Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "determinizm" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-63 z 63
    Tytuł:
    Problemy współczesności. Recenzja książki Re-Engineering Humanity autorstwa Bretta Frischmanna i Evana Selingera
    Autorzy:
    Blechar, Łukasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/630631.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    nauki społeczne
    determinizm technologiczny
    analityka predykcyjna
    Źródło:
    Acta Humana; 2018, 9
    2082-4459
    Pojawia się w:
    Acta Humana
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Przyszłość to historia
    Autorzy:
    Majchrowski, Lech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/521768.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
    Tematy:
    determinizm
    wolna wola
    Nietzsche
    Schopenhauer
    kognitywistyka
    Opis:
    Artykuł porusza kwestie determinizmu oraz wolnej woli. Zagadnienie to, jak się zdaje, pomimo upływu lat nadal budzi wiele emocji i pozostaje aktualne. Pytanie o ludzką wolność jest bowiem jednym z tych, od których odpowiedzi (pozytywnej lub negatywnej) głęboko uzależnione jest nasze pojmowanie własnej egzystencji, ogólny obraz świata (np. przekonanie, że życiem rządzi przeznaczenie), stosunek do rozmaitych koncepcji metafizycznych (bądź religijnych), a także rozumienie takich pojęć jak: moralność, sprawiedliwość, wina (grzech), odpowiedzialność czy autonomia. Z determinizmem dodatkowo łączy się egzystencjalny lęk o to, czy jesteśmy w stanie panować nad własnymi decyzjami i czy życie nasze, w związku z tym, nie jest li tylko igraszką w rękach losu. Celem niniejszego artykułu, którego inspiracją była analiza pism F. Nietzschego1, jest próba uzasadnienia stanowiska odrzucającego koncepcję wolnej woli jako swego rodzaju złu dzenia panującego w ogólnoludzkiej świadomości. W związku z tym, tekst w głównej mierze koncentruje się na argumentach negujących idee wolnej woli, w mniejszym zaś stopniu na tych, które mogłyby przemawiać za jej utrzymaniem: nie uwzględnia np. zagadnień związanych z fizyką kwantową czy zasadą Heisenberga. Zamiarem moim było zabranie głosu w sporze o wolną wolę i jednoznaczne opowiedzenie się za stanowiskiem deterministycznym w taki sposób, aby sprowokować Czytelnika do własnych przemyśleń, a nawet zainspirować do napisania własnego artykułu, w którym będzie On argumentował np. za utrzymaniem koncepcji wolnej woli poprzez wskazanie na błędy w moim rozumowaniu. W tekście staram się m.in. sformułować definicję wolnej woli, przedstawić jej genezę oraz konsekwencje wynikające z przyjęcia deterministycznej wizji świata.
    Źródło:
    Humanistyka i Przyrodoznawstwo; 2016, 22; 277-290
    1234-4087
    Pojawia się w:
    Humanistyka i Przyrodoznawstwo
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Za co Leibniz krytykował Kartezjański pogląd na wolną wolę?
    Autorzy:
    Gut, Przemysław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2103011.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    wolność
    wolna wola
    determinizm
    Kartezjusz
    Leibniz
    Opis:
    Problem wolności człowieka stanowi jedno z głównych zagadnień filozoficznych, które znalazło się w polu uwagi Leibniza. Jego stanowisko w tej sprawie jest wynikiem polemiki z funkcjonującymi wówczas teoriami wolności. W artykule omawiam jedną z tych polemik, mianowicie polemikę Leibniza z Kartezjańską wizją woli i jej wolności. Osią tej polemiki są dwie kwestie. Pierwsza z nich dotyczy tego, czy wewnętrzne doświadczenie dostarcza nam niezbitego dowodu istnienia wolnej woli. Druga związana jest z pytaniem, czy wolność zakłada całkowity brak zdeterminowania (libertas indifferentiae). Przenalizowanie tych zagadnień pozwala wyjaśnić, po pierwsze, powody, dla których Leibniz utrzymywał, że Kartezjusz nie dostarczył satysfakcjonującego rozwiązania kwestii ludzkiej wolności, oraz, po drugie, skąd biorą się trudności w ustaleniu, jaki rodzaj teorii reprezentował Leibniz: czy broniona przez niego koncepcja wolności jest rodzajem teorii, którą zwykło się współcześnie nazywać mianem kompatybilizmu, czy raczej opowiadał się za koncepcją, którą można by zaliczyć do teorii typu libertariańskiego. Przyjęcie pierwszej interpretacji oznaczałoby, że Leibniz nie uważał determinizmu, a przynajmniej jakiejś jego postaci, za zagrożenie dla wolności ludzkiej. Przyjęcie natomiast interpretacji drugiej oznaczałoby, że wolność w ujęciu Leibniza zakłada nieobecność zdeterminowania w ogóle. Jedna i druga interpretacja ma swoich zwolenników.
    Źródło:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria; 2016, 4; 371-386
    1230-1493
    Pojawia się w:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ograniczenia modelowania na przykładzie analiz dynamiki wału korbowego
    Autorzy:
    Murawski, Lech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2073513.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Politechnika Gdańska. Wydział Inżynierii Mechanicznej i Okrętownictwa
    Tematy:
    modelowanie
    determinizm
    równania ruchu
    układ tłokowo-korbowy
    wał korbowy
    Opis:
    Analizowane zjawiska fizyczne należy upraszczać maksymalnie mocno, ale tak, żeby powstałe modele dawały poprawne przewidywania wyników eksperymentalnych. Naukowiec powinien jednak zdawać sobie sprawę z ograniczeń i zakresu stosowalności danego modelu. Inżynier nie może zapominać, że posługuje się tylko modelem rzeczywistości, który ma swoje ograniczenia - zakres stosowalności. W pracy przedstawiono analizy dynamiki układu tłokowo-korbowego silnika okrętowego ze szczególnym uwzględnieniem ruchu wału korbowego. W świetle współczesnych badań, świat fizyczny jest nieliniowy i dynamiczny w stanach dalekich od stanu równowagi. Jednakże większość problemów inżynierskich jest modelowanych liniowo, jako zjawiska statyczne bądź quasi-statyczne. Podejście to jest użyteczne i optymalne, ale nie można zapominać o ograniczeniach takich modeli. Wykazano, że pomimo przyjęcia ściśle deterministycznych oraz w pełni liniowych równań mechaniki, przewidywalność dokładnych parametrów ruchu jest ograniczona. Rozważono ruch prostego obiektu mechanicznego: obrót wału korbowego silnika. W rozważanym przypadku jest to wał korbowy 10-cylindrowego, okrętowego silnika wolnoobrotowego: 10K98 firmy MAN B&W. Założono, że znana jest z nieskończoną (!) dokładnością prędkość obrotowa wału, która jest dodatkowo niezmienna. Przyjęto, że również czas jest możliwy do wyznaczenia nieskończenie dokładnie. W takim przypadku względne położenie wykorbienia określa w pełni deterministyczna prosta zależność. W celu znajomości położenia danego wykorbienia w dowolnej chwili czasu musimy jeszcze znać warunki początkowe. Kąt obrotu w chwili t=0 wyznaczono niezwykle dokładnie, ale ze skończoną dokładnością. Wykazano, że po pewnym czasie położenie wykorbienia jest całkowicie niezdeterminowane. Co więcej, ruch układu tłokowo-korbowego charakteryzuje się naturalną zmiennością, nawet po pominięciu zmienności sił wymuszających. Wpływa to dodatkowo na ograniczenia modelowania rozważanego deterministycznego układu fizycznego.
    Źródło:
    Journal of Polish CIMEEAC; 2019, 14, 1; 147--155
    1231-3998
    Pojawia się w:
    Journal of Polish CIMEEAC
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Concept of uncertainty in relation to the foresight research
    Autorzy:
    Magruk, A.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/125619.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Politechnika Białostocka. Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
    Tematy:
    uncertainty
    foresight
    future
    system
    determinism
    niepewność
    dalekowzroczność
    przyszłość
    determinizm
    Opis:
    Uncertainty is one of the most important features of many areas of social and economic life, especially in the forward-looking context. On the one hand, the degree of uncertainty is associated with the objective essence of randomness of the phenomenon, and on the other, with the subjective perspective of a man. Futureoriented perception of human activities is laden with an incomplete specificity of the analysed phenomena, their volatility, and lack of continuity. A man is unable to determine, with complete certainty, the further course of these phenomena. According to the author of this article, in order to significantly reduce the uncertainty while making strategic decisions in a complex environment, we should focus our actions on the future through systemic research of foresight. This article attempts to answer the following research questions: 1) What is the relationship between foresight studies in the system perspective to studies of the uncertainty? 2) What classes of foresight methods enable the research of uncertainty in the process of system inquiry of the future? This study conducted deductive reasoning based on the results of the analysis methods and criticism of literature.
    Źródło:
    Engineering Management in Production and Services; 2017, 9, 1; 46-55
    2543-6597
    2543-912X
    Pojawia się w:
    Engineering Management in Production and Services
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Czy naprawdę „bezwolny świat"? Kwestia wolnej woli w literaturze popularnonaukowej na przykładzie tekstu Azima F. Shariffa i Kathleen D. Vohs — Is It Really "The World Without Free Will"?
    Autorzy:
    Jach, Łukasz
    Lamża, Łukasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/521761.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
    Tematy:
    wolna wola
    emergentyzm
    determinizm i indeterminizm kompatybilizm
    systemy autopojetyczne
    Opis:
    Ustalenia naukowe wywierają coraz większy wpływ na życie współczesnych ludzi, jednak wraz z rosnącym znaczeniem systemu naukowego zwiększa się także ryzyko powstawania zniekształconych wyobrażeń na temat aktualnego stanu nauki oraz tego, co zostało przez nią jednoznacznie rozstrzygnięte. W związku z powyższym, badacze w przekazach kierowanych do szerokiego grona odbiorców zobligowani są nie tylko do klarownego, ale także ostrożnego prezentowania swoich ustaleń. Zalecenie to w szczególności odnosi się do problemów, których korzenie tkwią w dyscyplinach pozanaukowych. Należy do nich m.in. kwestia istnienia wolnej woli, podjęta przez A.F. Shariffa i K.D. Vohs w artykule pt. Bezwolny świat. W publikacji tej pojawiło się kilka uproszczeń, które w niniejszym tekście omówiono w oparciu o ustalenia z zakresu psychologii, fizyki oraz filozofii nauki. Ponadto wskazano problemy powstałe w momencie ekstrapolowania wyników badań naukowych dotyczących wolnej woli na sposoby jej ujmowania, pojawiające się w innych niż naukowy subsystemach społecznych.
    Źródło:
    Humanistyka i Przyrodoznawstwo; 2016, 22; 75-89
    1234-4087
    Pojawia się w:
    Humanistyka i Przyrodoznawstwo
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zrozumieć wolność. Rozum czy namiętności?
    Understanding Freedom. Reason or Passions?
    Autorzy:
    Biegalska, Agnieszka
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1048534.pdf
    Data publikacji:
    2013-01-01
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    wolność
    rozum
    uczucia
    determinizm
    William James
    freedom
    reason
    passions
    determinism
    Opis:
    What does human ability to take decisions depend on? Reason or passions? What mechanism governs the process of shaping our beliefs? Why do we consider a given opinion credible? All these questions are familiar to anyone who even once pondered on the phenomenon of human freedom – a phenomenon whose existence is commonly believed to be obvious. The article is yet another attempt to address the above questions. The presented reflections will be set against the background of the thought of William James.
    Źródło:
    Filozofia Chrześcijańska; 2013, 10; 103-112
    1734-4530
    2450-0399
    Pojawia się w:
    Filozofia Chrześcijańska
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    About some limitations in researching the human being. Theological perspective
    O granicach w badaniu człowieka. Perspektywa teologiczna
    Autorzy:
    Jastrzębski, Andrzej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/571785.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    human person
    personalism
    determinism
    mystery
    osoba ludzka
    personalizm
    determinizm
    mysterium
    Opis:
    The concept of a person has gone through several stages of development in the history of thought. In the classical tradition, a person is considered to be a substance. In modernity, John Locke brought forward the notion that social existence and consciousness are the most salient properties of a person, which brought about a possibility of renouncing one’s personhood because of a lack of some perceivable and observable traits. This is why in a Christian anthropology there is such an emphasis on personalism, which from the very beginning of the twentieth century has been opposed to the treatment of people as obscure elements of matter, or elements be manipulated unquestioningly. In this paper we have indicated some elements of anthropology that demonstrate important limitation of any attempt at explaining away the mystery of being a human person.
    Pojęcie osoby przeszło wiele zmian w historii myśli ludzkiej. W tradycji klasycznej osoba jest uważana za substancję. W oświeceniu John Locke przedstawił pogląd, że egzystencja społeczna i świadomość są najważniejszymi właściwościami osoby, co spowodowało możliwość utracenia godności osobowej z powodu braku pewnych dostrzegalnych i możliwych do zaobserwowania cech. Właśnie dlatego w antropologii chrześcijańskiej kładzie się tak duży nacisk na personalizm, który od samego początku stanowi przeciwwagę wobec traktowania ludzi li tylko jako elementów materii, którymi można dowolnie manipulować. W niniejszym artykule przedstawimy taką charakterystykę antropologii, która ukazuje istotne ograniczenie wszelkich prób wyjaśnienia tajemnicy bycia człowiekiem.
    Źródło:
    Polonia Sacra; 2019, 23, 2(56); 209-222
    1428-5673
    Pojawia się w:
    Polonia Sacra
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Theatrum Cometicum Stanisława Lubienieckiego młodszego jako przykład zainteresowań astronomiczno-astrologicznych arian.
    Autorzy:
    Konarska-Zimnicka, Sylwia Kamilla
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/631588.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    Arians, astronomy, astrology, comets, determinism
    arianie, astronomia, astrologia, komety, determinizm
    Opis:
    The Polish Brethren called “Arians” and “Socinians” were members of the Minor Reformed Church of Poland that existed in Poland from 1565 to 1658. Their biggest cultural center was Raków. There was the Racovian Academy founded in 1602 and closed in 1638. The Racovian students were taught Latin, ethics, rhetoric, mathematics, politics and natural science (e.g. cosmology). One of the most prominent representatives of the Racovian Academy was Stanisław Lubieniecki the Younger. He wrote very important work about comets –- Theatrum cometicum, parts 1–3 (1666–1668), in which he described 415 comets from the biblical epoch of the deluge up until 1665. This work is also an interpretation of his views on the so-called cometary determinism. Thanks to Theatrum cometicum, Stanisław Lubieniecki the Younger deserved to be called an “astronomer” although he did not receive astronomical education.
    Bracia Polscy nazwani „arianami”, „antytrynitarzami” bądź „socynianami” wyodrębnili się latach 1562–1565 jako tzw. zbór mniejszy z Kościoła ewangelicko-reformowanego (kalwińskiego). Ich największym centrum kulturalnym był Raków. To tutaj w 1602 r. założono słynną Akademię Rakowską, która funkcjonowała do 1638 r. Rakowscy studenci pobierali naukę z zakresu łaciny, etyki, retoryki, matematyki, polityki i nauk przyrodniczych (m.in. zgłębiali tajniki kosmologii). Jednym z najwybitniejszych przedstawicieli Akademii Rakowskiej był Stanisław Lubieniecki młodszy. Napisał niezwykle ciekawą i wartościową poznawczo, acz przez lata niedocenianą pracę o kometach – Theatrum cometicum, części 1–3 (1666–1668), w której opisał aż 415 komet, jakie odnotowano, począwszy od biblijnej epoki potopu po rok 1665. Dzieło to odzwierciedla również poglądy Lubienieckiego na tzw. determinizm kometarny, który nierzadko mu przypisywano. To właśnie dzięki tej wyjątkowej „trylogii” Stanisław Lubieniecki młodszy zasłużył na miano „astronoma”, pomimo że wykształcenia astronomicznego nigdy nie uzyskał.
    Źródło:
    Res Historica; 2016, 42
    2082-6060
    Pojawia się w:
    Res Historica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Theatrum Cometicum Stanisława Lubienieckiego młodszego jako przykład zainteresowań astronomiczno-astrologicznych arian.
    Autorzy:
    Konarska-Zimnicka, Sylwia Kamilla
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/631933.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    Arians, astronomy, astrology, comets, determinism
    arianie, astronomia, astrologia, komety, determinizm
    Opis:
    Bracia Polscy nazwani „arianami”, „antytrynitarzami” bądź „socynianami” wyodrębnili się latach 1562–1565 jako tzw. zbór mniejszy z Kościoła ewangelicko-reformowanego (kalwińskiego). Ich największym centrum kulturalnym był Raków. To tutaj w 1602 r. założono słynną Akademię Rakowską, która funkcjonowała do 1638 r. Rakowscy studenci pobierali naukę z zakresu łaciny, etyki, retoryki, matematyki, polityki i nauk przyrodniczych (m.in. zgłębiali tajniki kosmologii). Jednym z najwybitniejszych przedstawicieli Akademii Rakowskiej był Stanisław Lubieniecki młodszy. Napisał niezwykle ciekawą i wartościową poznawczo, acz przez lata niedocenianą pracę o kometach – Theatrum cometicum, części 1–3 (1666–1668), w której opisał aż 415 komet, jakie odnotowano, począwszy od biblijnej epoki potopu po rok 1665. Dzieło to odzwierciedla również poglądy Lubienieckiego na tzw. determinizm kometarny, który nierzadko mu przypisywano. To właśnie dzięki tej wyjątkowej „trylogii” Stanisław Lubieniecki młodszy zasłużył na miano „astronoma”, pomimo że wykształcenia astronomicznego nigdy nie uzyskał.
    Źródło:
    Res Historica; 2016, 42
    2082-6060
    Pojawia się w:
    Res Historica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Theatrum Cometicum Stanisława Lubienieckiego młodszego jako przykład zainteresowań astronomiczno-astrologicznych arian.
    Autorzy:
    Konarska-Zimnicka, Sylwia Kamilla
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/953509.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    Arians, astronomy, astrology, comets, determinism
    arianie, astronomia, astrologia, komety, determinizm
    Opis:
    Bracia Polscy nazwani „arianami”, „antytrynitarzami” bądź „socynianami” wyodrębnili się latach 1562–1565 jako tzw. zbór mniejszy z Kościoła ewangelicko-reformowanego (kalwińskiego). Ich największym centrum kulturalnym był Raków. To tutaj w 1602 r. założono słynną Akademię Rakowską, która funkcjonowała do 1638 r. Rakowscy studenci pobierali naukę z zakresu łaciny, etyki, retoryki, matematyki, polityki i nauk przyrodniczych (m.in. zgłębiali tajniki kosmologii). Jednym z najwybitniejszych przedstawicieli Akademii Rakowskiej był Stanisław Lubieniecki młodszy. Napisał niezwykle ciekawą i wartościową poznawczo, acz przez lata niedocenianą pracę o kometach – Theatrum cometicum, części 1–3 (1666–1668), w której opisał aż 415 komet, jakie odnotowano, począwszy od biblijnej epoki potopu po rok 1665. Dzieło to odzwierciedla również poglądy Lubienieckiego na tzw. determinizm kometarny, który nierzadko mu przypisywano. To właśnie dzięki tej wyjątkowej „trylogii” Stanisław Lubieniecki młodszy zasłużył na miano „astronoma”, pomimo że wykształcenia astronomicznego nigdy nie uzyskał.
    The Polish Brethren called “Arians” and “Socinians” were members of the Minor Reformed Church of Poland that existed in Poland from 1565 to 1658. Their biggest cultural center was Raków. There was the Racovian Academy founded in 1602 and closed in 1638. The Racovian students were taught Latin, ethics, rhetoric, mathematics, politics and natural science (e.g. cosmology). One of the most prominent representatives of the Racovian Academy was Stanisław Lubieniecki the Younger. He wrote very important work about comets –- Theatrum cometicum, parts 1–3 (1666–1668), in which he described 415 comets from the biblical epoch of the deluge up until 1665. This work is also an interpretation of his views on the so-called cometary determinism. Thanks to Theatrum cometicum, Stanisław Lubieniecki the Younger deserved to be called an “astronomer” although he did not receive astronomical education.
    Źródło:
    Res Historica; 2016, 42
    2082-6060
    Pojawia się w:
    Res Historica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Instytucjonalizacja aktywności parlamentów narodowych w systemie Unii Europejskiej. Analiza deterministyczna
    Institutionalization of the Activity of National Parliaments in the European Union System. Deterministic Analysis
    Autorzy:
    Czachór, Zbigniew
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/32306324.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    institutionalization
    national parliaments
    system
    determinism
    institutionalism
    instytucjonalizacja
    parlamenty narodowe
    determinizm
    instytucjonalizm
    Opis:
    Przedmiotem badań zawartym w artykule jest proces instytucjonalizacji aktywności parlamentów narodowych w systemie Unii Europejskiej. Natomiast celem badawczym stał się wpływ Unii Europejskiej na proces wyodrębniania parlamentów narodowych ujmowanych jako aktorów systemowych i funkcji przez nich sprawowanych, prowadzący do autonomicznego modelu koordynacji zarządzania kompetencjami UE. W artykule udowodniono hipotezę, iż parlamenty narodowe w Unii Europejskiej przez 30 lat integracji wytworzyły wspólnotę, będącą efektem zastosowania szczególnych form deterministycznej instytucjonalizacji, formalizujących więzi między nimi i instytucjami UE. Instytucjonalizacja ta opierała się na zapewnieniu właściwej realizacji ich wspólnych wartości, interesów i celów. Zastosowana w artykule metodologia instytucjonalizmu historycznego umożliwia wyjaśnienie procesowego przystosowania ram instytucjonalnych parlamentów narodowych do zmian w środowisku wewnętrznym UE, które skutkuje powiązaniem rzeczywistości integracyjnej z preferencjami jej poszczególnych aktorów instytucjonalnych. Przeprowadzona analiza doprowadziła autora do wniosku, iż aktywności parlamentów narodowych w UE warunkuje determinizm historyczny w postaci uzależnienia od dokonanych w przeszłości wyborów (path dependency). Z tego punktu widzenia należy uznać, że traktat o powołaniu Unii Europejskiej z Maastricht i zawarta w nim formuła instytucjonalna przesądziła o miejscu parlamentów w systemie integracji europejskiej.
    The subject of the research included in the article is the process of institutionalization of the activity of national parliaments in the European Union system. However, the research goal was the influence of the European Union on the process of distinguishing national parliaments perceived as systemic actors and the functions performed by them, leading to an autonomous model of coordination of the management of EU competences. The article proves the hypothesis that national parliaments in the European Union, over 30 years of integration, have created a community resulting from the use of specific forms of deterministic institutionalization, formalizing the bonds between them and EU institutions. This institutionalization was based on securing the proper implementation of their common values, interests and goals. The methodology of historical institutionalism used in the article helps to explain the process of adapting the institutional framework of national parliaments to changes in the internal environment of the EU, which results in linking the integration reality with the preferences of its individual institutional actors. The analysis carried out led the author to the conclusion that the activity of national parliaments in the EU is dominated by historical determinism in the form of path dependence. From this point of view, it should be recognized that the Maastricht Treaty establishing the European Union and the institutional formula contained therein determined the place of parliaments in the system.
    Źródło:
    Przegląd Politologiczny; 2023, 4; 7-18
    1426-8876
    Pojawia się w:
    Przegląd Politologiczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Alternatywne wersje ewolucji a problem wszechmocy Boga
    The Alternative Versions of Evolution and the Problem of God’s Omnipotence
    Autorzy:
    Życiński, Józef
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2013188.pdf
    Data publikacji:
    2008
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    celowość
    determinizm
    ewolucja
    termodynamika
    wszechmoc
    zło
    determinism
    evil
    evolution
    omnipotence
    teleology
    thermodynamic
    Opis:
    The author discusses the question whether an alternative version of cosmological and bio-logical evolution could have been actualized to eliminate negative phenomena specific for evolutionary processes in our universe. Specifically, one tries to answer whether the omnipotent God could have created quite different world with different logical principles and diverse laws of nature. Maybe such a world would be better than our universe regarded by Leibniz as the best of all possible universes. In trying to solve this problem, one has to remember that the process of evolution co-directs the created world to Divine ideals, values, and purposes; it does not, however, destroy by a logic of necessity or by a determinism of events, which would limit the freedom of creation. It does not eliminate pain and it does not change suffering into joy; it only shows the deepest meaning of the struggles thanks to which biological pain manifests its creative role.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2008, 56, 1; 363-377
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Strategia demograficzna w historii mysli geopolitycznej
    Demographic strategy in the history of geopolitical thought
    Autorzy:
    Dutka, Jarosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/540251.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Polskie Towarzystwo Geopolityczne
    Tematy:
    migracje
    czas w geopolityce
    myśl geopolityczna
    strategia demograficzna
    determinizm geograficzny
    posybilizm geograficzny
    Opis:
    Fundamentem niniejszego artykułu są kontrowersyjne słowa Oriany Fallaci, która twierdziła że strategia eksportu istot ludzkich była zawsze najbardziej pewnym sposobem zagarnięcia terytorium. Autor bazuje na trzech tezach, wyprowadzonych z przesłanek historycznych. Pierwsza głosi, iż czas w geopolityce powinno się mierzyć nie latami, lecz ludzkimi pokoleniami, na co wskazują długie dzieje wielkich mocarstw Druga precyzuje pierwszą, głosząc, iż w okresie wielkich wojen, podczas których następuje potężna koncentracja siły i jej użycie, „czas geopolityczny” przyśpiesza, mocarstwa szybciej powstają, ale również szybciej upadają. Trzecia teza wynika z dwóch poprzednich i zakłada, iż ośrodki siły „skolonizowane” przez pokolenia są trwalsze niż te tylko naprędce podbite. Osią rozważań jest zestawienie swoiście pojętych pojęć determinizmu geograficznego - tłumaczącego ludzkie migracje przyczynami naturalnymi, oraz posybilizmu geograficznego - dopuszczającego celową politykę migracyjną, mającą przynieść określone korzyści w długim okresie. Autor dokonał przeglądu rozważań nad tematyką migracyjną w dziejach myśli geopolitycznej od Hegla po współczesne czasy, kończąc konkluzją Kelly Greenhill, twierdzącej iż współcześnie „zmieniła się sama natura wojny, teraz uchodźcy są narzędziem wojny”.
    The article presents the evolution of geopolitical thought of human migrations. At the beginning the author presents three new theses concerning the time in geopolitics. He suggests that it is necessary to measure it up with no years but generations. During great wars while the concentration and using force the geopolitical time is speeding up. But then powers are incurred less long-lasting from the ones colonized by generations. „The Politics of the Womb, that is, the strategy of exporting human beings and having them breed in abundance is the simplest way to take possession of a territory”, warned in 2004 the famous Italian author Oriana Fallaci. Next the author reviews dissertations above the migration subject matter in the history of the geopolitical thought from Hegel for contemporary times. Putting together of the concept the determinism, explaining human migrations with natural causes and the concept the possibilism, allowing intentional migration policy is an axis of deliberations. The article was finished with the Kelly Greenhill’s conclusion: „The nature of war itself has changed; now the refugees are the war”.
    Źródło:
    Przegląd Geopolityczny; 2017, 19; 36-48
    2080-8836
    2392-067X
    Pojawia się w:
    Przegląd Geopolityczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Rola determinacji odgórnej i konwergencji biologicznej w ewolucji Wszechświata
    The Role of the Downward Causality and of Biological Convergence in the Evolution of the Universe
    Autorzy:
    Życiński, Józef
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2012840.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    celowość
    determinizm
    emergencja
    ewolucja
    konwergencja
    teleologia
    finality
    determinism
    emergentia
    evolution
    convergence
    teleology
    Opis:
    In traditional debates concerning the process of evolution the naïve teleological explanations were replaced by deterministic ones. New discoveries in quantum cosmology and quantum mechanics contributed to recognition of the cognitive value of teleological and quasi-teleological interpretations. In polemics dealing with cosmic evolution, the main explanatory function is played by the concept of downward causality which explains the emergence of new cosmic structures (G.F.R. Ellis, Paul P. Davies). A similar quasi-theological factor appears in Simon Conway Morris’ concept of biological convergence. After adopting this new cognitive perspective, one could explain many problems of evolutionary science that had no satisfactory explanation in earlier scientific debates.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2011, 59, 2; 367-378
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    W zdeterminowanym świecie. O stoickiej sile rządzącej kosmosem
    In the determined world. On the stoic power that govern the univers
    Autorzy:
    Wiśniewski, Hubert
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1181244.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
    Tematy:
    Bóg
    determinizm
    fatum
    los
    opatrzność
    przeznaczenie
    stoicy
    God
    determinism
    fate
    providence
    predestination
    stoics
    Opis:
    Czy życie ludzi jest zdeterminowane? Na to pytanie próbuję dać odpowiedź poprzez analizę filozofii stoickiej. Stoicy wierzyli, że cały świat jest tą samą materialną substancją, w tym również Bóg. Kosmos jest wynikiem działania Boga będącego aktywną zasadą, rozumianą jako Opatrzność czy Przeznaczenie. Bóg-Logos troszczy się o cały świat i kieruje nim od wewnątrz. Istnieją jednak różnice pomiędzy rozumieniem przeznaczenia będącego pewnym łańcuchem przyczyn następujących po sobie, a opatrznością, która jest boską mądrością czuwającą nad światem. Wszelkie pozostałe różnice ukazują filozofię stoików jako przemyślany i spójny system logiczno-wierzeniowy.
    Is human life is determinated? On this question I try to answer through the analysis of the Stoic philosophy. The Stoics believed that whole world, including God, is material substance, and every thing has a particle of God. The cosmos is the result of the action of God and exists from one fire to the next. God is the active principle which is understood as Providence (pro,noia) and Fate (ei`marme,nh), and He takes care of the world and directs from the inside. However, there is a difference between Providence and Fate. Divine providence is a power – God extends the providence to the whole world, but fate is a chain of causes.
    Źródło:
    Zeszyty Naukowe KUL; 2016, 59, 2; 47-60
    0044-4405
    2543-9715
    Pojawia się w:
    Zeszyty Naukowe KUL
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Spinozjańska koncepcja wolności jako działania rozumnego, zgodnego z naturą i cnotliwego
    Spinoza’s Proposal of Freedom as Reason’s Driven Activity in Conformity with Nature and Virtue
    Autorzy:
    Gut, Przemysław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2012944.pdf
    Data publikacji:
    2010
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    Spinoza
    wolność
    wolna wola
    determinizm
    rozum
    cnota
    freedom
    free will
    determinism
    reason
    virtue
    Opis:
    The main goal of submitted paper is to present the crucial trains of Spinoza’s conception of freedom. The focal point of undertaken analysis aims to demonstrate the originality and uniqueness of Spinoza’s proposal. In first step the different aspects of definition of freedom is examined. Next, the Spinoza’s arguments concerning the rejection of free will are scrutinized. Finally, the connection between freedom and reason is presented. In conclusion, the distinguished characteristics of free person are spelled out.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2010, 58, 1; 51-70
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kant i Leibniz o fatalizmie i ślepej konieczności
    Kant and Leibniz on fatalism and blind necessity
    Autorzy:
    Kozyra, Wojciech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1621525.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
    Tematy:
    Kant
    Leibniz
    fatalism
    blind necessity
    freedom
    determinism
    Kan
    fatalizm
    ślepa konieczność
    wolność
    determinizm
    Opis:
    W artykule odpowiadam na pytanie, czym jest fatalizm i ślepa konieczność w filozofii Kanta i Leibniza. W szczególności interesuje mnie to, co dokładnie czyni konieczność „ślepą”, według tych myślicieli. W tym kontekście omawiam kwestię tego, czy „oświecenie” konieczności oznacza obniżenie jej stopnia. Na to pytanie odpowiadam negatywnie. Co do fatalizmu, to pokazuję, że odrzucenie tego poglądu przez Kanta i Leibniza powinno być raczej brane za wyraz roztropności niż filozofii. Zgodnie z tym pokazuję, czego nie pociąga za sobą ich negacja doktryny fatalizmu. Poza tym twierdzę, że rozjaśnienie znaczenia takich pojęć jak fatum, fatalizm i ślepa konieczność u Kanta i Leibniza stanowi dogodny „punkt obserwacyjny” dla zrozumienia ich – skądinąd różnych, rzecz jasna – koncepcji wolności.
    The paper attempts to answer the question what is fatalism and blind necessity in the philosophical doctrines of Kant and Leibniz. My concern is with what precisely makes the necessity “blind”, according to these thinkers. In connection with this, I discuss the issue whether to “enlighten” necessity means to lower its degree. I answer this question in the negative. As to fatalism, I show that Kant’s and Leibniz’s denial of it should rather be taken for an expression of prudence than philosophy. Accordingly, I say what this denial entails but, more importantly, what it does not entail. In general, I argue that making it clear what such concepts like fatum, fatalism and blind necessity mean in Kant and Leibniz is a good landmark for a revised understudying of their – otherwise different, of course – conceptions of freedom.
    Źródło:
    Analiza i Egzystencja; 2020, 51; 23-43
    1734-9923
    2300-7621
    Pojawia się w:
    Analiza i Egzystencja
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Późnoantyczne próby obalenia determinizmu: Aleksander z Afrodyzji i Chalcydiusz
    Late Ancient Attempts to Invalidate the Determinism: Alexander of Aphrodisias and Chalcidius
    Autorzy:
    Komsta, Monika A.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2013166.pdf
    Data publikacji:
    2008
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    Aleksander z Afrodyzji
    Chalcydiusz
    przeznaczenie
    determinizm
    stoicyzm
    Alexander of Aphrodisias
    Chalcidius
    fate
    determinism
    stoicism
    Opis:
    In this article the author analyses two polemics against the stoic conception of fate – by Alexander of Aphrodisias and by Chalcidius. Alexander, who wants to show the Aristotelian doctrine of fate, presents the subject against a background of the stoic conception, pointing out its disadvantages. He deals with the ideas concerning the existence and meaning of possibility in determinism. He also discusses issues referring to the free will of a man, free choices and their consequences. Chalcidius talks about the matters of evil and its beginnings, as he finds the stoics unable to give satisfactory answers to these questions. Not only similarities are there between Alexander and Chalcidius, but many differences as well. They are caused by the different backgrounds of the two critics of determinism. Alexander sees himself as an orthodox peripateticienne, whereas Chalcidius places his conceptions in the context of Platon’s teachings about fate.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2008, 56, 2; 151-164
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Status możliwości w logice trójwartościowej Jana Łukasiewicza
    The status of possibility in Jan Łukasiewicz’s trivalent logic
    Autorzy:
    Balcerak, Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2233278.pdf
    Data publikacji:
    2022-12-22
    Wydawca:
    Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
    Tematy:
    możliwość
    determinizm
    ontologia możliwości
    Łukasiewicz
    logika trójwartościowa
    possibility
    determinism
    ontology of possibility
    trivalent logic
    Opis:
    W artykule przeanalizowane zostaną motywacje odrzucenia przez Jana Łukasiewicza zasady dwuwartościowości. W szczególności badanie dotyczyć będzie relacji między kategorią możliwości a wartością logiczną sądów. Kategoria ta jednoznacznie łączy się ze spojrzeniem na kontrowersję determinizm/indeterminizm prezentowanym przez Łukasiewicza. Pracę zamkną uwagi o statucie możliwości i próba odpowiedzi na pytanie, czy podejście Łukasiewicza może być traktowane jako coś więcej niż tylko intelektualne ćwiczenie w konstruowaniu narzędzi formalnych odpowiadających pewnym konwencjom.
    This paper will examine the motivations behind Jan Łukasiewicz’s rejection of the principle of bivalence. In particular, the relationship between the category of possibility and the logical value of judgements will be examined. This category is clearly linked to the view of the determinism/ indeterminism controversy presented by Łukasiewicz. The paper will close with remarks on the statute of possibility and an attempt to answer the question whether Łukasiewicz’s approach can be treated as something more than an intellectual exercise in constructing formal tools corresponding to certain conventions.
    Źródło:
    Galicja. Studia i materiały; 2022, 8: "Filozofia w Galicji III"; 169-178
    2450-5854
    Pojawia się w:
    Galicja. Studia i materiały
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Otvorený vesmír“ ako podmienka možnosti slobody podľa K. R. Poppera
    “Open Universe” as the Condition for the Possibility of Freedom According to Karl R. Popper
    Autorzy:
    Karaba, Miroslav
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1369149.pdf
    Data publikacji:
    2020-11-10
    Wydawca:
    Akademia Katolicka w Warszawie
    Tematy:
    wolność
    wolna wola
    determinizm
    nieokreśloność
    Karl Popper
    David Hume
    freedom
    free will
    determinism
    indeterminacy
    Opis:
    In analysing the problem of freedom and free will, Popper concluded that we need something in order to understand rational human behaviour that is by its very nature between total chance and complete determinism. In this article, we state that Popper has in fact not produced any evidence in favour of human freedom. Rather, his arguments are based on an attempt to avert a situation which he finds unacceptable. The openness of the physical world involves only that this world is not entirely determined by its own laws or causes. In the world of mental entities, however, there may be certain phenomena that affect our behaviour, so even though we are not physically determined, we could be mentally determined. Popper’s effort to promote indeterminism and the consequent possibility of human freedom do not seem to be based on evidence, but rather on the belief that without freedom of choice our situation would be merely a tragic farce. That is why Popper ultimately turns to moral motives in his defence of human freedom.
    Analizując problem wolności i wolnej woli, Popper dostrzegał, że w celu zrozumienia racjonalnego ludzkiego postępowania potrzeba czegoś, co będzie pośrodku między czystym przypadkiem a absolutnym determinizmem. W artykule autor wykazuje, że Popper nie wnosi nowych treści, które wyjaśniałyby problem ludzkiej wolności. Argumenty Poppera to są czyste założenia, dzięki którym pragnie on niejako oddalić trudny do rozwiązania problem. Otwartość w sobie natury otaczającego nas świata ukazuje również, że nie jest on kompletnie zdeterminowany swoimi wewnętrznymi prawami czy przyczynami. W świecie bytów rozumnych mogą zaistnieć zjawiska mające wpływ na nasze postępowanie i determinować nas mentalnie nawet wtedy, kiedy fizycznie jesteśmy wolni od przymusu. Wydaje się, że Popper wypowiada się za indeterminizmem, gdyż dostrzega w tym możliwość wykazania ludzkiej wolności. Jednak taki argument nie ma żadnych podstaw, a jedynie przeświadczenie, że bez prawdziwie wolnych decyzji ludzka egzystencja byłaby tragiczną farsą. I tak, w obronie ludzkiej wolności, Popper powraca ostatecznie do racji moralnych.
    Źródło:
    Studia Bobolanum; 2020, 31, 1; 233-251
    1642-5650
    2720-1686
    Pojawia się w:
    Studia Bobolanum
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wolność człowieka w perspektywie teologicznej oraz w teologii filozoficznej (Georg W. F. Hegel, Friedrich W. J. Schelling)
    Autorzy:
    Łagosz, Marek
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1918986.pdf
    Data publikacji:
    2021-08-11
    Wydawca:
    Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
    Tematy:
    wolność
    determinizm
    Bóg
    łaska
    autonomia
    ateizm
    dobro
    freedeom
    determinism
    God
    grace
    atheism
    autonomy
    good
    Opis:
    Wolność człowieka w materialnym świecie stanowi jedną z największych zagadek filozoficznych (ontologicznych): czy można ją pogodzić z deterministycznym charakterem natury ? Ponieważ zakładam (co staram się w tym artykule także uzasadnić), że odpowiedź na powyższe pytanie jest negatywna, uwagę swą kieruję ku teologicznemu uzasadnieniu wolności – włączając w tę perspektywę nie tylko teologię klasyczną, lecz także teologię filozoficzną Friedricha W. J. Schellinga oraz Georga W. F. Hegla. Dochodzę do wniosku, że teologiczny punkt widzenia nie tylko pozwala wytłumaczyć obecność wolności w deterministycznym świecie, lecz także – określić, na  czym polega najwyższy jej stopień.
    Because it is very hard to find the fundations of the human freedom in a materialistic world, in this paper I am consider the human freedom from theological perspective. I base not only on classical theology but also on philosophical theology of G. W. F. Hegel and F. W. J. Schelling. I think that the theological point of view allowed me to justify the existance of freedom in deterministic world and to define its highest level.
    Źródło:
    Studia Theologica Varsaviensia; 2020, 58, 2; 46-105
    0585-5594
    Pojawia się w:
    Studia Theologica Varsaviensia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zmierzch determinizmu i kategorialna otwartość determinacji w kontekście wyjaśniania problemu wolności
    The twilight of determinism and categorical openness of determination in the context of expounding the issue of freedom
    Autorzy:
    Rojek, Krzysztof
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31223801.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    Determinismus
    Entschlossenheit
    Kompatibilismus
    Freiheit
    Nicolai Hartmann
    determinism
    determination
    compatibilism
    freedom
    determinizm
    determinacja
    kompatybilizm
    wolność
    Opis:
    Choć klasyczna forma determinizmu przeżywać może współcześnie regres ze względu na uzasadnienie tezy fizycznego indeterminizmu, deterministyczny model opisywania zjawisk nie ulega dewaluacji w kontekście metodologii nauk. Występujące współcześnie dyscyplinarne formy determinizmów nie przedstawiają jednak jednoznacznego, jednolitego, powszechnego, bezwzględnego i bezpośrednio determinującego modelu, właściwego klasycznemu ujęciu determinizmu. W kontekście rozważań nad wolnością skłania to do refleksji nad zakresem współczesnych wyjaśnień deterministycznych oraz tego, czy współczesne wyjaśnienia kompatybilistyczne pozostają zasadne względem niejednolitych determinizmów. Namysł nad kategorią determinacji pomoże ocenić adekwatność m.in. filozofii Nicolaia Hartmanna na tle współczesnego sporu o wolność. Zakorzeniona w ontologii bytu realnego teza pluralizmu determinacyjnego wskazuje kontekst aksjologiczny jako nieodzowny dla wyjaśnienia problemu wolności, wykraczając poza nierzadko zawężane ramy problemu.
    Obwohl die klassische Form des Determinismus aufgrund der Rechtfertigung der These des physischen Indeterminismus gegenwärtig einen Rückschritt erleben kann, wird das deterministische Modell der Beschreibung von Phänomenen im Kontext der wissenschaftlichen Methodologie nicht abgewertet. Die gegenwärtig auftretenden Disziplinformen der Determinismen stellen jedoch kein eindeutiges, einheitliches, universelles, absolutes und direkt bestimmendes Modell dar, das der klassischen Auffassung des Determinismus eigen ist. Im Zusammenhang mit den Überlegungen zur Freiheit veranlasst dies zu Überlegungen über den Umfang moderner deterministischer Erklärungen und darüber, ob moderne kompatibilistische Erklärungen gegenüber uneinheitlichen Determinismen legitim bleiben. Ein Nachdenken über die Kategorie der Determination wird dabei helfen, die Angemessenheit u. a. der Philosophie von Nicolai Hartmann vor dem Hintergrund des modernen Freiheitsstreits zu beurteilen. Die in der Ontologie des realen Daseins verwurzelte These des determinativen Pluralismus weist auf den axiologischen Kontext hin, der für die Erklärung des Problems der Freiheit unerlässlich ist und geht über den nicht selten verengten Rahmen des Problems hinaus.
     While the classical form of determinism seems to be in regress as the thesis of physical indeterminism has now been justified, the deterministic model of scientific description of phenomena has not been devalued in science methodologies. However, the present disciplinary forms of determinisms do not represent an unambiguous, uniform, universal, absolute and directly determining pattern, appropriately typical for the classical concept of determinism. In the context of deliberations on the issue of freedom, that fact prompts thinking on the scope of contemporary deterministic elucidations as well as queries whether contemporary compatibilist explanations are still valid with regard to incoherent determinisms. Examining the category of determination will help, among others, to assess the adequacy of Nicolai Hartmann’s philosophy against the background of the on-going dispute over freedom. The thesis of determinative pluralism, rooted in the ontology of the real being, points to the axiological context as indispensable for explaining the problem of freedom, as it is going beyond its often narrowed framework.
    Źródło:
    Kultura i Wartości; 2021, 31; 43-61
    2299-7806
    Pojawia się w:
    Kultura i Wartości
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Przestrzeń egzystencjalna człowieka technicznego
    The Technical Man’s Existential Space
    Autorzy:
    Łapiński, L.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1215669.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego. Zakład Wydawniczy CHEMPRESS-SITPChem
    Tematy:
    człowiek techniczny
    technokratyzm
    determinizm
    technologiczny
    technopol
    technostrukura
    technical man
    technocratism
    technological determinism
    technology
    techno-structure
    Opis:
    Technosfera, to obecnie przestrzeń egzystencjalna człowieka technicznego. W publikacji podjęta została próba zdefiniowania przestrzeni egzystencjalnej oraz poddane zostały analizie takie elementy, jak: człowiek techniczny (charakterystyczne główne cechy), kultura (jej istota i zadania) oraz rozumienie gospodarowania. Reorientacje i przemiany, jakie miały miejsce w tych obszarach na przestrzeni ostatniego stulecia doprowadziły de facto do ukształtowania się nowego obrazu przestrzeni społecznej i egzystencjalnej współczesnego człowieka.
    The techno-sphere is the present existential space of the technical man. This publication attempts to define the existential space and presents an analysis of such elements as: the technical man (his main characteristic traits), culture (its essence and assignments) and the understanding of management. The reorientations and transformations that took place in these spheres within the last century have de facto led to the formation of a new social and existential space for modern man.
    Źródło:
    Chemik; 2014, 68, 3; 167-173
    0009-2886
    Pojawia się w:
    Chemik
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Internet – stan obecny i przyszłość jako problem sposobu interpretacji roli technologii w kontekście rozwoju biznesu w sieci
    The Internet and its present and future as a problem of technology role interpretation in the context of development of the business in the web
    Autorzy:
    Maciąg, Rafał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/525570.pdf
    Data publikacji:
    2013-11-30
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski. Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania
    Tematy:
    Internet
    web
    biznes
    media
    zarządzanie
    technologia
    determinizm
    teoria
    the Internet
    business
    management
    technology
    determinism
    theory
    Opis:
    Artykuł omawia najnowsze tendencje rozwoju Internetu w kontekście teoretycznych badań dotyczących ich aspektu technologicznego, będącego klasycznym problemem badań poświęconych mediom. Problem ten stał się szczególnie ważny i został postawiony na nowo w wypadku tzw. nowych mediów. Jego osobny wariant pojawił się także w obrębie bardziej szczegółowego pola badawczego dotyczącego zarządzania mediami. Wspomniane najnowsze tendencje rozwoju przyjmują dwa kluczowe kierunki: intensyfikacja i wzbogacenie ruchu w obecnej infrastrukturze oraz rekonstrukcja od podstaw infrastruktury sieci oparta na jej nowej koncepcji (tzw. clean slate paradigm). Oba kierują się jasną pragmatyką, jakiej dostarcza aspekt komercyjny sieci, choć fundamentalnie różnie rozumieją jej status (obiektywna rzeczywistość v. „usługa” państwowa). Realizują także klasyczną ambiwalencje badawczą mediów, która przeciwstawia stanowisko deterministyczne (determinizm technologiczny) rozumieniu technologii jako odpowiedzi na zapotrzebowanie społeczne głównie o charakterze ekonomicznym.
    The article describes the newest tendencies in the development of the Internet in the context of theoretical investigations considering its technological aspect which is a classical problem in the media studies. This issue has become especially urgent with the arrival of new media and made theory to rethink it from the beginning. Its separated variant appeared also in a more specific field of the media management. The newest tendencies in the development of the Internet take now two key directions: acceleration and enrichment of the traffic incurrent infrastructure or fundamental reconstruction of current infrastructure based on new criteria (clean slate paradigm). Although both of them present clear pragmatics, which is provided by the commercial aspect of Web, they understand its status in a very different ways (objective reality vs. state service). They also realize the classical theoretical ambivalence in media studies which holds on one side a deterministic attitude (technological determinism) and on the second the idea that technology mainly arises as a result of mostly economically driven social need.
    Źródło:
    Problemy Zarządzania; 2013, 4/2013 (44); 171 - 182
    1644-9584
    Pojawia się w:
    Problemy Zarządzania
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Nowe formy zachowań społecznych wobec i pod wpływem mediów oraz nowych technologii. Analizy porównawcze
    New forms of social behaviour in relation to and under the influence of the media and new technology: comparative analyses
    Autorzy:
    Gruchoła, Małgorzata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/527684.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
    Tematy:
    determinizm technologiczny
    konstruktywizm
    media
    nowe technologie
    pokolenia
    zachowania
    technological determinism
    constructionism
    new technology
    generation
    behaviour
    Opis:
    Celem artykułu jest analiza porównawcza form zachowań wobec mediów i nowych technologii oraz zmian zachowań społecznych pod ich wpływem na przykładzie kolejnych pokoleń medialnych, w świetle literatury przedmiotu. W procesie badawczym przyjęto za Marshallem McLuhanem tezę, iż poszczególne media i technologie były i są jednym z istotnych czynników kształtujących zachowania społeczne młodego pokolenia. Równocześnie odbiorcy/użytkownicy modelują nowe formy zachowań wobec mediów i technologii. Po wstępnych rozważaniach teoretycznych (konstruktywizm, determinizm technologiczny) dokonano analizy porównawczej oraz syntetyczno-opisowej zmian zachowań społecznych odbiorców/użytkowników mediów i nowych technologii w obszarze: użytkowania, dostępu materialnego, postrzegania oraz relacji międzyludzkich. W wyniku tej analizy teza została potwierdzona.
    The aim of the article is a comparative analysis of forms of behaviour in relation to the media and new technology, as well as changes of social behaviour influenced by these and exemplified in subsequent media generations, in the light of literature on the subject. The thesis, accepted after Marshall McLuhan in the research procedure, is that particular media and technology were and are one of the essential elements forming the social behaviour of the younger generation. At the same time, the recipients/users model new forms of behaviour in relation to the media and technology. After initial theoretical considerations (constructionism, technological determinism), a comparative and synthetic descriptive analysis was carried out regarding the changes of the social behaviour of recipients/users of the media and new technology in the sphere of: usage, material access, perception and interpersonal relations. As a result of the analysis the thesis was confirmed.
    Źródło:
    Państwo i Społeczeństwo; 2017, 3; 123-133
    1643-8299
    2451-0858
    Pojawia się w:
    Państwo i Społeczeństwo
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    God’s Insurmountable Will and the Mystery of the Freedom of Created Beings: Comments on the book Opatrzność Boża, wolność, przypadek by Dariusz Łukasiewicz
    Nieprzezwyciężona wola Boga i tajemnica wolności stworzonych bytów. Komentarz do książki Opatrzność Boża, wolność, przypadek Dariusza Łukasiewicza
    Autorzy:
    Judycki, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1791041.pdf
    Data publikacji:
    2020-10-01
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    teologia filozoficzna
    wolna wola
    determinizm
    wiedza o sobie
    philosophical theology
    free will
    determinism
    self-knowledge
    Opis:
    Artykuł jest komentarzem do książki Dariusza Łukasiewicza Opatrzność Boża, wolność, przypadek. Zasadniczą jego tezą jest to, że nie istnieje wolność ludzka jako nie-kauzalny generator wolnych aktów. Prawdziwej wolności doświadczymy tylko w życiu wiecznym, a stanie się ona dla nas czymś realnym dopiero wtedy, gdy zostanie nam ujawniona nasza indywidualna istota. Życie wieczne polegać będzie, między innymi, na ujrzeniu, w jaki sposób wszystkie nasze działania wypływają z naszej indywidualnej istoty.
    This article is a commentary on Opatrzność Boża, wolność, przypadek by Dariusz Łukasiewicz. The main thesis is that freedom in the sense of a non-causal free-act generator does not exist. We will experience freedom, true freedom, only in eternal life, and it will become real only when our individual essence is revealed to us. Eternal life will consist, among other things, in being able to see how all our actions flow from our individual essence
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2020, 68, 3; 137-147
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Między determinizmem a prowidencjalizmem. Perspektywa historyczna w dramacie Dymitra Mereżkowskiego Carewicz Aleksy
    Between Determinism and Providentialism. A Historical Perspective in Dmitry Merezhkovsky’s Drama Tsarevich Alexei
    Между концепциями детерминизма и провиденциализма. Историческая перспектива драмы Дмитрия Мережковского Царевич Алексей
    Autorzy:
    Sobol, Alina
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1879875.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    Mereżkowski
    perspektywa historyczna
    dualizm
    triada
    determinizm
    prowidencjalizm
    Merezhkovsky
    a historical perspective
    dualism
    Triad
    determinism
    providentialism
    Opis:
    W artykule poddano analizie teorię D. Mereżkowskiego, dotyczącą losu jednostki i czynników nadnaturalnych wpływających na życie podmiotów procesu historycznego (determinanty i niezmienność losu człowieka). Omówiono również koncepcje historiozoficzne i estetyczne, ściśle powiązane z pojęciem „dziejowości”: teorię dualizmu (uniwersalna walka przeciwieństw) i świata triady (historia rozumiana jako trzyetapowy proces: Stary, Nowy i Trzeci Testament). W artykule przeanalizowano również motyw rewolucji religijnej, postrzeganej przez pisarza jako przełomowy moment w dziejach ludzkości.
    The article focused attention on the analysis of Merezhkovsky’s theory about fate of the people and natural factor and his effect on the life these people – subjects of historical process (determinants and invariance of fate of the people). Discussed also historiosophical and esthetic concepts – connected with historical process: theory of dualism, Triad’s world, ideas The New and The Third Testaments. This article contains analysis the motif of religious revolution as a crucial moment in the history.
    Предметом статьи является анализ концепции Д. Мережковского, касающейся судьбы личности в истории и сверхъестественных факторов, влияющих на жизнь субъектов исторического процесса (детерминанты и инвариантность судьбы человека). Посвящается также внимание историософским и естетическим концепциям Д. Мережковского, связанным с понятием „историчности”: теории дуализма (универсальная борьба противоположностей), триады (история - триединый процесс развития: Ветхий, Новый и Третий Заветы). В статье также обсуждается мотив религиозной революции, понимаемой писателем как переломный момент в истории человечества.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2015, 63, 7; 43-59
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Darwinizm a problem zła
    Darwinism and the Problem of Evil
    Autorzy:
    Ruse, Michael
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/553325.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Filozofii
    Tematy:
    darwinizm
    religia
    zło
    chrześcjiaństwo
    dobór naturalny
    determinizm genetyczny
    Darwinism
    religion
    evil
    Christianity
    natural selection
    genetic determinism
    Opis:
    Michael Ruse polemizuje z poglądem, wedle którego przyjęcie darwinowskiej wizji ewolucji przekreśla możliwość bycia wierzącym chrześcijaninem. Autor przytacza zarzuty czołowych ewolucjonistów skierowane pod adresem religii chrześcijańskiej (argument z istnienia zła w świecie) i przedstawia tradycyjne odpowiedzi sformułowane w świetle filozofii św. Augustyna i Leibniza. Co najistotniejsze, autor podkreśla, że odpowiedzi na zarzuty ewolucjonistów można upatrywać w samym darwinizmie, który wyjaśnia genezę i przyczyny zła moralnego i fizycznego.
    Author argues against the view that accepting the Darwinian idea of evolution precludes the possibility to be a faithful Christian. Author cites the objections of leading evolutionists to the Christian religion (argument from the existence of evil in the world) and presents traditional answers formulated in the light of the philosophy of Saint Augustine and Leibniz. Most important, author emphasizes that answers to the objections of evolutionists can be seen in Darwinism itself which explains the origin and causes of moral and physical evil.
    Źródło:
    Filozoficzne Aspekty Genezy; 2011, 8; 23-38
    2299-0356
    Pojawia się w:
    Filozoficzne Aspekty Genezy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Problem kategorii decyzji w kontekście naturalistycznego paradygmatu nauk społecznych
    The Problem of the Category of Decisions in the Context of the Naturalistic Paradigm of Social Sciences
    Autorzy:
    Łukomski, Piotr
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2046448.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Uniwersytet Jagielloński. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
    Tematy:
    naturalism
    decisions
    free choice
    rationality
    determinism
    social sciences
    naturalizm
    decyzje
    wolny wybór
    racjonalność
    determinizm
    nauki społeczne
    Opis:
    eTh paper presents the thesis that a decision understood as an act of choice could be explained within the framework of the theory of control, which implicates real human autonomy. A decision in this perspective is not a type of phenomenon detached from the causal structure of the world, nor a kind of handy theoretical structure in explaining behaviour, but a functional aspect of the mind compatible with the naturalistic view of the world, including the humanities. Within such an explanatory structure, we can place decisions as part of the control structures that function alongside causality structures and are a necessary component of any autonomous system. Moreover, if the mind acts as a semantic engine, we can outline the direction of research within which semantics (language, cultural meanings, and content) can be interpreted as the basis for choices (decisions) made within the cultural context.
    Artykuł przedstawia tezę, że decyzja rozumiana jako akt wyboru jest możliwa do wyjaśnienia w ramach teorii kontroli, która przekłada się na rzeczywistą autonomię człowieka. Decyzja w tym ujęciu nie jest typem fenomenu oderwanego od przyczynowej struktury świata ani też rodzajem poręcznej konstrukcji teoretycznej w wyjaśnianiu zachowań, ale funkcjonalnym aspektem umysłu zgodnym (kompatybilnym) z naturalistycznym obrazem świata, obejmującym również humanistykę. W ramach takiej struktury wyjaśniania możemy umieścić decyzje jako element struktur kontroli, które funkcjonują równolegle do struktur przyczynowości i stanowią niezbędny składnik każdego autonomicznego systemu. Co więcej, przy założeniu, że umysł spełnia funkcję semantycznego silnika możemy zarysować kierunek badań, w ramach którego semantyka (język oraz znaczenia i treści kultury) może być interpretowana jako podstawa wyborów (decyzji) dokonywanych w ramach kontekstu kulturowego.
    Źródło:
    Teoria Polityki; 2021, 5; 55-69
    2543-7046
    2544-0845
    Pojawia się w:
    Teoria Polityki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Odrodzenie geopolityki w Polsce
    Revival of geopolitics in Poland
    Autorzy:
    Mikołajec, J.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/326837.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Politechnika Śląska. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej
    Tematy:
    geopolityka
    geografia polityczna
    determinizm geograficzny
    ład przestrzenny
    marksizm
    geopolitics
    political geography
    geographic determinism
    spatial order
    marxism
    Opis:
    Geopolityka powstała pod koniec XIX wieku, jako zjawisko intelektualne z pogranicza nauki i ideologii. Istnieje wiele różnych definicji geopolityki. Po II wojnie światowej wskutek posądzenia o sprzyjanie niemieckiemu militaryzmowi geopolityka została potępiona. W wyniku wydarzeń z przełomu lat 80. i 90. XX wieku odrodziła się, jako nauka z pogranicza geografii, politologii, socjologii i ekonomii. Początki polskiej geopolityki sięgają czasów zaborów. W okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej uprawianie geopolityki było utrudnione z uwagi na negatywny stosunek oficjalnej władzy. Po odzyskaniu niepodległości geopolityka polska odrodziła się jako dyscyplina akademicka. Od 2008 roku działa Polskie Towarzystwo Geopolityczne, które co roku organizuje Zjazdy Geopolityków Polskich.
    Geopolitics emerged in the late 19th century as an intellectual phenomenon combining science and ideology. There are many different definitions of geopolitics. After World War II the phenomenon was condemned as a result of a belief that it favoured German militarism. Following the events of the late 80s and 90s it was reborn as a science on the borderline between geography, political science, sociology and economics. The origins of Polish geopolitics date back to the Polish partitions. In the times of the Polish People's Republic the practice of geopolitics was hampered by the official power, which had a negative attitude towards it. After regaining independence geopolitics in Poland was reborn as an academic discipline. The Polish Geopolitical Society has been running since 2008 and each year it organizes the Congress of Polish Geopoliticians.
    Źródło:
    Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska; 2016, 98; 113-124
    1641-3466
    Pojawia się w:
    Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    W cieniu fatalizmu: problem wolności i odpowiedzialności w ramach systemu metafizycznego G.W. Leibniza
    Autorzy:
    Kuźniar, Adrian
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2103022.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    wolność
    odpowiedzialność
    odwieczność prawdy
    Boska przedwiedza
    determinizm
    alternatywne możliwości
    teoria odpowiedników
    fatalizm
    fatum Mahometanum
    kara
    esencjalizm
    Opis:
    Celem badawczym artykułu jest przeprowadzenie analizy czterech fundamentalnych dla teorii filozoficznej G.W. Leibniza twierdzeń dotyczących ludzkiej wolności i odpowiedzialności. Twierdzenia te są następujące: (1) odwieczność prawdy i Boska przedwiedza nie stoją w sprzeczności z wolnością ludzkich działań; (2) deterministyczna natura świata nie wyklucza wolności czynów; (3) prawdziwość zasady racji dostatecznej nie pociąga za sobą koncepcji fatum Mahometanum; (4) podmioty działające słusznie ponoszą odpowiedzialność za własne czyny. W artykule przedstawiono argumentację, zgodnie z którą Leibnizowi co do zasady udaje się zarówno przekonująco uzasadnić wymienione tezy, jak i zachować spójność wewnętrzną swojego systemu metafizycznego.
    Źródło:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria; 2016, 4; 355-370
    1230-1493
    Pojawia się w:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O niemożliwości całkowitej odpowiedzialności moralnej
    The Impossibility of Ultimate Moral Responsibility
    Autorzy:
    Strawson, Galen
    Jarocki, Jacek
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/943466.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    free will
    moral responsibility
    causa sui
    determinism
    indeterminism
    Galen Strawson
    wolna wola
    odpowiedzialność moralna
    determinizm
    indeterminizm
    Opis:
    Jedną z centralnych kwestii dotyczących problemu wolnej woli stanowi zagadnienie moralnej odpowiedzialności. Na ogół utrzymuje się, iż ma ono najdalej idące konsekwencje dla życia społecznego oraz prawa. Jak jednak argumentuje Galen Strawson, nie można odpowiadać moralnie za własne działania. Argument przebiega następująco: dana osoba podejmuje decyzję w oparciu o swój charakter, osobowość lub inne czynniki umysłowe. Z drugiej strony, za czynniki te nie można ponosić odpowiedzialności, wydaje się bowiem oczywiste, że są one powodowane innymi czynnikami, takimi jak wychowanie czy geny, za które nie jesteśmy odpowiedzialni. Jedynym wyjściem byłoby bycie causa sui, tj. bycie przyczyną samego siebie. Jednakże zgodnie z rozpowszechnioną opinią nic nie może być causa sui. W takim wypadku odpowiedzialność moralna jest niemożliwa.
    The problem of moral responsibility occupies a central place in the discussions concerning free will. It is generally held that it has far-reaching consequences for social life and law. However, as Galen Strawson argues, it is impossible to be morally responsible for one's own actions. The argument runs as follows: a person decides one way or another on the basis of his character, personality traits or other mental respects. However, one cannot be responsible for those features—it seems obvious that they are caused by factors one cannot be responsible for, such as one's upbringing or genes. Hence the only way to be morally responsible is to be causa sui, i.e. the cause of oneself. It is widely acknowledged though that nothing can be causa sui. It follows that moral responsibility is impossible.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2017, 65, 1; 109-128
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    P.F. Strawson wobec Kanta. Etyka bez metafizyki
    Autorzy:
    Janikowski, Wacław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2095840.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    determinizm
    etyka
    I. Kant
    moralność
    naturalizm
    odpowiedzialność moralna
    P.F. Strawson
    postawy reaktywne
    teologia
    wolność woli
    Opis:
    In the paper I compare two very different ways of portraying moral reality. Immanuel Kant has created a very demanding, but also difficult to understand, artificial and non-empiricist ethics. In addition, it has been heavily laden with metaphysics, and even theology. Contrary to that, Peter Strawson in one article, Freedom and Resentment, published in 1962, made a naturalistic and realistic description of moral reality.
    Źródło:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria; 2019, 4; 435-445
    1230-1493
    Pojawia się w:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    On Determinism, Causality, and Free Will: Contribution from Physics
    O determinizmie, przyczynowości i wolnej woli: wkład fizyki
    Autorzy:
    Karwasz, Grzegorz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2097336.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-06
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    przyczynowość
    determinizm
    fizyka kwantowa
    fizyka klasyczna
    wolna wola
    causality
    determinism
    quantum physics
    classical physics
    free will
    Opis:
    Determinism, causality, chance, free will and divine providence form a class of interlaced problems lying in three domains: philosophy, theology, and physics. Recent article by Dariusz Łukasiewicz in Roczniki Filozoficzne (no. 3, 2020) is a great example. Classical physics, that of Newton and Laplace, may lead to deism: God created the world, but then it goes like a mechanical clock. Quantum mechanics brought some “hope” for a rather naïve theology: God acts in gaps between quanta of indetermination. Obviously, any strict determinism jeopardizes the existence of free will. Yes, but only if human mind follows the laws of physics and only if nothing exists outside the physical limits of space and time. We argue that human action lies in-between two worlds: “earth” and “heavens” using the language of Genesis. In that immaterial world, outside time and space constraints, there is no place for the chain of deterministic events. We discuss, in turn, that the principle of causality, a superior law even in physics, reigns also in the non-material world. Though, determinism in the material universe and causality in both worlds seem to be sufficient conditions, to eliminate “chaotic”, or probabilistic causes from human (and divine) action.
    Determinizm, przyczynowość, przypadek, wolna wola i Boska opatrzność stanowią klasyczny, splątany problem, leżący w trzech domenach: filozofii, teologii i fizyki. Niedawny artykuł Dariusza Łukaszewicza w Rocznikach Filozoficznych (nr 3 z 2020 r.) jest tego znakomitym przykładem. Klasyczna fizyka, ta Newtona i Laplace’a, może prowadzić do deizmu: Bóg stworzył świat, ale ten działa sam, jak mechaniczny zegarek. Fizyka kwantowa przyniosła pewną „nadzieję” dla raczej naiwnej teologii: Bóg działa w lukach między kwantami nieoznaczoności. Oczywiście, ścisły determinizm zagrażałby istnieniu wolnej woli. Tak, ale tylko wówczas, gdyby ludzki umysł był rządzony tylko prawami fizyki i gdyby nic nie istniało poza fizycznymi granicami czasu i przestrzeni. Dyskutujemy, że ludzkie działania leży pomiędzy dwoma światami: „ziemią” i „niebem”, używając języka Księgi Rodzaju. W świecie niematerialnym, poza ograniczeniami czasu i przestrzeni, zdarzenia deterministyczne nie stanowią sekwencyjnego łańcucha. Dyskutujemy natomiast, że zasada przyczynowości, prawo nadrzędne nawet dla fizyki, rządzi również w świecie niematerialnym. Tak więc, determinizm w świecie materialnym i przyczynowość w obu światach wydają się być warunkami dostatecznymi, aby wyeliminować „chaotyczne” czy przypadłościowe przyczyny ludzkiego (i Boskiego) działania.  
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2021, 69, 4; 5-24
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zjawisko phubbingu jako konsekwencja mediatyzacji życia społecznego
    The Phenomenon of Phubbing as a Consequence of the Mediatization of Social Life
    Autorzy:
    Łokić, Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/32306424.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    phubbing
    mediatization
    media online
    new media
    technological determinism
    social media
    mediatyzacja
    nowe media
    determinizm technologiczny
    media społecznościowe
    Opis:
    Przedmiotem analizy podjętej w tekście jest zjawisko phubbingu – nowy fenomen behawioralny wynikający z powszechności wykorzystywania nowoczesnych technologii i mediów online w codziennym życiu. Zjawisko to w przekonaniu Autora stanowi niezwykle użyteczną egzemplifikację wpływu rozwoju technologii współczesnych mediów masowych na odbiorców, które – zgodnie z założeniami determinizmu technologicznego zmieniają użytkowników, ich relacje społeczne i instytucjonalne w procesie określanym w literaturze jako mediatyzacja. Celem tekstu jest poddanie analizie zjawiska phubbingu w oparciu o metodę kwerendy źródeł naukowych. Omawiane zjawisko ma bowiem charakter interdyscyplinarny i przyciąga uwagę psychologów, socjologów, badaczy komunikowania, politologów oraz przedstawicieli innych dziedzin. Artykuł w treści odpowiada na pytania badawcze o definicję phubbingu, jego rodzaje, przyczyny oraz konsekwencje tego zjawiska – w kontekście społecznym oraz z uwzględnieniem sfery komunikowania politycznego. Tekst jest również próbą osadzenia phubbingu w szerszym kontekście przemian wywoływanych przez mediatyzację życia społecznego, która w obliczu rozwoju i popularyzacji mediów online odgrywa coraz istotniejszą rolę w komunikowaniu politycznym.
    The subject of this article is the phenomenon of phubbing – a new social behavior resulting from the widespread use of modern technologies and online media in everyday life. In the author’s opinion, this phenomenon is an extremely useful exemplification of the consequences of the development of modern mass media technologies and their impact on society, referred in the literature as mediatization. The aim of the text is to collect and present knowledge about phubbing based on a query of sources from various disciplines of social sciences. The phenomenon is interdisciplinary in nature and attracts the attention of psychologists, sociologists, political scientists, communication researchers and representatives of other fields. The article answers research questions about the definition of phubbing, its types, causes and consequences of this phenomenon – in the social context and taking into account the sphere of political communication. The text is also an attempt to place phubbing in a broader context of changes caused by the mediatization of social life, which, in the face of the development and popularization of online media, plays an increasingly important role in political communication.
    Źródło:
    Przegląd Politologiczny; 2023, 4; 213-227
    1426-8876
    Pojawia się w:
    Przegląd Politologiczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Gwinejczyk na Alexanderplatz, czyli o możliwości zanieczyszczenia dominującej narracji
    A Guinean on Alexanderplatz, or the Possibility of Contesting the Dominant Narrative
    Autorzy:
    Fiuk, Ewa
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/29520527.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
    Tematy:
    Burhan Qurbani
    Alfred Döblin
    współczesne migracje
    postkolonializm
    determinizm społeczny
    abiekt
    ofiara
    modern migration
    postcolonialism
    social determinism
    abject
    victim
    Opis:
    Czy między życiem w Republice Weimarskiej i współczesnej Republice Federalnej Niemiec istnieją jakieś punkty styczne? Czy los niemieckiego robotnika, mieszkańca Berlina pod koniec lat 20. XX w. można porównać do egzystencji afrykańskiego uchodźcy mieszkającego w stolicy Niemiec dziś? I w końcu: czy możliwe jest takie uwspółcześnienie i remediatyzacja opowieści, by różnica czasowa (niemal sto lat) i medialna (książka – film) istniejąca między jej jedną i drugą wersją nie pozbawiła tejże opowieści uroku i mądrości, jednym słowem: sensu? Odpowiedź na wszystkie pytania brzmi: tak. Autorka artykułu analizuje podobieństwa i różnice między powieścią Berlin Alexanderplatz: Dzieje Franciszka Biberkopfa Alfreda Döblina (1929) i filmem Berlin Alexanderplatz Burhana Qurbaniego (2020) w kontekście wybranych wątków teorii postkolonialnej, determinizmu społecznego oraz kategorii abiektu i ofiary Thomasa Elsaessera.
    Are there any parallels between the life in the Weimar Republic and in present-day Germany? Is the fate of a labourer living in Berlin at the end of the 1920s comparable to the existence of an African refugee in the German capital today? And finally, is it possible to contemporize and to re-mediatize the story so that the time difference (almost a hundred years) and the media difference (book vs film) between its versions would not purge it of its charm and wisdom – in short, its significance? The answer to all these questions is: yes. The author of the article analyses similarities and differences between the novel Berlin Alexanderplatz by Alfred Döblin (1929) and the film Berlin Alexanderplatz by Burhan Qurbani (2020) in the context of postcolonial theory, social determinism, and the categories of the abject and victim introduced by Thomas Elsaesser.
    Źródło:
    Kwartalnik Filmowy; 2021, 114; 31-49
    0452-9502
    2719-2725
    Pojawia się w:
    Kwartalnik Filmowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wilhelm Ockham i Tomasz Bradwardine o wolnej woli Boga i człowieka
    William Ockham and Thomas Bradwardine on God’s and Human Free Will
    Autorzy:
    Jung, Elżbieta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/488738.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    Wilhelm Ockham
    Tomasz Bradwardine
    wolna wola
    wolny wybór
    determinizm
    Wiliam Ockham
    Thomas Bradwardine
    free will
    free choice
    determinism
    Opis:
    Artykuł przedstawia czternastowieczną dyskusję teologiczną dotyczącą problemu Bożej i ludzkiej wolnej woli. Jego głównymi bohaterami są Wilhelm Ockham i Tomasz Bradwardine. W swym opus magnum zatytułowanym O sprawie Boga przeciw Pelagianom... Bradwardine przywołuje dyskusję między św. Augustynem a Pelagiuszem dotyczącą wolnej woli, wolnego wyboru i predestynacji. Siebie uważa za augustynika, natomiast Ockhama oskarża o poglądy semipelagiańskie. W artykule przedstawiam opinie obydwu angielskich teologów, umieszczając je w kontekście Bradwardine’a krytyki semipelagianizmu.
    The paper deals with the fourteenth century theological discussion on the God’s and human free will. The dramatis personae are William of Ockham and Thomas Bradwardine. In his opus magnum entitled De causa Dei contra Pelagianum... Bradwardine recalls a quarrel between St. Augustine and Pelagius concerning free will, free choice and predestination. Considering yourself as the true Augustinian, Bradwardine accuses Ockham of being the Pelagian. The paper presents opinions of both English theologians against the background of Bradwardine critics of semi-pelagianism.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2017, 65, 3; 127-149
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Metafizyczne implikacje fizyki kwantowej
    Distilling Metaphysics from Quantum Physics
    Autorzy:
    Maudlin, Tim
    Drozdowska, Elżbieta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2097357.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-06
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    filozofia fizyki
    filozofia mechaniki kwantowej
    determinizm
    komplementarność
    nielokalność
    philosophy of physics
    philosophy of quantum mechanics
    determinism
    complementarity
    nonlocality
    Opis:
    Przekład na podstawie: Tim Maudlin, „Distilling Metaphysics from Quantum Physics”, w: The Oxford Handbook of Metaphysics, red. Michael J. Loux i Dean W. Zimmerman (Oxford: Oxford University Press, 2005), 461–487 Przełożony tu na język polski tekst „Distilling Metaphysics from Quantum Physics” Tima Maudlina stanowi rozdział z The Oxford Handbook of Metaphysics. Autor omawia w nim sześć ważnych zagadnień metafizycznych, na które fizyka kwantowa rzuca nowe światło. Każde z nich naświetla z punktu widzenia trzech podstawowych interpretacji mechaniki kwantowej: teorii kolapsu funkcji falowej (von Neumanna lub GRW), teorii zmiennych ukrytych (Bohm) i interpretacji wieloświatowej (Everett). Omówione zagadnienia to determinizm, dookreśloność wartości wielkości fizycznych, rola obserwatora, nieoznaczoność i komplementarność, logika kwantowa, a także splątanie kwantowe i nielokalność.
    Translated here into Polish is Tim Maudlin’s “Distilling Metaphysics from Quantum Physics,” which is a chapter of The Oxford Handbook of Metaphysics. The author discusses six important metaphysical issues on which quantum physics sheds new light. He shows how differently each of the three main intepretations of quantum theory (von Neumann’s and GRW collapse theory, Bohm’s hidden variable theory, and Everett’s many-worlds theory) views each of them. The issues discussed are determinism, determinateness, the role of the observer, uncertainty and complementarity, quantum logic, and entanglement and non-locality.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2021, 69, 4; 407-439
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    DLACZEGO DZIEDZICTWA MAJĄ ZNACZENIE: ODPOWIEDŹ NA ODCZYTANIA LEGACIES
    WHY DOES HERITAGE MATTER: AN ANSWER TO READING LEGACIES.
    Autorzy:
    Tucker, Aviezer
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/911886.pdf
    Data publikacji:
    2019-06-15
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    economic determinism
    path-dependency
    populism
    post-communism
    post-totalitarianism
    The Legacies of Totalitarianism
    determinizm ekonomiczny
    ścieżka zależności
    populizm
    postkomunizm
    posttotalitaryzm
    Opis:
    Jeżeli dziedzictwa totalitaryzmu mają znaczenie dla zrozumienia współczesności, pojawienie się populizmu w skali globalnej w posttotalitarnych, postautorytarnych i postliberalnych społeczeństwach po 2010 roku jest zastanawiające. Aby wyjaśnić to zjawisko trzeba odwołać się do pewnej wersji ekonomicznego determinizmu niż do historycznej ścieżki zależności. Argumentuję, że pewnym wspólnym mianownikiem populizmu jest zablokowanie społecznej mobilności. Elity bronią się przed utratą swojej pozycji poprzez zablokowanie ścieżek awansu klas niższych. Sposób zablokowania społecznej mobilności zależny jest od lokalnego kontekstu społecznego i politycznego. Rok 1989 przyniósł polityczną, lecz nie społeczną rewolucję. Elity społeczne późnego komunizmu przekształciły polityczny kapitał w gospodarczy, co uniemożliwiło wprowadzenie rządów prawa. W warunkach rozwoju gospodarczego efekty posttotalitaryzmu pozostawały w uśpieniu, recesja ożywiła je na nowo.
    If the legacies of totalitarianism are significant for understanding the present, the global emergence of populism in post-totalitarian, post-authoritarian, and post-liberal societies since 2010 is puzzling. It seems to support some version of economic determinism rather than historical path dependency. I arguethat the universal common denominator is blocked social mobility. The elites that protect them selves by blocking mobility and their social and political contexts are local. 1989 was a political, not a social revolution. The continuous late Communist elite transmuted political into economic capital and prevented the establishment of the rule of law. When economies and mobility expanded, the effects of the late totalitarian continuity laid dormant, the recession awoke them.
    Źródło:
    Porównania; 2019, 24, 1; 285-292
    1733-165X
    Pojawia się w:
    Porównania
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Językowe poznawanie rzeczywistości w świetle hipotezy Sapira-Whorfa i jego implikacje logopedyczne
    Linguistic Cognizance of Reality in the Light of the Sapiro-Whorf Hypothesis and Its Linguistic Implications
    Autorzy:
    Michalik, Jędrzej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/11542868.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu
    Tematy:
    poznanie
    hipoteza Sapira-Whorfa
    językowy obraz świata
    relatywizm
    determinizm
    cognition
    Sapiro-Whorf hypothesis
    linguistic image of the world
    relativism
    determinism
    Opis:
    Punktem wyjścia dla rozważań o językowym poznawaniu rzeczywistości w świetle hipotezy Sapira-Whorfa są wybrane koncepcje filozoficzne, począwszy od starożytnych Greków i ich rozumienia poznania, bytów i idei, przez Arystotelesowskie ujęcie poznania św. Tomasza z Akwinu i nowożytną myśl filozoficzną Kartezjusza i Immanuela Kanta. Rozważania o poznaniu na gruncie lingwistyki zapoczątkowane zostały przez strukturalizm i wyróżnienie przez Ferdinanda de Saussure’a opozycji la langue – la parole. Dalsze teorie o związku poznania z językiem związane są z nurtem generatywno-transformacyjnym, który zakładał istnienie wrodzonej i uwarunkowanej genetycznie kompetencji językowej przy jednoczesnym rozdzieleniu języka i procesów poznawczych. W opozycji do generatywizmu ukształtował się kognitywizm, który zakładał ścisły związek poznania i języka. Hipoteza Sapira-Whorfa, interpretowana w artykule logopedycznie, wyróżnia dwie zasadnicze opozycje: determinizm – relatywizm i obiektywizm – subiektywizm postrzeżeniowy. Pierwsza z nich odnosi się do różnic między silniejszym i bardziej radykalnym stanowiskiem determinizmu, zakładającym, że postrzeganie rzeczywistości jest w pełni zależne od języka, jakim włada człowiek, a relatywizmem uwzględniającym wpływ języka na sposób spostrzegania świata.
    The starting point for the reflection on the linguistic cognizance of reality in the light of hypotheses of Sapiro-Whorf is the selected philosophical concepts, starting with the ancient Greeks and their understanding of cognition, entities and ideas, through the Aristotelian approach towards cognition demonstrated by St. Thomas of Aquinas up to the modern philosophy of Descartes and Immanuel Kant. Reflections on cognizance on the grounds of linguistics stem from structuralism and F. de Saussure distinguishing the la langue – la parole opposition. Further theories on the relations between cognition and language are related to the generative-transformative movement which assumed existence of an inherent and genetically conditioned language competence and simultaneous separation between language and cognition processes. Cognitivism which assumed strict and direct relation between cognition and language formed in opposition to generativism. The Sapiro-Whorf hypothesis interpreted in the paper in terms of logopaedics distinguishes between two primary oppositions: determinism – relativism and perceptual objectivism – subjectivism. The first opposition refers to differences between a stronger and more radical opinion of determinism which assumes that perception of reality is fully dependent on language which a person commands and relativism which considers influence of language on perception of the world.
    Źródło:
    Eruditio et Ars; 2022, 4, 1; 65-77
    2545-2363
    Pojawia się w:
    Eruditio et Ars
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Czy Awerroes był awerroistą?
    Was Averroes an averroist?
    Autorzy:
    Kaczmarek, Piotr
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/431332.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
    Tematy:
    Awerroes
    awerroizm
    determinizm
    dusza ludzka
    teoria "podwójnej prawdy"
    filozofia muzułmańska
    Averroes
    averroism
    determinism
    human soul
    theory of “double-truth”
    Muslim philosophy
    Opis:
    XIII wiek w Europie obfitował w wiele aktywnych nurtów filozoficznych. Jeden z nich, ruch związany z odkrytym na nowo Arystotelesem, zgromadził wokół siebie grupę ludzi zwanych „awerroistami”. Bardzo szybko tenże nurt zaczęto kojarzyć z Awerroesem, filozofem muzułmańskim z XII wieku. Powyższy artykuł podejmuje analizę filozofii Awerroesa, w celu dowiedzenia, że bezpośrednie łączenie imienia Awerroesa z nurtem awerroizmu stanowi zbyt duże uproszczenie. Artykuł opracowuje ten problem na różnych płaszczyznach. Głównymi źródłami podjętych tu rozważań są dwa dzieła Ibn Ruszda: Fasl al.-makal i Al.-Kaszf an manahidż al.-adilla. Pierwsze zagadnienie dotyczy wolnej woli i pojęcia determinizmu. Poruszany przez awerroistów problem predestynacji, Awerroes umieścił między dwoma skrajnościami: okazjonalizmem i determinizmem. Filozof z Kordoby dowodził, że człowiek nie jest bytem całkowicie zdeterminowanym, ale porusza się według pewnych reguł i korzysta z łaski Bożej, by te reguły wypełnić. W kolejnej części artykułu pada pytanie o problem duszy. Awerroiści twierdzili, że dusza ludzka jest śmiertelna i umiera wraz z ciałem. Uważali, że istnienie jedna wspólna dusza dla całego rodzaju ludzkiego. Ale to nie była teoria Awerroesa. Badając pisma tego filozofa, łatwo dowieść, że wierzył on w istnienie po śmierci indywidualnych dusz ludzkich, w życiu, które nastąpi po zmartwychwstaniu. Ostatnia z omawianych spraw dotyczy zagadnienia tzw. „podwójnej prawdy”. Zwolennicy tej teorii uważali, że istnieją dwie niezależne drogi wiodące ku prawdzie: teologiczna i filozoficzna. Według awerroistów były to drogi niezależne od siebie i każda posiadała swoją własną prawdę. W artykule wykazano jednak, że Awerroesa nie można łączyć ze stanowiskiem ateistycznym, dla którego prawdy teologiczne nie miałyby większej wartości. Był on bowiem wierzącym muzułmaninem, który miał szacunek dla credo swojej religii. Jednakże Ibn Ruszd pokazał trzy drogi rozumowania. Podzielił on ludzi na trzy grupy: filozofów, teologów i prosty lud. Według niego każda z tych grup posługuje się swoimi własnymi metodologicznymi narzędziami. Prosty lud rozumie prawdy swojej wiary w oparciu o metody retoryki, teologowie są dialektykami, natomiast filozofowie posługują się sylogizmem demonstratywnym, który jest najskuteczniejszym sposobem dochodzenia do prawdy. Na pewno badanie filozofii Awerroesa pozostaje stale aktualnym zadaniem. Warto jednak pamiętać o jednej uwadze – a mianowicie, należy zawsze starać się odróżniać oryginalne myśli Awerroesa od jego komentarzy dzieł Arystotelesa, które nie zawsze pokrywają się z poglądami Ibn Ruszda.
    We can identify many branches of philosophy in 13th century Europe. The newly rediscovered philosophy of Aristotle, brought together the so–called “averroists”. The title “averroist” became linked with Averroes, a Muslim philhosopher in the 12th century. This article examines the philosophy of Averroes with the aim of showing that the linking of averroist approaches with his name is oversimplistic. The article does this in a few ways. The main sources of this exploration are two works written by Averroes: “The Decisive Treatise” (Fasl al.-maqal) and “Faith and Reason in Islam” (Al.-Kaszf an manahidż al.-adilla). The first issue is in regard to free will and determinism. Averroes placed predestination, as put forward by averroists, between two extremes: occasionalism and determinism. The philosopher from Cordoba argued that the man is not a fully determined being but moves in accordance with certain laws, for which he requires the grace of God to fulfil. The next part of the article looks at the soul. Averroists thought that a human soul is mortal and dies with the body. They believed that there is one common soul for all mankind. However, this is not Averroes’ theory. In examining his writings, it is clearly seen that he believed in the existence of individual souls after death, in a life following the resurrection. The final matter involves the theory of “double–truth”. Advocates of this idea believe that there are two independent ways of discovering the truth: theological and philosophical. Averroists argued that theology and philosophy are independent of one another and that each has its own truth. In our article we demonstrate that Averroes is not an atheist, for whom theological truth has no real value. On the contrary, he was a faithful Muslim, who respected the creed of his religion. However, Averroes (aka Ibn Rushd) showed three ways of reasoning. He divided people into three groups: philosophers, theologians and the common people. According to him, each group uses its own methodological tools. The common people understand the truth of their faith based on the methods of rhetoric, theologians are dialecticians, and philosophers use the syllogic demonstration, which is the most effective way of arriving at the truth. Certainly the study of Averroes’ philosophy remains a constant task. One needs to bear in mind however, that one should always try to distinguish his original thoughts from his comments on the works of Aristotle, which do not always correspond to his own views.
    Źródło:
    Studia Philosophiae Christianae; 2013, 49, 2; 79-94
    0585-5470
    Pojawia się w:
    Studia Philosophiae Christianae
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Otwartość Boga. Wieczność i wolna wola
    THE OPENNESS OF GOD: ETERNITY AND FREE WILL
    Autorzy:
    Stump, Eleonore
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1591863.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
    Tematy:
    God’s knowledge
    free will
    eternity
    open theism
    determinism
    future contingents
    wiedza Boga
    wolna wola
    wieczność
    teizm otwarty
    determinizm
    przyszłe zdarzenia przygodne
    Opis:
    Artykuł jest analizą koncepcji wieczności Boga. Źródeł tej koncepcji można się dopatrywać już w filozofii Boecjusza czy Tomasza z Akwinu. Zgodnie z koncepcją wieczności istnienie Boga nie jest zdeterminowane linearnym upływem czasu, lecz Bóg istnieje w wiecznej teraźniejszości. Z perspektywy wieczności Bóg ma równoczesny dostęp do wszystkich chwil linearnego czasu przyrody. Koncepcja wieczności ma stanowić antidotum na rzekomą sprzeczność wszechwiedzy Boga z wolną wolą człowieka. Koncepcja wieczności jest jednak krytykowana. Współcześnie jej skuteczność w rozwiązywaniu problemów filozoficznych podważają m.in. Alvin Plantinga czy Wiliam Hasker. Niniejsza praca jest próbą twórczej krytyki stanowiska Haskera. Hasker postrzega swoje stanowisko jako alternatywę dla klasycznego teizmu, reprezentowanego np. przez tomizm. Hasker odrzuca tomizm z dwóch powodów. Po pierwsze, tomistyczny Bóg nie może pozostawać w zażyłości z istotami ludzkimi ani być opiekuńczy wobec nich. Po drugie, tomistyczne ujęcie Boga jako ponadczasowego rozwiązuje, co prawda, problem Bożej przedwiedzy i wolnej woli człowieka, ale tylko za cenę uczynienia ponadczasowej wiedzy Boga bezużyteczną dla Niego w interakcji ze światem pozostającym w czasie. W niniejszej pracy na samym początku dokonano analizy rozumowania Haskera prowadzącego do konkluzji, że można pogodzić wolną wolę z ponadczasową wiedzą, i wskazano argumenty przemawiające za tym, że rozumowanie Haskera jest samo w sobie niezgodne z koncepcją wieczności. Następnie wykazano, że ten sam wniosek nasuwa się jeszcze wyraźniej na podstawie rozważań wywodzących się z koncepcji wieczności. Wreszcie, wykorzystano te refleksje do podważenia wniosku Haskera, że ponadczasowa wiedza jest dla Boga bezużyteczna w zawiadywaniu Jego działaniami w czasie.
    This article is an analysis of the doctrine of divine eternity. The sources for this doctrine can be traced back to the philosophy of Boethius or Thomas Aquinas. According to the doctrine of divine eternity, the existence of God is not determined by the linear passage of time – God exists in the eternal present. From an eternal perspective, God has simultaneous access to all moments of nature’s linear time. The doctrine of divine eternity is meant to be an antidote to the alleged contradiction of God’s omniscience with the freedom of human will. However, the doctrine of divine eternity has been criticised. Recently, its effectiveness in solving philosophical problems has been undermined by Alvin Plantinga or William Hasker, among others. This work is an attempt to creatively argue against the Hasker’s position. Hasker sees his position as an alternative to classical theism as represented, for example, by Thomism. Hasker rejects Thomism for two reasons. First, the Thomistic God cannot be intimate with human beings or responsive to them. Secondly, the Thomistic view of God as timeless solves the problem of God’s foreknowledge and of the existence of free will only at the cost of making God’s timeless knowledge useless to him in interaction with the temporal world. This paper analyses Hasker’s reasoning leading to the conclusion that free will and timeless knowledge are compatible and gives reasons for concluding that his argument is itself incompatible with the doctrine of eternity. Subsequently, it has been shown that the same conclusion is made even more clearly on the basis of considerations derived from the concept of eternity. Finally, these considerations are used to challenge Hasker’s conclusion that timeless knowledge might be useless to God in directing his actions over time.
    Źródło:
    Colloquia Theologica Ottoniana; 2020, 36; 327-348
    1731-0555
    2353-2998
    Pojawia się w:
    Colloquia Theologica Ottoniana
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    KULTURA. KORZENIE KULTURY EUROPEJSKIEJ
    CULTURE. THE ROOTS OF EUROPEAN CULTURE
    Autorzy:
    Leszczyński, Andrzej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/441598.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Sopocka Akademia Nauk Stosowanych
    Tematy:
    cultural determinism
    alienation
    cultural fragmentation of the world
    roots of the European culture
    determinizm kulturowy
    alienacja
    kulturowy podział świata
    korzenie kultury europejskiej
    Opis:
    Nie ma bezkarnych aktów twórczych. Kultura tworzona przez człowieka (cultura culturata) alienuje się i staje się kulturą tworzącą (cultura culturans), determinującą ludzkie życie. Świat jest kulturowo podzielony. Kultura europejska (zachodnia) jest jednym z kilku wielkich kręgów kulturowych, zakorzenionych w tradycji greckiej (Akropol), rzymskiej (Kapitol) i judeochrześcijańskiej (Golgota).
    The are no unpunished creative acts. The culture created by a man (cultura culturata) alienates and becomes a creating culture (cultura culturans), determining human life. The world is divided by culture. The European (Western) culture is one of the biggest cultural circles, rooted in the Greek tradition (Acropolis), Roman (Capitol) and Judaic-Christian (Golgotha).
    Źródło:
    Przestrzeń, Ekonomia, Społeczeństwo; 2013, 4/II; 7-23
    2299-1263
    2353-0987
    Pojawia się w:
    Przestrzeń, Ekonomia, Społeczeństwo
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Liberum arbitrium” w filozofii średniowiecznej w kontekście teorii deterministycznych
    Liberum arbitrium in medieval philosophy in context of deterministic theories
    Autorzy:
    Szocik, Konrad
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/431227.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
    Tematy:
    liberum arbitrium
    free will
    determinism
    God
    God’s grace
    predestination
    providence
    foreknowledge
    compatibilism
    wolna wola
    determinizm
    Bóg
    łaska Boża
    predestynacja
    opatrzność
    przedwiedza
    kompatybilizm
    Opis:
    This paper analyzes the concept of 'liberum arbitrium' in the philosophy of Augustine, Anselm and Thomas Aquinas. It underlines their compatibilist connection between the freedom of choice and deterministic factors. Each of them has defended liberum arbitrium, being aware of the potential difficulties related to God’s influence on human fate.
    Artykuł analizuje koncepcje liberum arbitrium w filozofii Augustyna, Anzelma i Tomasza z Akwinu. Wskazuje na kompatybilistyczne łączenie przez nich wolności wyboru z istnieniem czynników deterministycznych. Każdy z nich bronił liberum arbitrium, dostrzegając potencjalne trudności związane z wpływem Boga na losy człowieka.
    Źródło:
    Studia Philosophiae Christianae; 2014, 50, 2; 105-123
    0585-5470
    Pojawia się w:
    Studia Philosophiae Christianae
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kwestia narodu bułgarskiego i ,,bułgarskiej duszy” w świetle ,,nauki” Petyra Dynowa o ewolucji, rasie i ludzkim postępie
    The issue of the Bulgarian nation and “Bulgarian soul” in the light of Peter Deunov’s teachings of evolution, race and human progress
    Autorzy:
    Ciesielska, Ida
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/968994.pdf
    Data publikacji:
    2016-06-30
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    Bulgarian nation
    “Bulgarian soul”
    race
    evolution
    progress
    national mythology
    cosmic
    naród bułgarski
    bułgarska dusza”
    rasa
    ewolucja
    postęp
    mitologia narodowa
    kosmiczny
    determinizm
    charakter narodowy
    Opis:
    The aim of this article is to reflect on the categories of the Bulgarian nation as well as the “Bulgarian soul” in the teachings of Peter Deunov. These categories are presented in the context of such notions as evolution, race and human progress. The paper also attempts to denote the transfer of certain Western ideas and the nature of their reception in Bulgaria. Two collections of homilies by Beinsa Douno have been subjected to thorough analysis – The Bulgarian soul (Българската душа) and Bulgarians (Българите). These texts constitute a synthesis of dispersed ideas and views that were espoused by Deunov over different periods of time, and which pertain to the issues in question. The concepts of the Bulgarian nation and “Bulgarian soul” that appear in Beinsa Douno’s teachings may be interpreted as an attempt to create an original hermetic national mythology. Its embedment in a scientific context (reference to such notions as race, evolution and human progress) was supposed to render it – according to Deunov’s intention – undeniable truth rooted in empiricism.
    Celem niniejszego artykułu jest refleksja nad kategorią narodu bułgarskiego i ,,bułgarskiej duszy” w ,,nauce” Petyra Dynowa. Kategorie te zostaną przedstawione w perspektywie takich pojęć jak ewolucja, rasa i postęp. Tekst jest jednocześnie próbą wskazania na przepływ niektórych zachodnich idei oraz specyfikę ich bułgarskiej recepcji. Analizie zostały poddane dwa zbiory homilii Beinsa Duno – Bułgarska dusza (Българската душа) oraz Bułgarzy (Българите). Teksty te stanowią syntezę rozproszonych i wygłaszanych w różnym okresie poglądów Dynowa na interesujące mnie kwestie. Pojawiające się w ,,nauce” Beinsa Duno koncepcje narodu bułgarskiego i ,,bułgarskiej duszy” można interpretować jako próbę stworzenia oryginalnej hermetycznej mitologii narodowej. Mitologia ta, dzięki osadzeniu jej w kontekście naukowym (odwołania do takich kategorii jak rasa, ewolucja i postęp), miała stać się – zgodnie z zamysłem Dynowa – niepodważalną, zakorzenioną w empirii prawdą.
    Źródło:
    Adeptus; 2016, 7; 1-20
    2300-0783
    Pojawia się w:
    Adeptus
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Cichosza. Nie ma Mickiewicza i nie ma Miłosza” — alternatywna historia literatury
    „Hush. Shh. There is no Mickiewicz and there is no Miłosz” — alternative history of literature
    Autorzy:
    Lemann, Natalia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/578934.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    historia literatury
    alternatywna historia literatury
    biografie alternatywne
    operacje kontrfaktyczne
    kauzalizm
    determinizm
    history of literature
    alternative history of literature
    alternative biographies
    counterfactual deliberations
    causalism
    determinism
    Opis:
    Celem artykułu jest analiza wybranych przykładów alternatywnej historii literatury, obecnych w powieściach z gatunku historii alternatywnych oraz w naukowych pracach z zakresu historii literatury. Szczegółową analizę poprzedza zdiagnozowanie obecnego stanu historii literatury jako nauki, zwłaszcza w kontekście postulowanej od jakiegoś czasu konieczności gruntownej przebudowy tej dziedziny, otwarcia jej na nowe rejony badawcze i wezwania do postawienia zupełnie nowych pytań. Zdaniem autorki dociekania probabilistyczne mogą stać się dla historii literatury interesującym narzędziem badawczym, lub chociażby eksperymentem poznawczym, pozwalającym na pełniejsze zrozumienie natury procesu twórczego czy tak ważkich dla historii literatury kwestii, jak periodyzacja, formowanie się epok i prądów literackich oraz problemu determinizmu i przypadku w procesie historycznoliterackim. Szczególnie interesujące — i to zarówno dla historyków, jak i teoretyków literatury — może być wyobrażenie sobie alternatywnych biografii literackich. Analizie poddane zostaną tu m.in. następujące powieści z zakresu historii alternatywnych: P’S Correspondence Nathaniela Hawthorne’a, Maszyna różnicowa Bruce’a Sterlinga i Williama Gibsona, Muza dalekich podróży Teodora Parnickiego, Widma. Historia Polski bez Powstania Warszawskiego Łukasza Orbitowskiego czy Dumanowski Wita Szostaka.
    The aim of the article is to analyze the alternative history of literature presented in alternative history novels as well as in scholarly and journalistic studies in literary history. First, important proposals for renewing/reviving/modernizing and rethinking the scope and methodology of literary history, for opening it to new areas, asking new question and reorganizing the structure and manners of writing it are discussed. It is suggested that probabilistic inquiry in the field of literary history may be seen as an important and innovative tool for understanding the nature of the creative process, the formation of movements in literary history and its periodization, and, last but not least, the nature of necessity and coincidence therein. For literary historians as well as for theoreticians of literature, imagining altered biographies of famous writers and poets may be an interesting experiment. The richest material for such counterfactual deliberations is provided by alternative history novels; therefore, the following works are analyzed — P’s Correspondence by N. Hawthorne, Different Engine by W. Gibson & B. Sterling, Muza dalekich podróży by T. Parnicki, Widma. Historia Polski bez Powstania Warszawskiego by Ł Orbitowski, Dumanowski by W. Szostak.
    Źródło:
    Zagadnienia Rodzajów Literackich; 2014, 57/114 z. 2; 187-200
    0084-4446
    Pojawia się w:
    Zagadnienia Rodzajów Literackich
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Non-narcissistic knowledge: Ryszard Nycz’s “Culture as Verb”
    Wiedza nienarcystyczna
    Autorzy:
    Momro, Jakub
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2089357.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    cultural theory and practice
    the humanities
    knowledge
    validity
    poststructuralism
    rupture
    borders
    contingency
    Ryszard Nycz’s "Culture as Verb"
    wiedza
    uprawomocnienie nauki
    upodmiotowienie
    determinizm
    historia
    przygodność
    Opis:
    This article asks the question to what extent Ryszard Nycz’s ambitious project of cultural practice outlined in his book Culture as Verb succeeds in opening up ‘a new form of knowledge’ and thus equipping the humanities with a fresh validity. Nycz takes up the poststructuralist concept of the humanities as a site of alternative or subversive knowledge, founded on the principles of interpretation and textual dispersion, and refocuses it on involvement (participation) and binary oppositions (borders), i.e. human vs. nonhuman, or nature vs. culture as a construct. The article, rather than addressing the issues of involvement and borders (liminality), concentrates instead on the contradictions that Nycz’ s theory gives rise to when applied to history, time and the emergence of subjectivity (identity). There is nothing objectionable about the proposition that temporal change is at the very core of culture, yet its locus must be sought not in the proclamations of individual agents, but in the conceptual ruptures that expose and reveal the boundaries of (collective) consciousness and unconsciousness, i.e. the operation of contingency.
    Źródło:
    Ruch Literacki; 2019, 4; 429-440
    0035-9602
    Pojawia się w:
    Ruch Literacki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Milhaud versus Bergson – the problem of mind’s freedom and scientific knowledge
    Milhaud versus Bergson – zagadnienie wolności umysłu a poznanie naukowe
    Autorzy:
    Walerich, Elżbieta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2095958.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    universal determinism
    mind’s creative activity
    contingency
    consciousness freedom
    rational knowledge
    scientific constructions
    uniwersalny determinizm
    twórcza aktywność umysłu
    kontyngencja
    wolność świadomości
    wiedza racjonalna
    konstrukcje naukowe
    Opis:
    Henri Bergson as well as Gaston Milhaud undertake a radical critique of the conception of radical determinism because they both think that mind is able to act in a free and creative manner. In the article, I examine to what degree their arguments, aimed to prove this autonomy, converge. I inquire whether their endorsement of freedom of the mental acts led the two philosophers to the same conclusions regarding the cognitive extent of the intellect and therefore the parallel description of the status of scientific cognition.
    Źródło:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria; 2019, 3; 123-138
    1230-1493
    Pojawia się w:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    An overview of the axiological system of Bogusław Wolniewicz
    Filozofia normatywna Bogusława Wolniewicza
    Autorzy:
    Kowalik, Łukasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2097364.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    values
    pessimism
    moral determinism
    evil
    anthropology
    religion
    ethics
    action
    conscience
    moral character
    will
    fate
    wartości
    pesymizm
    determinizm
    zło
    antropologia
    religia
    etyka
    działanie
    sumienie
    charakter
    wola
    los
    Opis:
    W czterech tomach Filozofii i wartości Bogusława Wolniewicza (1993, 1998, 2003, 2016) zawarty jest jego system filozofii normatywnej. Wolniewicz podejmuje tradycję aksjologii H. Elzenberga, gdzie filozofia jest wojną światopoglądów, konfrontacją postaw wartościujących. Wizja świata Wolniewicza jest pesymistyczna: w świecie istnieje realne i aktywnie działające zło (manicheizm), ludzki charakter moralny jest narzucony biologicznie (determinizm), nie wszyscy ludzie mają sumienie (dualizm), zły charakter nie daje się poprawić (nonmelioryzm), rozum nie wystarcza do dobrego działania (woluntaryzm), wola jest siłą popędu (irracjonalizm). Wszyscy ludzie kierują się przyjemnością (hedonizm), ale jednym sprawia przyjemność egoistyczny interes, a innym realizacja wartości perfekcyjnych. Religia jest tworem ziemskim, powstaje jako reakcja istoty rozumnej na konieczność śmierci. Instytucja Kościoła powinna być szanowana nawet przez niewierzących, ponieważ sprzyja wartościom konserwatywnym. We współczesnym społeczeństwie zaostrza się podział na orientację konserwatywną („prawoskrętną”) i lewicową („lewoskrętną”), przy niejasnym udziale centrowych liberałów. Konserwatyzm opiera się na uznaniu siły losu („tychizm”), która ma moc przemienić ludzkie życie w tragedię. Jest to wizja świata zbieżna z religią katolicką św. Augustyna (grzech pierworodny, predestynacja, dualizm dobra i zła, państwo Boże i piekło), ale pozbawiona religijnej pociechy.
    Źródło:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria; 2018, 3; 349-373
    1230-1493
    Pojawia się w:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Współczesne strategie badania literatury i pola literackiego w nowych obiegach medialnych. Produkcja – recepcja – krytyka
    Contemporary strategies of researching literature and literary field in new media circulation. Production – reception – criticism
    Autorzy:
    Ogonowska, Agnieszka
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/22676553.pdf
    Data publikacji:
    2020-09-22
    Wydawca:
    Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
    Tematy:
    socjologia literatury
    Stefan Żółkiewski
    pole literackie
    Pierre Bourdieu
    determinizm technologiczny
    technologie literatury
    archeologia mediów
    neopragmatyzm
    sociology of literature
    literary field
    technological determinism
    literary technologies
    media archaeology
    neopragmatism
    Opis:
    Celem artykułu jest ukazanie funkcjonalności koncepcji Pierre’a Bourdieu, która – w połączeniu z elementami determinizmu technologicznego (Marshall McLuhan, Paul Levinson, Derrick de Kerckhove) oraz neopragmatyzmu (Richard Rorty) – pozwala kompleksowo opisać współczesne pole literackie w cywilizacji medialnej drugiej dekady XXI wieku. Nie jest to zadanie proste, gdyż współczesna literatura wchodzi w złożone relacje z mediami tradycyjnymi i z nowymi technologiami, co daje się zaobserwować w odniesieniu do wszystkich kluczowych procesów związanych z tym polem. Należą do nich: produkcja, recepcja i strategie użytkowania literatury, a często i konstruowania tekstów w przestrzeniach medialnych, jak również krytyka i działania reklamowo-marketingowe, w których dużą rolę odgrywają współcześnie tak zwani influenserzy (influencer marketing). Literatura staje się produktem promowanym zarówno jako dobro luksusowe, jak i element kultury popularnej. Mariaż tych koncepcji jest zatem konieczny, by opisać adekwatnym językiem wszystkie strategiczne elementy tego pola oraz ukazać ich dynamikę w ujęciu procesualnym oraz w perspektywie funkcjonalnej. Obecnie bowiem akcent położony jest nie tyle na badania samych tekstów, ile na ich działanie w przestrzeni kultury, a więc w odniesieniu do odbiorców, użytkowników, czytelników oraz większych grup dyskursywnych, wspólnot neoplemiennych czy demosceny. Kultura Web 3.0 oraz ramy współczesnej cywilizacji medialnej, w której funkcjonuje wiele tekstów kultury, wymaga uruchomienia także badań z zakresu archeologii mediów, które dostarczają istotnego kontekstu do analiz współczesnego pola kulturowego jako swoisty background. Badanie literatury w coraz większym stopniu zdominowane jest przez nowe metodologie medialne, na przykład software- czy hardware-studies oraz badania nad platformami medialnymi. Technologia zatem – w myśl twierdzeń deterministów (Marshalla McLuhana, Paula Levinsona, Derricka de Kerckhove’a) – wpływa na formę i treść przekazu, co widać zarówno w odniesieniu do literatury cyfrowej, (post)elektronicznej, jak i do polityki wydawniczej w kontekście książek papierowych, drukowanych, ale też audiobooków i e-booków.
    The purpose of this paper is to show the functionality of Pierre Bourdieu’s concept, which – in connection with technological determinism elements (Marshall McLuhan, Paul Levinson, Derrick de Kerckhove) and neopragmatism (Richard Rorty) – makes it possible to describe comprehensively the literary field in media civilisation in the second decade of the 21st century. It’s not an easy task, because contemporary literature enters complex relationships with traditional media and new technologies, which can be observed with regard to all key processes connected with this field. These include: production, reception, as well as strategies of using literature, and frequently also constructing texts in media space or criticism and advertising-marketing activity, in which a major role is currently played by the so-calle inluencers (influencer marketing). Literature becomes a product which is promoted both as a luxurious good and an element of pop culture. Thus, the marriage of those concepts is necessary to describe adequately all the strategic elements of this field and show its dynamics from processual and functional perspectives. Nowadays, the emphasis is placed not so much on researching the texts themselves, but their activity in cultural space, that is in relation to recipients, users, readers and larger discursive groups, neotribal communities or the demoscene. Web 3.0 culture and the frames of contemporary media civilisation, with plenty of culture texts, calls for research from the area of media archaeology, which provides an essential context for analysis of modern culture field as a kind of background. Investigation of literature is increasingly dominated by new media methodologies, e.g. software- or hardware-studies and research into media platforms. According to determinists, such as Marshall McLuhan, Derrick de Kerckhove and Paul Levinson technology influences the form and content of the message, which is visible with regard to digital and (post)electronic literature, as well as publishing policy in the context of paper, printed book and audiobooks or e-books.
    Źródło:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura; 2020, 12, 3; 79-93
    2083-7275
    Pojawia się w:
    Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „O pewnym kryterium wyboru poprawnej logiki. Na marginesie uwag Ananda J. Vaidyi
    The Criterion of the Choice of a Correct Logic. On Anand J. Vaidya’s Remarks
    Autorzy:
    Czernecka-Rej, Bożena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2013033.pdf
    Data publikacji:
    2009
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    poprawny system logiczny
    stała logiczna
    prawo logiki
    logika klasyczna i nieklasyczna
    metafizyczny determinizm
    correct logical system
    logical constant
    law of logic
    classical and non-classical logic
    metaphysical determinism
    Opis:
    The purpose of this paper is to show the criterion of the choice of a correct logic. According to Vaidya such the criterion may be formulated only on the foundation of a philosophy of logic. The main elements of the laws of logic are logical constants. In fact logic is not the theory of variables, but the theory of logical constants. So, the goal of a correct logical system is to analyse in a proper way what logical constants are.
    Źródło:
    Roczniki Filozoficzne; 2009, 57, 2; 41-60
    0035-7685
    Pojawia się w:
    Roczniki Filozoficzne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    A development methodology for cyber-physical systems based on deterministic theatre with hybrid actors
    Autorzy:
    Cicirello, Franco
    Nigro, Libero
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1954580.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Politechnika Gdańska
    Tematy:
    cyber-physical systems
    model-driven development
    timing models reconciliation
    hybrid actors
    model continuity
    determinism
    theatre actor system
    Uppaal
    Java
    systemy cyber-fizyczne
    rozwój sterowany
    model czasowy
    aktorzy hybrydowi
    ciągłość modelu
    determinizm
    Opis:
    The goal of the work described in this paper is to propose a development approach for cyber-physical systems (CPS) which relies on actors as the fundamental modelling blocks. The approach is characterized by its capability to deal with the discrete aspects of the cyber part of a CPS, as well as the continuous behaviour of the physical part. More in particular, the approach is based on the Theatre actor system which fosters determinism in model behaviour, and favours model continuity when switching from system modelling and analysis down to prototype and synthesis phases. A key factor of Theatre is the possibility to combine both discrete-event actors, which operate on a discrete timeline, with continuous-time actors which reproduce, in general by using Ordinary Differential Equations (ODEs), the dynamical evolution of physical components. For formal property assessment, Theatre actors (both discrete and continuous) can be reduced to Timed Automata (TA) in the context of the Uppaal toolbox, where the exhaustive andór the statistical model checkers can be exploited. This paper first describes the proposed approach, then it demonstrates its suitability to CPS modelling and analysis through examples. The paper also discusses how abstract and formal modelling actor concepts can be naturally transitioned to implementation concepts in Java.
    Źródło:
    TASK Quarterly. Scientific Bulletin of Academic Computer Centre in Gdansk; 2021, 25, 2; 233-260
    1428-6394
    Pojawia się w:
    TASK Quarterly. Scientific Bulletin of Academic Computer Centre in Gdansk
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Karola Wojtyły koncepcja wolności
    Karol Wojtylas Notion of Freedom
    Autorzy:
    Szostek, Andrzej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1048548.pdf
    Data publikacji:
    2013-01-01
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    wolność
    doświadczenie ludzkie
    determinizm
    samo-determinacja
    akt ludzki
    dobroć
    wola
    prawda
    sumienie
    miłość
    solidarność
    wyobcowanie
    freedom
    human experience
    determinism
    self-determination
    human act
    goodness
    will
    truth
    conscience
    love
    solidarity
    alienation
    Opis:
    This paper is about the notion of freedom. Understanding of this notion comes from specific human experience of being a free agent. This experience is composed of various factors such as creation of self, morality, self-determination, goodness, conscience and love. Love leads towards other people therefore it has social aspect.
    Źródło:
    Filozofia Chrześcijańska; 2013, 10; 47-59
    1734-4530
    2450-0399
    Pojawia się w:
    Filozofia Chrześcijańska
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Pessimism, determinism, conservatism
    Pesymizm, determinizm, konserwatyzm
    Autorzy:
    Kowalik, Łukasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2097368.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    Bogusław Wolniewicz
    normative system
    metaphysics
    pessimism
    moral determinism
    conservatism
    religion
    right-wing
    left-wing
    value
    moral character
    conscience
    światopogląd
    metafizyka
    pesymizm
    determinizm
    konserwatyzm
    religia
    prawica
    lewica
    wartość
    charakter moralny
    sumienie
    Opis:
    Światopogląd Bogusława Wolniewicza można opisać przy użyciu trzech kategorii: 1) pesymizm („tychizm”), 2) determinizm etyczny („nonmelioryzm”), 3) konserwatyzm („prawoskrętność”). Ad 1) Pesymizm ma dwie formy: metafizyczną (tragizm) i społeczną (dualizm). Ad 2) Wolniewicz traktował charakter etyczny człowieka jako zdeterminowany biologicznie i niezmienny. Przeciwstawiam temu poglądowi koncepcję klasyczną w wersji Arystotelesa i stoików. Według teorii klasycznej, charakter etyczny powstaje przez przyzwyczajenie do dokonywania określonych czynności. Ad 3) Za historyczny pierwowzór konserwatyzmu można uznać doktrynę Krytiasza z Aten, głoszącego rządy prawa i podporządkowanie religii etyce. Wolniewicz głosił dualizm orientacji prawoskrętnej i lewoskrętnej. Przedstawiam inspirowaną tym poglądem teorię wartości lewicowej (linearnej) i prawicowej (modularnej) oraz konstruuję prosty model konfliktu aksjologicznego między prawicą i lewicą.
    Źródło:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria; 2018, 3; 409-433
    1230-1493
    Pojawia się w:
    Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Absolutyzm logiczny a ontologia
    Absolutism and Ontology
    Autorzy:
    Wilk, Andrzej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31343642.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    determinizm
    indeterminizm
    prawda o przyszłości
    Kazimierz Twardowski
    Jan Łukasiewicz
    Stanisław Leśniewski
    Willard von Orman Quine
    Donald Davidson
    Georg Henrik von Wright
    determinism
    indeterminism
    future truth
    Twardowski
    Kotarbiński
    Łukasiewicz
    Leśniewski
    Quine
    Davidson
    von Wright
    Opis:
    Tekst jest poświęcony związkowi między logiką a ontologią w kontekście problemu prawdziwości zdań o przyszłości. Jednym z rozważanych problemów jest „niewrażliwość” logiki klasycznej na ontologiczny problem determinizm-indeterminizm.
    The text considers the link between logic and ontology in the context of the problem of future truth. The main issue examined in this paper is the following one: the classical logic is strongly insensitive to the ontological determinism-indeterminism problem.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2017, 5; 289-297
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dyletancki kompilator Stanisław Lubieniecki. Polemika z artykułem Sylwii Konarskiej-Zimnickiej Theatrum cometicum Stanisława Lubienieckiego młodszego jako przykład zainteresowań astronomiczno-astrologicznych arian
    Autorzy:
    Jasiński, Maciej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/631513.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    astronomy, astrology, Polish Brethren, comets, determinism, Stanisław Lubieniecki the Younger (1623–1675), Theatrum cometicum (Amstelodami 1666–1668)
    astronomia, astrologia, Bracia Polscy, komety, determinizm, Stanisław Lubieniecki młodszy (1623–1675), Theatrum cometicum (Amstelodami 1666–1668)
    Opis:
    Contrary to statements made by S. Konarska-Zimnicka in her paper Theatrum cometicum by Stanisław Lubieniecki the Younger as an Example of Astronomical-Astrological Interests of Arians (“Res Historica” 2016, 42, pp. 101–126), Lubieniecki was neither an experienced astronomer, nor an astronomer at all. His interest in comets and celestial objects was accidental and amateurish. He fulfilled it by his correspondence with various scholars. He asked them about their opinions on celestial phenomena while he said nothing of his own. His book Theatrum cometicum (Amstelodami 1666–1668) is a compilation of data from different sources and contains no own views by the author. Lubieniecki made no statement on any astronomical issue, including heliocentric model of the Universe. He rather focused on astrological matter and discussed with common belief that comets cause calamities. Therefore, he cannot be called “an astronomer” but rather “a compiler” and “a dilettante”.
    Wbrew twierdzeniom Sylwii Konarskiej-Zimnickiej, przedstawionym w artykule Theatrum cometicum Stanisława Lubienieckiego młodszego jako przykład zainteresowań astronomiczno-astrologicznych arian („Res Historica” 2016, 42, s. 101–126), Lubieniecki nie był biegłym astronomem ani astronomem w ogóle. Jego zainteresowanie kometami i ciałami niebieskimi było przygodne i amatorskie. Realizował je za pomocą korespondencji z różnymi uczonymi, prosząc ich o opinie na temat zjawisk niebieskich, sam nie zabierając głosu. Jego książka Theatrum cometicum (Amstelodami 1666–1668) stanowi kompilację materiałów zebranych z różnych źródeł i pozbawiona jest własnych twierdzeń autora. Stanisław Lubieniecki nie przedstawił swojego zdania na żadne zagadnienie astronomiczne, w tym na heliocentryczny model Wszechświata, skupiając się na sprawach astrologicznych i polemizując z powszechnym przekonaniem, że komety przynoszą nieszczęścia. Z tego powodu nie można nazywać go „astronomem”, lecz raczej „kompilatorem” i „dyletantem”.
    Źródło:
    Res Historica; 2017, 44
    2082-6060
    Pojawia się w:
    Res Historica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O wartościach w środowisku cyfrowym. Wybór Cyphera
    On values in the digital environment. Cypher’s choice
    Autorzy:
    Gurczyński, Jacek
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/41318482.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    free will
    biological determinism
    relativism
    semantic anti-realism
    ontology of the virtual reality
    values in the virtual reality
    wolna wola
    determinizm biologiczny
    relatywizm
    antyrealizm semantyczny
    ontologia świata wirtualnego
    wartości w świecie wirtualnym
    Opis:
    Celem artykułu jest przytoczenie argumentów na rzecz tezy, że o kwestiach moralnych nie sposób decydować bez odwoływania się do rozstrzygnięć natury ontologicznej. Ilustracją głównej linii argumentacyjnej jest wybór Cyphera – jednego z pobocznych bohaterów filmu Matrix. Cypher decyduje się na zdradę walczących o wolność ludzi w zamian za dostanie życie w rzeczywistości wirtualnej. Wybór ten wydaje się przy pierwszej analizie problemu całkowicie naganny, gdyż wiąże się z porzuceniem świata rzeczywistego i prowadzeniem pozornie nieautentycznego życia w symulacji komputerowej. Argumentować można jednak, że dychotomia świata rzeczywistego i wirtualnego jest jedynie pozorna. Wybierając rzeczywistość wirtualną Cypher wybrał funkcjonowanie w świecie, który tak samo jak świat rzeczywisty umożliwia zaistnienie podmiotowości moralnej i autentyczne przeżywanie. To, co różni oba światy, to z pewnością rodzaje determinacji jakim podlega podmiot. Cypher woli żyć w świecie, w którym podlega determinacjom narzucanym przez Matrix, niż w świecie realnym, gdzie jego zachowanie determinowane jest przez geny i imperatywy biologiczne.
    The paper tries to defend the thesis that it is impossible to decide upon moral issues without any references to the ontology of the world we live in. An illustrative example of the main argumentation line is the choice made by Cypher—a second plan character in the movie Matrix. Cypher decides to betray human rebels fighting against machines for freedom and, as a reward, accepts affluent life in the virtual reality. His choice seems to be superficially reprehensible because of the abandonment of the real world and authentic life. However, one can argue that the dichotomy between the real and virtual world is seeming. By choosing the virtual reality Cypher decided to act in a world which, like the real world, makes it possible to be a moral subject and enables authentic experience. The difference between both the worlds lies in the type of determination limiting any conscious subject. Cypher prefers to live in a world determined by the algorithm of Matrix more than in a world where his behaviour is determined by genes and other biological factors.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2020, 8, 1; 185-201
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Społeczne uwarunkowania edukacji medialnej w rodzinie
    Social conditions of media literacy in the family unit
    Autorzy:
    Szulich-Kałuża, Justyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/951459.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie
    Tematy:
    “soft” media determinism
    media generations
    models of communication
    within a family unit
    negotiation mode of communication in a family unit
    miękki determinizm medialny pokolenia medialne
    modele komunikacji w rodzinie negocjacyjny model komunikacji w rodzinie
    Opis:
    The article attempts to identify and characterise the selected social determinants of media literacy in a family. First of these is the generational diversity that conditions different competences and ways of media use. The constant presence of media in a family unit and its integral connection with daily life within that family provoke the statement that the media has become an important participant in the process of communication. Therefore, the second determinant is constituted by the models of communication in the family: whether these are one-way, two-way or non-directional communication models. On the basis of the variety of communication types, this paper concentrates on the negotiation model of communication – this being considered to be the most adequate in the active use of media. The discussion takes the perspective of “soft” media determinism by Paul Levinson.
    W artykule podjęto próbę określenia i scharakteryzowania wybranych społecznych determinant edukacji medialnej w rodzinie. Pierwszą z nich jest zróżnicowanie pokoleniowe warunkujące odmienne kompetencje i sposoby korzystania z mediów. Stała obecność mediów w rodzinie i ich integralne zespolenie z porządkiem codziennego życia rodzinnego skłaniają do stwierdzenia, że media stają się znaczącymi podmiotami uczestniczącymi w procesie komunikowania. Drugą determinantą są zatem wzory komunikacji w rodzinie: jednokierunkowa, dwukierunkowa oraz bezkierunkowa. Na kanwie wielości typów komunikacji refleksji poddano negocjacyjny model komunikacji, uznany za najbardziej właściwy w aktywnym korzystaniu z mediów. W rozważaniach przyjęto perspektywę „miękkiego” determinizmu medialnego Paula Levinsona.
    Źródło:
    Journal of Modern Science; 2016, 28, 1; 353-368
    1734-2031
    Pojawia się w:
    Journal of Modern Science
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Naturalistyczne wyjaśnienie wolnej woli (I)
    A Naturalistic Account of Free Will (I)
    Autorzy:
    Munévar, Gonzalo
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/553212.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Filozofii
    Tematy:
    wolna wola
    naturalizm ewolucyjny
    determinizm
    przewidywalność
    jaźń
    mózg
    samostanowienie
    indeterminizm kwantowy
    chaos deterministyczny
    silna emergencja
    odpowiedzialność moralna
    free will
    evolutionary naturalism
    determinism
    predictability
    self
    brain
    self-determination
    quantum indeterminism
    deterministic chaos
    strong emergence
    moral responsibility
    Opis:
    Celem tego artykułu jest wykazanie, że naturalizm jest zgodny z ideą wolności woli. Wielu filozofów twierdzi, że jeśli determinizm jest prawdziwy, a przeto nie jesteśmy istotami wolnymi, to tym samym nie jesteśmy odpowiedzialni moralnie. Wówczas ten "problem wolnej woli" najwyraźniej byłby szczególnie kłopotliwy dla naturalizmu. Naturalizm bowiem uznaje, że ludzie są swoiście zorganizowaną materią i dlatego, jak sądzi wielu uczonych, jest zgodny z determinizmem. Kilku naukowców, którzy poruszyli ten temat, włączywszy Francisa Cricka i E.O. Wilsona, próbowało wyjaśnić fenomenologię wolnej woli (nasze wrażenie, że jesteśmy panami samych siebie) w kategoriach biologicznych, argumentując, że ludzki mózg jest tak bardzo złożony, że przewidywalność działań poszczególnych jednostek w praktyce okazuje się niemożliwa. Niemniej rozwiązania takie zawodzą, ponieważ determinizm i przewidywalność nie są tym samym. Przykładowo zjawiska o charakterze chaotycznym są niemożliwe do przewidzenia, ale i tak są deterministyczne. Zatem te interesujące naukowe propozycje mogą wykazać co najwyżej, że wolna wola jest jedynie złudzeniem. Lecz jeśli tak, to złudzeniem jest również odpowiedzialność moralna. Niniejszy artykuł wyjaśnia także, dlaczego odwołanie się do indeterminizmu kwantowego leżącego u podstaw przypuszczalnie deterministycznej nauki również nie rozwiązuje problemu. Problemu tego nie można także unieważnić ani wskazując na mylenie w języku praktycznej nieuchronności praw przyrody z przymusem związanym z prawami społecznymi, jak próbowali to uczynić Hobbes, Hume, Schlick i inni, ani poprzez jakieś dalsze "analizy lingwistyczne". Artykuł ten rozwija sugestię Gary'ego Watsona, że kwestia wolnej woli sprowadza się raczej do pytania, czy jaźń może determinować nasze działania. Jak zobaczymy, okaże się, że jaźń to (w przeważającej mierze) mózg, zaś mózg rzeczywiście determinuje działania poszczególnych jednostek. Pomimo że prawa fizyki i chemii obowiązują w mózgu i że wszelkiego rodzaju czynniki zewnętrzne wywierają wpływ na ten narząd, to każdy mózg jest układem sui generis, charakteryzującym się własnym zbiorem "praw" emergentnych, które sprawiają, że każdy organizm jest niezależną jednostką w relacji do świata. W każdym razie taka niezależność od świata wystarczy do uzasadnienia wniosku, że mózg (jaźń) determinuje własne działania, a przeto, że - w normalnych warunkach - każda osoba jest odpowiedzialna moralnie. Najważniejszą z przesłanek dyskutowanych w artykule jest istnienie "silnej emergencji" procesów mózgowych. Pierwszy poziom emergencji to dobrze znany fakt, że składowe procesów mózgowych (na przykład impulsy elektryczne przesyłane z siatkówki oka do mózgu) nie gwarantują przeżycia jakiegoś konkretnego doświadczenia. Silniejszy poziom emergencji polega zaś na tym, że sieci neuronowe w mózgu oddziałują na pojedyncze składowe tych sieci (na przykład na wagi synaptyczne). Zatem stan neuronalny jest emergentny w tym sensie, że konstytuujące go wagi połączeń synaptycznych nie wystarczą do określenia go. Jest emergentny również w tym sensie, że wagi synaptyczne częściowo zależą także od samego stanu neuronalnego.
    The aim of this paper is to argue that naturalism is consistent with free will. Many philosophers claim that if determinism is true, and thus we are not really free agents, then we are not morally responsible. This „problem of free will” would then seem to be particularly pressing for naturalism, since naturalism considers human beings to be arrangements of matter, and therefore many scholars expect it to be consistent with determinism. Several scientific writers who have touched on the subject, including Francis Crick and E.O. Wilson, have tried to explain the phenomenology of free will (our feeling that we are free agents) on biological terms, while arguing that the human brain is so complex that the predictability of individual human action is practically impossible. Such solutions fail, however, because determinism and predictability are not the same thing. Chaotic phenomena, for example, may be unpredictable, but they are still deterministic. So the most these interesting scientific proposals can show is that free will is an illusion. But if free will is an illusion, so is moral responsibility. This paper will also explain why appeals to quantum indeterminism, which underlies presumably deterministic science, are not much help either. Nor can the problem be dismissed as Hobbes, Hume, Schlick and others have tried to do, by pointing to a linguistic confusion between the practical inevitability of natural law and the compulsion of social laws, nor by some further „linguistic analysis”. This paper develops Gary Watson’s suggestion that the question of free will is rather whether our actions can be determined by the self. The self, it will be seen, turns out tobe (largely) the brain, and the brain does indeed determine the individual’s actions. Even though the laws of physics and chemistry apply in the brain, and even though all sorts of external influences leave their imprint on the brain, each brain is sui generis and has its own set of emergent „laws” that pit the organism as an independent entity vis-à-vis the world. This is enough independence from the world, in any event, to justify the conclusion that the brain (the self) does determine its own actions, and thus that, under normal circumstances, the individual is morally responsible. The most important of the reasons discussed in the paper is the existence of „strong emergence” in brain processes. The first level of emergence is the well-known fact that the components of a brain process (e.g., electrical pulses sent by the retina to the brain) do not guarantee a particular experience. The stronger level of emergence is that the brain networks affect the individual components of the networks (e.g., synaptic weights). Thus a neural state is emergent in the sense that the weights of the synaptic connections that constitute it are not sufficient to determine it, and also emergent in the sense that those weights are also partially dependent on the neural state itself.
    Źródło:
    Filozoficzne Aspekty Genezy; 2013, 10; 111-137
    2299-0356
    Pojawia się w:
    Filozoficzne Aspekty Genezy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O pewnym założeniu twierdzenia Bella
    On some assumption of Bell’s theorem
    Autorzy:
    Czerniawski, Jan
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/431368.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
    Tematy:
    Bell’s theorem
    quantum entanglement
    hidden variables
    outcome independence
    principle of common cause
    screening off
    scientific determinism
    deterministic chaos
    twierdzenie Bella
    splątanie kwantowe
    zmienne ukryte
    niezależność od wyniku
    zasada wspólnej przyczyny
    ekranowanie
    determinizm naukowy
    chaos deterministyczny
    Opis:
    Any proof of Bell’s theorem reduces to a derivation of one of Bell’s inequalities. The key role in such derivations is played by the condition of factorizability of the joint conditional probability, which may be obtained as a consequence of two other conditions, known as parameter independence and outcome independence. The former is a quite obvious consequence of locality, whereas the latter is controversial. However, since it is a particularization of the condition of screening off of the principle of common cause, its undermining entails questioning the latter condition as well. If successful, any effective proof of Bell’s theorem would demand deriving some of Bell’s inequality without making use of any particularization of screening off. A direction of search for a model breaking this condition is suggested.
    Dowód twierdzenia Bella sprowadza się do wyprowadzenia którejś z nierówności Bella. W ich standardowych wyprowadzeniach jednak kluczową rolę odgrywa warunek faktoryzowalności łącznego prawdopodobieństwa warunkowego, który można uzyskać jako konsekwencję dwóch innych warunków, znanych jako parameter independence i outcome independence. Pierwszy z nich jest dość oczywistym wyrazem warunku lokalności, natomiast drugi budzi wątpliwości. Ponieważ jednak jest on uszczegółowieniem warunku screening off zasady wspólnej przyczyny, jego podważenie wymagałoby zakwestionowania również tego warunku. Gdyby się to powiodło, efektywny dowód twierdzenia Bella wymagałby wyprowadzenia nierówności Bella nie wykorzystującego żadnego uszczegółowienia warunku screening off. Przestawiona zostanie sugestia kierunku, w jakim powinny iść poszukiwania modelu naruszającego ten warunek.
    Źródło:
    Studia Philosophiae Christianae; 2016, 52, 4; 39-57
    0585-5470
    Pojawia się w:
    Studia Philosophiae Christianae
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-63 z 63

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies