Aksjologiczny wymiar pracy w językowo-kulturowym obrazie świata mieszkańców tradycyjnej polskiej wsi (na materiale małopolskim)

Praca zajmuje jedną z naczelnych pozycji w ludowym systemie aksjologicznym. W tradycyjnej społeczności wiejskiej najwyżej była ceniona praca fizyczna, a zwłaszcza szczególnie bliska jej członkom praca na roli. Wykonywanie pracy podlegało bardzo drobiazgowemu oglądowi i krytycznej ocenie. Najstarsze pokolenie mieszkańców polskiej wsi nadal jest nosicielem wspomnianego systemu wartości, a o poczesnym miejscu pracy w wiejskiej aksjosferze świadczy m.in. duże bogactwo funkcjonującego współcześnie nacechowanego słownictwa odnoszącego się do pracy. Obraz pracy, zwłaszcza pracy na roli, jest zróżnicowany pokoleniowo i niejednorodny. Materiałem językowym wykorzystanym w tekście jest przede wszystkim leksyka ekspresywna określająca człowieka ze względu na jego stosunek do pracy lub na sposób jej wykonywania. Analizie zostały poddane zarówno apelatywne ekspresywizmy osobowe i nieoficjalne antroponimy wzbogacone o parafrazy motywacyjne, jak i fragmenty historii mówionych zgromadzonych podczas badań terenowych w Małopolsce.

Work occupies one of the main positions in the folk axiological system. In a traditional rural community, manual work – especially farm work, which was particularly dear to its members – was the highest-valued type. The performance of work was subject to very detailed inspection and critical assessment. The oldest generation of inhabitants of the Polish countryside is still the carrier of this system of values, and the prominent place of work in the rural axiosphere is evidenced by, among others, a great wealth of contemporary vocabulary relating to work. The image of work, especially farm work, is generationally diverse and heterogeneous. The linguistic material used in the text consists primarily of expressive vocabulary defining a person due to his attitude to work or the way of performing it. The analysis covered both appellative personal expressivisms and unofficial anthroponyms enriched with motivational paraphrases, as well as fragments of oral histories collected during field research in Lesser Poland.