Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "old Polish literature" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-67 z 67
    Tytuł:
    OLD POLISH TRANSLATIONS OF THE 'METAMORPHOSES' (Staropolskie przeklady Metamorfoz)
    Autorzy:
    Starnawski, Jerzy
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/702539.pdf
    Data publikacji:
    2007
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    OLD POLISH LITERATURE
    OVID
    Opis:
    A review of Maria Wichowa's excellent book on early modern translations of Ovid's 'Metamorphoses' by Polish poets.
    Źródło:
    Meander; 2007, 62, 3-4; 365-369
    0025-6285
    Pojawia się w:
    Meander
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Study of Early Modern Literature (and Insects). A Comment to the Polemics
    Autorzy:
    Hanusiewicz-Lavallee, Mirosława
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1807101.pdf
    Data publikacji:
    2019-10-23
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    old Polish literature, philology, deconstruction
    Opis:
    The Polish version of the article was published in “Roczniki Humanistyczne,” vol. 59 (2011), issue 1. The article is the editor-in-chief’s comment to the discussion between Agnieszka Czechowicz and Paweł Bohuszewicz as presented in the current issue of the journal. The author defends philological methods in studying early modern literary texts and expresses her scepticism concerning any methods questioning and negating the fundamental epistemological difference between what is being studied and a researcher himself.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2018, 66, 1 Selected Papers in English; 127-131
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    ROMANTISMS AXIOLOGY IN THE CONTEXT OF OLD POLISH LITERATURE (AN INTRODUCTION SKETCH)
    Autorzy:
    KUCZERA-CHACHULSKA, BERNADETTA
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/624429.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
    Tematy:
    ROMANTISM'S AXIOLOGY
    OLD POLISH LITERATURE
    Źródło:
    Colloquia Litteraria; 2018, 3; 141-143
    1896-3455
    Pojawia się w:
    Colloquia Litteraria
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Walenty Neothebel, Acrostichis własnego wyobrażenia kniaża wielkiego moskiewskiego, cura e redazione di Grzegorz Franczak, Biblioteka Dawnej Literatury Popularnej i Okolicznościowej, t. XXV, Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, Warszawa 2016
    Autorzy:
    Nosilia, Viviana
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28409093.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Associazione Italiana Polonisti (AIP)
    Tematy:
    Old Polish Literature
    Walenty Neothebel
    Muscovy
    Źródło:
    pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi; 2016, 7; 199-200
    2384-9266
    Pojawia się w:
    pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Recenzja edycji: Jan Kochanowski, Carmina latina, cz. 3: Komentarz, oprac. Z. Głombiowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2013, ss. 983
    Edition Review: Jan Kochanowski, Carmina Latina, cz. 3: Komentarz, oprac. Z. Głombiowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2013, pp. 983
    Autorzy:
    Płachcińska, Krystyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/967128.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    Old Polish Literature
    Renaissance
    Latin
    Edition
    Opis:
    The third part of the critical edition of Jan Kochanowski’s corpus in Latin, published by Zofia Głombiowska in 2013, contains an editorial commentary. This volume is the last part of a large and impressive work which was necessary for the academic knowledge of Polish Renaissance literature.
    Źródło:
    Collectanea Philologica; 2014, 17
    1733-0319
    2353-0901
    Pojawia się w:
    Collectanea Philologica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Mój bachmacie, biegać umiesz… – zagadkowy orientalizm odzwierciedlony w nazwie rasy końskiej w piśmiennictwie staroruskim i staropolskim
    My bachmat, you know how to run… – Mysterious Orientalism as Reflected in the Name of a Horse Breed in Old Russian and Old Polish Literature
    Autorzy:
    Brzozowska, Zofia A.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/16501477.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czasopisma i Monografie PAN
    Tematy:
    literature of Old Rus’
    old Polish literature
    Orientalism
    Islam
    Muhammad
    Opis:
    In Old Polish texts as well as in later works written in the Old Polish style (e.g. in the Trilogy by H. Sienkiewicz), the name bachmat was used to describe a horse of the Tatar breed, characterized by its small size but incredible endurance. An analogous term (бахматъ) can be found in the literature of Old Rus’. There is no doubt that it is an orientalism, which entered into both the Old Russsian language and – through it or independently – the Polish language and here from one of the Tatar dialects. Among the explanations for its etymology, the most interesting seems one connecting it with the term Бохмитъ, i.e., a variant of Muhammad’s name, characteristic for the literature of Old Rus’. The article aims to determine when the term бахматъ could have entered the literature of Old Rus’, how widespread it was, in what contexts it appeared, and whether it is possible to show a connection between the studied word and the East Slavic form of Muhammad’s name (Бохмитъ).
    Źródło:
    Slavia Orientalis; 2022, LXXI, 1; 207-217
    0037-6744
    Pojawia się w:
    Slavia Orientalis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Literatury staropolskiej „budowa ciała” i „usposobienie, temperament”
    Old Polish Literature – Physique, Disposition, Temperament
    Autorzy:
    Obremski, Krzysztof
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1038834.pdf
    Data publikacji:
    2020-06-15
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Old-Polish literature
    complexion
    anthropology
    orality
    literacy
    Opis:
    The text is a review of the Dariusz Śnieżko’s book Kompleksja literatury. Studia staropolskie (The Complexion of Literature. Old-Polish Studies) (TAiWPN UNIVERSITAS, Krakow 2019). The only serious doubt regards the sound of the title (readers might not know the word “complexion”). Kompleksja literatury is a fascinating book. For whom? – certainly students of Old-Polish literature (and it will be also inspiring for scholars of the next historical and literary epochs). What? – revealing the most important dimensions of Old-Polish literature. Why? – because in works published so far the scant use of source texts proves to be representative of the most general material remaining of Old-Polish literature in its intertwining of anthropology and dialectics of orality and literacy.
    Źródło:
    Przestrzenie Teorii; 2020, 33; 457-465
    2450-5765
    Pojawia się w:
    Przestrzenie Teorii
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Piśmiennictwo rektorów kolegium jezuickiego w Mińsku w epoce saskiej jako przejaw strategii duszpasterskiej i komunikacyjnej Kościoła rzymsko-katolickiego w Wielkim Księstwie Litewskim
    Writings of the Rectors of the Jesuit College in Minsk in the Saxon Era as a Manifestation of the Catholic Ministry and Communication Strategy of the Roman Catholic Church in the Grand Duchy of Lithuania
    Autorzy:
    Wolański, Filip
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2185192.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Uniwersytet Wrocławski. Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych. Instytut Historyczny
    Tematy:
    Jesuits
    schooling
    Catholic ministry
    Old Polish literature
    Opis:
    The article presents analysis of writings of the rectors of the Jesuit college in Minsk and elaborates the history and activities of this institution. The achievements of four rectors of Minsk are described: Romuald Wojniłłowicz, author of the collection “Holiday sermons for the whole year”, Józef Stanisław Rudomina, Teodat Ramułt, who wrote plays and short rhetorical works, and Franciszek Ksawery Ogiński, who described the history of St. Michael’s Church in Vilnius. The studied literature was considered a manifestation of the communication and pastoral strategy of the Roman Catholic Church in the Grand Duchy of Lithuania during the Saxon era.
    Źródło:
    Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka; 2018, 73, 4; 27-42
    0037-7511
    2658-2082
    Pojawia się w:
    Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    La Graeca fides e la falsità moscovita nel discorso polacco premoderno. Storia di un topos
    Graeca fides and the Perfidy of the Muscovites in the Polish Early Modern Discourse. History of a Topos
    Autorzy:
    Krzywy, Roman
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28409083.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Associazione Italiana Polonisti (AIP)
    Tematy:
    Old Polish Literature
    Polish-Russian Relations
    National Stereotypes
    Topic
    Opis:
    The article discusses the usage of the classical topos Graeca fides to describe the citizens of the Grand Duchy of Moscow in early modern Polish literature (chronicles, diaries, journalistic writings, diplomatic reports etc.). This way of speaking was justified by the identification of the Eastern Orthodox Church with the Greek Byzantine Rite. The formula was used to deprecate Russians and became part of a negative stereotype. The author demonstrates, with diverse examples, how this formula became a constant topos in statements about a country considered hostile in Poland since the 16th century, and in which contexts it was developed.
    Źródło:
    pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi; 2015, 6; 23-38
    2384-9266
    Pojawia się w:
    pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Tradycyjni” czy „nowocześni”? O metodologicznych dylematach współczesnych badaczy staropolszczyzny. Część pierwsza: uwagi ogólne i przypadek krytyki postkolonialnej
    Autorzy:
    Oczko, Piotr
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/636251.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Uniwersytet Jagielloński. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
    Tematy:
    modern literary theories, Old Polish literature, postcolonial criticism
    Opis:
    “Traditional” or “Modern”? Methodological Dilemmas of the Contemporary Researchers of Old Polish Literature. Part One: General Remarks and the Case of Postcolonial CriticismThis paper shows the personal reflection of its authors upon the methodological contexts of cultural and literary studies concerning Old Polish literature. Especially those contexts that eagerly and sophisticatedly – though quite superficially – apply the so called “modern” literary theories to the analyses and interpretations of Old Polish texts and – at the same time – disregard their very historical backgrounds. The authors present a fairly sceptical approach towards the blind and unjustifiable, although fashionable, application of “modern” criticism in the given field of research. Instead they emphasise the contextual, secondary character of the possible modern theoretical implications, as  well as the particular, specific character of Old Polish writings. Moreover, wider social factors influencing the methodological decisions taken by the academic community in question (who undoubtedly still favour the traditional, philological method of research and strongly distances itself from the contemporary theoretical thought) have been discussed in great detail. The enclosed analysis of the recent controversial book Fantomowe ciało króla (The Phantom Body of a King, 2011) by Jan Sowa, which deals with the Old Polish history, society, and culture, strongly influenced by the application of modern criticism, in particular the postcolonial part of it, served both as an example of the authors’ argumentation and, at the same time, a warning.
    Źródło:
    Terminus; 2013, 15, 3(28)
    2084-3844
    Pojawia się w:
    Terminus
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O badaniu literatury dawnej (i owadów). Glosa do polemiki
    The Study of Early Modern Literature (and Insects). A Comment to the Polemics
    Autorzy:
    Hanusiewicz-Lavallee, Mirosława
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1933629.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    literatura staropolska
    filologia
    dekonstrukcja
    old Polish literature
    philology
    deconstruction
    Opis:
    The article is the editor-in-chief's comment to the discussion between Agnieszka Czechowicz and Paweł Bohuszewicz as presented in the current isuue of the journal. The author defends philological methods in studying early modern literary texts and expresses her skepticism concerning any methods questioning and negating the fundamental epistemological difference between what is being studied and a researcher himself.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2011, 59, 1; 281-285
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Shall we insert a comma? Punctuation dilemma of Polish ancient texts publisher
    Autorzy:
    Krauze-Karpińska, Joanna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/703987.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    history of language
    editing of ancient literature
    punctuation
    old Polish literature
    Opis:
    The author discusses the problem concerning modernisation of the historical, based on intonation, rhetorical punctuation system distinguished for ancient Polish texts (up to 18-th century) but hardly comprehensible nowadays. She presents the features of the system and rules of its application, quoting examples derived from printed literary masterpieces of three best known 16-th century Polish poets: Mikołaj Rej, Jan Kochanowski and Mikołaj Sęp Szarzyński. Being convinced of inevitability of replacing old punctuation system by modern one (logical-syntactic) she also perceives necessity of description of the historical one.
    Źródło:
    Nauka; 2016, 4
    1231-8515
    Pojawia się w:
    Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Rewizja kanonu. O serii „Biblioteka Dawnej Literatury Popularnej i Okolicznościowej”
    Autorzy:
    Głażewski, Jacek
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28409071.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Associazione Italiana Polonisti (AIP)
    Tematy:
    Biblioteka Dawnej Literatury Popularnej i Okolicznościowej
    Canon
    Old-Polish Literature
    Źródło:
    pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi; 2015, 6; 199-204
    2384-9266
    Pojawia się w:
    pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Tradycyjni” czy „nowocześni”? O metodologicznych dylematach współczesnych badaczy staropolszczyzny. Część druga: queer theory oraz gay and lesbian studies
    Autorzy:
    Oczko, Piotr
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/636253.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Uniwersytet Jagielloński. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
    Tematy:
    modern literary theories, Old Polish literature, LGBT studies, queer theory
    Opis:
    “Traditional” or “Modern”? Methodological Dilemmas of the Contemporary Researchers of Old Polish Literature. Part Two: Queer Theory and Gay and Lesbian StudiesThe second part of the paper deals with the problems of the history of homosexuality and other non-normative sexualities in the framework of the Old Polish writings. It has been based on the practical experience and dilemmas of the authors who have recently published a book Homoseksualność staropolska. Przyczynek do badań (Old Polish Homosexuality. A Contribution, 2012). Numerous controversies, such as the application of queer theory versus gay and lesbian studies approach, have been discussed taking into consideration their methodological usefulness with regard to the historical Old Polish texts. Preference has been given to traditional gay and lesbian studies, not queer criticism, as the later may lead to numerous misunderstandings and misinterpretations owing to the indefinite, secondary, doubtful and oppressive character of most available original texts in question, which has been fully exemplified.
    Źródło:
    Terminus; 2013, 15, 3(28)
    2084-3844
    Pojawia się w:
    Terminus
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O lekarstwach ludzkiej duszy. Wokół „De remediis animi humani” Stanisława Herakliusza Lubomirskiego
    On the remedies of the human soul: On “De remediis animi humani” by Stanisław Herakliusz Lubomirski
    Autorzy:
    Lasocińska, Estera
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1396418.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-31
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów
    Tematy:
    literatura staropolska
    stoicyzm
    umysł
    cnota
    Old Polish literature
    Stoicism
    mind
    virtue
    Opis:
    The article is concerned with a short religious treaty “De remediis animi humani” (“On the remedies of the human soul”) by Stanisław Herakliusz Lubomirski (1641–1702). It is the last work of this writer, published in 1701 in “Repertorum opuscula latina sacra et moralia” and translated into Polish three times (1707, 1728, 1771). The article analyses the philosophical categories used in the treaty, i.e. God, human, virtue, mind, to show how Lubomirski intended to soothe the anxieties of the human soul.
    Źródło:
    Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki; 2020, 29, 2; 83-96
    1509-0957
    Pojawia się w:
    Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Medycyna ze staropolskiego kalendarza
    Medicine from the Old Polish calendar
    Autorzy:
    Piskała, Magdalena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1397839.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-31
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów
    Tematy:
    medycyna
    kalendarz
    piśmiennictwo staropolskie
    astrologia
    medicine
    calendar
    Old Polish literature
    astrology
    Opis:
    The article is devoted to the subject of health and disease present in Old Polish calendars until the end of the 18th century. The calendars are a peculiar source for research on the period, as those popular texts accurately reflect the preferences and interests of their common readers. The calendars included astrological advice and also influenced the medical subjects they presented. Advice, comments and other information on the subject were present both in the calendar and in the prognostic part in many different forms, even poetry. The connection between calendars and medicine was so strong that the health advice was given even by the authors who did not specialise in astrology. The medico-astrological advice was usually of low quality, which was often pointed out by satirists.
    Źródło:
    Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki; 2020, 29, 2; 149-166
    1509-0957
    Pojawia się w:
    Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Chorobotwórcza moc komet. O poszukiwaniu przyczyn morów w piśmiennictwie staropolskim
    Autorzy:
    Piskała, Magdalena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2029705.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-14
    Wydawca:
    Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
    Tematy:
    Old-Polish literature
    astrology
    comets
    epidemic
    literatura staropolska
    astrologia
    komety
    epidemia
    Opis:
    Szybko szerzące się i siejące spustoszenie zarazy nie były w dawnej Polsce rzadkością. Ówczesna wiedza medyczna nie potrafiła właściwie wytłumaczyć natury chorób zakaźnych i sposobu ich przenoszenia się, więc pojawiało się wiele różnych teorii objaśniających ich przyczyny. Niektórzy podejrzewali wrogów i niewiernych o zatruwanie powietrza i wody, inni wybuch epidemii przypisywali bożemu gniewowi bądź niefortunnemu układowi ciał niebieskich zwiastującemu nieszczęście. Najbardziej zgubne skutki przypisywano kometom; pojawienie się komety odczytywano bądź to jako znak, bądź jako przyczynę nadciągających katastrof, pośród których poza morowym powietrzem wymieniano trzęsienia ziemi, królewskie zgony, wojny i zamieszki. Astrologiczne wyjaśnienie plag okazało się niezwykle trwałe i stało się powszechnynie występującym motywem piśmiennictwa temu problemowi poświęconego, co nie znaczy, że było akceptowane bez zastrzeżeń.
    Rapidly spreading and ravaging diseases were not a rarity in Old Poland. The medical knowledge of the era could not properly explain the nature of infectious diseases and the mechanism of their spreading, so there were many different attempts at explaining their causes. Some suspected their enemies and infidels of poisoning air and water; others attributed pestilence to God’s wrath or to unfavourable configurations of heavenly bodies that were said to bring misfortune. The most devastating effects were attributed to comets; a comet’s appearance was seen either as a sign or as a cause of impending disasters, which, apart from pestilent air, included earthquakes, deaths of kings, wars, and tumults. Astrological explanation of the plagues proved to be very persistent and became a stock motif in the literature devoted to the subject, which, however, does not mean that it was accepted without criticism.
    Źródło:
    Tematy i Konteksty; 2021, 16, 11; 58-73
    2299-8365
    Pojawia się w:
    Tematy i Konteksty
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Glosa o metodologii przyczynków, czyli po co nam to wszystko
    A Gloss on the Methodology of Contributions, or Do We Need All That?
    Autorzy:
    Czechowicz, Agnieszka
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1933626.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    metodologia
    przyczynki
    interpretacja
    literatura staropolska
    methodology
    contributions
    interpretation
    Old Polish literature
    Opis:
    The article is a polemic with the postulates of applying non-philological methods, that have their anti-interpretative roots in the philosophy of deconstruction, in studies of Old Polish literature. In the study of literature it is worth taking up the most difficult challenges as well as it is worth talking about such ones – this thesis is illustrated by a reference to Maciej Kazimierz Sarbiewski's poetical treatise De perfecta poesi (On perfect poetry) coming from the 17th century, that is treated here as a kind of treatise on the method of writing an epic. Also, it is better for the very researchers to take a position on significant methodological propositions, and not on ones that result from being tired of the subject of the studies or from the naïve willingness to perform experiments with the use of tools supplied by anti-logocentric (and hence – anti-humanist) currents of modern philosophy.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2011, 59, 1; 271-279
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dawne piśmiennictwo religijne - inspirujące i nadal odkrywane dziedzictwo
    Autorzy:
    Trościński, Grzegorz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2030544.pdf
    Data publikacji:
    2021-06-06
    Wydawca:
    Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
    Tematy:
    Old-Polish literature
    Enlightenment
    religious literature
    Themes and Contexts
    literatura staropolska
    oświecenie
    literatura religijna
    Opis:
      The present issue of our journal is devoted to Old Polish and Enlightenment religious literature as well as themes and conventions of religious literature. The articles show a rich tradition of such works. The broad scope of topics demonstrates diverse literary research. The articles are devoted to defining such terms as "religious literature" and "religious poet", as well as to translations and biblical inspirations, prayers and meditations, monastic authors and their works, hymnals, sermons and the rhetoric, the matter of faith and reason, and a Sarmatian religion. The present issue of "Tematy i Konteksty" ("Themes and Contexts") also includes the papers devoted to interpretation of 19th century literature, reviews, reports and announcements. The authors of studies are scholars from a range of academic institutions in Poland.
    Źródło:
    Tematy i Konteksty; 2014, 9, 4; 13-21
    2299-8365
    Pojawia się w:
    Tematy i Konteksty
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Od „śmierdzącego dudka” po banialuki. Obraz ptaków w literaturze renesansu i baroku – rekonesans
    From ‘smelly hoopoe’ to baloney. The image of birds in the literature of Renaissance and Baroque – a reconnaissance
    Autorzy:
    Chemperek, Dariusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1036416.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-20
    Wydawca:
    Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
    Tematy:
    birds
    Old-Polish literature
    ornitology
    symbolography
    hunting
    ptaki
    literatura staropolska
    ornitologia
    symbolografia
    polowanie
    Opis:
    Birds function in Polish literature of Renaissance and Baroque in three paradigms. Mostly they appear as creatures gifted with a symbolic (allegoric) meaning, seen through the prism of the tradition reaching to Aristotle’s Zoology, Physiologist, and later symbological compendia. The second category is describing birds as food or pests (especially in hunting and agricultural literature). Apart from this ‘practical’ paradigm, there is also a third one: birds as a source of an aesthetic thrill, fascination with them includes both lyricism and a ludic element. The first two categories fit into a more general utilitarian paradigm. Handbooks, treaties, sermons, fairy tales, paroemias and animal epigrams showcase birds almost exclusivelyas tools of moral, religious and conventional reflection, or as objects to be obtained and consumed. Interestingly, the symbological activity of the creators does not cease in the Renaissance and Baroque periods, the representatives of avifauna are burdened with new meanings, while the fantastic creatures slowly disappear from the creators’ fields of view. In the third group of works distinguished here, one can notice the phenomenon of the emancipation of birds as objects of interest just as they are, although their voice is heard mostly in the digressions scattered throughout the big epic works. The autonomy of birds in the literature of Renaissance and Baroque is not linear, the way of perceiving them is determined by the individual sensitivity of the authors, the most prominent of whom are Hieronim Morsztyn (early 17th century) and an anonymous translator of the Italian Adon (2nd half of the 17th century).
    Źródło:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria; 2020, 20; 76-96
    2081-1853
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Zechmy sie ich napatrzyć nie mogli”. Kultura dworska w Peregrynacji Maćkowej
    “That we couldn’t turn our eyes away”. Courtly culture in Peregrynacja Maćkowa
    Autorzy:
    Wojtowicz, Witold
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2048520.pdf
    Data publikacji:
    2021-10-27
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    Peregrynacja Maćkowa
    parody
    courtly culture
    Old Polish literature
    parodia
    kultura dworska
    literatura staropolska
    Opis:
    Referring to my previous research (Wojtowicz 2010, 2011), the article analyses a humorous text entitled Peregrynacja Maćkowa (Maciek’s Peregrination, printed in 1612) which offers a parodic and satirical take on the ideas characteristic of courtly culture. I examine how these ideas are mocked with the use of parodic travesty. What serves as a starting point for discussion are the analyses of courtly culture by Rüdiger Schnell (in Die höfische Kultur des Mittelalters zwischen Ekel und Ästhetik). Apart from parodying courtly culture, the author of Peregrynacja Maćkowa mocks the chivalric romance and travel novels as well as alludes to the Brautwerbung motif.
    Źródło:
    Prace Polonistyczne; 2021, 76; 449-468
    0079-4791
    Pojawia się w:
    Prace Polonistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Retoryczna forma i funkcje prozdrowotnych treści w staropolskich kalendarzach
    Rhetorical form and functions of health-related content in Old-Polish calendars
    Autorzy:
    Piskała, Magdalena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/39744019.pdf
    Data publikacji:
    2024
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski. Katedra Italianistyki. Polskie Towarzystwo Retoryczne
    Tematy:
    kalendarz
    literatura staropolska
    retoryka
    medycyna
    astrologia
    calendar
    Old-Polish literature
    rhetoric
    medicine
    astrology
    Opis:
    Artykuł omawia związki staropolskich kalendarzy z medycyną. Ich podstawą była astrologia oraz utylitarność tych druków. Przeanalizowano wątki dotyczące zdrowia, miejsca ich prezentacji i funkcji, jaką pełniły w almanachach, z retorycznej perspektywy. Różnorodny materiał, od naukowych artykułów po krótkie porady, wiersze, przysłowia i prognostyki chorobowe wybrano z kalendarzy krakowskich, gdańskich, zamojskich i poznańskich. Uwzględniono ewolucję kalendarza, ale też trwałość staropolskiego modelu i obecności niektórych jego elementów aż do dziś.
    The article discusses the connections of Old-Polish calendars with medicine, which were predicated upon the science of astrology and the utilitarian character of these popular prints. It analyses the health-related motifs, their place within the calendars, and their functions as seen from a rhetorical point of view. Varied content, from scholarly articles through succinct pieces of advice, verse, proverbs, and health forecasts, has been selected from almanacs published in Cracow, Gdansk, Zamosc, and Poznan. The article takes into account the evolution of the calendar genre as well as the persistence of some of its elements which survive until this day.
    Źródło:
    Res Rhetorica; 2024, 11, 1; 106-120
    2392-3113
    Pojawia się w:
    Res Rhetorica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Uczony i święty. Chrystianizacja wizerunków mędrców dawnych w "Żywotach filozofów" Marcina Bielskiego
    Autorzy:
    Lasocińska, Estera
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2030413.pdf
    Data publikacji:
    2021-06-06
    Wydawca:
    Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
    Tematy:
    christian tradition
    ancient philosophy
    old Polish literature
    tradycja chrześcijańska
    filozofia starożytna
    dawna literatura polska
    Opis:
      The article focuses upon the relation between the realities of faith and reason. The author presents the image of a Christian Stoic, which is typical of Renaissance literature, and goes on to analyze “Żywoty filozofów” [“Lives of the Philosophers”] by Marcin Bielski to describe the structure and specific features of this kind of book on the history of philosophy at the beginning of the 16th century. Referring to medieval tradition (John of Wales, Walter Burleigh), the article shows how the Polish author used it to create the model of a pious sage, distinguished by his love of intellectual, moral and evangelical virtues. The article also refers to two later works, “Wizerunek własny” [“The True Image of the Life of the Honest Man”] by Mikołaj Rej (1558) and “Dyjalog mięsopustny” [“The Dialogue for the Last Days before the Lent”] (c. 1622), which document the continuity of the medieval tradtion of depicting a Christian philosopher.
    Źródło:
    Tematy i Konteksty; 2014, 9, 4; 318-328
    2299-8365
    Pojawia się w:
    Tematy i Konteksty
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ruski Polikarp a polski Polikardus, czyli o tym, co staroruska przeróbka ma jeszcze do powiedzenia o Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią
    East-Slavic Polikarp and Polish Polikardus, or What the Old-Russian Reworking Still Has to Tell about the Old-Polish Work De Morte. Prologus.
    Autorzy:
    Nosilia, Viviana
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2171278.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Akademia Supraska
    Tematy:
    Old-Russian translations
    old-Polish literature
    De Morte. Prologus
    conversation between the man and the Death
    Opis:
    In 2018 prof. Wiesław Wydra found out an old printed version of the famous old-Polish work De Morte. Prologus. This epoch-making finding creates new opportunities for research on this text. The printed version contains the conclusion of the dialogue, which was omitted in the only witness known so far. Nevertheless, the printed version is rather a reworking, than a faithful reproduction of a pre-existing text. It corresponds neither to the transcription of the lost scroll nor to the old-Russian translation, which is in turn evidence of an active attitude of the translator towards the original text, so that it does not testify completely to the Polish original. The author compares the three extant versions of the work (the two old-Polish versions and the old-Russian one), and focuses on what this comparison can tell about the work with the text accomplished by the editor of the printed version, as well as the attempts at reconstructing the original medieval version.
    Źródło:
    Latopisy Akademii Supraskiej; 2019, Вѣнецъ хваленїѧ. Studia ofiarowane profesorowi Aleksandrowi Naumowowi na jubileusz 70-lecia, 10; 65-83
    2082-9299
    Pojawia się w:
    Latopisy Akademii Supraskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Literatura staropolska wobec problemu zła. Uwagi wstępne
    Autorzy:
    Lasocińska, Estera
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2029795.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-14
    Wydawca:
    Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
    Tematy:
    The Old Polish Literature
    evil
    moral philosophy
    theodicy
    literatura staropolska
    zło
    filozofia moralna
    teodycea
    Opis:
    Głównym zadaniem  artykułu jest przyjrzenie się zjawisku szerszemu niż epidemia, tj. problemowi zła, które w literaturze staropolskiej badać można na różne sposoby. Jednym z nich jest podjęcie analizy w kontekście obecnej i bardzo wyraźnej w naszej literaturze dawnej tradycji platońskiej, augustyńskiej i manichejskiej, w których za zło we wszechświecie odpowiedzialna jest materia (ciało) bądź zły duch zdolny swoją mocą przeciwstawić się Bogu i zburzyć właściwy (czyli dobry, pożądany przez człowieka) porządek  rzeczy. Innym powszechnym w staropolszczyźnie nurtem był neostoicyzm i (w mniejszym stopniu) neoepikureizm, gdzie zło, uznawano za pozór możliwy do unicestwienia przez wspieranego siłą Niebios człowieka mądrego. Zło można również badać, kierując się podziałem na zło natury (cierpienie, niedola, zaraza, śmierć) czy zło moralne korelatywne wobec moralnego dobra. Bardzo interesującą perspektywę wyjaśniania zła, przedstawia teodycea zmierzająca do wyjaśnienia, skąd się bierze zło, zwłaszcza w postaci niezawinionego cierpienia, w rzeczywistości stworzonej przez dobrego Boga.  Ten problem w artykule został pokazany na przykładzie poezji Jana Kochanowskiego  i młodszego od niego o prawie sto lat Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. Obydwaj autorzy przyjmują, że Bóg może usunąć zło ze wszechświata, ale nie chce. Przyczyny tego „nie chce” wyłożone zostały w szczegółowej interpretacji.
    The article discusses the old Polish ways of explaining evil. The firstpart briefly presents the philosophical theories struggling with the problem of itsexistence and origin: Aristotelianism, Platonism, Stoicism and Epicureanism. Itwas found that the reception of these views can be traced in selected texts of the oldPolish literature. Therefore, in the second and third parts of the article, appropriateanalyses were carried out on the basis of the literary material provided by Elegia IV 3and the epigram O żywocie ludzkim (I 101) by Jan Kochanowski, as well as Tobiaszwyzwolony and Adverbia moralia by Stanisław Herakliusz Lubomirski. They focusprimarily on the problem of suffering leading to the question of the essence of God,who, being the omnipotent Creator of the world, is also responsible for the presenceof evil in it. Using the Epicurean theory of indifferent deities, Kochanowski presents,close to deism, the concept of the Creator acting for Himself and from heaven viewingHis work with the Artist’s eye; Lubomirski, on the other hand, stands on the side oftheism and assumes that God is the Creator of good, and that evil only allows thewise man to achieve perfection with His help.
    Źródło:
    Tematy i Konteksty; 2021, 16, 11; 227-243
    2299-8365
    Pojawia się w:
    Tematy i Konteksty
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O twórczości literackiej Tatarów w dobie staropolskiej
    On the Literary Works of the Tatars in the Old Polish Period
    Autorzy:
    Drozd, Andrzej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/577934.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Polskie Towarzystwo Orientalistyczne
    Tematy:
    Polish-Lithuanian Tatars
    Islam and Christianity
    Old Polish literature
    Ottoman literature
    Islamic manuscripts
    translation of the Qur’an
    Old Testament apocrypha
    Opis:
    The Polish-Lithuanian Tatars began to form their own literature in the Polish and Old Byelorussian languages from the end of the 16th century. All Tatar texts were handwritten exclusively in Arabic script, irrespective of their own language. Tatar writings were characterized by the anonymity of the author but we know the author of the most important literary achievement of this community – the complete translation of the Qur’an dated 1686: the imam of Minsk, Urjasz b. Ism‚‘īl Szlamowicz. Most of the Tatar texts were translated from the Islamic popular religious literature spread in the land of the Golden Horde and Ottoman Empire. The appearance of this sort of Tatar oeuvre resulted from the fact that the Tatars had lost their native tongue sometime within the 16th and 17th c. This made the translation of the popular Islamic literature necessary to preserve the Tatars’ own religion. The Tatar manuscripts also contain an important component adopted from the Old Polish Christian literature including the Polish translation of the Bible by Szymon Budny (1572) created for the Arians – the most radical protestant movement in the Polish-Lithuanian Commonwealth. The Tatars integrated a significant amount of motifs and ideas of their Christian social environment into their religious Islamic traditions. Therefore we can assume that another factor that contributed to the rise of the Tatar literature was the religious and cultural revival which encompassed the Polish-Lithuanian Commonwealth in the 16th c. during the Renaissance and Reformation era. Apparently it played an important role in the cultural integration of this Turkic-Islamic community with local Christian society and culture.
    Źródło:
    Przegląd Orientalistyczny; 2017, 1-2; 19-44
    0033-2283
    Pojawia się w:
    Przegląd Orientalistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Tatarszczyzna według Marcina Paszkowskiego. Prawda czy mit?
    Tatars according to Marcin Paszkowski. Truth or Myth?
    Autorzy:
    Pawlina, Agata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/480384.pdf
    Data publikacji:
    2019-12-31
    Wydawca:
    Wydawnictwo Księży Werbistów Verbinum
    Tematy:
    literatura staropolska
    wizerunek Tatarów i Turków
    Old Polish literature
    the image of Tatars and Turks
    Opis:
    Marcin Paszkowski – XVII-wieczny „pisarz okolicznościowy”, chętnie podejmował w swych utworach tematykę wschodnią. W jednym ze swych dzieł, zatytułowanym Dzieje tureckie i utarczki kozackie z Tatary, wydanym w 1615 roku, w wierszowanej formie opowiedział o dwóch orientalnych nacjach – Turkach i Tatarach. W dziele tym opisy wydarzeń historycznych przeplatają się z charakterystyką obyczajów, religii, stylu życia czy też informacjami geograficznymi. Paszkowski próbuje przybliżyć polskiemu czytelnikowi obce i nieznane narody, ich kulturę, a nawet język. Praca tego autora zawiera liczne słownictwo tureckie, ułożone w formie rozmówek oraz polsko-tureckiego słowniczka. Czy wszystkie zawarte w tym dziele informacje są wiarygodne, zwłaszcza te opisujące Tatarów? Jaki obraz tatarszczyzny skreślił XVII-wieczny poeta? Celem niniejszego artykułu była próba odpowiedzi na postawione pytania.
    Marcin Paszkowski – a 17th-century “occasional writer” willingly addresses Eastern issues in his works. In one of them entitled “Turkish History and Cossack Skirmishes with Tatars” (Krakow 1615), in poetic form he narrates events of two oriental nations: Turks and Tatars. In this work, the descriptions of historical events are intertwined with the characteristics of customs, religion, lifestyle or with geographical information. Paszkowski tries to familiarize the Polish reader with foreign and unknown nations, their culture and even language. Paszkowski’s work contains numerous Turkish vocabulary arranged in the form of a phrasebook and a Polish-Turkish dictionary. Is all the information contained in this work reliable, especially that describing the Tatars? What picture of the Tatars is drawn by the 17th-century poet? The article aims at answering these questions.
    Źródło:
    Nurt SVD; 2019, 2; 43-54
    1233-9717
    Pojawia się w:
    Nurt SVD
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Złe niewiasty w bajkach Biernata z Lublina
    Autorzy:
    Wiśniewska, Halina
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/607882.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    Biernat of Lublin
    fables
    old Polish literature
    Renaissance
    Biernat z Lublina
    bajki
    literatura staropolska
    renesans
    Opis:
    The author shows how Biernat of Lublin (1465–1529) describes women from the 16th and 17th century. He wrote only 27 times about women, but always negatively. The writer criticised whoresfor the first time in Polish literature for being greedy and untrue. He created a feminine image which today is an element of stereotype.
    Zamierzamy przedstawić, jak Biernat z Lublina (1465–1529) pisze w bajkach (210) o kobietach. Stwierdzamy, że pisze rzadko (27 haseł) i ocenia je negatywnie. Panna to pochodnia ognista, mężatki krytykuje za złości, gadulstwo, zdrady małżeńskie i miłość do męża tylko do pogrzebu. Po raz pierwszy w polszczyźnie krytykuje miłośnice / kurwy za chciwość finansową i fałszywe, słodkiesłowa do młodzieńców, paniców, gamratów.W bajkach ezopowych Biernata mamy więc kontynuację prześmiewczego, złośliwego, krytycznego obrazu niewiasty, co jako stereotyp trwa do dzisiaj.
    Źródło:
    Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia; 2013, 31
    0239-426X
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Sielskie bytowanie szlachty a stanowe powinności rycerskie w świetle staropolskiej poezji ziemiańskiej
    Autorzy:
    Krzywy, Roman
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2028470.pdf
    Data publikacji:
    2022-01-11
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
    Tematy:
    literatura staropolska
    poezja ziemiańska
    etos rycerski
    szlachta polska
    old Polish literature
    landowning poetry
    knightly ethos
    Polish nobility
    Opis:
    Artykuł omawia stanowiska twórców poezji ziemiańskiej, rzadko ostatnio badanej, wobec militarnych zobowiązań stanu szlacheckiego. Narodziny nurtu w drugiej połowie XVI w. oznaczały zarówno aprobatę dla rolniczego trybu życia, jak i pojawienie się w literaturze staropolskiej konkurencyjnego modelu wobec wzorca rycerskiego. Autor studium, śledząc w porządku chronologicznym wypowiedzi najważniejszych pisarzy ziemiańskich z XVI i XVII w. (Jana Kochanowskiego, Andrzeja Zbylitowskiego, Józefa Domaniewskiego, Stanisława Słupskiego, Władysława Stanisława Jeżowskiego, Zbigniewa Morsztyna, Marcina Borzymowskiego, Wacława Potockiego, Wespazjana Kochowskiego), zamierza ukazać, w jaki sposób piewcy wiejskiej arkadii szlacheckiej odnosili się do etosu militarnego. Zagadnienie to traktowane było dotąd w literaturze przedmiotu jedynie zdawkowo.
    The article discusses the attitudes of the authors of the so-called landowning poetry towards the military obligations of the noble estate, which have rarely been studied recently. The birth of this trend in the second half of the sixteenth century meant both an approval for the agricultural lifestyle and the appearance in Old Polish literature of a model competing with the knightly one. The author of the study, following in chronological order the statements of the most important sixteenthand seventeenth-century writers of this genre (Jan Kochanowski, Andrzej Zbylitowski, Józef Domaniewski, Stanisław Słupski, Władysław Stanisław Jeżowski, Zbigniew Morsztyn, Marcin Borzymowski, Wacław Potocki, Wespazjan Kochowski), intends to indicate how the eulogists of the rural noble arcadia referred to the military ethos. Until now, this issue has been treated in the literature only perfunctory.
    Źródło:
    Odrodzenie i Reformacja w Polsce; 2022, 65; 99-130
    0029-8514
    Pojawia się w:
    Odrodzenie i Reformacja w Polsce
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Recepcja żydowskich rytuałów w staropolskim apokryfie Żywot Pana Jezu Krysta
    Reception of the Jewish Rituals in the Old Polish Apocryphon Żywot Pana Jezu Krysta
    Autorzy:
    Jędrzejczak, Andrzej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/30145234.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Pidion HaBen
    old Polish literature
    apocrypha
    Jews cultic law
    literatura staropolska
    apokryfy
    żydowskie prawo kultowe
    Opis:
    In the presented article I deal with the reception of ancient Jewish rituals by the author of the Old Polish apocryphon Żywot Pana Jezu Krysta. These are two celebrations closely related to the birth of a male descendant: the offering of the newborn and the cleansing of the mother from cultic impurity. The aim of the article is to indicate the manner in which this reception took place, as well as its theological consequences for medieval Mariology.
    Źródło:
    Poznańskie Studia Teologiczne; 2022, 41; 313-332
    0209-3472
    Pojawia się w:
    Poznańskie Studia Teologiczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zegar, bohater legendy miejskiej
    Astronomical clock as a protagonist of an urban legend
    Autorzy:
    Partyka, Joanna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1987141.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
    Tematy:
    astronomical clock
    Jakub Kazimierz Haur
    urban legend
    old Polish literature
    zegar astronomiczny
    legenda miejska
    literatura staropolska
    Opis:
    Jakub Kazimierz Haur w Składzie abo skarbcu (Kraków 1689) w rozdziale poświęconym chronometrom zapisał anegdotę o XV-wiecznym zegarze astronomicznym w kościele Mariackim w Gdańsku. Anegdota ta ma cechy motywu wędrownego, występującego w różnych miejscach i w różnym czasie, co charakterystyczne jest dla legendy miejskiej jako gatunku twórczości folklorystycznej, który dotychczas rozważany był jedynie w odniesieniu do czasów współczesnych. W artykule podjęto próbę interpretacji znanej w Europie opowieści jako legendy miejskiej. Zegar stał się jej bohaterem z uwagi na ważną rolę, jaką odgrywał w przestrzeni miejskiej.
    Jakub Kazimierz Haur in his encyclopedia Skład abo Skarbiec znakomitych sekretów oekonomiej ziemiańskiej (Kraków 1689) in the chapter devoted to chronometers quoted an anecdote about the 15th-century astronomical clock in St Mary’s Church in Gdańsk. The anecdote bears the traits of a recurring motif, which appears in various places and times. It is a kind of urban legend, being a verbal folklore genre, which has so far been considered only in relation to modern times. The clock became its hero due to the important role it played in the city space.
    Źródło:
    Autobiografia Literatura Kultura Media; 2021, 16; 81-91
    2353-8694
    2719-4361
    Pojawia się w:
    Autobiografia Literatura Kultura Media
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Religijność mieszkańców polskich miast w świetle wybranych przekazów piśmiennictwa religijnego XVII i XVIII wieku
    The religiousness of residents of polish towns in the light of selected religious literature of the 17th and 18th century
    Autorzy:
    Łukarska, Beata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/502959.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Wyższe Seminarium Duchowne w Łodzi
    Tematy:
    mieszczaństwo
    literatura staropolska
    obrazy maryjne
    patronat świętych
    the middle class
    Old Polish Literature
    Marian images
    patron saints
    Opis:
    The text presents the most common rites of the above mentioned period. The article is divided into four essential parts, namely: 1) a town in the face of threats, 2) Marian piety in a town, 3) Religious festivals in a town, 4) Pious foundations and confraternities in the town. Excerpts from texts of varied composition, subjects and literary value are an illustration of particular problems. The literary images the author refers to show church events which were important for the Old Polish society. They are indirect evidence that the Old Polish religious ritual with its whole diversity of common piety forms had a clear positive aspect, uniting the whole society in terms of a practiced and cultivated system of values.
    Źródło:
    Łódzkie Studia Teologiczne; 2016, 25, 2; 133-147
    1231-1634
    Pojawia się w:
    Łódzkie Studia Teologiczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O długim trwaniu antologii na przykładzie „Speculum exemplorum”
    On the Longevity of Anthologies: The Case of “Speculum exemplorum”
    Autorzy:
    Piskała, Magdalena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2129176.pdf
    Data publikacji:
    2022-06-12
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
    Tematy:
    antologia
    literatura nowołacińska
    przekład
    literatura staropolska
    kompedium kaznodziejskie
    anthology
    Neo-Latin
    translation
    Old Polish literature
    preachers' comendium
    Opis:
    Artykuł omawia kwestię długiego trwania trzech antologii nowołacińskich. O ich ogromnej popularności w Europie przez cały okres nowożytny zadecydowały nie tylko zawartość, ale przede wszystkim użyteczność wynikająca z prostej i jasnej struktury, pozwalającej na łatwe odnajdywanie treści. Zbiory cytatów, takie jak Manipulus florum Tomasza z Irlandii czy Polyanthea, nie tyle trwały powielane w kolejnych dodrukach, ile żyły dzięki ciągłym zmianom, jakie wprowadzali kolejni redaktorzy uzupełniający i korygujący materiał, a także modyfikujący układ treści oraz porządkujący je z pomocą kolejnych użytecznych indeksów. Na tym tle wyróżnia się kompendium kaznodziejskie zatytułowane Speculum exemplorum. Mimo swej średniowiecznej proweniencji odrodziło się dzięki redakcji jezuity Joannesa Majora. Wciąż drukowane i poszerzane zyskało też nową odsłonę za sprawą tłumaczenia Szymona Wysockiego, które dzięki kolejnym wydaniom i nowym redakcjom nie tylko stało się ważnym i długotrwałym zjawiskiem w literaturze staropolskiej, ale też otworzyło drogę adaptacjom w językach wschodniosłowiańskich.
    The article discusses a long-standing presence of three Neo-Latin anthologies. The popularity they enjoyed across Europe throughout the whole early modern period can be attributed not only to their content but most of all to the usefulness that stemmed from a clear and intelligible structure that enabled readers to find the subject matter they were looking for with hardly any effort. The most popular anthologies of quotations such as Manipulus florum by Thomas of Ireland or Polyanthea not so much endured in more or less the same form as a result of consecutive editions but rather lived as a consequence of changes made by their successive editors who kept supplementing and amending the content, modifying the composition and making the anthologies more and more orderly by adding new practical indices. One striking example of this is a preachers’ compendium Speculum exemplorum. Despite its medieval origin, it re-emerged and gained popularity thanks to its 17th-century editor, the Jesuit Johannes Major. Being continually published, altered and expanded, it gained yet another life through Szymon Wysocki’s translation into Polish. This particular edition led a life of its own and following its new editions and further publications, it became a significant and a long-lasting phenomenon in the Old Polish literature that inspired further adaptations in the East Slavic languages.
    Źródło:
    Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo; 2022, 12 (15); 45-59
    2084-6045
    2658-2503
    Pojawia się w:
    Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Współczesne metody badań nad staropolską literaturą religijną
    Contemporary Methods of Study on Old-Polish Religious Literature
    Autorzy:
    Hanusiewicz-Lavallee, Mirosława
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1945420.pdf
    Data publikacji:
    2008
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    literatura staropolska
    metoda
    badania historycznoliterackie
    religijność
    konfesyjność
    Old-Polish literature
    method
    historical and literary studies
    religiousness
    confessional character
    Opis:
    This paper reviews the methods applied in the studies on Old-Polish religious literature. The author is sceptical about the usefulness of historical and literary analyses in the studies on the actual religious attitudes. She states that the methods of the history of literature serve mainly to unveil the sources and structures of religious culture; she stresses that the use of intertextual methods is particularly effective in the most recent works. She also emphasises that need for a better recognition of the specific genres of Old-Polish religious literature and the types of writing (sermons, postillas, hagiographies, and religious epic), and she distances herself from such categories (more and more often found in studies) as metaphysical, meditative, and mystic literature. She points at difficulties in their definition, and stresses that their scope if blurred.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2008, 56, 1; 17-37
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Substrat jako fundament konwencjonalizacji wtórnej sielanki staropolskiej
    Substrate as the Foundation of the Secondary Conventionalization of the Old Polish Idyll
    Autorzy:
    Rał-Niemeczek, Roksana
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2057299.pdf
    Data publikacji:
    2022-06-29
    Wydawca:
    Akademia Ignatianum w Krakowie
    Tematy:
    konwencjonalizacja
    sielanka
    substrat gatunkowy
    dwupłaszczyznowa kompozycja
    literatura staropolska
    conventionalization
    idyll
    species
    substrate
    two-plane composition
    Old Polish Literature
    Opis:
    Artykuł pt. Substrat jako fundament konwencjonalizacji wtórnej staropolskiej sielanki jest analizą najważniejszej zasady tworzącej konwencję tego gatunku, a mianowicie reguły dwupłaszczyznowości kompozycyjnej. Autorka na przykładach utworów takich poetów, jak: Szymon Szymonowicz, Szymon Zimorowicz, Jan Gawiński, Samuel Twardowski czy Adrian Wieszczycki omawia etap kształtowania się konwencji gatunku sielankowego. Następnie ukazuje zależność pomiędzy zmianami w warunkach literackich i kulturowych oraz tych, które zaszły w percepcji czytelników, a ich wpływem na ewolucję ustalonej konwencji. Obserwowane zmiany w obrębie konwencji zostały opracowane w odniesieniu do koncepcji substratu gatunkowego jako podstawy źródłowej powstania konwencji wtórnej gatunku idyllicznego.
    The article titled is an analysis of the most important principle forming the convention of the genre, namely: the rule of a compositional two-plane. The author, using the examples of works by poets such as: Sz. Szymonowicz, Sz. Zimorowicz, J. Gawiński, S. Twardowski or A. Wieszczycki discusses the stage of forming the convention of the idyllic genre. Then he shows the relationship between changes in literary and cultural conditions as well as in the perception of readers on top of their influence on the transformation of the established convention. The changes observed within the convention were developed based on the concept of a species substrate as the basis for the formation of the secondary convention of the idyll.
    Źródło:
    Perspektywy Kultury; 2022, 37, 2; 131-150
    2081-1446
    2719-8014
    Pojawia się w:
    Perspektywy Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Lucjan Rydel jako badacz i wydawca literatury dawnej – dzieje edycji "Jerozolimy wyzwolonej" Torquata Tassa w przekładzie Piotra Kochanowskiego (Kraków 1902–1903)
    Lucjan Rydel as a researcher and publisher of Old Polish literature - the edition of Torquato Tasso's 'Gerusalemme liberate', translated by Piotr Kochanowski (Kraków 1902-1903)
    Autorzy:
    Kacprzak, Marta M.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/938352.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
    Tematy:
    edytorstwo
    historia
    dramat
    literatura staropolska
    recenzja XIX wiek
    publishing
    history
    drama
    Old Polish literature
    recepction
    the 19th century
    Opis:
    The article discusses the research and editing work of Lucjan Rydel related to the Old Polish literature – the two-volume edition of Torquato Tasso’s Gerusalemme liberata, translated by Piotr Kochanowski as Goffred albo Jeruzalem wyzwolona, prepared by Rydel and published in Krakow in 1902–1903 by Polish Academy of Arts and Sciences in the series Biblioteka [96] Marta M. Kacprzak Pisarzów Polskich (Polish Writers’ Library). It is the result of Rydel’s research on the life and work of Piotr Kochanowski – Jan Kochanowski’s nephew, Renaissance poet, Polish translator of Ariosto and Tasso. In the Biblioteka Pisarzów Polskich it was planned to publish, in addition to Goffred, a 5-volume edition of Ariosto’s Orlando furioso translated by Piotr Kochanowski and a monograph on Kochanowski. Rydel’s materials for these books were lost during World War II, but they are known from the accounts of Józef Tretiak and Roman Pollak. Rydel’s edition of Goffred was critically reviewed by Adam Antoni Kryński, Ignacy Chrzanowski and Aleksander Brückner.
    Źródło:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria; 2019, 19; 79-96
    2081-1853
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Batalia „szklanej rury”. Współzawodnictwo „starego” i „nowego” w debacie wokół doświadczeń z próżnią z 1647 roku
    Battle of the „glass pipe”. Struggle between the „old” and „new” in the debate around experiments with vacuum dating to 1647
    Autorzy:
    Kołos, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1041658.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    the history of science
    Old-Polish literature
    vacuum
    physics
    the philosophy of nature
    the 17th century
    Aristotle
    Valeriano Magni
    Opis:
    The article addresses the issue of one of the more intense and captivating European scientific disputes, likewise common to Poland, in the era of the seventeenth-century transformation of knowledge formation, which centered around the possibility of the existence of vacuum, and which culminated in 1647. The fundamental aim of the article comes down to an attempt to determine a position in the scientific-cognitive debate, from which the pro and anti-Polish and European representatives of The Republic of Letters (Respublica literaria)  could voice their opinions. In the course of the analysis of the mid-seventeenth century scientific discourse, the reflections of Valeriano Magni, Torricelli, Jan Brożek, Wojciech Wijuk Kojałowicz, Blaise Pascal, Giovanni Elefantuzzi, Jacob Pierius, and Pierre Guiffart are subjected to close scrutiny. From the perspective of contextualism in the history of science, experiments demonstrating the existence of vacuum are perceived as anomalies that fall into the crisis of normal science, largely based on Aristotle’s physics. The conflict between the old and the new is not, however, presented as a battle of progression with epigonism, but merely as a contest between opposing individual views and the concept of science, which before the formation of the new paradigm was accompanied by ambiguous verification criteria.
    Źródło:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka; 2017, 31; 167-190
    1233-8680
    2450-4947
    Pojawia się w:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Praktyczne wskazania dla życia osobistego i społecznego w wybranych tekstach literatury religijnej XVII – poł. XVIII wieku
    Practical Guidance on Personal and Social Life in Selected Texts of Religious Literature of the 17th and Mid 18th Century
    Autorzy:
    Łukarsk, Beata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/558383.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Gdańskie Seminarium Duchowne
    Tematy:
    barok
    historia duchowości
    historia literatury
    literatura staropolska
    literatura kościelna
    literatura ascetyczna
    Baroque
    history of spirituality
    history of literature
    Old Polish literature
    ecclesiastical literature
    ascetic literature
    Opis:
    Tekst jest omówieniem wybranych przekazów źródłowych powstałych u schyłku epoki staropolskiej, to jest od siedemnastego do połowy osiemnastego stulecia. Przywoływane druki należą do tego działu ówczesnej twórczości, który ująć można we wspólnej nazwie piśmiennictwa religijnego. Jest to spuścizna kulturowa licznie reprezentowana zarówno w ilości tytułów, jak i formalnej ich różnorodności. Wśród odnotowanych edycji nie ma jednak traktatów naukowych. W rodzimym planie wydawniczym u schyłku doby staropolskiej spotykamy ich zresztą niewiele. Większość analizowanych zapisów stanowi natomiast literatura o charakterystycznym odziaływaniu duszpasterskim, mianowicie: ascetyka, moralistyka, literatura kaznodziejska. Wpisany w strukturę przekazu większości owych utworów szeroki adres wydawniczy i możliwie najbardziej powszechne ich przeznaczenie determinują zarówno kształt literacki wypowiedzi, jak i sposób komunikowania się z odbiorcami. Poza tym przeważająca część cytowanych w szczegółowych rozważaniach historycznych zapisów nosi wyraźne znamiona formalnego i językowego uproszczenia. Ich cechą charakterystyczną jest wyraźnie perswazyjnie ukierunkowanie. W konsekwencji autorzy ujawniają w sferze czytelnych zamierzeń twórczych obecność programowo potraktowanej tendencji dydaktycznego oddziaływania. Wpisana w historyczny przekaz uniwersalność pouczeń etycznych i moralnych umożliwia ich odczytywanie poza granicami reprezentowanej wspólnoty wyznaniowej. Sytuuje je także poza obecnym w nich horyzontem czasowym. Ich uniwersalizm budują refleksje oparte na wspólnocie powszechnie przyjętego i akceptowanego humanizmu. Pouczenia te definiują takie wartości, jak: prawda, pokora, szczerość. Podejmują istotne dla pojedynczego człowieka i dla całego społeczeństwa zagadnienia: relacji do drugiej osoby, poczucia własnej godności, prawidłowej samooceny, współczującej relacji do innych, objawiającej się w chęci niesienia praktycznej pomocy. Wskazania zawierają także zaakcentowany kontekst religijny, opisując warunki przekonującego świadectwa wyznawanej wiary. W części omawiającej problemy natury społecznej znalazły się teksty odnoszące się do problematyki wartości pracy, sprawiedliwego i uczciwego wynagradzania. W ostatnim rozdziale pouczenia staropolskich pisarzy religijnych odnoszą się do wybranych problemów życia małżeńskiego i rodzinnego.
    The text is an attempt to describe selected source materials produced at the end of the Old Polish period, that is from the 17th and mid 18th century. However, among original records there are no treatises of a scientific nature. The list of historical publications described as religious literature includes all titles. The publications attracted a wide circle of readers and in particular determined their universal purpose as both literary forms and as ways of communicating with readers. Most of them exhibit clear formal and linguistic simplifications. Moreover, the widespread educational dimension is a characteristic feature of the Polish Baroque literature under discussion. When it becomes part of a historical tradition, the universality of ethical and moral advice enables us to read the recommendations of church writers of the time in a wider perspective than that of the represented religious community (universal values based on a commonly accepted foundation of humanity, independent of a religious affiliation and time perspective). The advice of Polish Baroque writers emphasizes such values as truth, humility and honesty. They raise issues of importance to both the individual and to society, such as relationships with other people, the sense of one’s own dignity, appropriate self-esteem, and a compassionate attitude to others manifested by a desire to help them. They also provide some recommendations in the religious context, describing the conditions of a convincing proof of one’s practised faith. In the section discussing issues of a social nature, texts referring to questions of the value of work and the matter of fair and honest remuneration are considered. In the last section the advice of Old Polish religious writers on selected problems of marriage and family life is discussed.
    Źródło:
    Studia Gdańskie; 2015, 36; 205-218
    0137-4338
    Pojawia się w:
    Studia Gdańskie
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Apokryficzna apokalipsa Rzeczypospolitej, czyli jak Facies perturbatae et afflictae Reipublicae Jana Dymitra Solikowskiego przeistoczyła się w Apocalipsis Stanislai Orechovii
    The Apocryphal Apocalypsis of the Republic. How Jan Dymitr Solikowski’s Facies perturbatae et afflictae Reipublicae became the Apocalipsis Stanislai Orechovii
    Autorzy:
    Wolak, Jakub
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31018150.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
    Tematy:
    book history
    apocalypse
    Jan Dymitr Solikowski
    Stanisław Orzechowski
    Polish republicanism
    Old-Polish literature
    neo-Latin literature
    historia książki
    apokalipsa
    republikanizm szlachecki
    literatura staropolska
    literatura neołacińska
    Opis:
    Przedmiotem artykułu jest rekonstrukcja historii tekstu Facies perturbatae et afflictae Reipublicae, napisanego w 1564 r. przez sekretarza królewskiego Jana Dymitra Solikowskiego. Dyskutowane są okoliczności jego powstania, historia druku, a także przyczyny jego atrybucji Stanisławowi Orzechowskiemu oraz jego związki z pismami tegoż. Analizy historyczno-filologiczne pozwalają określić ramy funkcjonowania owego tekstu w obrębie szeroko rozumianej ideologii szlacheckiej od czasu jego powstania do początku czwartej dekady XVII w.
    The paper reconstructs the history of the text entitled Facies perturbatae et afflictae Reipublicae, written in 1564 by Jan Dymitr Solikowski, a secretary to Sigismundus Augustus, King of Poland and Grand Duke of Lithuania. Research focuses on its origin, publication history, the causes of its attribution to Stanisław Orzechowski and the connections between this text and Orzechowski’s works. The historical and philological analyses presented in the article made it possible to speculate on how the studied text functioned within the broadly understood Polish nobles’ ideology and how its various interpretations were associated with political phenomena from the text’s creation until the 1630s.
    Źródło:
    Odrodzenie i Reformacja w Polsce; 2023, 66; 35-76
    0029-8514
    Pojawia się w:
    Odrodzenie i Reformacja w Polsce
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Duch Święty w tekstach polskiego średniowiecza o poczęciu Matki Bożej
    The Holy Spirit in the Texts About the Conception of Blessed Virgin Mary of Medieval Poland
    Autorzy:
    Janus, Katarzyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1601076.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
    Tematy:
    poczęcie Matki Bożej
    średniowiecze
    Duch Święty
    literatura staropolska
    Conception of the Blessed Virgin
    Middle Ages
    Holy Spirit
    Old-Polish Literature
    Opis:
    Tajemnica poczęcia Matki Bożej zajmuje szczególne miejsce zarówno w średniowiecznych teologicznych traktatach, jak i utworach literackich, stanowiących świadectwo wiary. W tekstach dają się zauważyć echa żywego w średniowieczu makulistyczno-immakulistycznego dyskursu. Związane z polską kulturą religijną, proza i poezja tego czasu obfitują w refleksje dotyczące obecności trzeciej Osoby Trójcy w tajemnicy poczęcia Matki Bożej. Kwestie teologiczne nie wpływają jednak na sposób ekspresji utworów podejmujących tematykę poczęcia, wpisujących się w swoisty fenomen, jakim jest polska średniowieczna pobożność maryjna. Duch Święty odgrywa w tych tekstach podwójną rolę: jest obecny w wydarzeniu zbawczym i jest niezbędny w usposobieniu ludzi do przyjęcia prawdy.
    The paper presents some of medieval works in which the Holy Spirit’s motif connected with the conception of the Blessed Virgin Mary is emphasized. They are prayer books, liturgical sequences, sermons, liturgical documents , poetry written in Latin and in Polish. The doctrine of the Immaculate Conception was a matter of dispute in the Middle Ages. In the first part of this article an attempt is made to show the fragments of the works of the Church Fathers, divided in two factions, maculists and immaculists. The paper presents fragments relating to the mystery of the conception of the Blessed Virgin Mary from treaties of St Bernard and St Thomas Aquinas, who did not see any theological justification for the idea of immaculate conception and Eadmer of Canterbury secretary to St Anselm, presenting an argument from congruity that Mary was free from original sin. In the second part the literary works are analyzed. In the article special attention is paid to the explanation of theological contexts of presented works and to the showing of literary skill, biblical erudition and religious consciousness of medieval authors.
    Źródło:
    Teologia w Polsce; 2014, 8, 2; 127-140
    1732-4572
    Pojawia się w:
    Teologia w Polsce
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Tytuły maryjne w wybranych utworach literatury religijnej polskiego baroku
    Marian titles in the chosen texts of the Polish baroque religious literature
    Autorzy:
    Łukarska, Beata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/559077.pdf
    Data publikacji:
    2012
    Wydawca:
    Gdańskie Seminarium Duchowne
    Tematy:
    literatura staropolska
    Mariologia
    historia duchowości
    obrazy maryjne
    kaznodziejstwo barokowe
    literatura kościelna
    ecclesiastical literature
    history of spirituality
    Marian paintings
    Mariology
    preaching
    Old-Polish literature
    Opis:
    Tekst odwołuje się do wiedzy o tradycjach religijnych historycznej Polski. W sposób szczególny skupia się na historycznych aspektach kultu maryjnego, a dokładnie takich jego elementach jak: kult obrazów i cudownych maryjnych miejsc, narodowy patronat Najświętszej Maryi Panny oraz praktyka tzw. maryjnego niewolnictwa. Od strony literackiej, prezentowany temat odnosi się do podstawowej charakterystyki piśmiennictwa baroku. Posługiwanie się bowiem obrazowym lub symbolicznym sposobem opisu osoby albo przedmiotu było w tym czasie, tj. w XVII i XVIII w., zasadniczym wymogiem artystyczności dzieł literackich. Wśród źródeł przywołano: teksty kaznodziejskie, traktaty ascetyczne oraz fragmenty poetyckie. Artykuł składa się z kilku części. W części pierwszej zebrane zostały tytuły wyrażające chwałę Najświętszej Maryi Panny. Część druga zawiera obrazy ilustrujące relację Maryi do Boga i Chrystusa. Część trzecia obrazuje maryjną opiekę nad człowiekiem. Ostatnia, czwarta, zbiera tytuły wyrażające opiekę Maryi nad historyczną społecznością Polaków.
    The text relates to the knowledge of religious traditions in the history of Poland. It focuses especially on historical aspects of Marian cult, in particular on such aspects as paintings cult, miraculous Marian places, State patronage of the Blessed Virgin Mary, as well as on the practice of the so called Marian slavery. From the literary point of view, the topic refers to the basic characteristic of the Baroque writing. Use of illustrative and symbolic manner to describe a person or an object was then, that is in 17th and 18th century, fundamental requirement for artistic literary writings. Sources refer to preacher texts, ascetic treatises and fragments of the poems. The article consists of few parts. The first part covers titles referring to the glory of the Blessed Virgin Mary. The second part consists of paintings illustrating Mary’s attitude to God and Christ. The third part re;ects the Marian care for a human being. The last, fourth part consists of titles referring to Mary’s care for the Polish historical community.
    Źródło:
    Studia Gdańskie; 2012, 31; 389-399
    0137-4338
    Pojawia się w:
    Studia Gdańskie
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dziewiętnastowieczne edycje literatury staropolskiej a światopogląd polskiego modernizmu. Rekonesans
    Nineteenth-century editions of Old Polish literature and the worldview of Polish modernism. A reconnaissance
    Autorzy:
    Kacprzak, Marta M
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/967380.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    Old Polish literature – reception
    editing – history
    story of the book – nineteenth century
    literatura staropolska – recepcja
    edytorstwo – historia
    historia książki – xix wiek
    Opis:
    1890–1918 was a time of intensive development of editorial works on literary texts, continuing workshop and ideological explorations in publishing work that started in the early nineteenth century. Chief editorial tasks and objectives were defined, principles were developed and a growing number of new editions of Old Polish works were made available. Did introducing them into readership and social awareness contributed to changing the outlook of the modernist era? Did historical phenomena, national traditions and myths found in traditional Polish literary works became a component of the modernist worldview thanks to those editions? The article is an invitation to examine an important aspect of publishing movement of 1890–1918, arguing that finding an answer to the question about the place of editions of Old Polish literature in the cultural and literary life as well as intellectual and artistic profile of Polish modernism may contribute to its specificity being recognised within European culture.
    Źródło:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica; 2016, 33, 3
    1505-9057
    2353-1908
    Pojawia się w:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Od czytań do odczytań. Dwieście lat przemian w metodologii badań nad literaturą staropolską
    From readings to readings. 200 years of evolutions in methodological research in Old Polish Literature
    Autorzy:
    Kuran, Michał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/649925.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    metodologia badań literackich
    literatura staropolska
    historia badań literackich
    methodology of literary research
    of the Old Polish literature
    history of literary research
    Opis:
    The study is the first part of two-volume review of research methodologies, with the help of which in the last two hundred years the works of Old Polish writers, especially Samuel Twardowski, Marcin Paszkowski, Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, Piotr Skarga and Wespazjan Kochowski and others were read and interpreted. I took a look at the history of methodology from the first decades of the 19th century until the outbreak of World War II. The starting point of the study are deliberations devoted to the notion of masterfulness and the rules of shaping the canon of Old Polish literature. After the withdrawal of Rhetoric as the native methodology, with the participation of Old Polish texts, the instruments used to read them became leading in individual periods of literature ideologies and philosophical currents. Thus, the historical interpretation of the literary work was abandoned in favor of adaptive interpretation. I took a look at the works from the panoramas showing the review of the entire Old Polish literature to detailed dissertations, studies, sketches and contributions. These studies took the form of annotated bibliographical lists, historical and literary syntheses, monographs of genres and works of individual authors. The scholars of the Enlightenment were primarily using the bio-bibliographic method. They were trying to give a view to the whole history of Polish literature. The beginnings of the history of Polish literature are connected with concern to the high quality of the Polish literary language. The critical view of literary works is interlaced with the prospect of literature as a tool for teaching history, because in writing could be noticed the so-called state of the nation’s spirit. Examined are structure and style of the works, their impact on collective emotions on the ethical layer and in the sphere of the imagination. Historiosophy played a leading role in shaping the methodology. The analysis includes views and methods of reading literary works used among others by Feliks Bentkowski, Eusebius Słowacki, Kazimierz Brodziński, Adam Mickiewicz, Wacław Aleksander Maciejowski (who based his vision of Old literature on the concept of Hegelian three phrases: folk, national and national-folk), Piotr Chmielowski and Bronisław Chlebowski (both represented Positivistic genetism, the second scientist also used anthropogeographic concept of Karl Ritter), Alexander Brückner, Stanisław Turowski, Ignacy Chrzanowski and Juliusz Nowak-Dłużewski who entered the post-war period. The review presents that for the former researchers more important than the autonomous value of the Old Polish work was functioning of its message according to the needs of the readers of modern times. We owe the work of former scholars preservation of the Old Polish writers’ output for the following generations.
    Studium stanowi część pierwszą dwuczęściowego przeglądu metodologii badawczych, z których pomocą w ciągu minionych dwustu lat odczytywano i interpretowano utwory literatów staropolskich, szczególnie Samuela Twardowskiego, Marcina Paszkowskiego, jak również Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Piotra Skargi i Wespazjana Kochowskiego oraz innych. Oglądem objąłem dzieje metodologii od pierwszych dziesięcioleci XIX wieku po wybuch II wojny światowej. Punkt wyjścia stanowią rozważania poświęcone pojęciu arcydzielności oraz regułom kształtowania się kanonu literatury staropolskiej. Jego wyłonienie dokonało się w czasach, gdy dominowało wartościowanie dzieła literackiego. Po odsunięciu retoryki jako macierzystej metodologii, z której udziałem powstawały teksty staropolskie, instrumentarium służącym do ich odczytania stały się wiodące w poszczególnych okresach literackich ideologie i prądy filozoficzne. Porzucono więc interpretację historyczną dzieła literackiego na rzecz interpretacji adaptacyjnej. Oglądem objąłem prace od panoram ukazujących przegląd całego piśmiennictwa staropolskiego po szczegółowe rozprawy, studia, szkice i przyczynki. Opracowania te przybierały formę opatrzonych adnotacjami spisów bibliograficznych, syntez historycznoliterackich, monografii gatunków oraz twórczości poszczególnych autorów. Uczeni doby oświecenia posługiwali się przede wszystkim metodą bio-bibliograficzną. Dążyli do tego, by objąć oglądem całość dziejów literatury polskiej. Początki historii literatury polskiej wiążą się z troską o wysoką jakość literackiej polszczyzny. Krytyczny ogląd dzieł literackich przeplata się z postrzeganiem literatury jako narzędzia nauczania historii, ponieważ w dziełach piśmienniczych dał o sobie znać tzw. stan ducha narodu. Bada się strukturę i styl dzieł, ich oddziaływanie na zbiorowe emocje w warstwie etycznej i w sferze wyobraźni. Znaczącą rolę w kształtowaniu metodologii odgrywała historiozofia. Oglądem objęto poglądy i metody czytania dzieł literackich stosowane m.in. przez Feliksa Bentkowskiego, Euzebiusza Słowackiego, Kazimierza Brodzińskiego, Adama Mickiewicza, Wacława Aleksandra Maciejowskiego (który swą wizję literatury dawnej oparł na koncepcji heglowskich trzech zwrotów: ludowego, narodowego i narodowo-ludowego), Piotra Chmielowskiego, Bronisława Chlebowskiego (obaj reprezentują pozytywistyczny genetyzm, drugi z nich sięgnął dodatkowo do antropogeograficznej koncepcji Karla Rittera), Aleksandra Brücknera, Stanisława Turowskiego, Ignacego Chrzanowskiego i wkraczającego w okres powojenny Juliusza Nowaka-Dłużewskiego. Przegląd uświadamia, że dla dawnych badaczy nie liczyła się autonomiczna wartość dzieła staropolskiego, lecz funkcjonalizacja jego przesłania wedle potrzeb obowiązujących w czasach współczesnych czytającym. Pracy dawnych uczonych zawdzięczamy zachowanie dorobku literatów staropolskich dla kolejnych pokoleń.
    Źródło:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica; 2019, 53, 2; 139-186
    1505-9057
    2353-1908
    Pojawia się w:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Old Polish Writers and Freedom of Expression. Reconnaissance
    Pisarze staropolscy a wolność wypowiedzi. Rekonesans
    Autorzy:
    Koehler, Krzysztof
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1038794.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Akademia Ignatianum w Krakowie
    Tematy:
    wolność
    niezależność twórcy
    literatura staropolska
    kultura szlachecka
    Jan Kochanowski
    Wespazjan Kochowski
    Jan Chryzostom Pasek
    liberty
    literary freedom
    old Polish literature
    Polish nobility culture
    Opis:
    The paper discusses the question of freedom of speech as an important topic in old Polish literature. The author considers the problem of whether freedom of speech was one of civil liberties recognized by old Polish writers as characteristic for the political consciousness of the nobility in the early modern era. Discussing several cases (Franciszek Karpiński, Wespazjan Kochowski, Jan Chryzostom Pasek, and Stanisław Orzechowski), the author indicates the inalienable relationship between the awareness of freedom of speech and the old nobility’s moral sentiments.
    W pracy omawiane jest zagadnienie wolności wypowiedzi jako tematu w literaturze staropolskiej. Autor rozważa zagadnienie, czy wolność wypowiedzi to jedna z dostrzegalnych przez pisarzy staropolskich wolności obywatelskich, charakterystycznych dla świadomości politycznej szlachty. Omawiając kilka przypadków (Franciszek Karpiński, Wespazjan Kochowski, Jan Chryzostom Pasek czy Stanisław Orzechowski), autor wskazuje na niezbywalną zależność świadomości wolności wypowiedzi i szlacheckiego odczucia moralnego.
    Źródło:
    Perspektywy Kultury; 2019, 27, 4; 153-168
    2081-1446
    2719-8014
    Pojawia się w:
    Perspektywy Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Postaci kobiece w sztukach jezuickich od połowy XVIII wieku – na wybranych przykładach
    Female characters in the Jesuits’ plays since the second half of 18th century – on selected examples
    Autorzy:
    Mieszek, Małgorzata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/649911.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    Dramat jezuicki XVIII w.
    literatura staropolska
    postacie kobiece w dramacie
    Jesuit Drama 18 c.
    Old-Polish literature
    female figures in drama
    Opis:
    The article discusses selected Jesuit plays from the mid-18th century, in which there are female figures, contrary to the rules adopted at the end of the 16th century (Ratio studiorum). The analysis of the works was preceded by theoretical considerations on the attitude of the Jesuits to women’s roles. Polemical theoretical statements and the introduction of playwrights to the tragedies in which they justified the lack of female figures were reminded. The analysis showed that the heroines of collegiate art could be allegories, personifications or mythological figures. Their actions were most often a symbolic commentary on the main action of the dramas. The efforts of authors translating foreign-language dramas into Polish, aimed at adapting the original to the requirements of collegiate scenes, were also analysed. A significant part of the article consists of an analysis of several texts in which female roles appeared. Intentional dramaturgy has been presented, consisting of elevating female figures and constructing them on the basis of models known from male roles.
    Artykuł omawia wybrane sztuki jezuickie z połowy XVIII w., w których występują postaci kobiece, wbrew przyjętym pod koniec XVI w. regułom (Ratio studiorum). Analiza utworów poprzedzona została rozważaniami teoretycznymi na temat stosunku jezuitów do ról kobiecych. Przypomniano wypowiedzi teoretyczne o charakterze polemicznym, wstępy dramaturgów do tragedii, w których uzasadniali oni brak postaci kobiecych. Analiza pokazała, że bohaterkami sztuk kolegiackich mogły być alegorie, personifikacje czy postaci mitologiczne. Ich działania stanowiły najczęściej symboliczny komentarz do akcji głównej dramatów. Prześledzono też zabiegi autorów tłumaczących obcojęzyczne dramaty na język polski, mające na celu dostosowanie pierwowzorów do wymogów scen kolegiackich. Znaczną część artykułu wypełnia analiza kilku tekstów, w których pojawiły się role żeńskie. Ukazano celowe zabiegi dramaturgów polegających na uwznioślaniu postaci kobiecych oraz konstruowaniu ich w oparciu o schematy znane z ról męskich.
    Źródło:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica; 2019, 53, 2; 287-315
    1505-9057
    2353-1908
    Pojawia się w:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Między nauką a biblioteką? Profesor Józef Przyborowski, bibliotekarz Biblioteki Ordynacji Zamojskiej, i jego publikacje o dawnej literaturze i książce
    Between the study and library? Professor Józef Przyborowski, the librarian of the Zamoyski Family Fee Tail Library, and his works on Old Polish literature and books
    Autorzy:
    Kacprzak, Marta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2012791.pdf
    Data publikacji:
    2018-06-03
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
    Tematy:
    Józef Przyborowski
    Biblioteka Ordynacji Zamojskiej w Warszawie
    literatura staropolska
    edytorstwo
    Zamoyski Family Fee Tail Library in Warsaw
    Old Polish literature
    publishig
    Opis:
    In 1872 Józef Przyborowski (1823−1896) was appointed the director of the Zamoyski Family Fee Tail Library (Biblioteka Ordynacji Zamojskiej, BOZ) in Warsaw. This philologist, historian, numismatist, and archaeologist, former professor of Polish language in the Main School (Szkoła Główna) in Warsaw and the director of its Library, was an expert in the life and works of Jan Kochanowski and the 16th century prints. When working in BOZ (until his death), Przyborowski not only arranged and developed the collections of books and manuscripts, but also transformed it into a workshop for his editorial works and his studies as a historian of literature and bibliography. Przyborowski’s academical and educational publications in the periodicals, encyclopaedias and editions of Old Polish literature were popularising the knowledge of Polish history, literature, culture and library collections. The article presents Przyborowski’s publications, based on the collections of Zamoyski Family Fee Tail Library, and their importance in the history of old books and literature.
    Źródło:
    Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo; 2018, 8(11) cz.2; 109-125
    2084-6045
    2658-2503
    Pojawia się w:
    Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Miejsce tradycji. Refleksja autobiograficzna Wilhelminy Zyndram‑Kościałkowskiej
    The location of tradition: Autobiographical reflection of Wilhelmina Zyndram‑Kościałkowska
    Autorzy:
    Osiński, Dawid Maria
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1036367.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-20
    Wydawca:
    Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
    Tematy:
    Wilhelmina Zyndram‑Kościałkowska
    autobiography
    memory
    tradition
    history
    Old Polish Literature and Culture
    collecting
    autobiografia
    pamięć
    tradycja
    historia
    kultura i literatura dawna
    katalogowanie
    Opis:
    The paper is an attempt at showing – through the prism of autobiographical reflection – the location of tradition, as understood by Wilhelmina Zyndram‑Kościałkowska (1844–1926), a translator, writer and literary critic. The notion of location is understood by the author as a particular, restricted, time‑spatial reservoir of meanings, perceived in a broader perspective, that is as a component of a larger whole. The location of tradition is a segment and stage concerning a problem residuum of meanings in culture and history, as well as in the history of thought, which has been located in the space of individual biography of Kościałkowska, constructed with an old hand of the writer and placed as a component of diagnoses in her contemporaneity. The research material includes manuscripts (notebooks with memories and other types of autobiographical archives), deposited in the Lithuanian State Historical Archives in Vilnius (Lietuvos Valstybės Istorijos Archyvas). The author shows various ways of conducting dialogue by the critic with the old tradition (history, politics, culture, portraits of people, literature, art, family history) and the meaning of the location of tradition in the process of recording oneself and one’s contemporaneity by Kościałkowska.
    Źródło:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria; 2020, 20; 263-289
    2081-1853
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Anons kolejnego numeru „Tematów i Kontekstów” – Staropolskie i oświeceniowe piśmiennictwo religijne. Swojskość i uniwersalizm
    The Invitation to Publish in Sixth Issues of „Tematy i Konteksty” entitled Old-Polish and 18th Century Religious Literature. Homeliness and Universalism
    Autorzy:
    Trościński, Grzegorz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/451057.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
    Tematy:
    former religious literature
    Old-Polish literature the Age of Enlightenment
    religious literature
    „Themes and Contexts”
    dawne piśmiennictwo religijne literatura staropolska
    oświecenie
    literatura religijna
    „Tematy i Konteksty”
    Opis:
    In 2014 was published a volume of „Themes and Contexts” dedicated Old-Polish and 18th Century Religious Literature. In the sixth issue of our journal we would like to continue that topic. We are interested in exploring, analyzing and describing the phenomena of homeliness and universality in a former religious literature.
    Źródło:
    Tematy i Konteksty; 2015, 10, 5; 442-443
    2299-8365
    Pojawia się w:
    Tematy i Konteksty
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Some Remarks on the Methodological Compulsions in the Studies on Old-Polish Literature
    Autorzy:
    Czechowicz, Agnieszka
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1807090.pdf
    Data publikacji:
    2019-10-23
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    methodology, Old-Polish literature, reconstruction of the specific character of the time past, elementary repertoire of the rules of text study, researcher’s creative freedom
    Opis:
    The Polish version of the article was published in “Roczniki Humanistyczne,” vol. 56 (2008), issue 1. The paper is a hidden polemic with the texts that have recently been published (not quoted by their names or indicated in the footnotes). These texts have brought forth a diagnosis that there is a delay in terms of methodology with regard to the studies on Old-Polish literature and have postulated their application to the studies on ancient literature. The author formulates her belief that traditional philology is indispensable in the studies on Old-Polish literature with an awareness that there should be a free choice in selecting the method of its interpretation. The text emerges from a protest against the rhetoric of methodological directives formulated under the influence of fashion, ideology, or fatigue with the object of research and from radical distrust to methodological directives as such, and the majority of directives in general.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2018, 66, 1 Selected Papers in English; 93-103
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Początki badań kultury i języka staroobrzędowców w Polsce
    Autorzy:
    Maryniakowa, Irena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/676760.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    Old Believers
    Old Believers in Polish literature 19th and mid-20th centuries
    the Polish Pomeranian Old Believers Orthodox Church
    Opis:
    The origins of culture and language of Old Believers in PolandThe Old Believers – the descendants of Russians who in the middle of the seventeenth century did not accept the reforms of Patriarch Nikon – had to leave their homeland due to persecution. They came to Poland about 300 years ago and in the area of the Old Republic, and they were treated with respect. In the Polish literature, the first mention of them appeared in the mid-nineteenth century, in the writings of Benedykt Tykiel and Karol Mecherzyński. At the beginning of the twentieth century, Karol Dębiński and Alfons Mańkowski also wrote about the Old Believers, and then Wiktor Piotrowicz, Jędrzej Giertych, Stefan Grelewski and Melchior Wańkowicz. In the postwar period, Wiktor Jakubowski conducted research on this community. Research on the Old Believers’ language, a well preserved Russian dialect, was organized by Anatol Mirowicz at the University of Warsaw – numerous works were prepared by Iryda Grek-Pabisowa and Irena Maryniakowa. The interest in the members of what now is called the Polish Pomeranian Old Believers Orthodox Church still continues, and numerous studies about various aspects of their lives are being conducted at the moment. Начало исследований культуры и языка старообрядцев в ПольшеСтарообрядцы, потомки русских, которые в середине семнадцатого века не приняли реформы патриарха Никона, преследовались, покидали родину, переселяясь в другие страны. В Польшу они прибыли около 300 лет назад и были приняты толерантно. В польской письменности первое упоминание о них относится к середине девятнадцатого века, как писали Бенедикт Тыкель и Кароль Мехежински. В начале ХХ века о них писали ксендз Кароль Дембински, ксендз Альфонс Маньковски, Виктор Петрович, Енджей Гертых, ксендз Стефан Грелевски, Мельхиор Ванькович. В послевоенный период старообрядцами, особенно на Мазурии, интересовался Виктор Якубовски. Изучение их родного языка, хорошо сохранившегося русского диалекта, организовал в Варшавском университете Анатоль Мирович. Появился целый ряд работ Ириды Грек-Пабисовой и Ирены Марыняковой. Интерес к старообрядцам в Польше сохраняется – проводятся многочисленные исследования различных аспектов их жизни. 
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2013, 37
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ekspansja habsburska w XVI wieku w świetle dzieł wybranych polskich autorów z pierwszej połowy XVII wieku
    Habsburgian expansion in 16th century in the view of works of chosen Polish authors from the first half of the 17th century
    Autorzy:
    Wajs, Dariusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/564141.pdf
    Data publikacji:
    2019-09-25
    Wydawca:
    Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
    Tematy:
    Habsburgowie
    ekspansja habsburska
    XVI wiek
    Jakub Sobieski
    Albrycht Stanisław Radziwiłł
    Stanisław Kobierzycki
    XVII wiek
    piśmiennictwo staropolskie
    The Habsburgs
    Habsburgian expansion
    16th century
    17th century
    Old Polish literature
    Opis:
    Habsburgowie dzięki korzystnej polityce dynastycznej w ciągu XVI wieku wkroczyli do grona najpotężniejszych rodów panujących Europy. O ile ekspansja w Europie Zachodniej (Bur-gundia, Niderlandy, Hiszpania i jej posiadłości: Neapol, Sycylia, Sardynia, kolonie w Nowym Świecie, północna Italia, Portugalia) udała się Habsburgom praktycznie bezproblemowo, to nie można tego powiedzieć o ekspansji w kierunku Europy Środkowej (Czechy, Węgry, Korona i Litwa). Habsburskie zdobycze w Europie Zachodniej miały władzę dziedziczną, natomiast w Europie Środkowej wspomniane państwa były monarchiami elekcyjnymi. Tą zależność po-między sposobem ekspansji a ustrojem danego państwa zauważyli także polscy autorzy z I połowy XVII wieku: Jakub Sobieski (1591-1646), Albrycht Stanisław Radziwiłł (1593-1656) oraz Stanisław Kobierzycki (ok. 1600-1665). Wszyscy trzej w swoich dziełach z perspektywy stulecia odnosili się do ekspansji habsburskiej w XVI wieku i jej głównych kierunków. O ile Radziwiłł i Sobieski piszą z pozycji kronikarza i głównie przedstawiają faktografię dotyczącą etapów ekspansji Habsburgów w poprzednim stuleciu, to Stanisław Kobierzycki stworzył bardzo cie-kawą własną konstrukcję historiograficzną, którą przedstawił w swoim dziele. Perspektywa czasowa pozwoliła autorom na przedstawienie pełnego obrazu ekspansji w omawianym przez autora okresie, wskazanie jej kierunków i przedstawienie subiektywnych ocen działań habs-burskich w poszczególnych krajach, szczególnie z naciskiem na Węgry, Czechy, Koronę i Litwę.
    Due to the favourable dynastic policy in 16th century, the Habsburgs became one of the most potentruling families of Europe. Even though their expansion on Western Europe (Burgundy, Netherlands, Spain and its properties: Naples, Sicily, Sardinia, New World colonies, northern Italy, Portugal) was all most seamless, it was not this smooth when it comes to expansion on Central Europe (Czechia, Hungary, the Crown and Lithuania). The ruleship in Habsburgs’ trophies of Western Europe was heritable and the mentioned countries of Central Europe were elective monarchies. This relation between a way of expansion and a political system in a certain country was also noticed by Polish authors from the first half of the 17th century: Jakub Sobieski (1591-1646), Albrycht Stanisław Radziwiłł (1593-1656) and Stanisław Kobierzycki (ok. 1600-1665). All three of them were referring to the Habsburgian expansion in the XVI century and its main directions. Radziwiłł and Sobieski were writing from the perspective of a chroni-cler, mostly depicting factual evidence concerning stages of the Habsburg’s expansion in the previous century, Stanisław Kobierzycki created in his work his own, new, interesting histori-ographic construction. The time perspective let the authors show a complete vision of expan-sion, indicate its directions and present a subjective opinions on the Habsburgs’ activities in certain countries, especially in Hungary, Czechia, the Crown and Lithuania.
    Źródło:
    Radzyński Rocznik Humanistyczny; 2019, 17; 9-26
    1643-4374
    Pojawia się w:
    Radzyński Rocznik Humanistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Swojskość i uniwersalizm – z wybranych zagadnień staropolskiego i oświeceniowego piśmiennictwa religijnego
    Familiarity and Universalism – Selected Issues in Old Polish and Enlightenment Religious Literature
    Autorzy:
    Trościński, Grzegorz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/451197.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
    Tematy:
    Old Polish literature
    Enlightenment
    religious literature
    religious writing
    “Tematy i Konteksty”
    authors of issue 6 (11) 2016
    literatura staropolska
    oświecenie
    literatura religijna
    piśmiennictwo religijne
    „Tematy i Konteksty”
    autorzy numeru 6 (11) 2016
    Opis:
    Old Polish and Enlightenment religious literature is a fascinating area of research in past culture. It is still too early to claim comprehensive knowledge of it even though systematic work has been in progress for decades. The present issue of “Tematy i Konteksty” is the second collection of papers focused upon this current in old Polish literature. This issue is devoted to the relations of familiarity and universalism in Old Polish and Enlightenment religious literature. The main emphasis in the papers has been placed upon the Brest Bible and biblical inspirations, homiletics and occasional literature, religious drama, religious confession, mysticism, meditation, religious prints and manuscripts.
    Źródło:
    Tematy i Konteksty; 2016, 6(11); 11-21
    2299-8365
    Pojawia się w:
    Tematy i Konteksty
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zmartwychwstanie Pańskie w norbertańskim rękopisie „Kontemplacyja męki i śmierci Chrystusa Pana [...]” (1662)
    Resurrection of Christ in the manuscript of a Norbertine Sister from the Zwierzyniec convent, “The contemplation of the suffering and death of Christ, our Lord […]” (1662)
    Autorzy:
    Kaczor-Scheitler, Katarzyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/607354.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Resurrection of Christ
    Norbertine Sisters’ Meditations from the Zwierzyniec convent
    17th century manuscript
    Bible
    Old Polish literature
    zmartwychwstanie Pańskie
    medytacje norbertanek zwierzynieckich
    rękopis z XVII wieku
    Biblia
    literatura staropolska.
    Opis:
    The subject of the article is the analysis of 17th century meditations about the Resurrection of Christ included in the manuscript collection of the Norbertine Sisters in Zwierzyniec. The reflection covers the traditions about the triumph of the glorified Lord, the women’s visit to the Lord’s Tomb, the announcement of the Resurrection to the women, Christ offering fish to his disciples, Christ’s meeting with Mary Magdalene and the disciples on their way to Emaus. The mode of presentation of these themes emphasizes a number of dogmas and truths of faith, mostly about the Resurrection of Christ and his divine nature. It is demonstrated in the article that the Norbertine texts were based not only on Gospels, but also on apocryphal sources and emblematic representations. The deliberations clarify that the author probably intended not only to report the course of events, but first of all to give a testimony of faith, to assert the real resurrection of the crucified Christ. An insight into the issue of the Resurrection of Christ in the light of biblical tradition and Old Polish literature is also offered.
    Źródło:
    Poznańskie Studia Teologiczne; 2017, 31; 241-258
    0209-3472
    Pojawia się w:
    Poznańskie Studia Teologiczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Seksualność Paskwaliny, czyli o specyfice poematu Samuela Twardowskiego raz jeszcze
    Sexuality of Paskwalina or about the properties of the poem by Samuel Twardowski once again
    Autorzy:
    Szafrańska, Noemi
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1597355.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich PAN
    Tematy:
    seksualność kobieca
    kobieta w literaturze staropolskiej
    konstrukcja tożsamości
    querelle des femmes
    alegoria
    koncepcja mimesis
    René Girard
    feminizm
    female sexuality
    woman in Old Polish literature
    identity construction
    “querelle des femmes”
    allegory
    mimesis concept
    feminism
    Opis:
    The main purpose of the text is to analyze the problem of sexuality presented in the poem by Samuel Twardowskiof entitled “Nadobna Paskwalina” (“The beautiful Paskwalina”). The analysis was based on previous research: the mimetic concept of René Girard and an attempt at feminist reading of romance. The author shows the process of constructing a woman’s personality on the foundations of admiration on the part of the male sex and confronts it with the traditional model of a woman which dominated in the old ages. The next part of the text presents the relationship between the process of building and collapse of the Paskwalina’s identity according to the concept of René Girard. The heroine’s journey and the significance of the influence of her guides are being analyzed. The poem is interpreted as an extensive commentary by Samuel Twardowski on the observed realities of everyday life of the Catholics, and the finale of this romance as a girardian murder of the heroine’s sexuality, which acquires a transgressive character.
    Źródło:
    Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura; 2019, 2, 11; 21-33
    2449-7339
    Pojawia się w:
    Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Description of the Journey to Vilnius of Sister Mary Magdalene of the Saviour, Anna Żaboklicka, a Discalced Carmelite Nun from Lublin. The First Polish Woman’s Travel Journal from 1638
    Opis drogi do Wilna Marii Magdaleny od Zbawiciela, Anny Żaboklickiej, lubelskiej karmelitanki bosej. Pierwszy polski kobiecy diariusz podróżny z 1638 roku
    Autorzy:
    Nowicka-Struska, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1366586.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    Sister Mary Magdalene of the Saviour
    Old Polish literature
    journal writing
    Discalced Carmelite nuns
    convent
    woman
    Lublin
    Lithuania
    applied literature
    cuisine
    travel
    historiography
    Maria Magdalena od Zbawiciela
    literatura staropolska
    diarystyka
    karmelitanki bose
    zakon
    kobieta
    Litwa
    pisarstwo użytkowe
    kulinaria
    podróż
    historiografia
    Opis:
    The aim of the article is to present the first Polish travel journal written by a woman, a Discalced Carmelite nun based in Lublin, Sister Mary Magdalene of the Saviour [Maria Magdalena od Zbawiciela] (Anna Żaboklicka), who in 1638, set out from Lublin to Lithuania in order to establish a new convent of Discalced Carmelite nuns. It is a unique text in the history of female memoirs and literary output, as it represents a genre of applied literature. Its recognition in the context of diaristic writings fills a lacuna in the research of Old Polish literature. The manuscript is a record of the trip to Vilnius. It combines elements of female private experience with a description of the world steeped in the conviction as to the importance of the mission of expanding the Carmelite Order and bolstering its status through historiographic writing. The Carmelite’s journal served as the origin for the chronicle of the Vilnius convent. The manuscript has been presented in the context of Old Polish memoirist literature with a particular emphasis on the features of travel journals. The text was addressed to the monastic community. It was analysed in terms of its structure, the elements of the setting, and cultural references interesting to the author (especially the cuisine of Lithuania and Podlachia).
    Przedmiotem artykułu jest przedstawienie pierwszego polskiego diariusza podróżnego kobiety, lubelskiej karmelitanki bosej – Marii Magdaleny od Zbawiciela (Anny Żaboklickiej), która wyruszyła z Lublina w podróż na Litwę w 1638 w celu założenia nowego klasztoru karmelitanek bosych. Jest to wyjątkowy w historii memuarystyki i piśmiennictwa kobiecego tekst, należący do pisarstwa użytkowego. Jego przedstawienie w kontekście diarstyki uzupełnia lukę w badaniach nad literaturą staropolską. Rękopis zawiera zapis podróży do Wilna. Manuskrypt łączy elementy kobiecego, prywatnego doznawania i opisu świata z głębokim przeświadczeniem o istotności misji rozszerzania zakonu karmelitańskiego i budowania jego statusu przez piśmiennictwo historiograficzne. Dziennik karmelitanki stał się początkiem kroniki klasztoru wileńskiego. Manuskrypt ukazany został w kontekście pamiętnikarstwa staropolskiego ze szczególnym wskazaniem cech diariuszy podróżnych. Tekst adresowany był do zbiorowości zakonnej. Materiał przeanalizowano pod kątem struktury, elementów świata przedstawionego, informacji kulturowych interesujących dla autorki (zwłaszcza kulinariów litewskich i podlaskich). 
    Źródło:
    Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia; 2020, 38, 2; 27-31
    0239-426X
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Uwagi o przymusach metodologicznych w badaniach nad literaturą staropolską
    Some Remarks on the Methodological Compulsions in the Studies on Old-Polish Literature
    Autorzy:
    Czechowicz, Agnieszka
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1945421.pdf
    Data publikacji:
    2008
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    metodologia
    literatura staropolska
    rekonstrukcja artystycznej specyfiki minionego czasu
    elementarny repertuar reguł badania tekstu
    twórcza wolność badacza
    methodology
    Old-Polish literature
    reconstruction of the specific character of the time past
    elementary repertoire of the rules of the text under study
    researcher’s creative
    Opis:
    The paper is a hidden polemic with the texts that have recently been published (not quoted by their names or indicated in the footnotes). These texts have brought forth a diagnosis that there is a delay in terms of methodology with regard to the studies on Old-Polish literature and have postulated their application to the studies on ancient literature. The author formulates her belief that traditional philology is indispensable in the studies on Old-Polish literature with an awareness that there should be a free choice in selecting the method of its interpretation. These text emerges from a protest against the rhetoric of methodological directives formulated under the influence of fashion, ideology, or fatigue with the object of research and from radical distrust to methodological directives as such, and the majority of directives in general.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2008, 56, 1; 7-16
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wojna o Smoleńsk lat 1632–1634 w drukowanych diariuszach polskich. Struktury relacji i perspektywy narracyjne
    Smolensk War of 1632–1634 in Printed Polish Diaries. Structures of Relation and Narrative Perspectives
    Autorzy:
    Bauer, Marcin
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/968051.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    Old-Polish memoirism
    Diary
    Battle-piece literature
    Narration
    Opis:
    Niniejszy artykuł to pierwsza publikacja oryginalnej wersji tekstu, którego rosyjski przekład w ubiegłym roku ukazał się w miesięczniku „Kraj Smolenskij” (М. Bauer, Osvieszczenie Smolenskoj vojny 1632–1634 godov v polskich dnevnikach. Struktury relacij i narrativnyje pierspektivy, „Kraj smolenskij. Nauczno-populiarnyj zurnal”, 2013 nr 10, s. 16–20)
    Paper discusses three diaries written during the war of 1632–1634 between Polish-Lithuanian Commonwealth and Russia, in which a tzar’s army attempted to retake the Smolensk fortress that was lost 21 years earlier. First of them was conducted by unknown member of king’s Vladislav IV Vasa chancellery, the second is an epistolary diary by Jan Moskorzowski, the secretary and officer of Lithuanian high commander Krzysztof Radziwiłł whose official post-war statement to the Commonwealth’s Seym is the third. Confrontation of these three relations from the same events is an occasion to compare its literary aspects.
    Źródło:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica; 2014, 25, 3
    1505-9057
    2353-1908
    Pojawia się w:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Od egzotyzacji do inspiracji. Mazurscy staroobrzędowcy w polskich narracjach fiction i non-fiction w XX i XXI wieku
    From Exoticization to Inspiration. The Old Believers in Polish Fiction and Non-fiction Narratives of the 20th and 21st Centurie
    Autorzy:
    Szydłowska, Joanna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/444577.pdf
    Data publikacji:
    2019-12-01
    Wydawca:
    Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
    Tematy:
    Old Believers
    cultural memory
    Mazury
    report
    Polish literature
    Opis:
    This paper analyzes the presence of the Old Believers in Polish media and literary discourses of the 21st century. Special focus is placed on the exoticization pro-cedures of otherness with respect to the Old Believers’ communities. Instrumentaliza-tion mechanisms in the following modules are described: national and anthropological, autobiographical, popcultural and eschatological.
    Źródło:
    Acta Neophilologica; 2019, XXI/2; 253-274
    1509-1619
    Pojawia się w:
    Acta Neophilologica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    [Rev.:] Mowy kościelne Fabiana Birkowskiego o świętym Jacku / Orationes Ecclesiasticae Fabiani Bircovii Hyacinthinae, przełożyła Beata Gaj, opracowała Maria Rowińska-Szczepaniak, Uniwersytet Opolski, Instytut Filologii Polskiej, Opole 2007, 52 [2] s., il.
    The Ecclesiastical Speech of Fabian Birkowski about Saint Hyacinth / Orationes Ecclesiasticae Fabiani Bircovii Hyacinthinae
    Autorzy:
    Tytko, Marek Mariusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/441068.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Fundacja Naukowa Katolików Eschaton
    Tematy:
    Fabian Birkowski OP (1566-1635)
    St. Hyacinth Odrowaz (1183-1257)
    The Roman Catholic Church
    sermon
    old Polish literature
    homiletics
    theology
    hagiography
    history of Roman Catholic Church
    Dominicans
    św. Jacek Odrowąż (1183-1257)
    Kościół Rzymsko-Katolicki
    Polska
    kazanie
    literatura staropolska
    homiletyka
    teologia
    hagiografia
    historia Kościoła Rzymskokatolickiego
    Dominikanie
    Opis:
    Książka Mowy kościelne Fabiana Birkowskiego o świętym Jacku (Orationes Ecclesiasticae Fabiani Bircovii Hyacinthiae) w przekładzie z łaciny na język polski dokonanym przez Beatę Gaj oraz w opracowaniu Marii Rowińskiej-Szczepaniak – wprowadza na nowo do kultury polskiej łacińskojęzyczne dzieło kaznodziei królewskiego sprzed czterystu lat. Dominikanin Fabian Birkowski (1566-1636), bakałarz i magister Akademii Krakowskiej, wykładowca literatury greckiej i rzymskiej w tejże Akademii, znany był z mów pogrzebowych z okazji zgonu sławnych osób (np. Jana Zamoyskiego, ks. Piotra Skargi, Jana Karola Chodkiewicza, Bartłomieja Nowodworskiego, króla Zygmunta III Wazy) oraz tzw. ‘mów obozowych’, kierowanych m.in. do rycerstwa w związku z jakąś ważną dla Rzeczypospolitej bitwą. F.Birkowski uczestniczył w wyprawie królewicza Władysława IV pod Chocim ‘na Turka’ oraz wcześniej w jego wyprawie ‘na Moskala’. Żył więc w czasach zajęcia Moskwy przez Polaków na pocz. XVII w., czyli wydarzenia historycznego dotąd bez precedensu. Trzeba przypomnieć, że tylko Polakom w latach 1610-1612 i Napoleonowi Bonapartemu w 1812 r. udało się zająć Moskwę. Fabian Birkowski zwycięstwo chocimskie uczcił kazaniem pt. Panu Bogu podziękowanie za uspokojenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego (1621), był autorem Kazania obozowego o Bogarodzicy (1623). Kazania na niedziele i święta (1628) i Orationes Ecclesiasticae (1622) stanowią zbiory jego mów kościelnych. Dzięki tłumaczeniu Beaty Gaj na jezyk polski czytelnik może się po prawie czterystu latach od powstania dzieła – zapoznać się z treścią wyboru Mów kościelnych w polskim języku literackim. W istocie jest to ważne wydarzenie kulturalne i edytorskie. Książka pt. Mowy kościelne Fabiana Birkowskiego o świętym Jacku (2007) składa się z czterech części. W części pierwszej Maria Rowińska-Szczepaniak w studium pt. Święty Jacek – Patron Królestwa Polskiego (s.VII-XXX) analizuje osobę i dzieło tego polskiego świętego także kontekście trzech mów Fabiana Birkowskiego. Studium zawiera skróconą bibliografię przedmiotu. W części drugiej zaprezentowano faksymile (fotoreprodukcje) tekstu łacińskiego z oryginalnego wydania pt. Fabiani Bircovii, Orationes ecclesiasticae z 1622 r. Są to trzy mowy Birkowskiego po łacinie: 1) Hyacinthina prima, sive de votis religiosis S. Hyacinthi (s. [196-211]), 2) Hyacinthina secunda, sive de itineribus aeternitatis (s. [211-225]), 3) Hyacinthina tertia, sive de ornamentis religiosorum (s. [225-234]). W części trzeciej pt. Fabiana Birkowskiego, Mowy kościelne zawarte też same trzy mowy w tłumaczeniu na język polski: 1) Pierwsza mowa ku czci św. Jacka, czyli o zakonnych ślubach św. Jacka (s. 4-19), 2) Druga mowa ku czci św. Jacka, czyli o drogach do wieczności (s. 19-33), 3) Trzecia mowa ku czci św. Jacka, czyli o zbroi zakonnej (s. 33-42). W części czwartej autorstwa Beaty Gaj pt. „Łaciński” święty Jacek Fabiana Birkowskiego, czyli kilka słów od tłumaczki (s. 43-52) zawarto pogłębioną analizę tłumaczonego dzieła łacińskiego, m.in. kontekstu kulturowego i chwytów retorycznych. Artykuł Beaty Gaj z odniesieniami do kultury antycznej i staropolskiej ukazuje we właściwym świetle historycznym pięknie przyswojone polszczyźnie dzieło F.Birkowskiego. Przekład jest zrozumiały, zadbano o uwspółcześnienie językowe tłumaczonego tekstu, co także jest zasługą Beaty Gaj.
    Źródło:
    Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education; 2013, 3(3); 151-152
    2299-9922
    Pojawia się w:
    Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Pieśni nabożne… z krakowskiej oficyny Antoniego Wosińskiego (1627)
    “Pieśni nabożne…” from the Cracow-based printing office of Antoni Wosiński (1627)
    Autorzy:
    Wydra, Wiesław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1534189.pdf
    Data publikacji:
    2012-01-01
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Polish culture
    printing in Poland
    history of Polish literature
    history of the book
    Old-Polish religious song
    Opis:
    The article analyses the unique copy of the old Polish catholic hymn book Pieśni nabożne na święta uroczyste według porządku Kościoła ś. katolickiego na cały rok z wielką pilnością zebrane [Songs of piety and devotion...] published in Cracow in 1627 and found at the library at Escorial in Spain. The book, apparently the first known printed Polish catholic extensive hymn book, contained over 140 songs, in Polish and Latin, including works written by Jan Kochanowski and Mikołaj Rej. The article also describes later editions of the hymn book. This is a particularly important book in the history of Polish culture because it was repeatedly republished in different printing offices, not only Catholic, under the same or slightly changed title as late as until the nineteenth century. Numerous editions of the hymn book constitute a valuable source for the study of Polish Catholic hymns as they make it possible to follow and trace the chronology of works, their textual variations and the popularity of particular songs or hymns within a particular time frame, as well as their range of influence and regional occurrence.
    Źródło:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka; 2012, 19; 329-345
    1233-8680
    2450-4947
    Pojawia się w:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Z zagadnień polsko-ruskich kontaktów językowych w Wielkim Księstwie Litewskim. Zapożyczenia leksykalne za pośrednictwem polszczyzny w wybranych gatunkach piśmiennictwa starobiałoruskiego XVI–XVII wieku
    On the matter of Polish and Russian language contacts in the Grand Duchy of Lithuania. Lexical borrowings – via the Polish language – in selected literary genres of Old Belarusian in the 16th and 17th century
    Autorzy:
    Citko, Lilia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2109372.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-08
    Wydawca:
    Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
    Tematy:
    Grand Duchy of Lithuania
    language contacts
    Old Belarusian literature
    Polish Language
    lexical borrowings
    Opis:
    This article is dedicated to the issue of Polish and Russian language contacts in the 16th and 17th centuries. The analysed Old Belarusian historical assets document the presence of foreign vocabulary assimilated via the Polish language. Research shows that the Polish Language of that period formed a medium used to transfer words of German, Latin, Czech or Italian origin to the Belorusian land. The functioning of such borrowings has been tracked on the basis of two popular literary genres on the territory of the Grand Duchy of Lithuania – chronicles (Kronika Supraska and Kronika Bychowca), representing original Belorusian literature, and chivalric romance (Białoruski Tristan), which was an example of translated literature. Loanwords supplemented native lexical resources with lacking units to name such areas as state, church and military institutions, living needs, war craft and the life of knights.
    Źródło:
    Białostockie Archiwum Językowe; 2020, 20; 45-62
    1641-6961
    Pojawia się w:
    Białostockie Archiwum Językowe
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Elegijne dykcje Aleksandra Wata
    Aleksander Wat’s elegiac diction
    Autorzy:
    Pietrych, Krystyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1534672.pdf
    Data publikacji:
    2011-01-01
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    elegiac mood
    twentieth-century Polish poetry
    literature and Communism
    the topos of the old poet
    Aleksander Wat
    Opis:
    The present article tries to show and characterize Aleksander Wat’s poetic diction included in the pool of the kinds of the literary elegiac mood and mournful strains used by the writer. Wat does not employ just one language that would offer the power of expressing oneself and convey one’s own existential experience — he speaks with varied elegiac voices: be it full of sadness, melancholy and despair, be it filled with irony and sarcasm. In fact, the elegiac tone in its traditional variation is to be found only in one war poem, whereas all his post-war poetic volumes bring a rich polyphony of varied elegiac voices. Wat’s late poetic writings is underlined by a necessity to renew what has already happened, to repeat the existing pattern of expressing oneself, and thus forms a particular elegiac intertextuality. In this way, such rhetorical dimension of the word is revealed that challenges the feasibility of getting the content through in a straightforward manner. The awareness of repetition, however, does not restrict the author to silence — just the opposite, it makes him aware of a necessity to draw from codes lodged in tradition and thus to create a collage-like diction of his own.
    Źródło:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka; 2011, 18; 147-162
    1233-8680
    2450-4947
    Pojawia się w:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Rozmowa Polaka z Włochem Łukasza Górnickiego. Przyczynek do historii edycji
    Rozmowa Polaka z Włochem (A Discussion between a Pole and an Italian) – on the history of editions
    Autorzy:
    Siess-Krzyszkowski, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1927666.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-30
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski. Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii
    Tematy:
    Łukasz Górnicki - Polish literature of the 16th century - Old Polish bibliography - Franz Schnellboltz - 17th century books printed in Toruń Słowa kluczowe
    Łukasz Górnicki - literatura polska XVI w.
    - bibliografia staropolska - Franciszek Schnellboltz - druki toruńskie XVII w.
    Łukasz Górnicki – Polish literature of the 16th century – Old Polish bibliography – Franz Schnellboltz – 17th century books printed in Toruń
    Opis:
    Rozmowa Polaka z Włochem (A Discussion between a Pole and an Italian) is one of the most important political works by Łukasz Górnicki. Written at the end of the 16th century, it was repeatedly reprinted from the 17th century until today. It is also a widely known example of Polish literary plagiatrism: in 1616 Rozmowa was published by Jędrzej Suski as his own work. For a long time Suski edition was considered to be identical with the anonymous version of Rozmowa published sine anno and sine loco, but in 2008 Anna Sitkowa described the actual plagiatrized version with the dedication letter signed by Suski himself. Moreover, typographical analyses of the anonymous version of Rozmowa indicate that it was in fact printed in 1630s, and thus it is not a first, but a third edition of the work. Determining the correct order of editions has significant consequences regarding textual history and criticism.
    Źródło:
    Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi; 2021, 15, 4; 451-460
    1897-0788
    2544-8730
    Pojawia się w:
    Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Czcij (…), abyś długo żył na ziemi. O czwartym przykazaniu z myślą o podręcznikach i lekcjach języka polskiego
    Honour . . . that you may live long on earth. On the Fourth Commandment for Textbooks and Polish Language Lessons
    Autorzy:
    Bakuła, Kordian
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2050822.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-11
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    teaching Polish language
    teaching Polish literature
    teaching Polish culture
    Old Testament
    the fourth commandment
    obedience to one’s parents
    punishing children
    outdated tradition
    kształcenie literackie
    kształcenie językowe
    kształcenie kulturalne
    Stary Testament
    czwarte przykazanie
    posłuszeństwo
    karanie dzieci
    przebrzmiała tradycja
    Opis:
    Artykuł ma na celu pokazanie napięcia między starotestamentowym nakazem motywowanym religijnie czcij ojca swego i matkę swoją…, a współczesnym nam, ziemskim, ludzkim szanuj ojca i matkę, szanuj rodziców. Sposobem na osiągnięcie tego celu będą czynności dydaktyczne poszerzające pole wiedzy: przeczytanie pełnych wersji przykazania czwartego; poznanie strasznych kar grożących za uchybianie czci rodzicom; przywołanie scen składania ofiar z dzieci; czytanie polskich interpretacji czwartego przykazania przez M. Reja i E. Glicznera. Wniosek: dla nas na nasze czasy najbardziej odpowiednim jest wymaganie naturalnego szacunku dzieci dla rodziców – bez pośrednictwa dawnych religijnych mniemań.
    The article aims to show the tension between the Old Testament, which is religiously motivated honour thy father and thy mother, and the modern version, which isearthly, human, respect the father and mother, respect the parents. The way to achieve this will be through didactic activities that expand the field of knowledge: reading thefull versions of the fourth commandment; to know the terrible penalties that threaten to be imposed for the misconduct of honor of parents; recalling scenes of child sacrifice;reading Polish interpretations of the Fourth Commandment by M. Rej and E. Gliczner. Conclusion: for us in our time, it is most appropriate to require the natural respect of children for parents – without any mediation of old religious beliefs.
    Źródło:
    Polonistyka. Innowacje; 2021, 14; 51-64
    2450-6435
    Pojawia się w:
    Polonistyka. Innowacje
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „IV Księga Ezdrasza” w polskiej literaturze XIX wieku (E. Orzeszkowa oraz M. Konopnicka i S. Witwicki)
    “IV Ezra” in Polish Literature of the Nineteenth Century (E. Orzeszkowa, M. Konopnicka, S. Witwicki)
    Autorzy:
    Obsulewicz, Beata K.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1807375.pdf
    Data publikacji:
    2020-01-02
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    wiek XIX
    historia literatury polskiej
    problematyka biblijna w literaturze
    IV Księga Ezdrasza
    apokryfy Starego Testamentu
    Mirtala
    Eliza Orzeszkowa
    powieść historyczna
    tematyka żydowska
    Maria Konopnicka
    Stefan Witwicki
    the nineteenth century
    history of Polish literature
    topics of biblical literature
    IV Ezra
    apocrypha of the Old Testament
    historical novel
    Jewish themes
    Opis:
    The article concerns the traces of the Old Testament apocrypha IV Ezra in the Polish literature of the nineteenth century. It shows how the prose (novel Mirtala of Eliza Orzeszkowa) and Polish poetry (Ezra’s prayer of Maria Konopnicka and Ezra and Uriel of Stefan Witwicki) exploit issues evoked by the Biblical apocrypha and portray the figure of its author. The analyzed texts demonstrate that the Polish writers knew the Old Testament apocrypha and therefore it explains its presence in the Polish literary culture of the nineteenth century. An interesting issue is the question of how Polish culture absorbed the apocryphal book. Numerous textual and archival traces lead to French and German works, but an indication of specific sources is still a research task for biblical scholars and historians of literature.
    Źródło:
    Roczniki Kulturoznawcze; 2013, 4, 3; 31-49
    2082-8578
    Pojawia się w:
    Roczniki Kulturoznawcze
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ksiądz Benedykt Chmielowski-życie i dzieło Diogenesa Firlejowskiego
    Father Benedykt Chmielowski- life and work of Firlejes Diogenes
    Autorzy:
    Paszyński, Wojciech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1217750.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy Redakcja "Nasza Przeszłość"
    Tematy:
    Benedykt Chmielowski
    Nowe Ateny
    pierwsza encyklopedia
    szlachta wołyńska
    Firlejów
    historia kościoła
    czasy saskie
    osiemnasty wiek
    kultura staropolska
    historia kultury polskiej
    historia nauki
    historia literatury
    barok sarmacki
    Benedyk Chmielowski
    New Athens
    first encyclopedia
    nobility of Wołyń
    church history
    times of Saxons
    XVIII century
    Old Polish culture
    polish culture history
    science history
    literature history
    characteristic of the Polish gentry baroque
    Opis:
    Celem artykułu jest przybliżenie sylwetki księdza Chmielowskiego, autora pierwszej polskiej encyklopedii powszechnej, znanej jako Nowe Ateny. We wstępie oraz rozdziale pierwszym zwrócono uwagę na istnienie czarnej legendy na temat twórczości Chmielowskiego oraz skąpych danych biograficznych. Rozdział drugi przedstawia możliwe okoliczności nadania imienia, niebagatelne wobec obranej drogi życiowej. W rozdziale trzecim sprostowano błędną atrybucję herbową zaś w czwartym nieścisłości w lokalizacji miejsca narodzin Chmielowskiego, które pokutują w literaturze. Kolejne dwa rozdziały (5-6) omawiają korzenie duchownego i lata edukacji lwowskiej. W rozdziale pt. Na dworze Jabłonowskich poznajemy początki drogi świeżo wyświęconego księdza zaś w rozdziale Firlejów jego codzienne życie – już jako proboszcza. W rozdziale dziewiątym ukazano zmienne koleje fortuny kariery duchownej, by w dziesiątym przedstawić schyłek życia księdza.
    This article intends to bring into focus the figure of father Chmielowski who authored the first Polish Universal Encyclopedia commonly known as Nowe Ateny (New Athens). The biography depicts his deeply troubled life – highs and lows of his clerical career, his zest for research and finally his zeal in living a parish priest’s life to the fullest. What emerges from the sources scrutinized is a picture of a highly ambitious person endowed with an unusual humility, true vocation and a great deal of creative energy. The article summarizes the state of research on life and legacy of Benedict Chmielowski. Many data and conclusions (such as those referring to birthplace and family coat of arms) had to undergo verification and correction. The aim of the article was therefore to shed new light on this person, as well as to debunk some persisting stereotypes and misconception, thus drawing a picture of a man of flesh and blood.
    Źródło:
    Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce; 2015, 124; 105-136
    0137-3218
    2720-0590
    Pojawia się w:
    Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Peryferyjna obecność. Problem recepcji literatury staroserbskiej w Polsce
    Peripheral Presence. A Problem of Reception of the Old Serbian Literature in Poland
    Периферијско присуство. Проблем рецепције старе српске књижевности у Пољској
    Autorzy:
    Lis-Wielgosz, Izabela
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/487282.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    проблем превода
    рецепција
    пољски преводи
    православни Словени
    стара српска књижевност
    Slaviae Orthodoxae
    Slaviae Latinae
    периферија
    генологија
    problem of translation
    reception process
    Polish translation
    Orthodox Slavs
    old Serbian literature
    circle of the Slaviae Orthodoxae
    circle of the Slaviae Latinae
    peripheral character
    literary genetics
    Opis:
    In the article, a problem of translation of the old Serbian literary texts into Polish is discussed together with the basic mechanisms of the reception process of creativity revealed by the Orthodox Slavs from the Balkan region, that is, in other words, the works arisen in the circle of the Slaviae Orthodoxae and their presence in the Polish culture’s space which belonged to the circle of the Slaviae Latinae. The considerations regard the essence and function of translation, presence and absence of translated literature - its initial version in the target space, and their foundation is located in the collections of translations existing in the Polish reading circuit. The issue of the presence or position of the old South Slavonic literatures, namely, the old Serbian texts in their Polish translation, is featured in several possible perspectives. The problem is exposed in the aspect of these texts’ peripheral character and literary genetics. By dint of the first reference, a phenomenon of asymmetry in the realm of translated literatures is emphasized, which results from the domination of the so-called world literatures and the marginalization of the so-called small literatures along with the translated literary texts’ place - their initial (Old Church Slavonic) status from the view-point of the target (Polish) culture’s space, and their situation in this specific polysystem. The genetic studies’ path, however, is used in order to expose a form of the translated literature’s presence (old Serbian texts in their Polish translation), and to indicate the strategy of its introduction, namely, anthology as a supporting platform of the initial (source) literature in the space of the target culture together with its presentation, dialogical, and intercultural function derived from the authorized genre. In the article’s conclusion, the author accentuates the fact that the collections or individual publications of the old Serbian works, omitting various values of the particular projects and realizations, exist in the Polish reading circuit in order to reflect largely their presence status, knowledge, and need for those concrete South Slavonic literature.
    In the article, a problem of translation of the old Serbian literary texts into Polish is discussed together with the basic mechanisms of the reception process of creativity revealed by the Orthodox Slavs from the Balkan region, that is, in other words, the works arisen in the circle of the Slaviae Orthodoxae and their presence in the Polish culture’s space which belonged to the circle of the Slaviae Latinae. The considerations regard the essence and function of translation, presence and absence of translated literature - its initial version in the target space, and their foundation is located in the collections of translations existing in the Polish reading circuit. The issue of the presence or position of the old South Slavonic literatures, namely, the old Serbian texts in their Polish translation, is featured in several possible perspectives. The problem is exposed in the aspect of these texts’ peripheral character and literary genetics.
    Źródło:
    Przekłady Literatur Słowiańskich; 2020, 10, 1; 147-171
    1899-9417
    2353-9763
    Pojawia się w:
    Przekłady Literatur Słowiańskich
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-67 z 67

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies