Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "ethnolinguistics" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-76 z 76
    Tytuł:
    O roli języka w kształtowaniu tożsamości młodego pokolenia
    The role of language in shaping the young generation’s identity
    Autorzy:
    Bańczyk, Emilia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/511658.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    identity
    ethnolinguistics
    sociolinguistics
    language
    Opis:
    The author addresses the constantly relevant problem of the relationship between language and identity, gaining a new dimension in the context of transformations related to civilisation, globalisation and glocalisation. The research concerned students’ awareness of the role they believed language to play in the shaping of identity. For this purpose, surveys were conducted among 66 students of humanities. The paper fits in the field of ethnolinguistics and sociolinguistics.
    Źródło:
    Postscriptum Polonistyczne; 2019, 1(23); 239-259
    1898-1593
    2353-9844
    Pojawia się w:
    Postscriptum Polonistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    La définition cognitive du RÉFUGIÉ en langue polonaise
    The Cognitive Definition of REFUGEE in Polish Language
    Autorzy:
    Viviand, Aline
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2020930.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Komisja Nauk Filologicznych Polskiej Akademii Nauk, Oddział we Wrocławiu
    Tematy:
    refugee
    Polish
    cognitive definition
    ethnolinguistics
    Opis:
    The reception of refugees on Polish territory remains a subject of tensions between Poland and the European Union, following the question of migrant relocation on European soil, which emerged in 2015. However, beyond the various political, economic or even cultural questions that may have been raised, we can wonder about the exact meaning of the Polish lexeme uchodźca (“a refugee”), which is at the heart of the debates. The study of the semantic features that the Poles themselves associate with this word is decisive for better understanding this nation in its positions towards the “refugee question”. These semantic features, deriving from the representations of the speaking subjects rather than the dictionaries or the international law is called in cognitive ethnolinguistics cognitive definition. Therefore, the numerous features of such “refugee” definition may be not only related to politics and economics but they can have also a strong sociocultural, geographical, biological, psychical and even religious dimension. These features will allow us to present three portraits: the portraits of the threatening-refugee, of the threatened-refugee and a portrait of another kind: the benevolent-refugee.
    Źródło:
    Academic Journal of Modern Philology; 2020, 9; 207-219
    2299-7164
    2353-3218
    Pojawia się w:
    Academic Journal of Modern Philology
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    I Международный этнолингвистический конгресс
    I International Ethnolinguistic Congress
    Autorzy:
    Руденко, Елена
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2084474.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    Congress
    ethnolinguistics
    the Slavs
    Slavic
    Opis:
    The text provides information about the First Ethnolinguistic Congress (June 20–24, 2021, Lublin, Poland). The main topics were theory and methodology of ethnolinguistics; ethnolinguistics in the Slavic countries; linguo‑geography and ethnolinguistic mapping; «Axiological lexicon of the Slavs and their neighbors»; digitalization of ethnolinguistic materials; perspectives of ethnolinguistics.
    Źródło:
    Rocznik Slawistyczny; 2021, 70; 259-264
    0080-3588
    Pojawia się w:
    Rocznik Slawistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Świerk, drzewo proste
    The Spruce, a Straight Tree
    Autorzy:
    Szcześniak, Krystyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1045569.pdf
    Data publikacji:
    2013-01-01
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Slavs
    Balts
    spruce
    ethnolinguistics
    beliefs
    chants
    Opis:
    The article discusses the place of the spruce in Slavic and Baltic customs, folk medicine, chants, and superstitions. The research has demonstrated that the tree has many meanings in Slavic culture (it is treated there as a female tree, which is suggested by its name in East Slavic languages), and although it seems to be straight and simple (because it is the way it grows) it has turned out to be a liminal tree of borderlands, connecting life with death, and allowing for a reconciliation with inevitability of passing, facilitating the passage of a dead person’s soul to the other dimension of eternal life. The spruce combines the joy of wedding (because it is included in the wedding tree) with the threat of infertility (if it is planted too close to home). Additionally, it protects cattle from witches and evil spirits (for the first pasture outing, cattle was driven with a spruce twig, or a tree was laid before the building from which the animals were driven out). Its blades, twigs, and cones were widely used as designates in folk medicine chants, and for infusions, extracts, and ointments used externally and internally as medicines.
    Źródło:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2013, 20, 2; 183-193
    1233-8672
    2450-4939
    Pojawia się w:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Trees in the folk tradition of Slavs
    Stromy v lidové tradici Slovanů
    Autorzy:
    Janyšková, Ilona
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2084466.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    Slavonic studies
    folklore
    ethnolinguistics
    dialectology
    trees
    Opis:
    This review deals with a comprehensive publication on the role of trees in the folk tradition of Slavs. The author of the review appreciates the interdisciplinary focus of the book, which is based on deep knowledge in the field of folklore, Slavonic dialectology and etymology. She also highly values the extremely rich material (folklore, ethnographic and linguistic).
    Źródło:
    Rocznik Slawistyczny; 2021, 70; 203-207
    0080-3588
    Pojawia się w:
    Rocznik Slawistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    ЭТНОЛИНГВИСТИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ НАИМЕНОВАНИЙ ЖИВОТНЫХ В ПРОЗАИЧЕСКИХ ФОЛЬКЛОРНЫХ ТЕКСТАХ АРХАНГЕЛЬСКОЙ И КАЛУЖСКОЙ ГУБЕРНИЙ
    ETHNOLINGUISTIC ANALYSIS OF ANIMAL NAMES IN THE PROSAIC FOLKLORE TEXTS OF THE PROVINCES OF ARKHANGELSK AND KALUGA
    Autorzy:
    Павлова, Елена
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/444787.pdf
    Data publikacji:
    2015-06-01
    Wydawca:
    Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
    Tematy:
    ethnolinguistics,
    language of folklore,
    dominant folk name
    Opis:
    This report presents the descriptions of animal names from the standpoint of Russian ethnolinguistics and lingvo-folkloristics. The analysis is based on the central Russian texts and folklore of the northern prose (usually fairy tales), written at the turn of the 19th and early 20th centuries in the provinces of Arkhangelsk and Kaluga. The territorial specificity of the linguistic contexts of texts containing names of animals is discussed.
    Źródło:
    Acta Neophilologica; 2015, XVII/1; 17-26
    1509-1619
    Pojawia się w:
    Acta Neophilologica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Językowo-kulturowy obraz ręki w polszczyźnie ludowej
    Autorzy:
    Litwińczuk, Agnieszka
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/645420.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    ethnolinguistics
    linguistic worldview
    cognitive definition
    body
    hand
    Opis:
    The linguocultural image of hand in Polish folk languageThe goal of this paper is a reconstruction of the linguocultural image of ręka (hand) in the Polish folk language, as defined by a cognitive model proposed by Bartmiński in the 1980’s. Among the sources considered here are the linguistic system itself (as exemplified by dictionaries of the Polish language, etymological dictionaries, dialect dictionaries) as well as literary texts, including folk songs and prose (e.g. riddles, sayings, fairy tales), and folk traditions and beliefs, recorded in the FOLBAS computer base and in the UMCS Ethnolinguistic Archives. From all these sources there emerges a rich and complex image showing this part of the body mainly from a functional perspective and appreciation of its role in Polish folk culture.
    Źródło:
    Adeptus; 2013, 1
    2300-0783
    Pojawia się w:
    Adeptus
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Jakie dane są relewantne etnolingwistycznie?
    Autorzy:
    Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/611233.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    linguistic worldview
    etymological ethnolinguistics
    dialectological ethnolinguistics
    onomastic ethnolinguistics
    cognitive ethnolinguistics
    systemic data
    textual data
    questionnaires
    co-linguistic data
    negative data
    “post-reset” data
    etnolingwistyka
    jezykowy obraz swiata
    dane relewantne etnolingwistycznie
    system
    tekst
    ankieta
    dane przyjezykowe
    dane negatywne
    dane wyzerowane
    Opis:
    The article deals with the question of what data are ethnolinguistically relevant, with a view to reconstructing the linguistic worldview. Types of data are considered with regard to the names of subdisciplines (etymological ethnolinguistics, dialectological ethnolinguistics, onomastic ethnolinguistics) and the object of study (cognitive ethnolinguistics). Special attention is paid to the data used in folk or national ethnolinguistics, with a discussion of the treatment of bylica ‘sagebrush, wormwood’ in the Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols, and of dom ‘househome’ in the Axiological Lexicon of Slavs and their Neighbours. Attention is paid to the entrenchment of features in the data from the language system, texts, and questionnaires. However, ethnolinguistically relevant data in this approach include not only those three kinds but also “co-linguistic”, “negative”, and “post-reset” data, connected with the “Polish map of non-memory” and “latent memory”.
    Autorka rozważa kwestię danych branych pod uwagę przy analizach w ramach etnolingwistyki jako dyscypliny badawczej stawiającej sobie za cel rekonstrukcję językowego obrazu świata. Typy danych rozpatruje w kontekście nazw subdyscyplin (etnolingwistyka etymologiczna, dialektologiczna, onomastyczna) i przedmiotu badań (etnolingwistyka kognitywna). Szczególną uwagę skupia na typach danych wykorzystywanych w ramach etnolingwistyki ludowej i narodowej. Analizuje pod tym kątem wyobrażenie bylicy w Słowniku stereotypów i symboli ludowych oraz domu w Leksykonie aksjologicznym Słowian i ich sąsiadów, omawia utrwalenie cech w danych systemowych, tekstowych i ankietowych. Jako typy danych relewantnych etnolingwistycznie w opisie językowego obrazu świata uznaje nie tylko system, teksty i ankietę, lecz także dane „przyjęzykowe”, dane „negatywne” i dane „wyzerowane”, związane z „polską mapą niepamięci” i „pamięcią utajnioną”.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2017, 29
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Język kaszubski jako element narodowotwórczy
    The Kashubian language as a nation - building element
    Autorzy:
    Jabłoński, Artur
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/510739.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    Kashubian language
    Kashubian identity
    Kashubian nation
    ethnolinguistics
    sociolinguistics
    Opis:
    Kashubian, as a Proto-Slavic dialect, was similar to the Greater Poland and Lesser Poland dialects which with time provided the foundations for the Polish language. However, as early as in the 13th century, differences became noticea-ble resulting from the autonomous development of Kashubian on the periph-ery of the Slavic world. Language is one of the most important ethnic building elements manifested by the Kashubian people since the dawn of ethnic eman-cipation which started in the mid-19th century, when Florian Ceynowa, physi-cian and father of Kashubian national empowerment, created the first Kashubian alphabet, normalised the spelling, compiled the grammar rules and started to write journalistic, scientific and literary texts. In the past, the Kashubians had long lacked the conviction that their vernacular had value. The joint work of many communities, undertaken for the sake of the linguistic status of Kashubian in the 1990s, led first of all to a change of the attitude of the us-ers towards their own language, and subsequently to its recognition as a sepa-rate Slavic language. Kashubian was granted the political and legal status of a regional language in 2005. It satisfies mainly those who have adopted a hybrid identity characterised by being Kashubian in the regional aspect and Polish in the national aspect. However, that status is insufficient for Kashubians repre-senting the national option, who identify themselves as Polish citizens of Kashubian nationality.
    Źródło:
    Postscriptum Polonistyczne; 2019, 1(23); 45-56
    1898-1593
    2353-9844
    Pojawia się w:
    Postscriptum Polonistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zwiastuni śmierci, żałobnicy i ostatni towarzysze podróży
    Death harbingers, mourners and the last travelling companions
    Autorzy:
    Kielak, Olga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/691933.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    ethnolinguistics, linguistic worldview, folk culture, death, domestic animals
    Opis:
    The subject of the article is a scientific reflection on the behaviours of domestic animals in the face of human death. Using the rich folkloristic and ethnographic material, the author has distinguished three types of roles in which – in folk beliefs – animals are incarnated: (a) death harbingers, (b) mourners, feeling sad and regret after losing a loved one, (c) the last travelling companions. The analysis proved that the roles played by animals in the face of the death of a loved one implement the principle of „solidarity with life” – a key principle of traditional peasant culture, the basis of life and a keystone of existence in the group.
    Źródło:
    Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies; 2019, 5
    2719-2687
    2451-3849
    Pojawia się w:
    Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Las denominaciones de la mujer anciana en la lengua latina: interpretación etnolingüística
    Autorzy:
    Pascual Lopez, Xavier
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1046698.pdf
    Data publikacji:
    2015-01-01
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    old age
    old woman
    gender
    Latin language
    Ethnolinguistics
    Opis:
    Ethnolinguistic approach allows to track cultural information included in language, especially lexical and phraseological units. From this perspective, the language tells us about the particular way a linguistic-cultural community perceives reality. Society attributes to women a number of features, qualities, defects and social functions. These traits shape a cultural image of women, and this biased picture is functional in social relationships and it is reflected on the terms a language uses to refer to women. The purpose of this paper is to describe the perception of old women in Roman society by means of the associations and connotations carried by Latin terms anus, anicula and vetula.
    Źródło:
    Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae; 2015, 25, 1; 15-31
    0302-7384
    Pojawia się w:
    Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Językowy obraz ojczyzny w przekładzie wierszy Maschy Kaléko na język polski
    „Ojczyzna” and its cultural worldview within the translation of Mascha Kaleko’s poems into Polish
    Autorzy:
    Kazik, Karolina
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1191944.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Uniwersytet Wrocławski. Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe
    Tematy:
    world view
    literary translation
    equivalency
    cognitive ethnolinguistics
    categorisation
    Opis:
    This article demonstrates how language and culture determine the use of German „Heimat”, „Heimatland” and „Vaterland” translated into Polish as „ojczyzna”. From the perspective of anthropocentric linguistics, the central research object is primarily the translator who is responsible for the appropriateness of the translation result. The explication reflects the theories within the scope of linguistic worldview, developed by J. Bartmiński and A. Wierzbicka. The cognitive aspects of literary translation will be explained on the example of Mascha Kaléko’s poems, originally written in German.
    Źródło:
    Studia Translatorica; 2019, 10; 223-234
    2084-3321
    2657-4802
    Pojawia się w:
    Studia Translatorica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Obraz wybranych zwierząt domowych użytkowników polszczyzny w ujęciu panchronicznym Olgi Kielak [Olga Kielak, Zwierzęta domowe w języku i kulturze. Studium etnolingwistyczne, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2020, ss. 316.]
    Autorzy:
    Borkowska, Katarzyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/29520171.pdf
    Data publikacji:
    2022-12-20
    Wydawca:
    Uniwersytet Bielsko-Bialski
    Tematy:
    domestic animals
    ethnolinguistics
    linguistic and cultural study
    Olga Kielak
    Opis:
    Selected linguistic and cultural aspects related to domestic animals in ethnolinguistic panchronic study by Olga Kielak This paper shows the review of a monograph titled Domestic animals in Language and Culture, An Ethnolinguistic Study, by Olga Kielak. I summarize and evaluate the major points I have chosen from the book in a point-by-point schema. I answer the following questions: how well has the author achieved the overall purpose of the book? What contribution does the work make to an existing body of knowledge? I show that it is a precise, multi-faceted, complete study of domestic animals in the Polish language and culture.
    Źródło:
    Świat i Słowo; 2022, 39, 2; 509-515
    1731-3317
    Pojawia się w:
    Świat i Słowo
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O motywacji zmian językowych w zakresie fleksji mówionego języka łemkowskiego
    On the motivation for linguistic changes with regard to inflectional morphology of the spoken Lemko language
    Autorzy:
    Reis, Anastasia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/511773.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    Lemko language
    micro-language
    inflectional morphology
    linguistic change
    ethnolinguistics
    Opis:
    The fact that the Lemko language is placed in the ethnolinguistic Western Slav-ic area next to the Polish language, which is dominant from the sociolinguistic point of view, has had and continues to have a significant impact on its development. Consequently, the Lemko language, similarly to other (Slavic) micro- languages, should be considered susceptible to changes resulting from the im-pact of exogenous factors, which can be observed even on a morphological level, which is generally perceived as particularly resistant to external influ-ences. However, research conducted on the basis of material from the spoken corpus of the Lemko language shows that not all linguistic changes currently taking place in that language have been caused by the impact of Polish.
    Źródło:
    Postscriptum Polonistyczne; 2019, 1(23); 121-141
    1898-1593
    2353-9844
    Pojawia się w:
    Postscriptum Polonistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Profiling the concept of Faith in God in the context of Construal Level Theory of Psychological Distance
    Autorzy:
    Grabowska, Magdalena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/637832.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Uniwersytet Jagielloński. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
    Tematy:
    cognitive, construal, ethnolinguistics, faith in God, profiling, psychological distance
    Opis:
    In the paper the author tries to illustrate the interplay between the construal of psychological distance and conceptualisation of faith in God in modern day Polish society. It is believed that psychological distance functions as a benchmark of how people, who declare themselves to be Christians, perceive faith in God. The paper contains the presentations of results of survey-based research carried out on a sample of 150 Polish people concerninig the reconstruction of linguistic worldview of faith in God. These results are organised into profiles.
    Źródło:
    Rocznik Kognitywistyczny; 2013, 6
    1689-927X
    Pojawia się w:
    Rocznik Kognitywistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Tradycja utrwalona w nazewnictwie stroju ludowego Księżaków łowickich
    Tradition eternalized in folk outfit names typical for Księżacy from Łowicz
    Autorzy:
    Marciniak-Firadza, Renata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/973227.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    etnolingwistyka
    dialektologia
    leksyka
    strój ludowy
    ethnolinguistics
    dialectology
    lexis
    costume
    Opis:
    Księżacy łowiccy wyróżniali się od swoich sąsiadów, od innych grup etnicznych mową, obyczajami, a przede wszystkim strojem, uważanym za najbardziej efektowny i reprezentacyjny ubiór z terenu Mazowsza. W pierwszej połowie XIX wieku podstawę stroju łowickiego zaczęły stanowić wełniane pasiaki, zmieniające z upływem lat swoją kolorystykę. Strój łowicki przetrwał do dziś, choć – po przeobrażeniach – nie przypomina on tego z początku XIX wieku: jest bardziej kolorowy i bogatszy, jeśli chodzi o zdobnictwo. Przedmiotem referatu jest omówienie słownictwa związanego z łowickim strojem ludowym. Zaprezentowane zostaną – często zróżnicowane na obszarze Księstwa – nazwy części stroju kobiecego i męskiego oraz nazwy kolorów, którymi mieni się łowicki pasiak.
    Księżacy from Łowicz distinguished themselves from their neighbours and other ethnic groups with their speech and customs, but primarily with their outfit which is regarded to be the most glamorous of all Masovian costumes. In the first half of the 19th century woolen striped fabrics (which changed its colours over the years) became the basis of this costume. The Łowicz folk costume has been preserved until today, but it has undergone so many transformations that it does not resemble the one from the beginning of 19th century. The modern, 20th century costume is more colourful and features richer ornamentation. The subject of this paper is to discuss the vocabulary connected to the Łowicz folk costume. Names for women’s and men’s costumes as well as the names of colors from the Łowicz striped fabric will be presented, along with their various versions from the area of the Łowicz Duchy.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2016, 63; 53-67
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Między ziemią obiecaną a krainą rozczarowań – profile EUROPY we Wszystkich wojnach Lary Wojciecha Jagielskiego
    Between the Promised Land and the Land of Disappointment – the Profiles of EUROPE in All Lara’s Wars by Wojciech Jagielski
    Autorzy:
    Akram, Sara
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2035349.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-27
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Europe
    ethnolinguistics
    profiling and profiles
    reportage
    non-fiction literature
    Opis:
    The aim of the article is to point out and describe the profiles of the concept of EUROPE in Wojciech Jagielski’s non-fiction book All Lara’s Wars. Profiling in ethnolinguistics is a process of creating an individual image (profile) of a particular object. The profiles can be diverse, depending on what kind of aspects are important in shaping a particular subjective vision. Based on the linguistic analysis of the chosen quotes from the book, six profiles of EUROPE have been pointed out: promised land, open home, fortress, package, waiting room and land of disappointment. The common aspect which can be found in all the profiles is the geographical one. However, each profile is shaped differently and is dominated by one of the aspects: living, social or civilisational (cultural). Two of the profiles are positively valued (promised land and open home) and the other four are negatively valued, which leads to the conclusion that the image of EUROPE presented in the book is mostly characterised as pejorative.
    Źródło:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2021, 28, 2; 175-194
    1233-8672
    2450-4939
    Pojawia się w:
    Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Das Europabild und Stereotype in humoristischen Landkarten des 19. Jh. – eine multimodale ethnolinguistische Analyse
    Autorzy:
    Filar, Magdalena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2164549.pdf
    Data publikacji:
    2022-12-15
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Rzeszowski
    Tematy:
    cognitive ethnolinguistics
    multimodality
    linguistic worldview
    national stereotypes
    nonverbal elements
    Opis:
    The purpose of the article is to present an integrated research approach based on fundamental principles of cognitive ethnolinguistics and studies of multimodality in texts and discourse, and to apply it to a) reconstruction of stereotypes meaning, and to b) carry out a comparative study of the way the stereotypes are construed in four different languages.
    Źródło:
    tekst i dyskurs - text und diskurs; 2022, 16; 259-275
    1899-0983
    Pojawia się w:
    tekst i dyskurs - text und diskurs
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The understanding of the concept LANGUAGE among young people in Lithuania and Lithuanians living abroad
    Autorzy:
    Smetona, Marius
    Smetonienė, Irena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/676818.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    language
    descriptor
    ethnolinguistics
    concept
    key values of a nation
    Opis:
    The understanding of the concept LANGUAGE among young people in Lithuania and Lithuanians living abroadThis article applies the methodology developed by the Ethnolinguistic School of Lublin to analyse how the concept LANGUAGE (Lith. KALBA) is understood by young people in Lithuania and how its understanding changes when a person lives far away from their homeland. A comparison of replies from the two groups indicates that the social aspect has the most weight in both of them, as the difference in the percentage of mentions of this aspect was quite small. Lithuanians living abroad tend to stress the cultural and the psychosocial aspects much more; they find the connection with other Lithuanians very important. The survey of young people in Lithuania reveals a more distinct ideological aspect of LANGUAGE, and the historical and political aspects, even though they occur rarely, are still present, while the replies from the respondents living abroad lack the latter two. However, the survey of Lithuanian emigrants has uncovered a locative aspect, which is not present among the respondents living in the country. Young people in Lithuania have a somewhat broader understanding of the concept: when they think about language, they are already beginning to look for other possibilities of linguistic expression, noting that language is more than just sounds or words, but also includes gestures; they also mention programming languages. Rozumienie pojęcia JĘZYK wśród litewskiej młodzieży i Litwinów za granicąNiniejszy artykuł, oparty na metodologii lubelskiej szkoły etnolingwistycznej, ukazuje, jak pojęcie JĘZYK (lit. KALBA) jest rozumiane przez współczesnych młodych mieszkańców Litwy i jak zmienia się jego konceptualizacja, gdy osoby przebywają przez dłuższy czas z dala od ojczyzny. Porównanie odpowiedzi obu grup respondentów uwidoczniło, że badani najliczniej przypisują językowi aspekt społeczny i  różnica procentowa w wyborze tego kryterium w obu grupach nie jest duża. Emigranci litewscy mocniej natomiast wyróżniają aspekt kulturowy i  psychospołeczny języka, dla nich relacje z innymi Litwinami są bardzo ważne. W odpowiedziach studentów mieszkających na Litwie często występuje aspekt ideologiczny języka, rzadziej – historyczny i polityczny, a w odpowiedziach emigrantów takich aspektów nie ma, chociaż można tu z kolei wyróżnić aspekt lokatywny, który nie zaznaczył się w ankietach respondentów z Litwy. Młodzież z Litwy język rozumie nieco szerzej: stara się szukać innych możliwości ekspresji językowej, uważa, że pojęcie JĘZYK obejmuje nie tylko dźwięki lub słowa, ale i gesty, a nawet języki programowania.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2019, 43
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    New issue of the Dictionary of folk stereotypes and symbols
    Новый выпуск Словаря народных стереотипов и символов
    Autorzy:
    Толстая, Светлана М.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2084495.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    Polish folk culture
    cultural stereotypes
    ethnolinguistics
    dictionary
    semantics
    symbolism
    flowers
    Opis:
    The next issue of the Dictionary of folk stereotypes and symbols, published in Lublin under the editorship of Prof. E. Bartminski, is dedicated to the theme Flowers. Unlike many types of plants, whose cultural semantics "superimpose" on their practical significance in human life, flowers have an almost exclusively symbolic function – they serve as a decoration of the home space and a means of marking persons and objects that perform special ceremonial roles.
    Źródło:
    Rocznik Slawistyczny; 2020, 69; 237-244
    0080-3588
    Pojawia się w:
    Rocznik Slawistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Gwarowa etykieta językowa i religia
    Rural dialect etiquette and religion
    Autorzy:
    Sikora, Kazimierz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1854396.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-10
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    dialectology
    language etiquette
    ethnolinguistics
    religion
    dialektologia
    etykieta językowa
    etnolingwistyka
    religia
    Opis:
    W artykule podjęto próbę przedstawienia zależności pomiędzy licznie obecnymi w gwarze modlitewnymi formułami codziennej etykiety a tradycyjną chłopską religijnością i osadzonymi w niej: modelem wiejskiej grzeczności oraz systemem wartości i norm obyczajowych. Jak dowodzą analizy wybranych formuł grzecznościowych (quasi-religijnego powitania, pożegnania, powitania przy pracy i jedzeniu posiłków), mają one początek w kulturowym mechanizmie religijnej aksjologizacji rozmaitych sfer życia, skryptów, gestów kultury, oraz w sakralizacji pracy na roli i wszystkich obszarów związanej z nią aktywności człowieka. Należą one jednocześnie do kultury „dobrego słowa”, traktującej życzenie jako realny dar, zapewniający odbiorcy, z pomocą Boga, pomyślność, zdrowie i szczęście we wszelkich okolicznościach życia prywatnego i społecznego (nie wyłączając jedzenia i spożywania alkoholu). Artykuł reprezentuje antropologiczno-kulturowy nurt badań w dialektologii.
    The article presents a relationship between prayer formulas of everyday etiquette used frequently in peasant dialects and traditional peasant religiosity, in which a model of rural politeness and a system of values and moral norms are embedded. An analysis of selected forms of address (quasi-religious welcomes, farewells and greetings at meal times and at work) shows that they originate from the cultural mechanism of the religious axiologisation of various spheres of life, scripts, gestures of culture, and from adding a sacral dimension to farming and all areas of human activity related to it. The analysed forms of address are part of the “kind word” culture that sees a wish as a tangible gift that, with the help of God, provides prosperity, good health and luck in all spheres of private and social life (including food and alcohol consumption). The paper follows the anthropological-cultural research trends in dialectology.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2021, 14; 247-263
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Polska BIEDA w perspektywie etymologicznej, historycznojęzykowej i dialektologicznej
    The Polish bieda (poverty) from the perspective of etymology and historical linguistics
    Autorzy:
    Gumowska-Grochot, Ilona
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/34605579.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    bieda
    misery
    etymology
    poverty
    ethnolinguistics
    Polish
    etymologia
    etnolingwistyka
    język polski
    Opis:
    The article deals with the Polish concept of bieda (poverty) from the perspective of etymology and historical linguistics. A diachronic analysis provides access to the evolution of the concept. The article references the major findings relating to the role of etymology in semantic research, especially in reconstructing the linguistic view of concepts within the framework of cognitive ethnolinguistics. The analytical part deals with data from etymological dictionaries, earlier stages in the history of Polish, and rural dialects. The analysis itself is concerned with two forms of the lexeme on hand: bieda ‘poverty, misery, misfortune’ and biada ‘woe’, which have undergone sibstitution. The semantic development of the concept progressed in three stages and involved the following senses: (1) ‘compulsion, necessity’; (2) ‘misfortune, misery, suffering’; and (3) ‘poverty’. The material-cum-immaterial nature of bieda reflects its etymological meaning and historical development, in which the subsequent senses did not give way to still others but incorporated them. The semantic development of bieda shows that the structure of the concept embraces two aspects: material and psycho-social. The semantic components that one can identify in the complex structure of that concept include above all: a material want and the need that accompanies that want; misfortune, hardship, and trouble; strife; danger of punishment; low value, quality, or number of something; low value of someone; that which is ominous or dangerous. Bieda can easily extend its meaning metaphorically, which is most clearly visible in dialects. As a euphemism, it helps avoid words subjected to linguistic taboo.
    Autorka prezentuje ustalenia etymologiczne i historycznojęzykowe odnoszące się do pojęcia bieda w języku polskim. Analiza diachroniczna pozwala obserwować ewolucję pojęcia. W artykule przywołano najważniejsze spostrzeżenia dotyczące roli etymologii w badaniach semantycznych, zwłaszcza w rekonstrukcji językowego obrazu pojęć na gruncie etnolingwistyki kognitywnej. W części analitycznej autorka omawia kolejno dane zaczerpnięte ze słowników etymologicznych, polszczyzny historycznej oraz gwarowej. Analiza dotyczy dwóch form leksemu: bieda i biada, które w języku polskim podlegały substytucji. Ogólnie rozwój znaczeniowy pojęcia przebiegał w trzech etapach i obejmował znaczenia takie, jak: 1. ‘przymus, konieczność’; 2. ‘nieszczęście, niedola, cierpienie’; 3. ‘ubóstwo, nędza’. „Materialno-niematerialny” charakter biedy jest właściwie odbiciem etymologicznego znaczenia wyrazu i jego historycznego rozwoju, w którym kolejne ogniwa nie ustępowały miejsca nowym, ale przyłączały je. Uwzględnienie rozwoju znaczeniowego w rekonstrukcji językowego obrazu biedy pozwala na stwierdzenie, że w strukturze pojęcia łączą się dwa aspekty: materialno-bytowy oraz psychospołeczny. Komponenty semantyczne, jakie możemy wskazać w złożonej strukturze pojęcia bieda, to przede wszystkim: materialny brak i wiążąca się z nim potrzeba / konieczność jego zaspokojenia; nieszczęście, trud, kłopoty; walka, zmaganie się z trudnościami; groźba kary; niska wartość kogoś lub czegoś, niewystarczająca ilość lub słaba jakość czegoś; to, co groźne, niebezpieczne, wrogie człowiekowi. Bieda jest pojęciem, które z łatwością może rozszerzać swoje znaczenie o sensy metaforyczne, co najłatwiej obserwować w dialektach. Jako eufemizm pozwala unikać wyrazów obłożonych tabu językowym.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2020, 32; 51-65
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The perception of languages by Italian native speakers
    Autorzy:
    NITTI, PAOLO
    FACCHETTI, GIULIO
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1395908.pdf
    Data publikacji:
    2021-07-01
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Language education
    language perception
    ethnolinguistics
    educational linguistics
    language and culture
    Opis:
    This essay showcases the results of a survey conducted on a sample of Italian speakers which focused on their perception of languages. The research, carried out in the second half of 2019, has enabled corroborating the initial hypothesis about the existence of preconceptions and stereotypes associated with the perception of foreign languages and cultures (Elman & McClelland 1986) by Italian people. In particular, a questionnaire was used to clarify which adjectives are commonly associated with selected foreign languages, in order to identify certain trends and stereotypes. The survey is based on ethnolinguistic and language education studies (Cardona 2006), and was performed through data collection techniques used in ethnography and sociolinguistics (Tagliamonte 2006).
    Źródło:
    Glottodidactica. An International Journal of Applied Linguistics; 2021, 48, 1; 63-80
    0072-4769
    Pojawia się w:
    Glottodidactica. An International Journal of Applied Linguistics
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Translating songs between endangered and modernized languages: The case of Ryukyuan in Okinawa, Japan
    Autorzy:
    Guay, Matthew
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/54175774.pdf
    Data publikacji:
    2024-10-06
    Wydawca:
    Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe
    Tematy:
    indigenous song translation
    language documentation
    ethnolinguistics
    language shift
    translation studies
    Opis:
    Examining the severely endangered languages of the Ryukyuan Archipelago from a translation studies perspective reveals that song is the only domain where translation is occurring, and that this translation has hardly been researched. This leads to more serious questions that remain understudied, such as how to translate indigenous languages and indigenous nonconformist concepts into the world’s modern dominant languages or how to address all the sociolinguistic issues that accompany those decisions. A song translation studies perspective provides an insightful metric for exploring how translation is taking place in Okinawan music. This study investigates three translation projects, including an archival documentation of song translations from Ryukyuan into Japanese, English subtitles for videos, and singable cover versions of songs translated from Japanese into Ryukyuan. The problems and decisions made in these contexts are documented to foster discussion and to encourage further translation research into indigenous languages.
    Źródło:
    Studia Translatorica; 2024, 15; 183-205
    2084-3321
    2657-4802
    Pojawia się w:
    Studia Translatorica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Koncepcja kodów kultury w rosyjskich i ukraińskich badaniach lingwokulturologicznych i etnolingwistycznych
    The concept of cultural codes in Russian and Ukrainian linguoculturological and ethnolinguistic studies
    Autorzy:
    Chybor, Iryna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/645238.pdf
    Data publikacji:
    2015-12-24
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    cultural code
    ethnocode
    phraseology
    ethnolinguistics
    linguoculturology
    kod kulturowy
    etnokod
    frazeologia
    etnolingwistyka
    lingwokulturologia
    Opis:
    This article is an attempt at presenting the concept of cultural codes, which was earlier discussed in works of Russian and Ukrainian scholars in field of ethnolinguistics and linguoculturological aspects. The key linguoculturological terms, such as cultural code and ethnocode, were explained. The author of this article analysed already existing in Ukrainian and Russian linguistics theoretical basics of defining, isolating and classifying cultural codes.
    W artykule podjęto próbę zaprezentowania koncepcji kodów kultury rozwiniętej w pracach rosyjskich i ukraińskich lingwistów. Należytą uwagę zwrócono na wyjaśnienie kluczowych pojęć lingwokulturologii, a mianowicie kod kultury, etnokod kultury. Poddano analizie istniejące teoretyczne podstawy definiowania, wyodrębniania oraz klasyfikacji kodów kultury znane w językoznawstwie ukraińskim i rosyjskim.
    Źródło:
    Adeptus; 2015, 6; 37-49
    2300-0783
    Pojawia się w:
    Adeptus
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    EUROJOS: Eine Darstellung des Potentials von kognitiver Definition anhand der Konzepte ARBEIT und DEMOKRATIE
    EUROJOS: A presentation of the potential of the cognitive definition based on the concepts of WORK and DEMOCRACY
    Autorzy:
    Szulc-Brzozowska, Magdalena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2096027.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Rzeszowski
    Tematy:
    ethnolinguistics
    cognitive definition
    value
    European languages
    etnolingwistyka
    definicja kognitywna
    wartość
    języki europejskie
    Opis:
    The purpose of the paper is to present theoretical and methodological aspects of the research project EUROJOS, which is anchored and developed in Lublin ethnolinguistics. It aims to create the cognitive definition of the selected concepts, regarded as values in the European culture. The cognitive definition is based on 3 types of data: lexicographical sources, surveys and text corpora, with the latest playing a crucial role at profiling the concepts. The methodological criteria are indicated as validated by the description of chosen results from other research papers regarding the concept WORK in some languages and the concept DEMOCRACY in Polish and German. Whereas the study of the concept WORK objects to demonstrate the all-embracing definition of the concept, its universal meaning aspects, the example of DEMOCRACY shows the relevancy of profiling, thus also of the role of public discourse and the media.
    Artykuł przedstawia zagadnienia teoretyczne i metodologiczne projektu naukowego EUROJOS zakorzenionego i rozwijanego w etnolingwistyce lubelskiej. Jego celem jest zbudowanie definicji kognitywnej określonych konceptów postrzeganych w kulturze europejskiej jako wartości. Definicja kognitywna oparta jest o trzy typy danych: leksykograficzne, ankietowe i tekstowe, z których te ostatnie odgrywają kluczową rolę w profilowaniu konceptów. Na podstawie opisu wybranych wyników badań nad konceptem PRACA w niektórych językach oraz nad konceptem DEMOKRACJA w języku polskim i niemieckim ukazana zostaje zasadność założeń metodologicznych. Analiza konceptu PRACA posłużyła do zilustrowania syntetycznej definicji kognitywnej konceptu, jego uniwersalnych aspektów znaczeniowych, natomiast na przykładzie konceptu DEMOKRACJA pokazana została relewancja profilowania, a tym samym rola dyskursu publicznego i mediów
    Źródło:
    tekst i dyskurs - text und diskurs; 2020, 13; 123-147
    1899-0983
    Pojawia się w:
    tekst i dyskurs - text und diskurs
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O związkach między frazeologią a słowotwórstwem historycznym na przykładzie pojęcia kąt – ogólnosłowiańska analiza porównawcza
    Autorzy:
    Jakubowicz, Mariola
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/34670884.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    ethnolinguistics
    phraseology
    word formation
    etymology
    corner
    etnolingwistyka
    frazeologia
    słowotwórstwo
    etymologia
    pojęcie KĄT
    Opis:
    This article relates to the work of Nikita I. Tolstoy on the concept of corner in folk beliefs. It covers the intersection of two linguistic fields: phraseology and historical word formation, with elements of etymology. There are two Slavic etymons reconstructed for that concept: *kotъ ‘angle’ and *ogъlъ ‘corner’. In contemporary Slavic languages, continuants of either one or both can be preserved. The concept corner (similarly to others concepts related to elements of the house) is rich in connotations. This study presents an analysis of phraseological units with the components kąt ‘angle’ or węgieł ‘corner’ (and their counterparts in other Slavic languages), as well as an etymological and semantic analysis. The etymological analysis concerns the continuants of the Slavic *kot’a ‘house’, derived from *kotъ ‘angle’. The article points to phraseological and etymological connections between the concepts corner and house.
    Celem mojego artykułu było zestawienie kąta widzianego przez pryzmat frazeologii z możliwościami derywacyjnymi, jakie dają realizujące to pojęcie leksemy. Z uwagi na charakter badań etnolingwistycznych skupiłam się na tych derywatach, które ukazują aksjologiczne nacechowanie badanego pojęcia. Przegląd materiału z różnych języków słowiańskich wykazał, że we frazeologii zdecydowanie dominuje negatywne nacechowanie kąta. Jednak to właśnie te mniej liczne pozytywnie nacechowane frazeologizmy związane z wyprofilowaniem kąta jako części domu, czy nawet symbolizującego cały dom, wyraźnie korespondują z derywatami, które od podstawy ze znaczeniem ‘kąt’ tworzą nazwy pomieszczeń. Zarysowana w artykule droga rozwoju semantycznego pokazuje, że aspekt wartościujący jest obecny również w derywacji. Na podstawie porównania przedstawionego w artykule materiału z badaniami Nikity Iljicza Tołstoja należy uznać, że wyraźnej obecności pojęcia kąt w warstwie językowej nie można oddzielać od jego roli w kulturze ludowej.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2023, 35; 45-57
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Etymology and ethnolinguistics: Different methodologies with a common goal
    Autorzy:
    Waniakowa, Jadwiga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2081398.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    etymology
    ethnolinguistics
    semantic motivation
    calques
    loanwords
    etymologia
    etnolingwistyka
    motywacja semantyczna
    kalki
    zapożyczenia
    Opis:
    The article focuses on the relationship between etymology and ethnolinguistics. The two fields come to foreground in analyses of dialectal plant names, especially of their origin. It is concluded that both fields should function in symbiosis and use each other’s achievements. Therefore, etymologists make ample use of ethnolinguistic findings in their semantic analyses. Those findings help determine the historical semantic motivation of the words being studied. Ethnolinguists, in turn, on the basis of etymological findings, arrive at the original senses of words, helpful in analysing their subjective meanings.
    Autorka skupia uwagę na relacjach między etymologią a etnolingwistyką, które uwidoczniają się przy analizie gwarowych nazw roślin, zwłaszcza przy ustalaniu ich pochodzenia. Ostatecznie dochodzi do wniosku, że obie dziedziny powinny pozostawać w symbiozie i wzajemnie korzystać ze swoich osiągnięć. W związku z tym etymolodzy podczas analiz semantycznych mogą korzystać obficie z wyników pracy etnolingwistów. Analizy etnolingwistyczne pomagają etymologom ustalić historyczną motywację semantyczną badanych wyrazów. Etnolingwiści z kolei, opierając się na ustaleniach etymologów, mogą docierać do pierwotnych sensów form wyrazowych, które są pomocne przy analizie subiektywnego znaczenia słów.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2020, 32; 21-34
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    A volume of ethnolinguistic research on the concept of FREEDOM
    Tom etnolingwistycznych badań nad konceptem WOLNOŚCI
    Autorzy:
    Ajdačić, Dejan
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2084384.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    The Axiological Lexicon of Slavs and Their Neighbours
    concept freedom
    cognitive ethnolinguistics
    Opis:
    “FREEDOM” is 4th volume collection in the five‑volume series The Axiolo-gical Lexicon of Slavs and their neighbors (LASiS) created within the method-ological framework of the Lublin school of cognitive ethnolinguistics (Jerzy Bartmiński). Volume collection on freedom includes two introductory texts and 14 texts – on freedom in the most ancient Indian / Sanskrit text, in ancient Greek, in eight Slavic languages (Poland, Czech, Russian, Belarusian, Ukrainian, Bulgarian, Serbian, Croatian) and work on freedom in the Lithuanian, German, English and French languages. Volume on freedom offers a huge amount of linguistic material arranged in accordance with the demanding framework of a project EUROJOS.
    Źródło:
    Rocznik Slawistyczny; 2021, 70; 173-178
    0080-3588
    Pojawia się w:
    Rocznik Slawistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The next issues of the “Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols”
    Очередные выпуски «Словаря народных стереотипов и символов»
    Autorzy:
    Толстая, Светлана М.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2084462.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    Polish folk culture
    cultural stereotypes
    ethnolinguistics
    ethnobotany
    semantics
    lexicography
    symbolism
    herbs
    trees
    Opis:
    The next three issues of the second volume “Plants” of the “Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols”, published in Lublin under the editorship of prof. E. Bartminsky, are devoted to the topics"Herbs","Fruit and coniferous trees",-"Deciduous trees". Like the previous issues, they are a valuable contribution to the study of Polish and Slavic folk culture, as well as to the development of such a complex discipline as ethnobotany. They also provide rich material for linguistic studies of Polish and Slavic phytonymy, since they contain a rich dialect corpus of plant names and related ethnographic and folklore contexts. But the important thing is that the Lublin dictionary gives researchers a new method of ethnolinguistic lexicography, which can be successfully applied to the study of other Slavic and non‑Slavic languages and cultural traditions.
    Źródło:
    Rocznik Slawistyczny; 2021, 70; 241-250
    0080-3588
    Pojawia się w:
    Rocznik Slawistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Obraz sprawiedliwości w języku chorwackim
    Autorzy:
    Kapetanović, Amir
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/34605956.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    justice
    pravda
    Croatian
    cultural concept
    ethnolinguistics
    sprawiedliwość
    język chorwacki
    językowy obraz świata
    etnolingwistyka
    Opis:
    This paper analyses the linguistic concept of justice (pravda) in Croatian according to the methodology of the Lublin Ethnolinguistic School. Recent monolingual dictionaries of Croatian typically list only one meaning of the lexeme pravda and lexicographic definitions focus on the social aspect of the term. The paper also analyses the relationship of this lexeme with others (synonyms, antonyms) and lists phrases and sayings related to pravda. An analysis of  a corpus of Croatian texts (of the last 150 years) and the results of  a survey (100 respondents) point to weaknesses in lexicographic definitions of the lexeme pravda, as well as to the complexity of the concept of pravda in Croatian. According to the results of the survey, the most important characteristics of pravda are equality and acting on merit, followed by the ethical aspect (respect, morality, truth) and the psychological aspect (satisfaction/happiness, freedom, conscience).
    W pracy dokonano analizy językowego obrazu (konceptu) sprawiedliwości (chorw. pravda)  w języku chorwackim  z wykorzystaniem metodologii lubelskiej szkoły etnolingwistycznej.  W nowszych jednojęzycznych słownikach języka chorwackiego zwykle podaje się tylko jedno znaczenie leksemu pravda, jego definicje leksykograficzne zawężone są do aspektu społecznego. Analizie poddano także relacje wspomnianego wyrazu  z innymi leksemami (synonimy, antonimy), przytoczone zostały frazemy  i przysłowia,  w których występuje. Analiza korpusu chorwackich tekstów (powstałych na przestrzeni ostatnich 150 lat) oraz badanie ankietowe przeprowadzone wśród 100 respondentów ujawniły pewne luki  w słownikowych definicjach leksemu pravda  i pokazały złożoność konceptu sprawiedliwość  w języku chorwackim.  W świetle wyników badań ankietowych najważniejszymi cechami sprawiedliwości są równość (równoprawność) oraz traktowanie według zasług, następnie pojawiają się cechy związane  z aspektem etycznym (poszanowanie prawa/norm, moralność, prawda)  i psychologicznym (satysfakcja/szczęście, wolność, sumienie).
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2020, 32; 101-108
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    LOVE in English and Polish
    Autorzy:
    Brożyna Reczko, Małgorzata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/677200.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    concept of love
    linguistic picture of the world
    contrastive analysis
    ethnolinguistics
    cognitive definition
    Opis:
    LOVE in English and PolishThe paper presents a sample contrastive analysis of the linguistic picture of love in English and Polish. The material used in the survey is drawn from lexicographic data, including the British National Corpus and Narodowy Korpus Języka Polskiego [National Corpus of Polish]. The paper focuses on the similarities and differences in conceptualizing the abstract concept of love in the English and Polish languages. An analytical method, developed by Bartmiński and associates, serves as the theoretical basis for the reconstruction of the linguistic picture of the world. MIŁOŚĆ w języku angielskim i polskimNiniejszy artykuł to próba kontrastywnego porównania językowego obrazu świata MIŁOŚCI w języku angielskim i polskim. Materiał badawczy pochodzi głównie ze źródeł leksykograficznych: słowników oraz korpusów (Narodowego Korpusu Języka Polskiego oraz z korpusu języka angielskiego British National Corpus). Celem badania było poszukiwanie podobieństw i różnic w konceptualizacji MIŁOŚCI w tych dwóch językach. Metoda badawcza została zaczerpnięta z prac J. Bartmińskiego i dotyczy rekonstrukcji językowego obrazu świata różnych pojęć.
    Źródło:
    Cognitive Studies; 2017, 17
    2392-2397
    Pojawia się w:
    Cognitive Studies
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Symbolika leszczyny w polskiej kulturze ludowej. Fragment definicji kognitywnej
    The symbolism of hazel in Polish folk culture. A fragment of cognitive definition
    Autorzy:
    Kielak, Olga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/969028.pdf
    Data publikacji:
    2014-04-02
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    ethnolinguistics
    symbol
    cognitive definition
    hazel
    folk culture
    etnolingwistyka
    definicja kognitywna
    leszczyna
    kultura ludowa
    Opis:
    The article discusses the symbolism of the hazel plant which constitute a segment (one facet) of the cognitive definition of a hazel bush. The symbolism of the hazel is a category which terminate and gather in together other facets constituting the entry ‘Hezel’ in the Lublin ethnolinguistics dictionary (Słownik stereotypów i symboli ludowych, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska): i.e. the plants’ provenance, image, time and place of flourishing; its magical, apotropaical, therapeutical, ritual and practical use etc. The symbol is thus – next to the stereotype – the second key concept in this dictionary. The author shows the different symbolic meanings attributed to hazel in Polish folk culture – the symbolism of the space tree, the symbolism of sacredness, a symbol of life, duration, recovery and growth; symbol of power and health, the symbolism of fertility and abundance, and a symbol of girl.
    W artykule omówiona została symbolika leszczyny stanowiąca wycinek (jedną fasetę) definicji kognitywnej leszczynowego krzewu. Symbolika leszczyny jest kategorią, która wieńczy hasło, bazując na pozostałych fasetach - dotyczących m. in. pochodzenia, wyglądu, czasu i miejsca kwitnienia, zastosowania apotropeicznego, magicznego, leczniczego, obrzędowego i praktycznego - spina je wspólną klamrą. Symbol jest bowiem, obok stereotypu, drugim kluczowym pojęciem w lubelskim słowniku etnolingwistycznym (Słownik stereotypów i symboli ludowych, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska). Autorka prezentuje różne sensy symboliczne przypisywane w polskiej kulturze ludowej leszczynie – symbolikę drzewa kosmicznego; symbolikę świętości; symbol życia, trwania, regeneracji i wzrastania; symbol mocy i zdrowia, symbolikę płodności i obfitości oraz symbol dziewczyny.
    Źródło:
    Adeptus; 2014, 3; 96-109
    2300-0783
    Pojawia się w:
    Adeptus
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Przestępstwa językowe jako przedmiot etnolingwistycznych badań porównawczych
    Autorzy:
    Falana-Jafra, Anna Magdalena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/34611885.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    language crimes
    criminal law
    ethnolinguistics
    comparative research
    przestępstwo językowe
    prawo karne
    etnolingwistyka
    badania porównawcze
    Opis:
    W artykule zaproponowana została autorska koncepcja przestępstw językowych jako podkategorii czynów zabronionych w polskim prawie karnym, a także w systemach prawnokarnych innych państw. Wskazane zostały ich cechy charakterystyczne, będące kryteriami odróżnienia od innych rodzajów przestępstw, a także relacje istniejące pomiędzy nimi jako wytworami kultury prawnej a innymi elementami kultury, w tym w szczególności językiem. Zaproponowane zostały ponadto trzy zasadnicze perspektywy badawcze tychże przestępstw, jakie mogą być prowadzone na kanwie porównawczych badań etnolingwistyczych: perspektywa temporalna, perspektywa terytorialna oraz perspektywa „prawa w działania”. Ta ostatnia wywiedziona została z osiągnięcie realistycznej szkoły prawnej, negującej znaczenie statycznego „prawa w tekstach”.
    The article proposes an original concept of language crimes as a subcategory of criminal acts in Polish criminal law and in criminal law systems of other countries. Focus is placed on their characteristics as the criteria for distinguishing them from other types of crimes, on relations between them as constructions of legal culture and other elements of culture, in particular language. In addition, three fundamental research perspectives for these crimes are proposed: they can be carried out as comparative ethnolinguistic research: the temporal perspective, the territorial perspective, and the "law in action” perspective. The latter derives from the achievements of a realistic legal school, which denies the significance of a static "law in texts”.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2021, 33; 205-218
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kupno i sprzedaż zwierząt domowych w polskiej kulturze ludowej
    Buying and Selling Domestic Animals in the Folk Polish Culture
    Autorzy:
    Kielak, Olga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/962151.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
    Tematy:
    selling
    buying
    domestic animals
    folk culture
    ethnolinguistics
    kupno
    sprzedaż
    zwierzęta domowe
    kultura ludowa
    etnolingwistyka
    Opis:
    In the traditional Polish culture, animals from the closest human environment (cattle, horses and pigs) were the most frequently bought and sold goods. The echoes of old commercial transactions can still be heard in the dialect (“tail”, “horn”, and “hoof” animals). However, it would not be possible to reconstruct the purchase and sale of domestic animals in the Polish language without using the co-linguistic data (beliefs and practices) which coincide with and complement the perfunctory information on transactions recorded in language. The sale and purchase of animals was connected with a number of procedures performed before and after the transaction, aimed at facilitating the sale and ensuring the seller’s and buyer's success in breeding. Using the methodology developed for Lublin Dictionary of Stereotypes and Folk Symbols, I look at the cultural mechanisms of selling and purchasing animals. This analysis enables me to show the place occupied by domestic animals in the world of folk values.
    W tradycyjnej kulturze polskiej zwierzęta z najbliższego otoczenia człowieka (bydło, konie i świnie) były towarem najczęściej kupowanym i sprzedawanym, a echa dawnych transakcji handlowych pobrzmiewają do dziś w gwarowej leksyce (por. ogonowe, rogowe, kopytkowe). Rekonstrukcja kupna i sprzedaży zwierząt domowych w polszczyźnie byłaby jednak niemożliwa bez sięgnięcia po dane przyjęzykowe (wierzenia i praktyki), które pokrywają się i uzupełniają ze zdawkowymi informacjami na temat transakcji, utrwalonymi w języku. Ze sprzedażą i kupnem zwierząt wiązał się bowiem szereg zabiegów wykonywanych przed i po transakcji, mających na celu ułatwić sprzedaż oraz zapewnić sprzedającemu i kupującemu pomyślność w hodowli. W artykule, wykorzystując metodologię wypracowaną na użytek lubelskiego Słownika stereotypów i symboli ludowych, przyglądam się kulturowym mechanizmom transakcji kupna-sprzedaży zwierząt. Ich analiza pozwala mi ukazać miejsce, jakie w świecie ludowych wartości zajmowały zwierzęta domowe.
    Źródło:
    Literatura Ludowa; 2019, 63, 4-5; 95-108
    2544-2872
    0024-4708
    Pojawia się w:
    Literatura Ludowa
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Etnolingwistyka daleka i bliska
    Autorzy:
    Głaz, Adam
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/611827.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    ethnolinguistics, ethnography, abduction, salience, corpus, textual data
    etnolingwistyka
    etnografia
    abdukcja
    wyrazistość
    korpus
    dane tekstowe
    Opis:
    Lublin ethnolinguistics, its value and possibilities of promotion in a broader international context, must be seen against the backdrop of comparable approaches (not necessarily functioning under the same name) proposed in Western linguistics or drawing inspiration from Western scholarship. The latter is represented in the present volume by articles authored by Gary B. Palmer, Bert Peeters, Irena Vanková, and Przemysław Łozowski and Anna Włodarczyk-Stachurska, all being discussed in this introductory survey.Next, ideas are proposed for future action aimed at popularizing Lublin ethnolinguistics in the West, as well as establishing networks of collaborators from Western countries.
    Autor stwierdza, że sytuację lubelskiej etnolingwistyki, jej wartość i możliwość zaistnienia w szerszym kontekście międzynarodowym, należy postrzegać na tle zbliżonych koncepcji językoznawczych (niekoniecznie funkcjonujących pod tą samą nazwą) wypracowanych w świecie zachodnim lub czerpiących z zachodnich tradycji lingwistycznych. Reprezentują je publikowane w niniejszym tomie „Etnolingwistyki” (27) artykuły autorstwa Gary’ego Palmera, Berta Peetersa, Ireny Vankovej oraz Przemysława Łozowskiego i AnnyWłodarczyk-Stachurskiej, które autor omawia. Postuluje podjęcie działań mających na celu promocję myśli lubelskiej na Zachodzie oraz pozyskanie do współpracy badaczy stamtąd.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2015, 27
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    NAZWY DRZEW W ŚLĄSKIEJ TOPONIMIINAZWY DRZEW W ŚLĄSKIEJ TOPONIMII
    THE NAMES OF TREES IN SILESIAN TOPONYMY
    Autorzy:
    LECH-KIRSTEIN, DANUTA
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/971698.pdf
    Data publikacji:
    2015-12-01
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
    Tematy:
    onomastyka kulturowa
    etnolingwistyka
    toponimia
    baza motywacyjna
    kategoryzacja
    cultural onomastics
    ethnolinguistics
    toponymy
    motivational base
    categorization
    Opis:
    The paper deals with geographical names in Silesia deriving from the names of tree species. An analysis of the names derived from appellatives, allows for a reconstruction of the categorization methods of the world, anthropological conceptualization, and a popular image of reality. Name creators choose names derived from the appellatives which are for certain reasons important and valuable for them, from the existing collection of names. For example, the following names of trees and shrubs become a productive toponymic base: oak, birch, alder; they belong to the basic categorization level and are important for the rural community due to their usable and practical significance (in construction and economy), as well as medicinal and ritual-religious significance. Suffixes, fulfilling the function of creating new words and names, indicate the methods of categorization; they draw attention to categories such as collectivity (e.g. Dębie, Buken), size (Brzezinke, Grabinka), description of the object (Lipica, Birkberg), place and direction (Na Jedlinie, Do Dęba).
    Źródło:
    Onomastica; 2015, 59; 223-239
    0078-4648
    Pojawia się w:
    Onomastica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kulturemy gwarowe, polskie i słowiańskie – zarys problematyki
    Autorzy:
    Rak, Maciej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/34615015.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    culturemes
    ethnolinguistics
    Polish dialects
    Polish language
    Slavic
    kulturem
    etnolingwistyka
    gwary polskie
    język polski
    Słowiańszczyzna
    Opis:
    We wstępnej części artykułu przybliżono polskie prace dotyczące kulturemów i wskazano procedurę badawczą umożliwiającą typowanie tych jednostek etnolingwistycznych. W pierwszej części jako kulturemy gwarowe wskazano: robotę, ziymię, biydę, głód, ślebodę, honór, krzyz, Pana Boga, Pana Jezusa, Matkę Boską, ksiyndza, pana, gorzáłkę i chlyb. Do kulturemów ogólnopolskich zaliczono: Pana Boga, Pana Jezusa, Matkę Boską, krzyż, pracę, honor, bohaterstwo, odwagę, prawość, wolność, Polskę, Wisłę, Częstochowę, Kraków, Warszawę, biedę, chleb i wódkę. Jeśli idzie o kulturemy słowiańskie, to jest to zasób najuboższy: Pan Bóg, Pan Jezus, Matka Boska, krzyż, praca, wolność, honor, chleb, Słowianin i wódka.
    This article surveys Polish publications on culturemes and discusses the research procedure for identifying them. The following units have been recognized as dialectal culturemes: robota ‘work’, ziymia ‘earth’, biyda ‘poverty’, głód ‘hunger’, śleboda ‘freedom’, honór ‘honour’, krzyz ‘cross’, Pán Bóg ‘God’, Pán Jezus ‘Lord Jesus’, Matka Boská ‘Mother of God’, ksiondz ‘priest; father’, pán ‘lord, master’, gorzáłka ‘vodka’, and chlyb ‘bread’. Polish culturemes include: Pan Bóg ‘God’, Pan Jezus ‘Lord Jesus’, Matka Boska ‘Mother of God’, krzyż ‘cross’, praca ‘work’, honor ‘honour’, bohaterstwo ‘heroism’, odwaga ‘courage’, prawość ‘righteousness’, wolność 'freedom', Polska ‘Poland’, Wisła ‘the Vistula river’, Częstochowa ‘the city of Częstochowa’, Kraków ‘the city of Cracow’, Warszawa ‘the city of Warsaw’, bieda ‘poverty’, chleb ‘bread’, and wódka ‘vodka’. Slavic culturemes are the least numerous: Pan Bóg, Pan Jezus, Matka Boska, krzyż, praca, wolność, honor, chleb, Słowianin ‘Slav’ and wódka.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2021, 33; 25-37
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Toward a cognitive definition of the Estonian Thunder god Pikne
    Estoński bóg grzmotu Pikne – próba definicji kognitywnej
    Autorzy:
    Gajetti, Giuliano
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/34670848.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    cognitive definition
    ethnolinguistics
    Pikne
    Uku
    Estonian Thunder god
    definicja kognitywna
    etnolingwistyka
    estoński bóg grzmotu
    Opis:
    W artykule podjęto próbę skonstruowania definicji kognitywnej nadprzyrodzonej istoty wiązanej z burzą i piorunami – bogiem grzmotu, czczonym w estońskiej tradycji i wierzeniach ludowych. Pierwszym krokiem było zbadanie leksyki związanej z grzmotem i jej komponentów. Następnie refleksji poddano etymologię badanego teonimu. Kolejnym krokiem było ułożenie danych językowych w fasety: homonimy i synonimy, terminy o tym samym stopniu ogólności i nadrzędne, wygląd, cechy niezwiązane z wyglądem, działania wykonywane przez bóstwo, władza, bóstwo jako adresat działań, zwracanie się do bóstwa i lokalizacja. Na tej podstawie zbudowano definicję kognitywną, z podaniem dokumentacji w języku oryginalnym i angielskim tłumaczeniu.
    The aim of this article is to provide a cognitive definition of the supernatural entity associated with the phenomenon of thunderstorm (the Thunder god) in Estonian vernacular tradition and folk beliefs. The article will firstly investigate the lexicon connected with thunderstorm and its components, and secondly the etymological roots of the theonym. Subsequently, I will organize the linguistic data into facets such as homonyms and synonyms, co-hyponyms, hyperonyms, appearance, features unrelated to appearance, actions performed by the god, authority, addressee, address, and location. Finally, a cognitive definition will be proposed. The documentation will be shown in the original language alongside an English translation.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2022, 34; 223-242
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Jerzy Bartmiński i jego program nauki otwartej
    Autorzy:
    Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/34670875.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    Jerzy Bartmiński
    ethnolinguistics
    folklore
    dialectology
    axiology
    stereotype
    values
    etnolingwistyka
    folklorystyka
    dialektologia
    aksjologia
    stereotyp
    wartości
    Opis:
    The article presents the profile of Professor Jerzy Bartmiński as a researcher, organizer of scientific life and social worker.
    W artykule prezentowana jest sylwetka Profesora Jerzego Bartmińskiego jako badacza, organizatora życia naukowego i społecznika.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2022, 34; 9-39
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zróżnicowanie wewnętrzne języka etnicznego a uniwersalne koncepcje kodów wspólnotowych. Od lingwistyki do semiotyki
    Autorzy:
    Grzelak, Eliza
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/630881.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    ETHNOLINGUISTICS
    FUNCTIONAL DIVISION OF LANGUAGE
    INTERNAL DIVERSIFICATION OF LANGUAGE
    LANGUAGE COMMUNITIES
    DISCURSIVE COMMUNITIES
    COMMUNICATION COMMUNITIES
    Opis:
    The author collected the most important findings concerning the internal diversification of the ethnic language (using Polish as an example) and, treating those concepts as a starting point, set out to present the contemporary universal linguistic, discursive and communicative communities. While stressing the high diversification of codes within the communities, the author returns to the rhetorical, adequately defined concept of three styles. In her description of the code of communicative community, the author draws a reference to the communal nature of rendering the image of the world and highlights its intersemiotic, supraethnic and universal character.  
    Źródło:
    Studia Europaea Gnesnensia; 2014, 9; 43-55
    2082-5951
    Pojawia się w:
    Studia Europaea Gnesnensia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Człowiek i choroba: walka utrwalona w słowie
    Autorzy:
    Marczewska, Marzena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/690414.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    ethnolinguistics
    language image of the world
    healing ritual
    magic
    etnolingwistyka
    językowy obraz świata
    rytuał leczniczy
    magia
    Opis:
    In the article, the author discusses the relationship that refers to people and illness that is recorded in various language data. Based on folk material, the author recalls, above all, folk magic formulas, called “orders”. The magical healing ritual is perceived as a whole, in which the word accompanies certain activities taking place at a given time and place, using specific attributes. In a very specific existential situation, which is illness, the most basic mechanisms of thinking about the reality are revealed. Hence, the healing ritual reveals perceptions and judgements referring to illness, based on one’s own body experiences. These judgements can be observed through specific materialization obtained through the language/text manifested in a specific executive situation. The analysis of linguistic/text data allows one to discover the significance of performed actions in the process of magical healing, as these actions complement the word. They are also strongly associated with beliefs about illness in general and they constitute a characteristic testimony of human struggle with illness
    W artykule omawiam utrwaloną w różnorodnych danych językowych relację, która dotyczy człowieka i choroby. Bazuję na materiale folklorowym, przywołuję przede wszystkim ludowe formuły magiczne, zwane zamówieniami. Magiczny rytuał leczniczy postrzegam jako całość, w której słowo współtowarzyszy określonym czynnościom, odbywającym się w wyznaczonym czasie, w wyznaczonym miejscu, przy zastosowaniu określonych atrybutów. W bardzo specyficznej sytuacji egzystencjalnej, jaką jest choroba, ujawniają się najbardziej elementarne mechanizmy myślenia o rzeczywistości, stąd też rytuał leczniczy ukazuje oparte na własnym doświadczaniu ciała wyobrażenia i sądy dotyczące choroby. Sądy te można obserwować dzięki swoistej materializacji, jaką uzyskują za pośrednictwem języka/tekstu objawiającego się w konkretnej sytuacji wykonawczej. Analiza danych językowych/tekstowych pozwala na odkrycie właściwego sensu czynności wykonywanych w procesie magicznego uzdrawiania; działania te stanowią dopełnienie słowa, są też silnie powiązane z wierzeniami na temat choroby w ogóle i stanowią charakterystyczne świadectwo walki człowieka z chorobą
    Źródło:
    Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio N – Educatio Nova; 2018, 3
    2451-0491
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio N – Educatio Nova
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Język, kultura, wartość – ku lingwistyce opartej na abdukcji i wyrazistości
    Autorzy:
    Peeters, Bert
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/611351.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    applied ethnolinguistics
    language teaching
    languaculture
    abduction
    salience
    etnolingwistyka stosowana
    nauka języka obcego
    jezyko-kultura
    abdukcja
    wyrazistość
    Opis:
    In recent work, I have laid the foundations of a framework which I refer to as applied ethnolinguistics, and which is intended as a tool that can be used in the advanced foreign language classroom to make students aware of the fact that the language they are learning contains numerous cues that can help them gain a better understanding of the cultural values generally upheld by native speakers of their chosen foreign language. The notions of languaculture, abductive reasoning, and salience will be integrated into what is hoped to be a coherent procedure for dealing with apparently inexplicable cultural behaviours. Six pathways, ethnolexicology, ethnorhetoric, ethnophraseology, ethnosyntax, ethnopragmatics, and ethnoaxiology, are proposed as specific directions guiding the process of language and culture teaching in a multicultural classroom.
    W jednej z niedawnych prac autor zaproponował model etnolingwistyki stosowanej jako narzędzia do wykorzystania w nauce języka obcego na poziomie zaawansowanym (na uczelniach wyższych). Model ten ma służyć uświadomieniu studentom, iż poznają oni liczne wskazówki mogące pomóc w zrozumieniu wartości kulturowych wyznawanych przez rodzimych użytkowników danego języka obcego. Jest to zintegrowany model łączący pojęcia języko-kultury, abdukcji i wyrazistości, mający pomóc w zrozumieniu pozornie niewytłumaczalnych zachowań o podłożu kulturowym. Służy temu sześć „ścieżek” funkcjonujących jako drogowskazy dla nauczycieli i studentów, pomagających im wykorzystać możliwości stwarzane przez kontekst wielokulturowych zajęć uniwersyteckich; są to: etnoleksykologia, etnoretoryka, etnofrazeologia, etnoskładnia, etnopragmatyka i etnoaksjologia.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2015, 27
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Analogie między kobietą ciężarną i cielną krową
    Autorzy:
    Kielak, Olga
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/611614.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    ethnolinguistics
    folk culture
    cow
    woman
    pregnancy
    childbirth
    puerperium
    etnolingwistyka
    kultura ludowa
    krowa
    kobieta
    ciąża
    poród
    połóg
    Opis:
    The article presents the analogies found in the Polish language and Polish folk culture between a cow in calf and a pregnant woman. The data come from general dialectal dictionaries of Polish, as well as cultural records excerpted from 19th- and 20th-c ethnographic sources. A number of analogies have thus been identified similar conceptualisations of pregnancy, parallel valuation of the pregnant females, analogical practices for dealing with infertility, cultural directives connected with a pregnant woman and a cow in calf, or the procedures for assisting in childbirth and calving, and in the cleaning after the delivery. There are also parallel ways of guessing or provoking the sex of the child or the calf. The transfer of the practices connected with human pregnancy and childbirth onto the cow reveals the importance of the latter for country dwellers in earlier times, as well as establishing a cultural equivalence between a pregnant woman and a cow in calf.
    Artykuł jest próbą ukazania analogii, które w języku polskim oraz w polskiej kulturze ludowej zachodzą między cielną krową i ciężarną kobietą. Podobieństwa te nie były do tej pory przedmiotem naukowych rozważań. W artykule omówiono je, opierając się na danych leksykalnych ze słowników (ogólnych i gwarowych) języka polskiego oraz danych kulturowych, wyekscerpowanych z XIX- i XX-wiecznych źródeł etnograficznych. Na podstawie tak dobranego materiału udało się pokazać szereg analogii – podobną konceptulizację ciąży kobiety i krowy oraz tożsame wartościowania ciężarnych samic, analogiczne praktyki przeciwdziałania bezpłodności, dyrektywy kulturowe, związane z ciężarną kobietą i cielną krową oraz zabiegi mające ułatwić poród czy późniejsze oczyszczenie, w kolejności także praktyki „prowokowania” oraz „zgadywania” płci mających się narodzić dzieci czy zwierząt. Przeniesienie zespołu praktyk związanych z poszczególnymi częściami okresu okołoporodowego kobiety na zwierzę świadczy, po pierwsze – o dużym znaczeniu krowy dla dawnego mieszkańca wsi, po drugie – ustanawia kulturową ekwiwalencję między ciężarną krową i ciężarną kobietą.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2017, 29
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Lepiej cały kufel wypić, aniżeli kroplę rozlać”. Spożycie alkoholu w świetle przysłów w językach hiszpańskim i polskim
    „Better to drink a whole tankard than spill a drop”. Alcohol consumption in the light of proverbs in Spanish and Polish
    Autorzy:
    Szymański, Jakub
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/18104653.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
    Tematy:
    paremiologia
    przysłowia
    folklor słowny
    spożycie alkoholu
    etnolingwistyka
    językoznawstwo kontrastywne
    paremiology
    proverbs
    verbal folklore
    alcohol consumption
    ethnolinguistics
    contrastive linguistics
    Opis:
    W artykule w ujęciu kontrastywnym przeanalizowano kwestie dotyczące spożycia alkoholu poruszane w zbiorach przysłów w dwóch językach (polskim i hiszpańskim w odmianie z Półwyspu Iberyjskiego i wariancie meksykańskim). Obejmują one m.in. przyjemność płynącą z picia alkoholu, aprobatę lub dezaprobatę wobec jego spożycia, stosunek do abstynencji i ludzi niepijących, a także skutki konsumpcji. Korpus stanowiący podstawę badań składa się z ponad 2 900 przysłów z zakresu jedzenia i picia, a część analityczna wykorzystuje metodologię prac kontrastywnych w dziedzinach paremiologii i frazeologii. Celem artykułu jest zbadanie zakorzenionych w kulturze i kulturowo motywowanych sądów i przekonań odzwierciedlonych w przysłowiach, a także zachęcenie do ogólnej refleksji nad wartościami przekazywanymi w paremiach. Wnioski płynące z analizy pozwalają dostrzec szereg podobieństw między językami i kulturami, ale ukazują również istotne różnice w podejściu do konsumpcji alkoholu, a dodatkowo także perspektywę, z jakiej były tworzone.
    The present study examines in contrastive terms issues concerning alcohol consumption raised in collections of proverbs in two languages (Polish and Spanish in the Iberian Peninsula variety and the Mexican variant). These include the pleasure of alcohol drinking, the approval or disapproval of alcohol consumption, attitudes towards abstinence and non-drinkers, and the effects of its intake. The corpus underpinning the research consists of more than 2,900 proverbs related to food and drink, and the analytical part uses the methodology of contrastive work in the fields of paremiology and phraseology. The aim of the work is to explore the culturally rooted and culturally motivated judgements and beliefs reflected in proverbs, as well as to encourage general reflection on the values conveyed in proverbs. The conclusions of the analysis allow us to see a number of similarities between languages and cultures, but also reveal important differences in attitudes towards alcohol consumption and, in addition, the perspective from which they were created.
    Źródło:
    Łódzkie Studia Etnograficzne; 2023, 62; 163-180
    2450-5544
    Pojawia się w:
    Łódzkie Studia Etnograficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Czy choroba jest kobietą? – o językowym obrazie wybranych dolegliwości (rozważania na podstawie tekstów polskiego folkloru)
    Is the Disease a Woman? – about the Linguistic Image of Selected Ailments (Considerations Based on the Texts of Polish Folklore)
    Autorzy:
    Marczewska, Marzena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2895984.pdf
    Data publikacji:
    2023-06-27
    Wydawca:
    Wydawnictwo HUMANICA
    Tematy:
    polska kultura ludowa
    etnolingwistyka
    językowy obraz świata
    choroba
    kobieta
    Polish folk culture
    ethnolinguistics
    linguistic worldview
    disease
    woman
    Opis:
    Autorka koncentruje się na przedstawieniu utrwalonych w polskiej kulturze ludowej wyobrażeń choroby. Przywołuje różnorodne dane językowe (od nazw po teksty) poświadczające ślady dawnych wierzeń dotyczących postrzegania poszczególnych dolegliwości na podobieństwo żywych istot, zwłaszcza kobiet. Wskazuje również podstawowe przyczyny antropomorfizowania chorób.
    The author focuses on presenting the linguistic images of the disease established in Polish folk culture. She analyzes various linguistic data (from names to texts) that testify to traces of old beliefs regarding the perception of individual ailments as living beings, especially women. The article also discusses the primary causes of the disease anthropomorphization.
    Źródło:
    Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych; 2023, 1(14); 223-239
    2451-3539
    2543-7011
    Pojawia się w:
    Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The role of questionnaires in the reconstruction of the linguacultural view of respect (szacunek) in contemporary Polish
    Autorzy:
    Gierczak, Sylwia Katarzyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2081461.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    ethnolinguistics
    linguistic worldview
    linguistic questionnaire
    cognitive definition
    respect
    etnolingwistyka
    językowy obraz świata
    ankieta lingwistyczna
    definicja kognitywna
    szacunek
    Opis:
    The aim of the study is to present the role of empirical research in the reconstruction of the linguacultural image of axiologically loaded concepts and socially determined connotations. The article relates to methodological assumptions and findings of ethnolinguistics, where the reconstruction of the conceptualisation of particular notions is based on the interpretation of three types of data: (i) the language system, (ii) questionnaires, and (iii) texts. This is the approach adopted in the report Język – wartości – polityka [Language – values – politics] (JWP 2006), and then in the Axiological Lexicon of Slavs and Their Neighbours (LASiS 1-5, 2015-2019), compiled by the team supervised by Jerzy Bartmiński.This study presents the results of a questionnaire regarding respect (Polish szacunek), conducted among one hundred students from five universities in Lublin. Respondents were asked to answer the question: “What, in your opinion, is the essence of respect?”. The data obtained from first-hand sources enable a reconstruction of the students’ image of true respect in the Polish language in an aspectual view. The social aspect was found in an exposed position, where the most frequently indicated factors are: (1) acceptance of and empathy towards others; (2) courteous manners, appropriate behaviour towards others and appropriate attitude towards animals, plants, and objects; (3) recognition of the other person as an authority figure, with admiration for someone or something. Next, psychological, ethical, and psycho-social aspects were recognized. Existential and cultural aspects were found to be the least represented. The findings indicate a compatibility of the data from questionnaires with dictionary data, which together confirm the primacy of the subjective aspect of respect.  It is shown that questionnaires are a significant stage of discovering how speakers understand the meanings of the concepts they use – this concerns the colloquial, common understanding, which is crucial in constructing a cognitive definition of a given concept. Empirical research also enables a hierarchization of isolated defining features, ranking them from the most entrenched ones to the least frequently indicated ones, which renders this research a valuable tool in the verification of lexicographic data.
    Przedmiotem opracowania jest przedstawienie roli i wartości badań empirycznych w rekonstrukcji językowokulturowego obrazu konceptów o nacechowaniu aksjologicznym i uwarunkowanych społecznie konotacjach. W artykule nawiązano do założeń i ustaleń metodologicznych wypracowanych na gruncie etnolingwistyki, gdzie za podstawę rekonstrukcji konceptualizacji poszczególnych pojęć uznano interpretację danych trojakiego typu: systemowych (S), ankietowych (A) i tekstowych (T). Podejście to przyjęto w Leksykonie aksjologicznym Słowian i ich sąsiadów (LASiS 1-5, 2015-2019) przygotowanym przez zespół kierowany przez Jerzego Bartmińskiego. Autorka prezentuje wyniki badania ankietowego na temat szacunku, przeprowadzonego wśród stu studentów pięciu lubelskich uczelni. Zadaniem respondentów było udzielenie odpowiedzi na pytanie zgodne ze schematem lubelskiej ankiety ASA: „Co – według Ciebie – stanowi o istocie prawdziwego szacunku?” Dane pozyskane ze źródeł wywołanych umożliwiły odtworzenie obrazu prawdziwego szacunku w ujęciu aspektowym. Na pozycji eksponowanej znalazł się aspekt społeczny (S), w ramach którego najczęściej wskazywano: (1) akceptację i empatię wobec drugiej osoby, (2) kulturę osobistą, rozumianą jako właściwe/stosowne zachowanie wobec drugiej osoby oraz odpowiedni stosunek/odpowiednie podejście do zwierząt, roślin, rzeczy, a także (3) uznanie drugiej osoby za autorytet, podziw dla kogoś lub czegoś. Miejsca kolejne w układzie frekwencyjnym zajęły aspekty: psychiczny (P), etyczny (E) i psychospołeczny (A). Odnotowano najniższy udział aspektów bytowego (B) i kulturowego (K). Przedstawione dane pozwalają wnosić o zgodności danych ankietowych z danymi słownikowymi, które wespół poświadczają wysunięcie na pozycję prymarną podmiotowego wymiaru szacunku.  Autorka artykułu dowodzi, że badania ankietowe są istotnym etapem odkrywania, jak mówiący rozumieją znaczenia pojęć, którymi się posługują – chodzi tu o rozumienie potoczne, obiegowe, ważne w budowaniu definicji kognitywnej danego konceptu. Badania empiryczne pozwalają także na hierarchizację wyodrębnionych cech definicyjnych, na uszeregowanie ich od tych najbardziej ustabilizowanych do najrzadziej wskazywanych, co czyni te badania wartościowym narzędziem w weryfikacji danych leksykograficznych.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2021, 33; 237-253
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kim jest nauczyciel? Językowo-kulturowy obraz pedagoga widziany oczami uczniów
    Who is the teacher? Cultural – linguistic image of educationist in students’ eyes
    Autorzy:
    Kubiak, Monika
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/29519899.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-14
    Wydawca:
    Uniwersytet Bielsko-Bialski
    Tematy:
    nauczyciel
    historia wychowania
    językowy obraz świata
    etnolingwistyka
    antroponimia
    teacher
    history of upbringing
    linguistic image of the world
    ethnolinguistics
    anthroponymy
    Opis:
    Artykuł prezentuje językowo-kulturowy obraz nauczyciela. Do zbadania tego zjawiska wykorzystano etnolingwistyczny system S-A-T, autorstwa Jerzego Bartmińskiego, który stanowi jedno z czołowych instrumentów gromadzenia zasobów badawczych. Triada S-A-T została zbudowana z trzech komponentów: (S) danych słownikowych, (A) danych ankietowych oraz (T) wybranych tekstów kultury. Na początku przedstawiony zostanie leksem nauczyciel w ujęciu filozoficznym, historycznym, pedagogicznym i dydaktycznym. Później zaprezentowane zostaną wiadomości o nauczycielu zebrane na podstawie danych wyekscerpowanych ze słowników: etymologicznego, języka polskiego, frazeologicznego i synonimów, a na końcu wyniki ankiet. Zadaniem uczniów było udzielenie odpowiedzi na pytania dotyczące szeroko pojętego tematu nauczania w kontekście osoby nauczyciela, w tym wyrazów bliskoznacznych oraz związków frazeologicznych z nim związanych. Następnie respondenci musieli wyjaśnić, kim, ich zdaniem, jest nauczyciel. Kolejne pytania dotyczyły cech idealnego pedagoga (zarówno w oczach uczniów szkół podstawowych, jak i średnich), a także sprawiedliwości w szkole. Respondenci musieli również podać teksty kultury (z zakresu literatury, filmu, piosenki), w których pojawia się postać dobrego nauczyciela.
    The article presents the cultural - linguistic image of a teacher. To make an investigation of this phenomena, the ethnolinguistic system S-A-T has been used. This system, created by Jerzy Bartmiński, is one of the foremost instruments to collect research resources. The S-A-T triad was built from three components: (S) - dictionary data, (A) - survey data and (T) - selected texts from culture. In the beginning, the teacher lexeme will be shown in terms of philosophy, history, pedagogy and didactics. Then, the information collected from data acquired from several dictionaries: etymological, Polish, phraseological and synonyms dictionary will be presented before the survey’s evaluation placed in the end of the article. Students were obligated to give answers for questions related to broadly defined topic of teaching in the context of teacher as a person with synonymous and idiomatic expressions associated with. Next, respondents had to explain who, to their minds, the teacher is. Further questions referred to features of a perfect pedagogue (in primary and secondary school student’s eyes) and justice at school. They were also asked for giving some writings (from literature, cinema and music), where the character of a good teacher can be found.
    Źródło:
    Świat i Słowo; 2021, 37, 2; 225-238
    1731-3317
    Pojawia się w:
    Świat i Słowo
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O konieczności uwzględniania danych tekstowych w rekonstrukcji językowych obrazów kategorii pojęciowych
    Autorzy:
    Łozowski, Przemysław
    Włodarczyk-Stachurska, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/611299.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    cognitive ethnolinguistics
    linguistic worldview
    lexical semantics
    language and culture
    etnolingwistyka kognitywna
    językowy obraz świata
    semantyka leksykalna
    język a kultura
    Opis:
    The study responds to Jerzy Bartminski’s call for using various kinds of data in doing ethnolinguistic research. The authors, thus, champion (i) the necessity of including textual data in reconstructing a linguistic worldview as well as (ii) a culturally-oriented non-systemic lexical semantics. That ethnolinguistic reconstruction cannot be based merely on dictionary-like information is shown by a critical assessment of purely systemic analyses of hussy, pheasant, and maid. It is concluded that textual evidence should be extensively explored and systematically used in cognitive ethnolinguistics as primary, rather than as supplementary data.
    Autorzy dowodzą konieczności uwzględnienia danych tekstowych przy rekonstrukcji JOS-u w myśl koncepcji etnolingwistyki kognitywnej Jerzego Bartmińskiego. Na przykładzie trzech kategorii konceptualnych oznaczonych angielskimi leksemami hussy ‘latawica’, pheasant ‘bazant’, i maid ‘pokojówka’, ‘panna’, pokazują na ile i o ile zmienia się językowy obraz świata po uzupełnieniu danych systemowych w postaci definicji słownikowych o znaczenia kontekstowe obecne w wybranych tekstach. Swoje rozważania i analizy umieszczają w szerszym kontekście metodologicznym, tj. sporu o sposób rozumienia i uprawiania semantyki leksykalnej. W tym względzie kontrastują metodologie JOS-u, otwarta na wiele typów danych, w tym danych tekstowych, z taką praktyką badawcza, która programowo zorientowana jest wyłącznie na dane słownikowo-encyklopedyczne.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2015, 27
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Projekt badawczy (ETNO) EUROJOS a program etnolingwistyki kognitywnej
    Autorzy:
    Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/611483.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    cognitive ethnolinguistics
    linguistic worldview
    values
    comparative research
    traditional culture
    etnolingwistyka kognitywna
    językowy obraz świata
    wartości
    badania porównawcze
    kultura tradycyjna
    Opis:
    An observation is made that the linguistic worldview is grounded in values, which play a decisive role in the shaping of a given community’s (collective) identity. Therefore, it is postulated that the folk Slavic axiological system (the world of values cherished in folk Slavic traditions) be investigated. The project called (ETHNO)EUROJOS – parallel to EUROJOS, an international research programme headed by Jerzy Bartmiński and based on standard language varieties and “national” traditions – would thus be concerned with the values common to Slavic folk cultures. It has been shown that Slavic nations are much closer to one another at the level of folk cultures than at the level of national, elite-shaped cultures. A survey among distinguished researchers in various Slavic traditions reveals that the values important for Slavs are: health and life, family and kinship, home, land, work and diligence, love, beauty, happiness, wisdom, frankness, integrity, faithfulness, justice, freedom, honour, faith (religion) and God. A description of these values could follow the methodological assumptions of the Lublin Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols.
    Autorka, wychodząc z założenia, że wartości leżą u podłoża językowego obrazu świata i stanowią o tożsamości wspólnotowej (zbiorowej), postuluje badanie ludowego słowiańskiego systemu aksjologicznego (świata wartości ważnych dla ludowych tradycji słowiańskich). Projekt pod nazwą (ETNO)EUROJOS – paralelny do międzynarodowego programu EUROJOS, realizowanego pod kierunkiem Jerzego Bartmińskiego na bazie języków ogólnych (standardowych) i tradycji ogólnonarodowych – miałby na celu analizę wartości wspólnych nosicielom słowiańskiej kultury ludowej. Na poziomie kultur ludowych narody słowiańskie są sobie dużo bliższe niż na poziomie kultur ogólnonarodowych, kształtowanych przez elity. Na podstawie sondażu przeprowadzonego wśród wybitnych badaczy różnych tradycji słowiańskich, można wstępnie przyjąć, że wartościami ważnymi dla Słowian są: zdrowie i życie, rodzina i ród/pokrewieństwo, dom, ziemia, praca i pracowitość, miłość, piękno, szczęście, mądrość, szczerość, uczciwość, wierność, sprawiedliwość, wolność, honor, wiara (wyznanie) i Bóg. Opis tych wartości mógłby zostać oparty na założeniach metodologicznych lubelskiego Słownika stereotypów i symboli ludowych.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2013, 25
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Na bezrybiu i rak ryba. Językowo-kulturowy obraz raka w polszczyźnie
    Autorzy:
    Rak, Maciej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/611714.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    ethnolinguistics
    linguistic worldview
    crayfish in language and culture
    etnolingwistyka
    językowy obraz świata
    rak (zwierzę) w języku i kulturze
    Opis:
    The article attempts to reconstruct the Polish linguo-cultural image of rak ‘crayfish’ (Astacus astacus). Following the model of Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols, the data taken into account include the word’s etymology, its lexicographic treatment (including phraseology) in dictionaries of contemporary Polish, in dialectal dictionaries and in dictionaries of former stages of Polish, texts of folklore, and ethnographic accounts. The following definition of the crayfish has been proposed accordingly “The crayfish (rak) is a small, hairless and featherless animal of little value, its body being protected by a carapace. It has long antennae, two prehensile and sharp chelipeds that are used for protection, many legs and eyes located in the back of the body. It lives in water (rivers and ponds), in holes it builds for itself. It isn’t known where it spends the winter. It can pinch, moves backwards in an ungainly and slow manner, makes no sound and kills its victims by biting into their bodies. It is closest to fish. Crayfish are sought for their meat, of which they have very little – they are then roasted or cooked. They are considered exquisite food. Parts of the crayfish’s body are used as medicine for various ailments. The crayfish is thought to be connected with the underworld”.
    Artykuł jest próbą rekonstrukcji językowo-kulturowego obrazu raka (Astacus astacus) w polszczyźnie. Wzorem Słownika stereotypów i symboli ludowych pod red. Jerzego Bartmińskiego wykorzystano informacje etymologiczne, a także dane zawarte w słownikach współczesnego języka polskiego, dawnej polszczyzny i gwarowych (w tym zasób frazematyki), teksty folkloru oraz przekazy etnograficzne. Na podstawie tak dobranego materiału udało się sformułować następującą definicję raka „Rak to czerwone stworzenie z ostrymi, służącymi do obrony szczypcami, a także długimi wąsami, małe i małowartościowe, pokryte pancerzem, nieowłosione i nieopierzone, o wielu odnóżach i oczach zlokalizowanych w tylnej części ciała, żyjące w wodzie (rzekach i stawach), w wykopanych przez siebie norach. Nie wiadomo, gdzie spędza zimę. Szczypie, porusza się wspak, niezgrabnie i powoli, nie wydaje głosu, wgryza się w ciało swojej ofiary, powodując jej śmierć. Najbliższa jest mu ryba. Raki dla mięsa, którego dostarczają w niewielkiej ilości, są poławiane przez ludzi, a następnie pieczone lub gotowane. Uchodzą za wykwintne pożywienie. Części ciała raka są lekarstwem na wiele chorób. Rakowi przypisuje się związki ze sferą podziemną”.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2017, 29
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    "Слоўнік беларускай мовы" Івана Насовіча: этналінгвістычны каментар
    SŁOWNIK JĘZYKA BIAŁORUSKIEGO Iwana Nosowicza: komentarz etnolingwistyczny
    DICTIONARY OF THE BELARUSIAN LANGUAGE by Ivan Nosovich: ethnolinguistic comment
    Autorzy:
    Караткевіч, Ірына
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/963347.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski. Wydział Lingwistyki Stosowanej. Katedra Białorutenistyki
    Tematy:
    этналінгвістыка
    і. насовіч
    этнаграфія
    фальклор
    запазычанні
    etnolingwistyka
    i. nosowicz
    etnografia
    folklor
    zapożyczenia
    ethnolinguistics
    i.i. nosovich
    ethnography
    folklore
    loanwords
    Opis:
    Слоўнік беларускай мовы І. Насовіча (1870 г.) з'яўляецца важнай крыніцай для этналінгвістычных назіранняў. У сваім словаспісе ён утрымлівае лексемы – назвы рэлігійных свят і канфесійных рэалій, народных звычаяў і абра-даў. Значны пласт слоў мае этымалагічныя звесткі (не заўсёды дакладныя), у тым ліку і ўказанне на іх іншамоўнае паходжанне. Этналінгвістычны складнік заключаецца не толькі ў падборы адпаведнай уласнабеларускай і іншамоўнай лексікі, але і ў афармленні стылістычных пазнак да рэестравых слоў, якія апелююць да пэўных побытавых і духоўна-культурных рэалій, далёкіх ад пераважна сялянскага беларускага жыцця. Названыя фактары разбураюць стэрэатыпныя ўяўленні пра “сялянскасць” беларускай мовы, яе побытава-зніжаны характар і немагчымасць перадачы абстрактных і высокастылёвых паняццяў.
    Słownik języka białoruskiego I. Nasowicza (1870) jest ważnym źródłem do badań etnolingwistycznych. W swoim rejestrze zawiera leksemy-nazwy świąt religijnych i realiów wyznaniowych, zwyczajów i obrzędów ludowych. Znacząca warstwa słów zawiera informacje etymologiczne (nie zawsze dokładne), w tym również wskazanie na ich obce pochodzenie. Element etnolingwistyczny obejmuje nie tylko odpowiednie słownictwo białoruskie i zapożyczone, lecz także kwalifikatory stylistyczne do znajdujących się w rejestrze słów, które odnoszą się do zjawisk duchowych i kulturowych, dalekich od głównie chłopskiego życia na Białorusi. Wskazane czynniki burzą stereotypy o „chłopskim” pochodzeniu języka białoruskiego, za pomocą którego można informować jedynie o realiach życia codziennego, bez możliwości przekazywania pojęć abstrakcyjnych oraz cech wysokiego stylu.
    The Dictionary of the Belarusian Language by I.I. Nasovich (1870) is an important source of ethnolinguistic observations. In its register, it contains lexemes corresponding to the names of religious holidays and confessional realities, folk customs and rites. A significant layer of words has etymological information (not always accurate), including an indication of their foreign origin. The ethnolinguistic component consists not only of the selection of appropriate Belarusian and borrowed vocabulary, but also the design of stylistic labels for registry words that refer to certain everyday and spiritual-cultural realities, far from the pre-dominantly peasant Belarusian life. These factors destroy the stereotypes about the "peasantry" of the Belarusian language, its reduced character and the impossibility of conveying abstract and high-style concepts.
    Źródło:
    Acta Albaruthenica; 2020, 20; 199-208
    1898-8091
    Pojawia się w:
    Acta Albaruthenica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Litewska i polska spuścizna językowa Antoniego Juszkiewicza (Antanasa Juški) z perspektywy XXI wieku
    Autorzy:
    Sawaniewska-Mochowa, Zofia
    Sakalauskienė, Vilija
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/676874.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    Antoni Juszkiewicz (Antanas Juška)
    nineteenth century
    bilingual dictionaries
    identity
    ethnolinguistics
    new perspectives in the study of Polish-Lithuanian sources
    Opis:
    The Lithuanian and Polish linguistic legacy of Antanas Juška from a twenty-first-century perspectiveThis article presents the assumptions of new research on the legacy of Antanas Juška, recorded in Lithuanian and Polish. We assume that the forgotten works of this bilingual author from Lithuania, mainly translation dictionaries, are an underestimated study material for interdisciplinary research. They are particularly important for understanding the rich conceptualisations of the world by two collective subjects, Poles and Lithuanians, co-existing in Lithuania under the Russian partition. We have formulated two research hypotheses: (1) the bilingual dictionaries authored by Antanas Juška, who was a Catholic priest, are not only a valuable source of knowledge about the state of the Polish and Lithuanian languages in the nineteenth century, but above all specific cultural texts which form part of the social discourse of their time and place, and thus carry relevant ethnolinguistic and ethnocultural information; (2) bilingual dictionaries as a genre had an impact on the crystallisation of Lithuanian national awareness and the strengthening of cultural identity of Lithuanians in the second half of the nineteenth century.Juška’s linguistic legacy will be jointly studied by Polish and Lithuanian researchers from different perspectives, applying the tools and methods available in twenty-first-century humanities.I. In the ethnolinguistic and ethnohistorical paradigm: in view of the hypothesis that bilingual dictionaries constitute a narrative about the world and its historical time, we extract linguistic data that will enable us to capture the lexical and conceptual symmetry and asymmetry between the linguistic woldview of Poles and Lithuanians in the context of the crystallisation of Lithuanian national awareness.II. In the comparative perspective: (1) we will present Juška’s lexicographic legacy against the background of the Lithuanian and Polish lexicographic tradition; we will confront the lexicographic practice and the macro- and microstructure of his dictionaries with important works of Lithuanian lexicography and contemporary dictionaries recording colloquial, dialectal and regional vocabulary of various sub-regions of Lithuania; (2) we will compare the Polish material recorded in Juška’s translation dictionaries with dictionaries of the general, dialectal and regional Polish language from Lithuania; (3) we will answer the question whether the introduction of Russian translations into the Lithuanian-Polish dictionary published by the Imperial Academy of Sciences in Saint Petersburg was merely a political requirement stemming from the political situation and censorship, or whether these translations complement the meanings of the Polish and Lithuanian entries.III. In the sociolinguistic and communication aspect: language contact and multilingualism, and the attendant processes of borrowing, mixing and “combining” vocabulary among users of the regional Polish language and spoken Lithuanian.Our research draws the attention of linguists to old, underestimated texts. It also indicates the cognitive value of linguistic analysis open to history, ethnology and identity studies. By studying Juška’s linguistic legacy in the context of modern scholarship, we introduce it into the sphere of collective life of Lithuanians and Poles. In this way, we create a plane for a better mutual understanding which will foster the overcoming of negative national stereotypes. Litewska i polska spuścizna językowa Antoniego Juszkiewicza (Antanasa Juški) z perspektywy XXI wiekuW artykule przedstawiamy założenia nowych badań spuścizny Antoniego Juszkiewicza (Juški) zapisanej w języku litewskim i polskim. Wychodzimy z założenia, że zapomniany dorobek Juszkiewicza, autora dwujęzycznego z Litwy, złożony głównie ze słowników przekładowych, jest niedocenioną bazą materiałową do prowadzenia interdyscyplinarnych badań, a zwłaszcza do poznania bogactwa konceptualizacji świata przez dwa podmioty zbiorowe, Polaków i Litwinów, współegzystujących na Litwie w sytuacji zaboru rosyjskiego Przyjmujemy dwie hipotezy badawcze: 1) słowniki dwujęzyczne, skonstruowane przez księdza katolickiego A. Juszkiewicza, są nie tylko cennym źródłem wiedzy o stanie języka polskiego i litewskiego w XIX wieku, lecz przede wszystkim swoistymi tekstami kultury, wpisującymi się w dyskurs społeczny czasu i miejsca oraz nośnikami relewantnych informacji etnolingwistycznych i etnokulturowych; 2) słowniki dwujęzyczne jako gatunek tekstu oddziaływały na krystalizowanie się narodowej świadomości litewskiej i umacnianie tożsamości kulturowej Litwinów w drugiej połowie XIX wieku.Spuścizna językowa Juszkiewicza będzie odczytana wspólnie przez badaczy polskich i litewskich na nowo z różnych perspektyw, z wykorzystaniem narzędzi i metod, jakie daje nam humanistyka XXI wieku:I. W paradygmacie etnolingwistycznym i etnohistorycznym: zgodnie z przyjętą hipotezą, że słowniki dwujęzyczne są swoistą narracją o świecie i czasie historycznym, będziemy ekscerpować z nich dane językowe, które pozwolą nam uchwycić symetrię i asymetrię leksykalno-pojęciową między językowym obrazem świata Polaków i Litwinów w sytuacji krystalizowania się litewskiej świadomości narodowej;II. W perspektywie komparatystycznej: 1) ukażemy spuściznę leksykograficzną Juszkiewicza na tle tradycji leksykograficznej litewskiej i polskiej; skonfrontujemy warsztat leksykograficzny oraz makro- i mikrostruktury słowników A. Juszkiewicza z ważnymi dziełami leksykografii przekładowej litewskiej oraz współczesnymi słownikami rejestrującymi słownictwo potoczne, gwarowe i regionalne różnych subregionów Litwy; 2) porównamy materiał polski zarejestrowany w słownikach przekładowych Juszkiewiczów ze Słownikiem języka polskiego tzw. wileńskim, Słownikiem gwar polskich J. Karłowicza, ze słownictwem współczesnej polszczyzny gwarowej na Litwie; 3) odpowiemy na pytanie, czy wprowadzenie tłumaczeń rosyjskich do wydanej przez Imperatorską Akademię Nauk w Sankt Petersburgu części słownika litewsko-polskiego, mające w sytuacji zaborów podłoże polityczne, wniosło uzupełnienia znaczeń haseł polskich i litewskich;III. W aspekcie socjolingwistycznym i komunikacyjnym: w kontekście kontaktów językowych i zachodzących w sytuacji wielojęzyczności procesów zapożyczania, mieszania i „uwspólniania” słownictwa między użytkownikami polszczyzny regionalnej i mówionego języka litewskiego.Nasze badania kierują uwagę lingwistów na teksty dawne, niedocenione, wskazując, jak ważne poznawczo efekty można uzyskać w ich analizie, gdy otwieramy językoznawstwo na historię, etnologię, naukę o tożsamości. Włączając spuściznę lingwistyczną A. Juszkiewicza w obszar współczesnej nauki, wprowadzamy ją zarazem w sferę życia zbiorowego Litwinów i Polaków. Stwarzamy tym samym płaszczyznę do lepszego zrozumienia siebie nawzajem i przewartościowania negatywnych stereotypów narodowych.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2019, 43
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Nazwy wartości w językowym obrazie świata Litwinów
    Autorzy:
    Sawaniewska-Mochowa, Zofia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/676338.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    ethnolinguistics
    Lithuanian language
    linguistic worldview
    names of values (concepts): HOME, FAMILY, WORK, EUROPE, FREEDOM, HONOUR
    cosmic concepts: FIRE, WATER
    Opis:
    The names of values in the linguistic worldview of LithuaniansReviewKristina Rutkovska, Marius Smetona, Irena Smetonienė. Vertybės lietuvio pasaulėvaizdyje. Monografija [Values in the linguistic worldview of Lithuanians: A monograph]. Foreword in Polish and Lithuanian by Jerzy Bartmiński. Vilnius: Vilniaus universiteto Filologijos fakultetas, Akademinė leidyba, 2017, 300 pp. ISBN 978-9955-33-715-7Lithuanian ethnolinguistics is a relatively young discipline. In 2017, it was enriched by a valuable monograph written by three researchers from Vilnius University: Kristina Rutkovska, Marius Smetona and Irena Smetonienė, participants in the international project EUROJOS, who have made a significant contribution to the Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów (Axiological lexicon of the Slavs and their neighbours).Their study entitled Vertybės lietuvio pasaulėvaizdyje (Values in the linguistic worldview of Lithuanians), with a foreword by Jerzy Bartmiński, offers a full semantic description of six key names of values (concepts): HOME, FAMILY, WORK, EUROPE, FREEDOM and HONOUR. It also analyses two concepts stemming from the most archaic sources of human culture: FIRE and WATER. Nazwy wartości w językowym obrazie świata LitwinówRecenzjaKristina Rutkovska, Marius Smetona, Irena Smetonienė. Vertybės lietuvio pasaulėvaizdyje. Monografija [Wartości w językowym obrazie świata Litwina. Monografia]. Przedmowa w języku polskim i litewskim Jerzego Bartmińskiego. Vilnius: Vilniaus universiteto Filologijos fakultetas, Akademinė leidyba, 2017, 300 ss. ISBN 978-9955-33-715-7Litewska etnolingwistyka jest dyscypliną młodą. W 2017 roku wzbogaciła się o cenną monografię napisaną przez troje badaczy z Uniwersytetu Wileńskiego, Krystynę Rutkowską, Mariusa Smetonę i Irenę Smetonienė, uczestników międzynarodowego projektu EUROJOS, współpracujących przy tworzeniu Leksykonu aksjologicznego Słowian i ich sąsiadow.Opracowanie pod tytułem Vertybės lietuvio pasaulėvaizdyje [Wartości w językowym obrazie świata Litwina], z przedmową Jerzego Bartmińskiego, zawiera pełne charakterystyki semantyczne sześciu kluczowych nazw wartości (konceptów): DOMU, RODZINY, PRACY, EUROPY, WOLNOŚCI i HONORU oraz dwóch pojęć, WODY i OGNIA, sięgających najbardziej archaicznych źródeł kultury ludzkiej.
    Źródło:
    Acta Baltico-Slavica; 2018, 42
    2392-2389
    0065-1044
    Pojawia się w:
    Acta Baltico-Slavica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Śladami Yakova Malkiela: etymologia z tekstem, tekst z kontekstem
    Autorzy:
    Łozowski, Przemysław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/34606384.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    etymology
    cognitive ethnolinguistics
    structuralism
    diachrony vs. panchrony
    text and context
    etymologia
    etnolingwistyka kognitywna
    strukturalizm
    diachronia a panchronia
    tekst i kontekst
    Opis:
    A critical appraisal is attempted of the three structurally-designated theses that are typically voiced  in relation to what etymology is and what it consists in: (i) etymology is diachronic in scope, (ii) etymology involves the reconstruction of proto-forms and proto-senses, and (iii) etymology is based on the earliest possible attestations. The examination is guided and motivated by Yakov Malkiel's etymological research as well as by selected studies of the Lublin-based cognitive ethnolinguists. It is, then, concluded that etymological investigations are more likely to be productive and successful if (i) the temporal perspective employed is that of panchrony, not of the diachrony-synchrony distinction, (ii) the reconstruction aims at identifying ways of cross-generational conceptualisation (mentalities), rather than original forms, and (iii) the examination includes the whole of the historical spectrum of attestations, not just earliest records. This all leads to a full appreciation of the kind of etymology that feeds on texts, not words or lexemes, and on cognitive and experiential contexts, not on purely linguistic abstractions.
    W artykule dokonujemy krytycznej oceny wybranych tez, jakie powszechnie stawia się w odniesieniu do badań etymologicznych. Te tezy odnajdujemy w dominującym modelu etnolingwistyki i nazywamy go strukturalistycznym. Poddajemy go redefinicji w duchu etnolingwistyki kognitywnej, przede wszystkim zaś pytamy o rzekomo diachroniczny wymiar etymologii. Inspirację znajdujemy w pracach Yakova Malkiela, które następnie odnosimy do praktyki badawczej szeregu lubelskich etnolingwistów. W naszej argumentacji (i) uznajemy zasadność etymologicznego programu etnolingwistyki kognitywnej, jak i (ii) uzasadniamy potrzebę rozstania się z etymologią strukturalistyczną (także: sensu stricto, porównawczohistoryczną, formalną, systemową).
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2020, 32; 35-49
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Živaja starina” w programie etnolingwistyki historycznej Nikity Iljicza Tołstoja
    Autorzy:
    Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/34670934.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    historical ethnolinguistics
    Slavic literary language
    Old Slavic
    linguistic geography
    Moscow School of Ethnolinguistics
    language and culture
    ethnolinguistic dictionary
    Polesie expedition
    Nikita Ilyich Tolstoy
    etnolingwistyka historyczna
    słowiański język literacki
    język starosłowiański
    geografia lingwistyczna
    moskiewska szkoła etnolingwistyczna
    język i kultura
    słownik etnolingwistyczny
    ekspedycja poleska
    Nikita Iljicz Tołstoj
    Opis:
    The article presents the figure of Nikita Ilyich Tolstoy, the founder of the Moscow School of Ethnolinguistics, a historical philologist, linguist, and ethnologist. Nikita Tolstoy researched in the history of Slavic cultures and languages, Slavic comparative linguistics, folk studies, ethnography, and mythology. In his approach, he jointly considered language and spiritual culture, the language of creative activity of a community, and the relationships between them. The article presents and discusses the main ideas of Tolstoy’s rich body of research.
    W artykule prezentowana jest sylwetka Nikity Iljicza Tołstoja, twórcy moskiewskiej szkoły etnolingwistycznej, filologa-starożytnika i lingwisty-etnologa, który badał historię kultur słowiańskich i słowiańskich języków literackich, zajmował się słowiańskim językoznawstwem porównawczym, folklorystyką, etnografią i mitologią, widząc przy tym konieczność jednoczesnego rozpatrywania języka i kultury duchowej, języka i twórczości wspólnotowej, ich wzajemnych odniesień i różnych typów zależności. Przybliżane są podstawowe myśli z jego bogatej spuścizny.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2023, 35; 9-25
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Cultural Concepts of zdraví (health) and nemoc (illness) in Czech Phraseology
    Koncepty zdraví (zdrowie) i nemoc (choroba) w czeskiej frazeologii
    Autorzy:
    Christou, Anna
    Táborská, Karolína
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/34670855.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    ethnolinguistics
    linguistic and cultural worldview
    values
    phraseology
    conceptual metaphor
    health
    illness
    etnolingwisyka
    językowo-kulturowy obraz świata
    wartości
    frazeologia
    metafora pojęciowa
    zdrowie
    choroba
    Opis:
    Artykuł dotyczy konceptów zdraví (zdrowie) i (jako jego antytezy) nemoc (choroba) w czeskiej frazeologii. Autorki skupiają się na opozycji między zdrowiem i chorobą, czyli na jednej z głównych opozycji semantycznych w czeskim językowym obrazie świata. Pod względem teoretycznym i metodologicznym artykuł częściowo mieści się w ramach współczesnej etnolingwistyki (koncepcji językowego obrazu świata), a częściowo lingwistyki kognitywnej, szczególnie teorii metafory pojęciowej. W czeskim językowym obrazie świata zdrowie to jedna z najważniejszych wartości egzystencjalnych – jej wagę widać głównie na tle choroby, będącej jej antytezą. Pojęcia zdrowia i choroby to przeciwstawne wartości w kognitywnym systemie człowieka. W czeskim językowym obrazie świata opozycja zdrowie – choroba łączy się z innymi opozycjami semantycznymi, szczególnie życie – śmierć, młody – stary, piękno – brzydota, ruch – bezruch, silny – słaby, pełny – niepełny, kolorowy – bez koloru itd. Zdrowie jest zawsze konceptualizowane przez odwołania do jego typowych atrybutów (takich jak siła fizyczna, zdolność powrotu do równowagi, kompletność, ruch, młodosć, pełnia kolorów), podczas gdy chorobę postrzega się przez pryzmat atrybutów przeciwnych (fizyczna słabość, starość, bezruch, niepełność, nieatrakcyjność, brzydota, śmierć). W czeskich idiomach zdrową osobę porównuje się do odpornych organizmów, takich jak potężne, twarde drzewa o mocnych korzeniach i pniach; silne, zwinne, szybkie zwierzęta; piękne plony; czerwone kwiaty itd.
    In this study, we aim to describe how the cultural concepts of zdraví (health) and its antithesis nemoc (illness) are conceptualised in Czech phraseology. We focus on the opposition between health and illness, which is one of the constitutive semantic oppositions of traditional Czech linguistic worldview. From the theoretical and methodological perspective, this paper is partly couched within the framework of modern ethnolinguistics and the concept of the linguistic worldview, and partly within cognitive linguistics, especially with regard to the theory of conceptual metaphor. It appears that in Czech linguistic worldview, health is one of the most significant existential values. Its significance becomes apparent mainly against the backdrop of illness, which is located at the antipole of health as its anti-value. The notions of health and illness appear in the human cognitive system as opposites, representing contradicting values. In Czech linguistic worldview, the opposition of health and illness is significantly tied with other semantic oppositions, especially life and death, young and old, beauty and ugliness, movement and immobility, strong and weak, whole and incomplete, colourful and colourless, etc. Health is always conceptualised via its preferred attributes (physical strength, resilience, wholeness, movement, youth, beauty, colourfulness), while illness is viewed through opposite attributes (physical weakness, old age, immobility, incompleteness, unattractiveness, dullness, death). In Czech idioms, a healthy person is compared to resilient products of nature (mighty trees with hard, durable wood, good roots and cores, as well as strong, agile, quick-moving animals, beautiful unimpaired crops, red flowers, etc.).
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2022, 34; 303-318
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zaraza nadchodzi i odchodzi – myślenie o chorobach epidemicznych utrwalone w języku
    The Plague Comes and Goes: Thinking about Epidemic Diseases as Recorded in Language
    Autorzy:
    Marczewska, Marzena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1929054.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-30
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    etnolingwistyka
    językowy obraz zarazy
    medycyna ludowa
    magia
    polskie wierzenia ludowe
    ethnolinguistics
    linguistic image of plague
    folk medicine
    magic
    Polish folk beliefs
    Opis:
    W artykule przedstawiono wybrane aspekty językowego obrazu zarazy (przede wszystkim nazwy i ich etymologię, przyczyny choroby, wyobrażenia/postacie, środki zaradcze). Autorka bazuje głównie na materiałach związanych z polską kulturą ludową, odwołując się jednak do kontekstów współczesnych, by pokazać pewną trwałość sądów dotyczących chorób epidemicznych. Przyjmuje pojęcie językowo-kulturowy obraz świata rozumiane jako potoczna interpretacja rzeczywistości, która daje się wyeksplikować przede wszystkim z danych werbalnych, ale także niewerbalnych utrwalonych w spetryfikowanych tekstach kultury. W rozważaniach odwołuje się do tzw. definicji kognitywnej. Bazę materiałową przedstawianej analizy, zgodnie z koncepcją Jerzego Bartmińskiego, tworzą dane leksykalne i tekstowe: nazwy (potwierdzające „perspektywę oglądu rzeczywistości”), informacje przekazywane przez podstawę onomazjologiczną, ujawnione w toku dociekań etymologiczno-słowotwórczych (tzw. „wewnętrzna forma słowa”), znaczenia podawane w definicjach w słownikach języka polskiego i słownikach gwarowych, derywaty słowotwórcze, rozszerzenia metaforyczne, frazeologizmy, utarte kolokacje (frazemy), przysłowia, formuły lecznicze itd. W polskiej kulturze ludowej zarazę wyobrażano sobie jako żywą istotę (kobietę), która mogła się przemieszczać (przychodzić i odchodzić), przychodzić do wsi, rozmawiać z ludźmi, uśmiercać ich lub ocalać wybranych. Te wyobrażenia zarazy sprawiły, że chłop starał się w odpowiedni sposób zabezpieczyć przestrzeń i za pomocą różnych zabiegów magicznych stworzyć strefę bezpieczną dla siebie i swojej wspólnoty.
    In this article, I present selected aspects of the linguistic image of the plague (I am especially interested in names and their etymology, the causes of the disease, images of the plague, and remedies). I mainly rely on materials related to Polish folk culture, but I also mention some contemporary contexts to show a certain durability of beliefs related to the plague. I use the notion of a linguistic and cultural image of the world understood as a colloquial interpretation of reality that can be explicated not only using verbal data, but also with non-verbal data preserved in petrified texts of culture. In my considerations, I refer to the so-called cognitive definition. The material basis of the analysis presented (in line with Jerzy Bartmiński’s assumptions) consists of lexical and textual data: names (confirming the “perspective of reality”), information transmitted on an onomasiological basis, revealed in the etymological and word-formation analysis, meanings given in the definitions in Polish and dialectal dictionaries, word-formation derivatives, metaphorical extensions, phraseologisms, collocations (phrases), metaphors, proverbs, healing formulas, etc. In Polish folk culture, the plague was imagined as a living creature (woman) who could roam the land (come and go), come to the village, talk to people, put them to death, or save the ones she chose to live. These images of the plague made peasants try to secure their space and to create a safe zone for themselves and their community by means of various magical procedures.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2021, 69, 6 Special Issue; 117-139
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wschód słońca w kontekście dyskusji o niedosłowności znaczeń w metaforze i metonimii
    Autorzy:
    Łozowski, Przemysław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/34670888.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    symbolization
    literal-vs.-nonliteral
    metaphor
    metonymy
    cognitive ethnolinguistics
    wschód słońca ‘sunrise’
    symbolizacja
    (nie)dosłowność
    metafora
    metonimia
    etnolingwistyka kognitywna
    wyrażenie wschód słońca
    Opis:
    The article relates to the problem of the literal-versus-nonliteral nature of the symbolization processes, such as metaphor and metonymy. It is assumed that both are an expression of people’s tendency to symbolize what is more complex and distant for human experience by what is simpler and closer. A selective analysis of the data collected in SSiSL (1996) in relation to the entry wschód słońca ‘sunrise’ reveals a number of methodological issues: (i) metaphor and metonymy differ not only in the number (one or two) of cognitive domains involved in the process of symbolization, but also whether the expression refers to be the beginning or the end of this process (Part 2); (ii) the relationship between space, movement and color may have a metaphorical and metonymic orientation, which probably relativizes the relationships also between other cognitive domains (Part 3); (iii) the folk worldview shows that expressions considered literal today (such as wschód słońca ‘sunrise’) are, in the perspective of their semantic development, symbolic expressions and as such contain fixed valuations of previous generations and their judgments about the world (Part 4). It is postulated that Langacker's (1999) distinction between actuality and virtuality should be adopted in order to avoid some of the above problems and dilemmas (Part 5).
    W artykule przedstawiono problem niedosłowności w kontekście kognitywnie inspirowanych rozważań nad metaforą i metonimią. Przyjęto, że jedna i druga jest wyrazem skłonności człowieka do symbolizowania tego, co jest bardziej złożone i odległe dla ludzkiego doświadczenia przez to, co jest prostsze i bliższe. Selektywna analiza danych zgromadzonych w SSiSL (1996) w odniesieniu do hasła „wschód słońca” obnażyła szereg problemów metodologicznych: (i) metaforę i metonimię różni nie tylko liczba (jedna lub dwie) domen poznawczych zaangażowanych w procesie symbolizacji, ale także to, czy dane wyrażenie ma być początkiem, czy końcem tego procesu (część 2); (ii) relacja między przestrzenią, ruchem i kolorem może mieć nachylenie metaforyczne i metonimiczne, co zapewne relatywizuje związki także między innymi domenami (część 3); (iii) ludowa wizja świata pokazuje, że wyrażenia uznane dzisiaj za dosłowne (np. wschód słońca) są w perspektywie ich rozwoju znaczeniowego wyrażeniami symbolicznymi i jako takie zawierają utrwalone wartościowanie poprzednich pokoleń i ich sądy o świecie (część 4). Postuluje się zaadoptowanie rozróżnienia dokonanego przez Ronalda Langacker (1999) na aktualność i wirtualność w celu uniknięcia niektórych z powyższych dylematów (część 5).
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2023, 35; 169-184
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Aksjologiczny wymiar pracy w językowo-kulturowym obrazie świata mieszkańców tradycyjnej polskiej wsi (na materiale małopolskim)
    The axiological dimension of work in the linguistic and cultural image of the world held by the inhabitants of the Polish countryside (based on material from Lesser Poland)
    Autorzy:
    Piechnik, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/45893833.pdf
    Data publikacji:
    2024
    Wydawca:
    Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
    Tematy:
    system aksjologiczny wsi
    etnolingwistyka
    praca jako wartość
    gwarowe ekspresywizmy osobowe
    Małopolska
    rural axiological system
    ethnolinguistics
    work as a value
    dialectal personal expressivisms
    Lesser Poland
    Opis:
    Praca zajmuje jedną z naczelnych pozycji w ludowym systemie aksjologicznym. W tradycyjnej społeczności wiejskiej najwyżej była ceniona praca fizyczna, a zwłaszcza szczególnie bliska jej członkom praca na roli. Wykonywanie pracy podlegało bardzo drobiazgowemu oglądowi i krytycznej ocenie. Najstarsze pokolenie mieszkańców polskiej wsi nadal jest nosicielem wspomnianego systemu wartości, a o poczesnym miejscu pracy w wiejskiej aksjosferze świadczy m.in. duże bogactwo funkcjonującego współcześnie nacechowanego słownictwa odnoszącego się do pracy. Obraz pracy, zwłaszcza pracy na roli, jest zróżnicowany pokoleniowo i niejednorodny. Materiałem językowym wykorzystanym w tekście jest przede wszystkim leksyka ekspresywna określająca człowieka ze względu na jego stosunek do pracy lub na sposób jej wykonywania. Analizie zostały poddane zarówno apelatywne ekspresywizmy osobowe i nieoficjalne antroponimy wzbogacone o parafrazy motywacyjne, jak i fragmenty historii mówionych zgromadzonych podczas badań terenowych w Małopolsce.
    Work occupies one of the main positions in the folk axiological system. In a traditional rural community, manual work – especially farm work, which was particularly dear to its members – was the highest-valued type. The performance of work was subject to very detailed inspection and critical assessment. The oldest generation of inhabitants of the Polish countryside is still the carrier of this system of values, and the prominent place of work in the rural axiosphere is evidenced by, among others, a great wealth of contemporary vocabulary relating to work. The image of work, especially farm work, is generationally diverse and heterogeneous. The linguistic material used in the text consists primarily of expressive vocabulary defining a person due to his attitude to work or the way of performing it. The analysis covered both appellative personal expressivisms and unofficial anthroponyms enriched with motivational paraphrases, as well as fragments of oral histories collected during field research in Lesser Poland.
    Źródło:
    Łódzkie Studia Etnograficzne; 2024, 63; 279-289
    2450-5544
    Pojawia się w:
    Łódzkie Studia Etnograficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Память народнокультурной традиции в современном ритуальном дискурсе
    Autorzy:
    Sedakova, Irina Aleksandrovna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/611645.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    memory
    commemorating the deceased
    ethnolinguistics
    folk culture
    holidays
    Orthodox Christianity
    Facebook, Russia
    Bulgaria
    pamięć
    upamiętnienie zmarłych
    etnolingwistyka
    kultura ludowa
    święta
    prawosławie
    Facebook
    Rosja
    Bułgaria
    Opis:
    Memory belongs to the most frequently used concepts in contemporary Russian and Bulgarian discourses. It is treated as the highest individual and collective value, an inalienable feature of the society’s humanistic, intellectual, and spiritual development.Special attention is paid to research on folklore and ethnography, with a focus on the processes in which the memory of folk tradition is viewed as a sociocultural value. Data from Russian and Bulgarian culture have been carefully examined to discover the reasons why memory comes in variants and why facts in the process of revitalization are treated selectively. Cyclic annual rituals and those commemorating the deceased have been analysed to discover the basic models of actualizing folk memory (modification of old and emergence of new traditions) and shed light on the commercial aspect of memory (tourist attractions, shows, and performances).
    Pamięć jest jednym z konceptów najczęściej używanych we współczesnym dyskursie zarówno rosyjskim, jak i bułgarskim. Traktowana jest jako najwyższa wartość w wymiarze indywidualnym i zbiorowym, jako nieodłączna cecha humanistycznego, intelektualnego i duchowego rozwoju społeczeństwa. W artykule szczególną uwagę poświęcono badaniom folklorystycznym i etnograficznym oraz rozpatrzono podstawowe procesy, w których pamięć tradycji ludowej traktowana jest jako wartość społeczno-kulturowa. Na materiale rosyjskiej i bułgarskiej kultury szczegółowo przeanalizowano powody wariantywności pamięci i problem wybiórczości materiału faktograficznego podczas rewitalizacji. Na przykładzie obrzędów kalendarzowych i związanych z upamiętnieniem zmarłych zbadano podstawowe modele aktualizacji pamięci ludowej (modyfikacja starych i powstawanie nowych tradycji) oraz fakty związane z komercjalizacją pamięci (atrakcje turystyczne, show i widowiska).
    Pamięć jest jednym z konceptów najczęściej używanych we współczesnym dyskursie zarówno rosyjskim, jak i bułgarskim. Traktowana jest jako najwyższa wartość w wymiarze indywidualnym i zbiorowym, jako nieodłączna cecha humanistycznego, intelektualnego i duchowego rozwoju społeczeństwa. W artykule szczególną uwagę poświęcono badaniom folklorystycznym i etnograficznym oraz rozpatrzono podstawowe procesy, w których pamięć tradycji ludowej traktowana jest jako wartość społeczno-kulturowa. Na materiale rosyjskiej i bułgarskiej kultury szczegółowo przeanalizowano powody wariantywności pamięci i problem wybiórczości materiału faktograficznego podczas rewitalizacji. Na przykładzie obrzędów kalendarzowych i związanych z upamiętnieniem zmarłych zbadano podstawowe modele aktualizacji pamięci ludowej (modyfikacja starych i powstawanie nowych tradycji) oraz fakty związane z komercjalizacją pamięci (atrakcje turystyczne, show i widowiska)
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2019, 31
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ethnolinguistics in etymological research
    Autorzy:
    Jakubowicz, Mariola
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2081387.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    etymology
    parallelism of semantic development
    ethnolinguistics
    folklore
    tradition
    evaluation
    linguistic taboo
    etymologia
    paralelizm rozwoju semantycznego
    etnolingwistyka
    folklor
    tradycja
    wartościowanie
    tabu językowe
    Słownik stereotypów i symboli ludowych
    Opis:
    Artykuł jest poświęcony związkom etymologii z etnolingwistyką, a szczególnie ocenie przydatności badań etnolingwistycznych w pracy etymologów. W ostatnim trzydziestoleciu nie brakuje slawistów, którzy łączą zaangażowanie w jednej z tych dziedzin językoznawstwa z wykorzystaniem swoich badań w drugiej. W artykule omawiana jest gałąź etnolingwistyki reprezentowana przez Słownik stereotypów i symboli ludowych, której głównym obiektem są badania nad tekstami folkloru. Przedstawione zostały momenty, które szczególnie często stają się ogniwami łączącymi oba kierunki badań: (1) relacje między elementami świata – od najbliższego środowiska do Kosmosu – rozpatrywane z punktu widzenia tekstów folkloru z jednej strony, a etymologii z drugiej; (2) analizy synonimicznych bądź przeciwstawnych par pojęciowych ujawniających paralelizm rozwojowy obecny tak na płaszczyźnie folkloru, jak i etymologii; (3) tradycyjne wartościowanie i związane z nim tabu językowe.
    The article is devoted to the relationship between etymology and ethnolinguistics, with particular reference to the usefulness of ethnolinguistic research in the work of etymologists. In the last thirty years numerous Slavists have combined their interest in one of these branches with an application of their research in the other branch. The article focuses on ethnolinguistics as it is represented in Słownik stereotypów i symboli ludowych [Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols], which explores mainly texts of folklore. It presents links binding two directions of research: (1) relations between elements of the world, from the immediate environment to the Cosmos, considered from the point of view of texts of folklore on the one hand and etymology on the other; (2) analyses of synonymous and antonymous conceptual pairs that manifest parallelism both in folklore and etymology; (3) traditional evaluation and the associated linguistic taboo.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2020, 32; 7-19
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Jan Karłowicz rediscovered
    Jan Karłowicz wciąż odkrywany
    Autorzy:
    Sawaniewska‑Mochowa, Zofia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2084473.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    Jan Karłowicz
    19th century
    unknown archival sources
    history of Polish dialectology
    history of Polish ethnolinguistics
    history of Polish folklore studies
    Lithuanian mythology resources
    lexicons/dictionaries
    Opis:
    The monograph Jan Karłowicz in the Light of Archival Materials restores this nineteenth‑century researcher with broad humanistic horizons to his proper place and rank in the history of science, not only in linguistics. It provides accurate arguments for re‑evaluating a very critical review of the Lexicon of Polish Dialects, published by Kazimierz Nitsch in 1911. For a long time, this criticism had had a very negative impact on the general assessment of Karłowicz's output by other linguists. All the more, we need to appreciate Maciej Rak's insightful attempt of breaking the aforementioned negative opinion and providing new interpretation of Karłowicz's unpublished works, that can be seen as a valuable heritage of the culture created during the period of Partitions of Poland.
    Źródło:
    Rocznik Slawistyczny; 2021, 70; 223-234
    0080-3588
    Pojawia się w:
    Rocznik Slawistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Prawiek i inne czasy Olgi Tokarczuk w perspektywie lingwistyki kulturowej i ekologicznej
    Olga Tokarczuk’s Primeval and other Times – Cultural and Ecological Linguistics Perspectives
    Nella quiete del tempo di Olga Tokarczuk nella prospettiva della linguistica culturale ed ecologica
    Autorzy:
    Sławek, Ewa
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/16729636.pdf
    Data publikacji:
    2022-05-17
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    Etnolinguistica
    linguistica ecologica
    stereotipo etnico
    mappa mentale
    ethos nazionale
    ethnolinguistics
    ecological linguistics
    ethic stereotype
    mental map
    national ethos
    etnolingwistyka
    lingwistyka ekologiczna
    stereotyp etniczny
    mapa mentalna
    etos narodowy
    Opis:
    Autorka podejmuje próbę odczytania powieści Olgi Tokarczuk Prawiek i inne czasy przez pryzmat kategorii i pojęć współczesnej lingwistyki kulturowej (etnolingwistyki) i ekologicznej, takich jak  językowy obraz świata, stereotyp, mapa mentalna, leksykalny ekosystem. Analiza języka utworu za pomocą instrumentarium lingwistyki kulturowej pozwoliła na sformułowanie przekonania, że noblistka stworzyła w tym utworze historyczno-kulturowy i społeczny „portret” tej części Europy Środkowej, która nazywa się Polska prowincjonalna. Jej zdaniem obraz ten składa się pewnego systemu prawd, mitów i nierzadko fałszywych wyobrażeń. Nie podejmując sporu z zespołem obecnych w naszej kulturze i mentalności stereotypów (np. etnicznych), mitów i przeświadczeń, pisarka wskazała na siłę oddziaływania powielanych nadal klisz myślowych. Natomiast narzędzia badawcze lingwistyki ekologicznej pozwoliły dostrzec w powieści  polemikę z tradycją humanistyki antroponormatywnej i określić postawę autorki jako proekologiczną. 
    L’autrice cerca di leggere il romanzo Nella quiete del tempo di Olga Tokarczuk attraverso il prisma di categorie e concetti della linguistica culturale contemporanea (etnolinguistica) e dell’ecologia, come l’immagine linguistica del mondo, lo stereotipo, la mappa mentale, l’ecosistema lessicale. L’analisi del linguaggio dell’opera con con l’ausilio degli strumenti della linguistica culturale ha permesso di formulare la convinzione che il premio Nobel ha creato in quest’opera un “ritratto” storico-culturale e sociale di quella parte dell’Europa centrale chiamata Polonia provinciale. Secondo lei, questa immagine consiste in un certo sistema di verità, miti e spesso false percezioni. Senza entrare in polemica con l’insieme di stereotipi (per esempio stereotipi etnici), miti e credenze presenti nella nostra cultura e mentalità, la scrittrice ha indicato il potere dell’influenza dei cliché mentali ancora riprodotti. Gli strumenti di ricerca della linguistica ecologica, d’altra parte, hanno permesso di scrutare nel romanzo una polemica con la tradizione delle discipline umanistiche antroponormative e di definire l’atteggiamento dell’autrice come pro-ecologico.
    Taking recourse to such concepts of cultural and ecological linguistics as the linguistic picture of the world, mental maps, stereotypes and linguistic ecosystem the article tries to reinterpret Olga Tokarczuk’s Primeval and Other Times. Our analysis demonstrates that the Nobel prize winning writer has constituted a  historical, cultural, and social portrait of a  part of Central Europe called “provincial Poland.” This cultural construction is composed of a  system of truths and myths, as well as fictitious imaginings. These are mental cliches which still actively influence cultural and social behaviour in this part of the world. Ecological linguistics helped to identify ways in which Tokarczuk, assuming a  proecological attitude, deconstructs the tradition of anthroponormative thinking.
    Źródło:
    Fabrica Litterarum Polono-Italica; 2022, 4; 1-14
    2658-185X
    Pojawia się w:
    Fabrica Litterarum Polono-Italica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ethnolinguistic aspects of Nikolay Nevskiy’s research on Miyako-Ryukyuan
    昭和初期における「民族言語学」：ニコライ・ネフスキーと宮古語研究
    Autorzy:
    Jarosz, Aleksandra
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1810781.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Polskie Stowarzyszenie Badań Japonistycznych
    Tematy:
    ニコライ・ネフスキー
    民族言語学
    文化人類言語学
    琉球諸語
    宮古語
    欧州の日本学
    Nikolay Nevskiy
    ethnolinguistics
    anthropolinguistic
    Miyakoan
    Japanese Studies in Europe
    Opis:
    本論文ではロシアの東洋研究者であり、1915年から29年まで日本で過ごし、日本固有の信仰や、アイヌ、琉球、台湾の先住民であるツォウ族、滅びた西夏王朝のタングートの文字などの研究に身を捧げたニコライ・ネフスキー（1892-1937）の業績を紹介する。特にここでは、琉球諸島／沖縄県の南の遥か離れた太平洋に浮かぶ宮古島の言語の研究に焦点を当てる。 ネフスキーはちょうど大正と昭和にまたがった1922年から28年までの間に最も活動的に宮古語の研究を行った。ネフスキーが「民族言語学（ethnolinguistics）」という1920年にマリノフスキによって提唱された造語を知っていたかどうかは議論の余地がある（デュランティ 1997: 2）。また、ネフスキーが言語人類学のパイオニアであるフランツ・ボアズの直接的影響下にあるということも、サピア＝ウォーフの研究がネフスキーの宮古語の研究と並行して行われていたことからも疑わしい。しかしながら、ネフスキーの宮古語研究のアプローチは民族言語学／文化人類言語学（anthropolinguistic）の前提と多くの共通項を持つと論じることはできる。ネフスキーの方法論の中核には、ネフスキーの師であるレフ・シュテルンベルクによって提唱され、民族学的研究の中の言語学的研究の不可避性を訴えた「民族学的言語学（ethnographic linguistics）」が横たわっている（ネフスキー 1998:359）。 そして、ネフスキーの宮古語-日本語-ロシア語の辞書の草稿（ネフスキー2013）を調べてみると、確かに、任意の語彙の形態や文法的形態素に関心を抱くというよりもむしろ、ネフスキーは言語学的データをより大きな全体像の一部、つまり宮古の伝統や精神の中に織り込まれたものとしてアプローチしていることに気づく。自然な日常会話、歌、物語、諺やなぞなぞなど様々な例を見出し語として加えたのである。この多くの見出し語自体が、宮古の文化領域との強い結びつきを示しており、それらはどちらかのメタ言語での単なる対応語よりもメタ言語による記述的な説明を与えることが容易だったであろう。彼はまた様々な資料提供者と協力しており、その中で名前を知られている幾人かは宮古の知識人たちで、彼らの言語に対する洞察はネフスキーの仕事に貢献した。その一方、言語の研究に直接関係していないネフスキーの宮古に関する論文、例えば民間伝承、民族衣装、民間信仰などに関心を寄せたものは、言語学的な裏付けをしばしば紹介し、宮古語特有の表現の意味やそれらが表す概念に重きを置いた。 上記に述べたように、日本の島々の言語の先駆的研究−そのアプローチと目標はおそらく現代の言語人類学の方法とそれほど遠くないと言えるだろう−がいかに行われたかという注目に値する過程を描き出すことができるだろう。
    Źródło:
    Analecta Nipponica; 2017, 7; 89-103
    2084-2147
    Pojawia się w:
    Analecta Nipponica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Definicja kognitywna jako sposób opisu semantyki symbolu na przykładzie liczby siedem
    A Cognitive Definition as a Mode of Describing a Symbol: A Case Study of the Number Seven
    Autorzy:
    Wójtowicz, Magdalena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1807364.pdf
    Data publikacji:
    2020-01-02
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    definicja kognitywna
    definicja kognitywna symbol
    etnolingwistyka
    fasety
    liczba siedem
    symbolika liczb
    symbol
    a symbol
    cognitive definition
    cognitive definition of a symbol
    ethnolinguistics
    facets
    symbolism of numbers
    number seven
    Opis:
    This article seeks to apply a cognitive definition to describe the symbolism of numbers. First, the theoretical aspects of the ethno-linguistic research method are outlined. This part presents the main foundations of the method, in particular, a cognitive definition as a mean of reconstructing the linguistic and cultural imaginary from the anthropocentric perspective. The concept of a symbol is presented as well, as a fundamental category in deciphering the meaning of the world by traditional culture bearers. The second part of the article presents a practical application of the theory, the cognitive definition of the number seven. The pre-existing sources (data from published dictionaries and monographs), as well as data collected by the author in the course of fieldwork, are ordered using “facets”, which reflect the semantic structure of the number seven in the folk culture. The cognitive definition of the number seven consists of the following facets: “name”, “collections”, “equivalences”, “number as a measure”, “semantics of the seventh item”. The proposed definition is not yet a completed project and can be extended by other domains.
    Źródło:
    Roczniki Kulturoznawcze; 2013, 4, 4; 71-87
    2082-8578
    Pojawia się w:
    Roczniki Kulturoznawcze
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Czeskie Vánoce ‘Boże Narodzenie’ w perspektywie etnolingwistycznej (czeskie wartości i słowa klucze)
    Autorzy:
    Vanková, Irena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/611318.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    Vánoce
    Christmas
    values
    Czech
    Czech culture
    cognitive ethnolinguistics
    cultural key words
    Czech sign language
    Boże Narodzenie
    wartości
    język czeski
    kultura czeska
    etnolingwistyka kognitywna
    kulturowe słowa klucze
    czeski język migowy
    Opis:
    The paper introduces a pilot study from ongoing ethnolinguistic research into the Czech concept of VÁNOCE ‘Christmas’. It is placed in the context of the theory of cultural key words referring to the author’s previous studies on the concepts of DOMOV ‘home, homeland’ and POHODA ‘well-being, comfort, rest, peace’. In the paper, the meaning of the concept of VÁNOCE is summarized in accordance with Czech monolingual dictionaries, the rituals and scenarios associated with the Christmas Eve are described using empirical research data, analysed are social discussions of Christmas (esp. of the baby Jesus) as well as examples of the conceptualization of Christmas in popular songs. The paper also includes several remarks on the Christmas stereotype in Czech sign language.
    Artykuł jest pilotażową próba etnolingwistycznego opisu czeskiego pojęcia VÁNOCE ‘Boże Narodzenie’. Zostaje ono umieszczone w kontekście innych słów kluczy, z odwołaniem do wcześniejszych badań autorki dotyczących pojęć DOMOV ‘dom, ojczyzna’ i POHODA ‘wygoda, komfort, odpoczynek, spokój’. W niniejszej pracy pojęcie to jest opisane zgodnie z definicjami w jednojęzycznych słownikach języka czeskiego; uwzględniono także, na podstawie danych empirycznych, rytuały i scenariusze zachowań związane z Wigilią Bożego Narodzenia; poddano analizie dyskusje społeczne na temat świat (zwłaszcza dotyczące postaci dzieciatka Jezus) oraz przykłady konceptualizacji Bożego Narodzenia w popularnych  piosenkach. Artykuł zamykają wstępne uwagi na temat stereotypu świat w czeskim języku migowym.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2015, 27
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Праславянская “грушавая” лексіка ў беларускай і польскай мовах
    Autorzy:
    Буйко, Цімур
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/966691.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski. Wydział Lingwistyki Stosowanej. Katedra Białorutenistyki
    Tematy:
    праславянская мова
    беларуская мова
    польская мова
    этымалогія
    этналінгвістыка
    дэндранімія
    język prasłowiański
    język białoruski
    język polski
    etymologia
    etnolingwistyka
    dendronimia
    proto-slavic language
    belarusian language
    polish language
    etymology
    ethnolinguistics
    dendronymy
    Opis:
    Гэты артыкул прысвечаны эвалюцыі агульных для беларускай і польскай моў “грушавых” намінацый у структурным і семантычным аспектах, пачынаючы з праславянскага перыяду, а таксама вобразу грушы ў мовах і народных культурах абодвух народаў. Па-першае, раскрываецца праблема адноснай храналогіі праславянскіх назваў грушы. Раскрыццё ажыццяўляецца на падставе параўнання лексем з розным анлаўтам і тыпамі імяннога скланення. Па-другое, праводзіцца параўнальны аналіз змен у семантыцы кантынуантаў праславянскай “грушавай” лексікі, якая ўвайшла ў беларускі і польскі лексічны фонд. Па-трэцяе, праз выяўленне падобных і адрозных матываў у лексіка-фразеалагічным матэрыяле беларускай і польскай моў раскрываецца праблема актуалізацыі моўнага вобраза грушы ў этнакультурнай свядомасці беларусаў і палякаў.
    This article is devoted to the evolution of the “pear” nominations common to the Belarusian and Polish languages in the structural and semantic aspects, starting from the Proto-Slavic period, as well as the image of the pear in the languages and folk cultures of both peoples. Firstly, the problem of the relative chronology of the Proto-Slavic names of the pear is revealed. Disclosure is reached on the basis of comparing lexemes with different anlauts and types of nominal declension. Secondly, a comparative analysis of changes in the semantics of the continuums of the Proto-Slavic “pear” vocabulary, which is included in the Belarusian and Polish lexical fund, is carried out. Thirdly, through the identification of similar and differ-rent motives in the lexical and phraseological material of the Belarusian and Polish languages, the problem of updating the linguistic image of the pear in the ethnocultural consciousness of Belarusians and Poles is revealed.
    Ten artykuł jest poświęcony ewolucji wspólnych dla języków białoruskiego i polskiego nominacji “gruszowych” w aspektach strukturalnym i semantycznym, począwszy od okresu prasłowiańskiego, i obrazowi gruszy w językach i kulturach ludowych obydwóch narodów. Po pierwsze, ujawnia się problem chronologii względnej nazw prasłowiańskich gruszy. Ujawnienie się odbywa na podstawie porównania leksemów z różnym anlautem i typami odmiany imion. Po drugie, jest prowadzona analiza porównawcza zmian w semantyce kontynuantów prasłowiańskiej leksyki “gruszowej” wchodzącej do białoruskiego i polskiego zasobu leksykalnego. Po trzecie, za pomocą ujawnienia wspólnych i odmiennych motywów w materiale leksykalno-frazeologicznym języków białoruskiego i polskiego uwidocznia się problem aktualizacji językowego obrazu gruszy w świadomości etnokulturowej Białorusinów i Polaków.
    Źródło:
    Acta Albaruthenica; 2020, 20; 255-270
    1898-8091
    Pojawia się w:
    Acta Albaruthenica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Adam Głaz, Linguistic Worldview(s): Approaches and Applications, New York: Routledge, 2022
    Autorzy:
    Underhill, James
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/27805032.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Krakowskie Towarzystwo TERTIUM
    Tematy:
    ogląd świata
    vision de monde
    Weltansicht
    Weltanschauung
    Humboldt
    mentalność
    perspektywa
    tłumaczenie
    etnolingwistyka
    lingwistyka kulturowa
    filozofia języka
    worldviews
    vision du monde
    mindset
    perspective
    translating
    ethnolinguistics
    cultural linguistics
    linguistic philosophy
    Źródło:
    Półrocznik Językoznawczy Tertium; 2022, 7, 2; 184-192
    2543-7844
    Pojawia się w:
    Półrocznik Językoznawczy Tertium
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kulturemy polskie – punkty widzenia, techniki ich wydobywania i negocjowania. Stosowanie perspektywy etnolingwistycznej w glottodydaktyce polonistycznej
    Polish culturemes – points of view, techniques for their selection and negotiation. Applying ethnolinguistic perspective in Polish language glottodidactics
    Autorzy:
    Zarzycka, Grażyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/680357.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    kulturem
    punkty widzenia
    wydobywanie
    typowanie
    negocjowanie
    etnolingwistyka
    glottodydaktyka polonistyczna
    nauczanie języka polskiego jako obcego
    cultureme
    points of view
    selection
    nomination
    negotiation
    ethnolinguistics
    Polish-language glottodidactics
    teaching Polish as a foreign language
    Opis:
    The article calls for the application of ethnolinguistic methodology in Polish-language glottodidactics. In the introductory part, the concept of cultureme – a cultural unit belonging to a given cultural system and relevant to its understanding – is discussed with the use of world and Polish literature on the subject. The necessity to include culture in teaching Polish as a foreign language is an undisputed matter. Ways of selecting culturemes from the vast space of culture specific unites seem to be less obvious. Who is „authorized” to nominate them – only a representative of the native culture or, also, an external observer? Can culturemes be selected as a result of the negotiation process? The article presents the techniques for their selection and negotiation using internal and external perspectives, as well as proposals to use this methodology in the practice of teaching Polish as a foreign language.
    W artykule zachęca się do stosowania perspektywy i metodologii etnolingwistycznej w glottodydaktyce języka polskiego. W części wprowadzającej omawiane jest, z wykorzystaniem światowej i polskiej literatury, pojęcie kulturemu – jednostki kultury należącej do danego systemu kulturowego i istotne dla jej zrozumienia. Konieczność włączania kultury do nauczania języka polskiego jako języka obcego jest sprawą bezdyskusyjną. Sposoby wydobywania (typowania) kulturemów z ogromnej przestrzeni danej kultury wydają się natomiast mniej oczywiste. Kto jest „upoważniony” do ich typowania – tylko przedstawiciel rodzimej kultury czy także zewnętrzny obserwator? Czy można wydobyć kulturemy w wyniku procesu negocjacji? W artykule przedstawiono techniki ich wyboru i negocjowania z wykorzystaniem perspektywy wewnętrznej i zewnętrznej, a także opisano propozycje wykorzystania tej metodologii w praktyce nauczania języka polskiego jako obcego.
    Źródło:
    Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców; 2019, 26; 425-441
    0860-6587
    2449-6839
    Pojawia się w:
    Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Lubelska etnolingwistyka kognitywna a anglojęzyczna lingwistyka kulturowa. Wybrane problemy
    Autorzy:
    Głaz, Adam
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/611635.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    Lublin cognitive ethnolinguistics
    cultural linguistics in English
    Cultural Linguistics
    linguistic worldview
    translation and reconstruction of linguistic worldview
    lubelska etnolingwistyka kognitywna
    anglojęzyczna lingwistyka kulturowa
    językowy obraz świata
    tłumaczenie a rekonstrukcja JOS
    Opis:
    Basic sources of inspiration in the emergence of Lublin cognitive ethnolinguistics (LCE) include: research on the language of folklore (directly inspired by Maria Renata Mayenowa, indirectly by Roman Jakobson and Piotr Bogatyryev),Russian ethnolinguistics (Nikita Tolstoy) and semiotics (Vyacheslav Ivanow and Vladimir Toporov), 18th- and 19th-c. German thought (Johann Herder, Wilhelm von Humboldt), the American idea, largely deriving from the German context, of linguistic relativity (Franz Boas, Edward Sapir, Benjamin Whorf), plus a major role that has been played by the work of Bronislaw Malinowski and, especially, Anna Wierzbicka. Inspirations from cognitive linguistics have enriched Lublin ethnolinguistics with the cognitive dimension. After several decades of its existence, LCE may plausibly be compared with cultural linguistics as it is practised by authors writing in English, especially with a characteristic model within that tradition known as Cultural Linguistics (capitalised), associated with the names of Gary Palmer or the model’s main advocate, Farzad Sharifian. It is also instructive to consider, in this context, specific issues and challenges that LCE must face, as has been pointed out by Western scholars (not necessarily working under the rubric of Cultural Linguistics). Two such problems are discussed here: the role of translation in the reconstruction of linguistic worldview (raised by James Underhill) and the notion of linguistic worldview as such, as it is understood in LCE and Cultural Linguistics.
    Podstawowe źródła i inspiracje w procesie kształtowania się lubelskiej etnolingwistyki kognitywnej to: badania nad językiem folkloru (bezpośrednio z inspiracji Marii Renaty Mayenowej, pośrednio – Romana Jakobsona i Piotra Bogatyriewa), rosyjska etnolingwistyka (Nikita Tołstoj) i semiotyka (Wiaczesław Iwanow, Władimir Toporow), XVIII- i XiX-wieczna myśl niemiecka (Johann Herder, Wilhelm von Humboldt), wywodząca się niej w dużej mierze amerykańska koncepcja relatywizmu językowego (Franz Boas, Edward Sapir, Benjamin Whorf) oraz kluczowe dla rozwoju prowadzonych w Lublinie badań prace Bronisława Malinowskiego, a zwłaszcza Anny Wierzbickiej. Późniejsze inspiracje językoznawstwem kognitywnym wzbogaciły etnolingwistykę lubelską o ten właśnie wymiar. Po kilkudziesięciu latach istnienia lubelskiej etnolingwistyki autor dokonuje porównania jej dokonań z osiągnięciami anglojęzycznej lingwistyki kulturowej, której szczególny rys, określany jako Cultural Linguistics, wiązany jest z nazwiskami np. Farzada Sharifiana i Gary’ego Palmera. W tym kontekście sygnalizuje też konkretne problemy domagające się rozwiązania w ramach badań nad językiem i kulturą oraz wyzwania, które przed lubelską etnolingwistyką stawiają ich anglojęzyczni koledzy (niekoniecznie związani z Sharifianowską lingwistyką kulturową). W szczególności omawia dwa z nich: problem miejsca i roli tekstów tłumaczonych w programie rekonstrukcji JOS (co podnosił James Underhill) oraz rozumienie samej koncepcji językowego obrazu świata (linguistic worldview) w lubelskiej etnolingwistyce i anglojęzycznej Cultural Linguistics.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2018, 30
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    On the Principles and Postulates of Cultural Linguistics (as Exemplified by a Definition of WORK)
    O założeniach i postulatach lingwistyki kulturowej (na przykładzie definicji PRACY)
    Autorzy:
    Bartmiński, Jerzy
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1192807.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Krakowskie Towarzystwo TERTIUM
    Tematy:
    cultural linguistics
    “Language and Culture” series"
    journal Etnoli:gwistyka
    Lublin cognitive ethnolinguistics
    linguistic worldview
    cultural concept PRACA/work
    lingwistyka kulturowa
    seria Język a Kultura
    rocznik Etnolingwistyka
    lubelska etnolingwistyka kognitywna
    językowy obraz świata
    koncept kulturowy
    PRACA
    Opis:
    The study consists of four parts. The first part is devoted to the beginnings of culturallinguistics in Poland, connected with the Wrocław-based programme for research on Polishnational culture, the emergence of the “Language and Culture” research network (and apublication series with the same title), and the launch of the Lublin-based journal“Etnolingwistyka” in 1988. The second part contains examples of linguistic facts being viewedin cultural perspective, with a special role of the lexicon as the “mirror of culture”. Part threepresents a repertoire of seven conceptual constructs proposed in Lublin cognitiveethnolinguistics (linguistic worldview, stereotypes as cultural concepts, cognitive definition,viewpoint and interpretive perspective, profiling of base images, values, and the experiencing,conceptualizing, and speaking subject). Finally, the fourth part illustrates the application ofthis theoretical framework in an analysis of the Polish cultural concept of PRACA ‘work’.
    Artykuł składa się z czterech części. W pierwszej autor przypomina początki formowania się lingwistyki kulturowej w Polsce, związane z wrocławskim programem badań nad polską kulturą narodową, utworzeniem konwersatorium „Język a Kultura” (też serii wydawniczej pod takim tytułem) i lubelskiego rocznika Etnolingwistyka w roku 1988. W drugiej podaje przykłady traktowania faktów językowych w perspektywie kulturowej, eksponując rolę słownictwa jako zwierciadła kultury. W trzeciej przedstawia 7-punktowe instrumentarium pojęciowe wypracowane w ramach lubelskiej etnolingwistyki kognitywnej (językowy obraz świata, stereotypy traktowane jako koncepty kulturowe, definicja kognitywna, punkt widzenia i perspektywa interpretacyjna; profilowanie bazowych wyobrażeń; wartości; podmiot doświadczający, konceptualizujący i werbalizujący). Na koniec na przykładzie jednego konceptu PRACA pokazane zostają efekty analizy z zastosowaniem przedstawionego tego instrumentarium pojęciowego.
    Źródło:
    Półrocznik Językoznawczy Tertium; 2019, 4, 2; 1-35
    2543-7844
    Pojawia się w:
    Półrocznik Językoznawczy Tertium
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Направления исследований национально-культурного своеобразия белорусских пословиц (конец ХІХ – начало ХХІ века): методология, проблемы, перспективы (часть 1)
    Kierunki badań nad narodowo-kulturową swoistością białoruskich przysłów (koniec XIX–początek XXI wieku): metodologia, problemy, perspektywy (część 1)
    Directions of research into the national-cultural specificity of Belarusian proverbs (late 19th – early 21st centuries): methodology, problems, perspectives (Part 1)
    Autorzy:
    Petrushevskaia, Julia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2127826.pdf
    Data publikacji:
    2022-02-03
    Wydawca:
    Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
    Tematy:
    белорусский язык
    паремиология
    пословица
    национальная специфика
    этимология
    этнолингвистика
    лингвокультурология
    лингвострановедение
    język białoruski
    paremiologia
    przysłowie
    specyfika narodowa
    etymologia
    etnolingwistyka
    lingwokulturologia
    lingwokrajoznawstwo
    Belarusian language
    paremiology
    proverb
    national specificity
    etymology
    ethnolinguistics
    cultural linguistics
    language and cultural studies
    Opis:
    Определены основные направления изучения национально-культурного своеобразия пословиц в белорусском языке в период с конца XIX – начала XXI вв. Лингвокультурологические исследования белорусских пословиц немногочисленны и часто не отделяются от изучения национальной картины мира в белорусских фразеологизмах. Лингвострановедческое описание национально--культурной специфичности белорусских пословиц основывается на результатах этимологических, этнолингвистических и лингвокультурологических исследований, поэтому автоматически перенимает все их недостатки. Все рассмотренные исследования реализуются на разном по объёму и качественных свойствах пословичном материале, имеют различную степень репрезентативности, характеризуются неодинаковой эффективностью. Тем не менее, содержание существующих разноаспектных исследований белорусских пословиц позволяет разработать методологию определения национально-культурной специфики пословичного фонда белорусского языка. Рассмотрены новейшие попытки и перспективы описания лингвокультурного своеобразия белорусских пословиц.
    Określono główne kierunki badań narodowo-kulturowej swoistości przysłów w języku białoruskim w okresie od końca XIX do początku XXI wieku. Badania etymologiczne mają na celu identyfikację właściwych białoruskich przysłów, odzwierciedlających narodowo-kulturową specyfikę języka białoruskiego jako całościowych znaków językowych. Większość etymologii białoruskich przysłów nie zawsze jest dokładna, ponieważ przeważnie ignorują one obcy materiał przysłowiowy. Badania etnolingwistyczne białoruskich przysłów dotyczące metodologii i wyników są nadal ściśle związane z badaniami realiów etnograficznych w paremiach jako gatunku ustnej sztuki ludowej, dlatego częściej postrzegane są w sferze folklorystyki niż językoznawstwa. Lingwokulturowe badania białoruskich przysłów są nieliczne i często nie są oddzielane od analizy narodowego obrazu świata w białoruskich frazeologizmach. Lingwokrajoznawczy opis specyfiki narodowo-kulturowej przysłów białoruskich opiera się na wynikach badań etymologicznych, etnolingwistycznych i językowo-kulturowych, dlatego automatycznie przejmuje wszelkie ich niedoskonałości. Wszystkie rozpatrzone badania są realizowane na materiale przysłowiowym o różnej objętości i właściwościach jakościowych, mają różny stopień reprezentatywności i charakteryzują się różną skutecznością. Niemniej jednak treść istniejących wieloaspektowych badań białoruskich przysłów pozwala na opracowanie metodologii określania narodowo-kulturowej specyfiki przysłowiowego zasobu języka białoruskiego. Rozważono najnowsze próby i perspektywy opisu językowo-kulturowej oryginalności białoruskich przysłów.
    The main research directions of studying the national and cultural specificity of proverbs in the Belarusian language in the period from the end of the 19th century to the beginning of the 21st century are discussed. Linguocultural studies of Belarusian proverbs are few and often not separated from the study of the national picture of the world in Belarusian phraseologisms. The linguistic and cultural description of the national--cultural originality of Belarusian proverbs is based on the results of etymological, ethnolinguistic and cultural linguistics studies, therefore it automatically adopts all their imperfections and limitations. All the studies mentioned are carried out on proverbial material of different volume and qualitative properties, have a different degree of representativeness, and are characterized by different effectiveness. Nevertheless, the content of the various existing studies of Belarusian proverbs makes it possible to develop a methodology for determining the national and cultural specificity of the Belarusian proverbial resources. The latest attempts at, and prospects for, describing the linguocultural specificity of Belarusian proverbs are considered.
    Źródło:
    Językoznawstwo; 2021, 15; 147-181
    2391-5137
    Pojawia się w:
    Językoznawstwo
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O założeniach i postulatach lingwistyki kulturowej (na przykładzie definicji PRACY)
    On the Assumptions and Claims of Cultural Linguistics. The Case of Polish PRACA ‘work’
    Autorzy:
    Bartmiński, Jerzy
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1192509.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Krakowskie Towarzystwo TERTIUM
    Tematy:
    lingwistyka kulturowa
    seria „Język a Kultura”
    rocznik „Etnolingwistyka”
    lubelska etnolingwistyka kognitywna
    językowy obraz świata
    koncept kulturowy
    praca
    cultural linguistics
    “Language and Culture” series
    journal Etnolingwistyka
    Lublin cognitive ethnolinguistics
    linguistic worldview
    cultural concept
    PRACA/work
    Opis:
    Artykuł składa się z czterech części. W pierwszej autor przypomina początki formowania się lingwistyki kulturowej  w Polsce, związane z wrocławskim programem badań nad polską kulturą narodową, utworzeniem konwersatorium „Język a kultura” (też serii wydawniczej pod takim tytułem) i lubelskiego rocznika „Etnolingwistyka” w roku 1988. W drugiej podaje przykłady traktowania faktów językowych w perspektywie kulturowej, eksponując rolę słownictwa jako zwierciadła kultury. W trzeciej przedstawia 7-punktowe instrumentarium pojęciowe wypracowane w ramach lubelskiej etnolingwistyki kognitywnej (językowy obraz świata, stereotypy traktowane jako koncepty kulturowe, definicja kognitywna, punkt widzenia i perspektywa interpretacyjna; profilowanie bazowych wyobrażeń; wartości; podmiot doświadczający, konceptualiujący i werbalizujący). Na koniec na przykładzie jednego konceptu PRACA pokazane zostają efekty analizy z zastosowaniem przedstawionego tego instrumentarium pojęciowego.Słowa kluczowe: lingwistyka kulturowa, seria „Język a Kultura”, rocznik „Etnolingwistyka”, lubelska etnolingwistyka kognitywna, językowy obraz świata, koncept kulturowy, praca
    The study consists of four parts. The first part is devoted to the beginnings of cultural linguistics in Poland, connected with the Wrocław-based programme for research on Polish national culture, the emergence of the “Language and Culture” research network (and a publication series with the same title), and the launch of the Lublin-based journal “Etnolingwistyka” in 1988. The second part contains examples of linguistic facts being viewed in cultural perspective, with a special role of the lexicon as the “mirror of culture”. Part three presents a repertoire of seven conceptual constructs proposed in Lublin cognitive ethnolinguistics (linguistic worldview, stereotypes as cultural concepts, cognitive definition, viewpoint and interpretive perspective, profiling of base images, values, and the experiencing, conceptualizing, and speaking subject). Finally, the fourth part illustrates the application of this theoretical framework in an analysis of the Polish cultural concept of PRACA ‘work’.
    Źródło:
    Półrocznik Językoznawczy Tertium; 2018, 3, 1
    2543-7844
    Pojawia się w:
    Półrocznik Językoznawczy Tertium
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The culture of language or culture in language? The question in the context of teaching Polish as a non-native language
    Kultura języka czy kultura w języku? Perspektywa glottodydaktyczna
    Autorzy:
    Garncarek, Piotr
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1042406.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-23
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    glottodydaktyka kulturowa
    antropologia słowa
    etnolingwistyka
    kulturemy
    frazeologia
    zwroty adresatywne
    grzeczność językowa
    rytualizacja języka
    culture-focussed teaching of Polish as a non-native language
    verbal anthropology
    ethnolinguistics
    culturemes
    phraseology
    forms of address
    linguistic politeness
    ritualisation of language
    Opis:
        This article discusses the modes of defining cultural content in teaching Polish as a foreign language. It proposes strategies for introducing cultural knowledge and knowledge about culture in the practice of teaching Polish as a non-native language. It seems appropriate to offer a division into: The cultural semantics of lexemes, set phrases and expressions; The culture (meaning the correct use) of expression and the linguistic norm; and Culture content and areas conveyed to foreigners through the language they are learning. This discussion fits the debate regarding the language which we teach to foreigners. In it, researchers have offered examples of semantic distortions (mostly shifts), and the dangers of private or rather extra-curricular linguistic contact with a language’s native users. It also carries reflections on linguistic regionalisation and its presence in the practice of teaching Polish as a non-native language.  
    Artykuł dotyczy sposobów definiowania treści kulturowych w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Są w nim zaproponowane strategie wprowadzania wiedzy kulturowej i wiedzy o kulturze w praktykę glottodydaktyczną. Wskazane jest (istotne zdaniem autora) rozróżnienie na:1. semantykę kulturową leksemów, zwrotów i wyrażeń;2. kulturę wypowiedzi i normę językową;3. treści i obszary kulturowe przekazywane cudzoziemcom za pośrednictwem nauczanego języka. Rozważania wpisują się w nurt dyskusji dotyczącej języka, którego nauczamy cudzoziemców. Przywoływane są w nim przykłady zaburzeń (zwłaszcza przesunięć) semantycznych, niebezpieczeństwa wynikające z prywatnych, a raczej pozalekcyjnych kontaktów językowych z jego naturalnymi użytkownikami. Zawarto również refleksję dotyczącą regionalizacji językowych i ich obecności w praktyce glottodydaktycznej.
    Źródło:
    Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców; 2020, 27; 267-276
    0860-6587
    2449-6839
    Pojawia się w:
    Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Историческая проза Аммиана фон Бека Литературно-критический очерк
    Autorzy:
    Hlypenko, Georgijj N.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/568926.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Wydawnictwo Adam Marszałek
    Tematy:
    historical prose,
    historiography,
    art fiction
    chronicle
    a novel trilogy
    the narrative form
    ethnos
    ethnic realism
    ethnography
    ethnic psychology
    ethnolinguistics
    poetic onomastics
    историческая проза историография
    художественный вымысел
    хроника
    роман-трилогия повествовательная форма
    этнос
    этнический реализм
    этнография
    этнопсихологиr
    этнолингвистика
    поэтическая ономастика
    Opis:
    Ammian von Beck is a literary pseudonym of Kyrgyz scientist and linguist, Doctor of Philology Sciences, famous Russian-language writer proven as a historical novelist, Professor Bekbalaev Amangeldi Abdyjaparovich. The article analyzes the historical prose by A. von Beck consisting of three novels: “The road of a thousand miles, or Legend of the Dungan people”, “Hayreddin Barbarossa – a legendary Ottoman Admiral” and “Huns”. The historical content of works, the relationship between historical truth and artistic fiction and artistic originality of the narrative form is revealed in his works. Treatment to the national origins of the Kyrgyz people as a Turkic ethnic group is set as a goal orientation of the historical romance philology. Ethnographic realism is an artistic level of creative method chosen by the author. It concludes that historical prose of A. von Beck, being a significant achievement of modern Kyrgyz literature, will find a wide range of Russian-speaking readers.
    Аммиан фон Бек – литературный псевдоним киргизского учёного-лингвиста, доктора филологических наук, профессора Бекбалаева Амангельды Абдыжапаровича, известного русскоязычного писателя, зарекомендовавшего себя в качестве исторического романиста. В статье анализируется историческая проза А. фон Бека в составе трёх романов: «Дорога в тысячу ли, или Сказание о дунганском народе», «Хай ретдин Барбаросса – легендарный османский адмирал» и «Гунны». Раскрывается историческое содержание произведений, взаимосвязь между исторической правдой и художественным вымыслом, художественное своеобразие повествовательной формы. Устанавливается целевая направленность исторической романистики – обращение к национальным истокам киргизского народа как тюркского этноса, художественный уровень избранного писателем творческого метода – этнографического реализма. В заключение делается вывод о том, что историческая проза А. фон Бека, будучи значительным достижением современной киргизской литературы, обретёт широкий круг русскоязычных читателей.
    Źródło:
    Nowa Polityka Wschodnia; 2014, 1(6); 255-280
    2084-3291
    Pojawia się w:
    Nowa Polityka Wschodnia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-76 z 76

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies