Gwarowa etykieta językowa i religia

W artykule podjęto próbę przedstawienia zależności pomiędzy licznie obecnymi w gwarze modlitewnymi formułami codziennej etykiety a tradycyjną chłopską religijnością i osadzonymi w niej: modelem wiejskiej grzeczności oraz systemem wartości i norm obyczajowych. Jak dowodzą analizy wybranych formuł grzecznościowych (quasi-religijnego powitania, pożegnania, powitania przy pracy i jedzeniu posiłków), mają one początek w kulturowym mechanizmie religijnej aksjologizacji rozmaitych sfer życia, skryptów, gestów kultury, oraz w sakralizacji pracy na roli i wszystkich obszarów związanej z nią aktywności człowieka. Należą one jednocześnie do kultury „dobrego słowa”, traktującej życzenie jako realny dar, zapewniający odbiorcy, z pomocą Boga, pomyślność, zdrowie i szczęście we wszelkich okolicznościach życia prywatnego i społecznego (nie wyłączając jedzenia i spożywania alkoholu). Artykuł reprezentuje antropologiczno-kulturowy nurt badań w dialektologii.

The article presents a relationship between prayer formulas of everyday etiquette used frequently in peasant dialects and traditional peasant religiosity, in which a model of rural politeness and a system of values and moral norms are embedded. An analysis of selected forms of address (quasi-religious welcomes, farewells and greetings at meal times and at work) shows that they originate from the cultural mechanism of the religious axiologisation of various spheres of life, scripts, gestures of culture, and from adding a sacral dimension to farming and all areas of human activity related to it. The analysed forms of address are part of the “kind word” culture that sees a wish as a tangible gift that, with the help of God, provides prosperity, good health and luck in all spheres of private and social life (including food and alcohol consumption). The paper follows the anthropological-cultural research trends in dialectology.