography and underscores the idiosyncrasy of her scholarly persona, namely, being able to combine reverence for tradition, for the history of language, with a penchant for innovative ideas in the field of linguistics, like at its time: sociolinguistics, or later, cultural linguistics. The said marriage compels the linguistic research conducted by Antonina Grybosiowa to focus on describing the evolution of language and cultural awareness of Poles.
Źródło:
Forum Lingwistyczne; 2018, 5; 139-142
2449-9587
2450-2758
Pojawia się w:
Forum Lingwistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Struktura statystyczna polskiego systemu graficznego. Analiza historyczno-porównawcza
The statistical structure of the Polish graphic system. A diachronic and comparative analysis
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Skibski, Krzysztof
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045648.pdf
Data publikacji:
2012-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
modern standard Polish
graphic system
quantitative linguistics
comparative analysis
theory of information
Opis:
This article presents a statistical and comparative analysis of four spelling conventions that represent different stages in the development of the Polish graphic system: the graphic system of a late-medieval manuscript (hand-written text), the standard spelling convention typical for the first half of the sixteenth century, the accepted and standard modern spelling of the first half of the twentieth century and the innovative set of graphic features used in electronic media. The characteristics of the statistical parameters encompasses dispersion and entropy in the first and the second row of letters, as well as in two-element sets (dyads). The analysis proves that: 1) inasmuch as the degree of differentiation of the distribution of signs, the history of Polish spelling convention prior to the solidification of the modern standard practice (accepted standard system) manifested a self-organizing tendency that was based on a reduction of letter signs and two-element letter combinations (ligatures) with the frequency of 1; 2) innovative solutions used in the set of graphic features characteristic for electronic media do not violate the statistical proportion between letters and their dyads operative and specific for modern standard graphic system 3) in respect to theory and information, the transformations of the graphic substance (graphic system) (within the analysed chronological timeframe) depended on neither progress (evolution) nor degradation.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2012, 19, 2; 87-116
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Medyczne oraz lingwistyczne konteksty rozważań nad leksemem język i jego potencjałem frazeologicznym
Medical and linguistic contexts of reflections on the lexeme język and its phraseological potential
Autorzy:
Horyń, Ewa
Olma, Marceli
Michalik, Mirosław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/26731725.pdf
Data publikacji:
2023-12-30
Wydawca:
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Tematy:
leksem język i jego derywaty
nazwy gwarowe
historia języka polskiego
frazeologia
terminologia medyczna
lexeme język and its derivatives
dialectal names
the history of the Polish language
phraseology
medical terminology
Opis:
The object of description in the following paper is the lexeme język. Linguistic analysis has been broadened by medical context, in which the author presents the content regarding the tongue as the first part of the digestive system, as a sense of taste, and finally, as vocal apparatus. For this purpose, the most important issues connected with the structure, physiology and pathology of the tongue have been presented. The second part of the discussion has been dedicated to the place of the noun język, along with its synonyms and derived forms in old and contemporary general Polish language, as well as dialects. The final part contains remarks on the functioning of the word język in Polish phraseology. This lexeme, as a polysemantic unit, happens to be the component of numerous petrified word combinations, whose meaning reflects the variety of references and contexts preserved in old and contemporary Polish culture.
Źródło:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2023, 18; 107-123
2083-1765
Pojawia się w:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Historia polskich nazw roślin występujących w poradniku P. Krescencjusza
The History of Polish Names of Plants Appearing in P. Crescentiuss Manual
Autorzy:
Kamper-Warejko, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/568062.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
Tematy:
History of the Polish language
the Polish language of the 16th century
historical fitonyms
Polish vocabulary concerning plant in the reference manual by P. Crescentius
Opis:
The material presented in the article comes from the second edition (1571) of the Polish translation of the reference manual by Peturs de Crescentius. To the extent posiible, it was identified and confronted with the historical botanic vocabulary. The aim of the analysis is to trace the mechanism of naming plants described in the manual and to research how the fitonyms functioned in the historical Polish language at that time as well as in the subsequent centuries. It has been noticed that most names of the pre-Slavic and pre-Indo_European origin fossilize and do not alter throughout the history of the Polish language. Words of younger origin frequently illustrate the phonetic changes which took place in order to simplify articulation. Examples of secondary nominalization, taken from the text, other hand, they manifest the use of word-formative mechanisms. Some of the names have disappeared, while others have survived and appear in the botanic nomenclature of the 18th century (in K. Kluk). Moreover, the material analyzed shows the creative input of the translator of the work, who evinced good intuition in choosing the terms which have stood the test of time (e.g. faseol, lubczyk, por).
Źródło:
Linguistica Copernicana; 2014, 11; 143-158
2080-1068
2391-7768
Pojawia się w:
Linguistica Copernicana
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Poznańskie album civium – charakterystyka właściwości graficznych i językowych dokumentu
Poznań album civium – the characteristics of graphical and linguistic features of the document
Autorzy:
Banderowicz, Kinga
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1375137.pdf
Data publikacji:
2011-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
paleography
history of the Polish language
historical anthroponymy
Poznań Municipal Records
alba civilia
libri iuris civilis
Opis:
The present article, though far from being exhaustive, makes a contribution to support the standpoint, expressed by many researchers, that there is the growing need for an inclusion of elements of paleography to studies on the history of the Polish language. The article should be viewed as an attempt at an examination of the graphical and linguistic properties of the text under scrutiny (libri iuris civilis or alba civilia of the city of Poznan from the years 1575–1793) that constitutes onomastic material excerpted from historical sources. The present article demonstrates typical characteristics of linguistic features of the document; diversity of the texts is highlighted, writing ductus instantiated in the flow of writing the text is discusses, as well as individual styles of handwriting and the tendency of the city’s scribes to differentiate letters and signs graphically (multifunctionality of signs, the influence of non-Polish handwriting styles, abbreviations).
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2011, 18, 1; 75-88
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Czasowniki z przedrostkiem re- w dawnej i współczesnej polszczyźnie (na tle wybranych języków słowiańskich)
Verbs with the prefix re- in old and contemporary polish (compared to some other slavic languages)
Autorzy:
Zarębski, Rafał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/594176.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
prefiks
czasownik
historia języka polskiego
języki słowiańskie
prefix
verb
history of the Polish language
Slavic languages
Opis:
Celem artykułu jest opis czasowników z niesłowiańską cząstką re- w historii języka polskiego, z uwzględnieniem tła słowiańskiego. Omówiono: genezę i chronologię zjawiska, proces wydzielania się prefiksu re- z serii zapożyczeń łacińskich, zależności genetyczno-morfologiczne pomiędzy prefiksem re- a rodzajami podstaw słowotwórczych, relacje motywacyjne zachodzące pomiędzy derywatami czasownikowymi z re- a wyrazami motywującymi, semantykę czasowników z re- oraz uwarunkowania stylistyczno-pragmatyczne tych czasowników. Przeprowadzone badania pozwoliły ustalić, że prefiks re- ma długą tradycję w polszczyźnie, ale jego łączliwość jest ograniczona do podstaw genetycznie obcych. Wskazano także na polisemiczność prefiksu re-, która może zależeć od semantyki podstaw, oraz na przynależność czasowników z re- do specjalistycznej leksyki naukowo- technicznej. Podobnymi właściwościami charakteryzują się derywaty werbalne na re- także w innych językach słowiańskich.
The article aims to describe verbs with non-Slavic prefix re- in the history of the Polish language, including the Slavic background. Discussed issues include: origins and chronology of the phenomenon, the process of evolution of the prefix re- from a series borrowings from Latin, genetic and morphological links between the prefix re- and the types root words, motivational relationships, semantics, as well as the stylistic and pragmatic characteristics of verbs prefixed by re-. It has been established through research that the prefix re- has a long tradition in the Polish language, but its connectivity is limited to genetically foreign roots. Also indicated has been the polysemy of the prefix and the fact that the re- verbs belong in a specialised scholarly and technical vocabulary. Similar properties characterise verbal derivatives prefixed with re- also in other Slavic languages.
Źródło:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2016, 63; 143-158
0076-0390
Pojawia się w:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Słowniczek wyrazów weterynarskich wobec polskiej terminologii weterynaryjnej w Słowniku terminologii lekarskiej polskiej
Słowniczek wyrazów weterynarskich (Mini Dictionary of Veterinary Terms) compared with Polish veterinary terminology in Słownik terminologii lekarskiej polskiej (Dictionary of Polish Medical Terminology)
Autorzy:
Jankowiak, Lucyna Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/39785127.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
Polish veterinary terminology of the 19th century
Słowniczek wyrazów weterynarskich
Słownik terminologii lekarskiej polskiej
Opis:
The aim of the article is to compare materials from two 19th-century dictionaries that comprise Polish veterinary terminology: Słowniczek wyrazów weterynarskich of 1876 and Słownik terminologii lekarskiej polskiej of 1881. In the dictionary of 1881 there are 284 entries out of 297 contained in the lexicon of 1876. Of these, only 258 entries are full entries. The comparison of their editing in both dictionaries shows that in the lexicon of 1881, 3 foreign headwords had fewer Polish equivalents, 21 had more Polishterms, and 228 had the same number of Polish equivalents. The quantitative changes in the last two groups were accompanied by qualitative changes, involving the replacement of Polish terms. The analysis of Polish veterinary terminology has also shown its strong connections with Polish medical terminology of the time.
Źródło:
Slavia Occidentalis; 2023, 80/1; 55-65
0081-0002
Pojawia się w:
Slavia Occidentalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O statusie i zasięgu gwary w osiemnastowiecznej Polsce (na przykładzie nazw orczyka w wielkopolskich inwentarzach dóbr szlacheckich)
About the status and scope of the dialect in 18th century Poland (the case of whippletree’s names in stock lists of the nobility from Greater Poland)
Autorzy:
Osowski, Błażej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/594090.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
dialect
Greater Poland’s dialect
the history of the Polish language
names of whippletree
language and dialect’s status
18th century
gwara
gwary wielkopolskie
historia języka polskiego
nazwy orczyka
status języka i gwary
wiek XVIII
Opis:
The paper shows the social status of dialects in the eighteenth-century Polish society. The first part of article contains theoretical attentions: findings of researchers and the opinions of witnesses era. It turns out that social scope of dialects was wider and not limited only to the peasants. The second part is an analysis of the names of whippletree. I used material from stock lists of the nobility from the second half of the eighteenth century from Wielkopolska, showing the presence of distinctive and regional vocabulary.
Artykuł podejmuje temat statusu społecznego gwary w XVIII-wiecznym społeczeństwie polskim. Składa się z dwóch części. Pierwsza zawiera uwagi teoretyczne: ustalenia badaczy oraz opinie świadków epoki. Okazuje się, że dawniej zasięg społeczny gwary był szerszy i nie ograniczał się tylko do chłopów. Druga część to analiza nazw orczyka na jednego, dwa i trzy konie. Wykorzystano materiał wielkopolskich inwentarzy dóbr szlacheckich z 2. połowy XVIII wieku, pokazując obecność w nich leksyki dyferencyjnej i regionalnej.
Źródło:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2017, 64; 203-215
0076-0390
Pojawia się w:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Walory finansowe w Dykcjonarzu Michała Amszejewicza
Financial instruments in Dykcjonarz by Michał Amszejewicz
Autorzy:
Skorupska-Raczyńska, Elżbieta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/33921175.pdf
Data publikacji:
2024-06-05
Wydawca:
Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim
Tematy:
słownictwo profesjonalne
terminologia
leksykografia
historia języka polskiego
kultura
professional vocabulary
terminology
lexicography
history of the Polish language
culture
Opis:
In 1859, the first book edition of the Dykcjonarz zawierający: wyrazy i wyrażenia z obcych języków polskiemu przyswojone [Dictionary of words and expressions borrowed from foreign languages] compiled by Michał Amszejewicz was published in Warsaw. It was the first large (more than 15,000 entries) dictionary of foreign words in the history of Polish lexicography. Its metalexicographical shape (the arrangement of entries, the order of meanings within an entry, the system of explanation, the system of qualification, etymological clues, examples of usage) has become a model eagerly used by successive dictionaries and lexicographers until our modern times. The authors of the Słownik wileński [Vilna Dictionary], published in 1861, were the first to copy the work of Michał Amszejewicz (without disclosing the source). In the dictionary we find mainly professional vocabulary, including a rich collection of names of financial instruments, circulating and historical, presented precisely and in detail in terms of their meaning and market value.
W 1859 roku w Warszawie ukazało się pierwsze wydanie książkowe opracowanego przez Michała Amszejewicza Dykcjonarza zawierającego: wyrazy i wyrażenia z obcych języków polskiemu przyswojone, który był pierwszym w historii polskiej leksykografii dużym (liczącym ponad 15 000 haseł) słownikiem wyrazów obcych. Jego kształt metaleksykograficzny (układ haseł, porządek znaczeń w ramach hasła, system objaśniania, system kwalifikowania, wskazówki etymologiczne, przykłady użycia) stał się wzorem chętnie wykorzystywanym przez kolejnych słownikarzy i leksykografów, aż do czasów nam współczesnych. Jako pierwsi skopiowali dzieło Michała Amszejewicza (bezujawniania tego źródła) autorzy Słownika wileńskiego, wydanego w 1861 roku. W zasobie słownika odnajdujemy głównie słownictwo terminologiczne, w tym bogaty zbiór nazw walorów finansowych, obiegowych i historycznych, zaprezentowanych precyzyjnie i szczegółowo pod kątem ich znaczenia i wartości rynkowej.
Źródło:
Język. Religia. Tożsamość; 2024, 1 (29); 131-143
2083-8964
2544-1701
Pojawia się w:
Język. Religia. Tożsamość
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies