Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Józef Tischner" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-51 z 51
    Tytuł:
    Man inside metaphors
    Autorzy:
    Kot, Dobrosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/426907.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    Józef Tischner
    metaphor
    human experience
    Opis:
    The subject of the article is a role of metaphor in Józef Tischner’s philosophy. In late seventies he shaped an idea of „thinking within metaphor”, which was an essential modification of phenomenological method Tischner used before. Metaphorizing is not only an unliterally language expression, but also the metaphysical statement, that the world an human experience cannot be described in strict concepts. Metaphors and symbols have their own logic and hermeneutics, which shows their inner tensions. I proposed a new approach to Tischner philosophy, which allows unveil this „life of metaphor”.
    Źródło:
    Logos i Ethos; 2019, 51; 89-108
    0867-8308
    Pojawia się w:
    Logos i Ethos
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Fonetyczne wykładniki stylizacji gwarowej "Historii filozofii po góralsku" Józefa Tischnera
    Autorzy:
    Kulak, Ilona
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/694793.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
    Tematy:
    Józef Tischner, language, phonetics, dialect of Podhale region
    Józef Tischner
    język
    fonetyka
    gwara podhalańska
    Opis:
    The article presents the linguistic features of Historia filozofii po góralsku (A History of Philosophy in Góral) of Józef Tischner. The stories have a generalized, literary spelling, nonetheless the text records many language elements of the Podhale dialect, which the author was an active user. Basing on written language, an analysis shows the phonetic layer of the dialect contained in the text. The author records some features of the dialectal system consistently, others – only partially. An analysis also points out the linguistic nature of the stories. It has been assumed that the text cannot be considered as a transcription, especially a phonetic transcription, a translation or a transformation into the dialect of the inhabitants of Podhale region. The dialect, as a variety of the spoken language, can be expressed in a written form, although it affects the structure of the text.
    Artykuł przedstawia cechy językowe Historii filozofii po góralsku Józefa Tischnera. Gawędy mają pisownię uogólnioną, literacką, mimo to zapis rejestruje wiele cech gwary podhalańskiej, której autor był czynnym użytkownikiem. W analizie uwzględniono zawarte w tekście gwarowe wykładniki fonetyczne. Niektóre cechy realizowane są przez autora z pełną konsekwencją, inne – jedynie częściowo. Analiza prowadziła do refleksji nad charakterem językowym gawęd. Przyjęto, że tekst nie może być uznawany za transkrypcję, a tym bardziej zapis fonetyczny, tłumaczenie czy przekształcenie na góralski. Gwara, jako odmiana języka mówionego, może się przejawiać w formie pisanej, choć rzutuje to na strukturę wypowiedzi.
    Źródło:
    Literatura Ludowa; 2018, 62, 2
    2544-2872
    0024-4708
    Pojawia się w:
    Literatura Ludowa
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Idea ofiary u Edith Stein
    The idea of sacrifi ce at Edith Stein
    Autorzy:
    Płazińska, Agata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/460336.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Fundacja Pro Scientia Publica
    Tematy:
    Edith Stein
    ofiara
    filozofia
    Józef Tischner
    krzyż
    fenomenologia
    sacrifice
    philosophy
    Jozef Tischner
    cross
    phenomenology
    Opis:
    Autorka podejmuje próbę wykazania ważności ofiary, którą złożyła z siebie Edith Stein. Analizuje ten czyn za pomocą myśli ks. Józefa Tischnera i Emmanuela Levinasa; z punktu widzenia fenomenologii. Elementem spajającym jest biografia Edith Stein i łączące się z jej życiem liczne analogie z Pisma Świętego. Głównym punktem prezentowanego artykułu jest założenie, iż ofiara Edith Stein była wiodącą ideą jej życia.
    The author attempts to demonstrate the validity of the sacrifice that Edith Stein made of herself, and analyzes the deed by thoughts of Józef Tischner and Emmanuel Levinas, f rom the point of view of phenomenology. The connecting element is the biography of Edith Stein and many analogies from Bible. The main point of the present article is the assumption that the victim Edith Stein was the most important idea of her life.
    Źródło:
    Ogrody Nauk i Sztuk; 2014, 4; 43-47
    2084-1426
    Pojawia się w:
    Ogrody Nauk i Sztuk
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Philosophical Reflection on Ideology against the Backdrop of Józef Tischner’s Thinking
    Autorzy:
    Šoltés, Radovan
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/29433387.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    philosophy
    ideology
    power
    Józef Tischner
    ethics
    Opis:
    Since its beginnings, philosophy has been associated with a critical quest for answers and has rejected biased and uncritical a priori interpretations. Methodic doubt has thus become not only the ever-present method of philosophy, but also a symbol of defiance against every kind of closed-minded and ideological thinking that has a tendency to simplify explanations and adapt reality to its own projections about the said reality. This type of thinking has always been linked to truth claims made by individual power entities. In the past, we have witnessed twists and abuses of ideology with far-reaching political consequences and yet the problem still persists. Each and every situation affected by crisis is a breeding ground for quick, clear and black and white explanations which attract attention and gain support, since they are generally easy to comprehend. This paper introduces a philosophical context of ideological thinking, in which the “will to power” is typical, as reflected upon by many thinkers, among them Józef Tischner who draws from his personal experience with the Communist regime in Poland.
    Źródło:
    Philosophy and Canon Law; 2022, 8, 1; 1-13
    2450-4955
    2451-2141
    Pojawia się w:
    Philosophy and Canon Law
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Józefa Tischnera rozumienie pracy
    The understanding of Józef Tischner’s work
    Autorzy:
    Zywar, Gabriela
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/20257981.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    Józef Tischner
    work
    value
    dialogue
    solidarity
    Opis:
    Work cannot be separated from human life. Nowadays, the concept of work has been usually perceived only from an economic perspective as a factor of production process. Does acquiring the means of livelihood is the only value of human work? No doubt, it is a very basic goal, but not the only one. Besides this dimension, there are many other important aspects of human work. In the first part of my paper, I point out two possible understanding of the phenomenon of human work – an objective and a subjective one. The objective sense has to show haw men reign over the earth (material production). The subjective one emphasizes the dignity of human person (philosophical anthropology and ethics). According to Tischner it would be a mistake to take into account only the objective meaning of work, since the moral sense would have been omitted. In the second part, I will adduce the dangers to the proper understanding of human work which arise when one chooses the wrong concept of man (philosophical anthropology). In the philosophical understanding, work is a derivative of the accepted vision of man. In order to avoid the situation of objectifying of man (problem of reification), we should conceive him as a personal being who crates himself in the process of work. In the final part of my presentation, the phenomenon of work is discussed as a mean of improvement and perfection of human being which is done in cooperation with others. By the means of work man enters into relations with God, with the material world, with others (the social world) and with himself. By the above mentioned means she discovers the purpose of her life.
    Źródło:
    Annales. Etyka w Życiu Gospodarczym; 2011, 14, 1; 83-88
    1899-2226
    2353-4869
    Pojawia się w:
    Annales. Etyka w Życiu Gospodarczym
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Przeciwdziałanie postawom agresji. Pedagogiczne implikacje filozofii Józefa Tischnera
    Counteracting aggression. Pedagogical implications of Józef Tischner’s philosophy
    Autorzy:
    Listkowska, Bożena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/544328.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
    Tematy:
    filozofia
    agresja
    odwet
    nienawiść
    Józef Tischner
    Opis:
    W twórczości Józefa Tischnera ważne miejsce zajmuje problem agresji. Postacią agresji jest m.in. odwet. Źródłem działań odwetowych jest doświadczenie krzywdy. Jednym z największych wyzwań moralnych stojących przed człowiekiem jest nauczenie się nieodpowiadania agresją na agresję. Zdaniem filozofa zadanie to nie leży poza granicami ludzkich możliwości. W jego realizowaniu pomocna jest filozofia. Ukazuje ona człowieka jako istotę mierzącą się z różnymi problemami, ograniczeniami, cierpieniem. Filozofia Tischnera uczy rozumieć człowieka, zamiast oceniać go i moralizować. Uświadamia, że własny punkt widzenia nie jest jedyny ani ostateczny. Wyjaśnia, że ten, kto atakuje, kieruje się jakimiś racjami, chociaż by ich bronić, posługuje się metodami najgorszymi z możliwych. Jest to człowiek, który cierpi, i dlatego zadaje cierpienie.
    The problem of aggression occupies an important place in the work of Józef Tischner. A form of aggression is, among other things, retaliation. The source of retaliation is the experience of harm. One of the greatest moral challenges that a human being has to face, is to learn not to respond with aggression to aggression. According to the philosopher, this task is not beyond the limits of human capabilities. Philosophy is helpful in accomplishing it. It shows a human person as a being facing various problems, limitations, and suffering. Tischner’s philosophy teaches to understand a human being, instead of judging and moralizing them. This philosophy makes us aware that our own point of view is not the only one, nor the ultimate one. It explains that the attacker is guided by some reasons, although to defend them, they uses the worst possible methods. They is a human being who suffers and therefore causes suffering.
    Źródło:
    Przegląd Pedagogiczny; 2020, 1; 85-99
    1897-6557
    Pojawia się w:
    Przegląd Pedagogiczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dramat - scena - aktor*
    Drama – stage – actor
    Autorzy:
    SARNA, ANNA
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/920933.pdf
    Data publikacji:
    2016-11-03
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    theatre stage
    Józef Tischner
    character
    actor
    role
    Opis:
     The author discusses the issue of acting and theatrical stage in the context of Józef Tischner’s philosophy, which sees the stage as the platform for freedom, and the meeting and parting of people, as well as their relationship with the Absolute. The language of the character is created by: the actor, screenplay, costumes, lighting and music. He introduces the idea of objectifying the stage and familiarising onself with role, the basis of which are relations between the plays characters.
    Źródło:
    Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication; 2016, 19, 28; 35-46
    1731-450X
    Pojawia się w:
    Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Das Problem des Bösen in der Philosophie Józef Tischners
    Autorzy:
    Gadacz, Tadeusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/437299.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Instytut Filozofii i Socjologii
    Tematy:
    Józef Tischner
    zło
    agatologia
    aksjologia
    fenomenologia
    filozofia dramatu
    Opis:
    Problem zła w filozofii Józefa Tischnera. Artykuł prezentuje różne aspekty zła w filozofii Józefa Tischnera (zło aksjologiczne, zło agatologiczne i zło strukturalne). Podkreślając fenomenologiczne nastawienie badań Tischnera, autor ukazuje zło jako zjawę, która towarzyszy najbardziej źródłowej postaci doświadczenia, jaką – zdaniem Tischnera – pozostaje wydarzenie spotkania z innym człowiekiem. W tej perspektywie zło jako zjawa okazuje się równie źródłowym, jak samo spotkanie, warunkiem zaistnienia dobra i wolności. Pierwotne doświadczenie nie mówi nam bowiem, że coś jest czy też, że coś powinno być, mówi nam natomiast, że jest coś, czego powinno nie być.
    Źródło:
    ARGUMENT: Biannual Philosophical Journal; 2011, 1, 2; 259-274
    2083-6635
    2084-1043
    Pojawia się w:
    ARGUMENT: Biannual Philosophical Journal
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Józef Tischner’s question about Leszek Kołakowski’s “basic conviction”
    Autorzy:
    Jagiełło, Jarosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2195217.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    Leszek Kołakowski
    Józef Tischner
    Marxism
    Church
    human rights
    Opis:
    In the present research paper I focus on the issues concerned with the perspective adopted by Rev. Józef Tischner in his review of Leszek Kołakowski’s life and philosophical work. I demonstrate – which is the main purpose of the paper – that this perspective is determined by the Tischnerian discovery of the so-called “basic conviction” in Kołakowski’s writings. Such a conviction was of crucial significance for his philosophical apologetics of Marxism as well as his radical criticism of the Church, and communism founded on Marxism. As Józef Tischner poses the question about the “basic conviction,” he proves that in Kołakowski’s philosophy from the beginning it centres around ethical issues, and in particular the idea of human rights. It is in these that Tischner discerns the central theme in Leszek Kołakowski’s philosophy. In this way Tischner paints a picture of Kołakowski as a philosopher of actually one thought which matures in his work at various levels, but above all at the level of understanding of man, religion and the Church.
    Źródło:
    Logos i Ethos; 2021, 57; 157-172
    0867-8308
    Pojawia się w:
    Logos i Ethos
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Znaczenie i sposób postrzegania duszy w kulturze podhalańskiej
    The meaning and perception of soul in the culture of the Podhale region
    Autorzy:
    Gotówka, Agnieszka
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/968984.pdf
    Data publikacji:
    2016-06-30
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    Polish highlander culture
    Rev. Józef Tischner
    soul
    religiousness
    funerary rites
    kultura góralska
    dusza
    religijność
    rytuał pogrzebowy
    ks. Józef Tischner
    Opis:
    The paper discusses issues related to funerary rites in the culture of the Podhale region and the concept of soul, as laid out in the highlander dialect by Rev. Józef Tischner, a concept which is closely connected with Podhale culturemes, e.g. music, as well as with mythological themes. The highlanders’ belief about their own uniqueness is reflected in their perception of soul travel, in which soul is endowed with typically highlander properties and heads towards God through the mountains and valleys of Podhale.
    W referacie podjęte zostały zagadnienia związane z rytuałem pogrzebowym w kulturze podhalańskiej oraz koncepcją duszy wyłożoną gwarą góralską przez księdza Józefa Tischnera, która ściśle łączy się z podhalańskimi kulturemami, takimi jak muzyka, i motywami mitologicznymi. Przekonanie górali o ich wyjątkowości znajduje odzwierciedlenie w pojmowaniu przez nich wędrówki duszy, która – odznaczając się typowo góralskimi przymiotami – zmierza do Boga ścieżkami wiodącymi przez góry i podhalańskie doliny.
    Źródło:
    Adeptus; 2016, 7; 121-128
    2300-0783
    Pojawia się w:
    Adeptus
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Tischnerowskie „formy pamięci”
    Tischner’s “forms of memory”
    Autorzy:
    Bogołębska, Barbara
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/502482.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Wyższe Seminarium Duchowne w Łodzi
    Tematy:
    ks. Józef Tischner
    dziennik
    zapis jednostkowej pamięci
    formy pamięci
    fr. Józef Tischner
    diary
    record of individual memory
    forms of memory
    Opis:
    The diary [Józef Tischner] Dziennik 1944–1949. Niewielkie pomieszanie klepek (Kraków: Wydawnictwo Znak 2014) was edited by Marian Tischner and Wojciech Bonowicz and it had been found after father Józef Tischner’s death. He wrote in it about his “biography and the past”. The publication is divided into two parts; the second one starts with his high school education i.e. in 1947. Some of his entries – “confessions about oneself and others” – were coded by the author (excerpts in French and Russian). They present the personality of the author at the age of 13-18 in the difficult time of his youth and adolescence. The diaries are the record of individual memory, they reconstruct the past and are a historical document of the war and post-war time; they also present a subjective and intimate image of the events. The author presents various forms of memory, which were applied by the author of the Diary.
    Źródło:
    Łódzkie Studia Teologiczne; 2016, 25, 1; 29-40
    1231-1634
    Pojawia się w:
    Łódzkie Studia Teologiczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Solidarność w czasach "dobrej polityki". Na kanwie refleksji Józefa Tischnera
    Solidarity in Times of "Good Politics". In the Light of the Reflections of Józef Tischner
    Autorzy:
    Kunicki, Zdzisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/566714.pdf
    Data publikacji:
    2012
    Wydawca:
    Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. Instytut Nauk Politycznych
    Tematy:
    Józef Tischner
    Good Politics
    Solidarity
    Ethos of Solidarity
    Morality
    Opis:
    The experience the „Polish August 1980" was met with an interesting reflection and civic engagement on the part of Józef Tischner. This Cracovian philosopher and Catholic Priest is the author of the book „The Ethics of Solidarity". He introduced the concept of solidarity as a moral bond that occurs between people. Its implementation in times of communist oppression was associated with the concept of „bad policy." Tischner believed that in times of restored democracy (good politics) solidarity ties would be easier in practice, which turned out to be more complex. In the later period of reflection Tischner did not seem to appreciate the socio-political aspects of the ethos of solidarity, which would allow for the active participation of State.
    Źródło:
    Forum Politologiczne; 2012, 14 - Politologia w chrześcijańskiej myśli społeczno-politycznej; 213-228
    1734-1698
    Pojawia się w:
    Forum Politologiczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ethics of Solidarity Fr. Józef Tischner in the Education of the 21st Century
    Autorzy:
    Dąbrowski, Szymon
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/40460899.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
    Tematy:
    ks. Józef Tischner
    filozofia wychowania
    pedagogika
    pedagogika społeczna
    etyka solidarności
    Józef Tischner
    philosophy of education
    pedagogy
    social pedagogy
    ethics of solidarity
    Opis:
    Artykuł poświęcony jest badaniom z zakresu fenomenologii społecznej ks. Józefa Tischnera (1931-2000), w których to jednym z najistotniejszych zagadnień jest Etyka solidarności, rozumiana tu jako Etyka sumień. Podstawowym założeniem tekstu było uznanie projektu Etyki solidarności jako źródłowo zaangażowanego społecznie, a także pedagogicznie. Co za tym idzie, celem najistotniejszym jest tu ujawnienie wewnętrznego potencjału powyższej propozycji dla analiz z zakresu pedagogiki ogólnej i społecznej. W roku 2021 minęła 90-ta rocznica urodzin Autora oraz 40-ta rocznica pierwszego wydania Etyki solidarności (1981), co stało się to dobrą okazją do rekonstrukcji podstawowych tez omawianego projektu, ale również próbą wskazania potencjału edukacyjnego, przy szczególnym uwzględnieniu problematyki społecznej w dobie wyzwań postawionych przed społeczeństwem demokratycznym w XXI wieku w Polsce i Europie.
    The article is devoted to research in the field of social phenomenology of Fr. Józef Tischner (1931-2000), in which one of the most important issues is the Ethics of Solidarity, understood as the Ethics of Conscience. The basic premise of the text was to recognize the project of the Ethics of Solidarity as socially and pedagogically engaged in its source. Consequently, the most important goal here is to reveal the internal potential of the above proposal for analyzes in the field of general and social pedagogy. In 2021 it was the 90th anniversary of the author's birth and the 40th anniversary of the first edition of the Ethics of Solidarity (1981), it was a good opportunity to reconstruct the basic theses of the project, but also an attempt to indicate the educational potential, with particular emphasis on social issues in the time of challenges faced by a democratic society in the 21st century in Poland and Europe.
    Źródło:
    Forum Pedagogiczne; 2023, 13, 2; 83-97
    2083-6325
    Pojawia się w:
    Forum Pedagogiczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    JÓZEFA TISCHNERA KONCEPCJA TRAGEDII ESTETYCZNEJ: OCZAROWANIE I UWODZENIE
    Józef Tischner’s Conception of Aesthetic Tragedy: Enchantment and Seduction
    Autorzy:
    Ziółkowski, Wojciech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/507594.pdf
    Data publikacji:
    2016-06-30
    Wydawca:
    International Étienne Gilson Society
    Tematy:
    Józef Tischner
    aesthetics
    tragedy
    enchantment
    sedution
    art
    man
    woman
    Opis:
    The article analyzes essential factors for Józef Tischner’s conception of aesthetic tragedy, namely enchantment and sedution. For Tischner, the aesthetic tragedy takes place in the realm of interpersonal relations. The article describes the discoverer of the beauty as the one who becomes aware of that he cannot appropriate the beauty discovered; nevertheless, he still hopes that there must be a form of persuasion able to convince the beauty to be his possession voluntarily. According to Tischner, the way in which the enchanted and the beauty discovered by him seek to possess each other is the relation of seduction. Seduction, however, by its nature is a paradoxical phenomenon; for it is always associated with the consciousness of a renouncement which is to come. The fact that the artist and his work are doomed to part shows that the aesthetic tragedy is a drama not only of the work, but also of the artist; it is their mutual tragedy which stems from an illusory hope for the overcoming of the irremovable necessity of parting. The act of seduction undertaken in hope for having each other as a property becomes the reason of a parting for participating subjects, a parting which—according to Tischner—is announced in drama as the bane of man.
    Źródło:
    Studia Gilsoniana; 2016, 5, 2; 345-363
    2300-0066
    Pojawia się w:
    Studia Gilsoniana
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Józefa Tischnera koncepcja tragedii estetycznej: potępienie i usprawiedliwienie
    Józef Tischner’s Conception of Aesthetic Tragedy: Condemnation and Justification
    Autorzy:
    Ziółkowski, Wojciech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/507646.pdf
    Data publikacji:
    2016-09-30
    Wydawca:
    International Étienne Gilson Society
    Tematy:
    Józef Tischner
    aesthetics
    tragedy
    condemnation
    justification
    art
    man
    woman
    Opis:
    The article undertakes an attempt to unveil the tragic nature of beauty as present in Józef Tischner’s conception of aesthetic tragedy by reflecting on the aesthetic condemnation of the artist and forms of justification sought by him in the realm of beauty. The performed analysis are focused on the course of aesthetic tragedy, beginning with conditions of its coming into being, through forms of its expression, concluding with its term achieved by the parting of its subjects (the artist and his work of art). According to Tischner, it is possible for the artist condemned by his own work of art to find the way out from the framework of aesthetic horizon and all it contains within itself. The artist can overcome his aesthetic condemnation in two ways: he can either disprove the condemnation and demonstrate its falsehood, or replace the beauty in the structure of “the aesthetic I” with some other high value.
    Źródło:
    Studia Gilsoniana; 2016, 5, 3; 527-543
    2300-0066
    Pojawia się w:
    Studia Gilsoniana
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Fenomenologia doświadczenia granicznego w ujęciu Józefa Tischnera
    Autorzy:
    Piecuch, Joachim
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/437227.pdf
    Data publikacji:
    2011
    Wydawca:
    Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Instytut Filozofii i Socjologii
    Tematy:
    Józef Tischner
    fenomenologia
    filozofia dramatu
    doświadczenie graniczne
    agatologia
    aksjologia
    Opis:
    Artykuł omawia cztery różne paradygmaty badań fenomenologicznych, jakie można wyróżnić w filozofii Józefa Tischnera. Każdy z tych paradygmatów w odmienny sposób ujmuje zagadnienie źródłowości doświadczenia fenomenologicznego. Źródłowość tę zapewniać bowiem może: Ja transcendentalne, Ja aksjologiczne, dziejowe Dasein bądź relacja do drugiego człowieka. Wypracowując czwarty paradygmat, oparty na doświadczeniu spotkania (dialogu) z innym, Tischner tworzy podstawy swojej Filozofii dramatu, którą w związku z tym należy postrzegać – co w artykule zostaje wyraźnie wykazane – jako jedną z możliwych wersji badań fenomenologicznych. Specyfika tych badań polega na tym, iż starają się one ująć różnorakie aspekty doświadczeń granicznych, to znaczy takich, w których człowiek doświadcza granic swojego myślenia, działania i odczuwania.
    Źródło:
    ARGUMENT: Biannual Philosophical Journal; 2011, 1, 2; 239-258
    2083-6635
    2084-1043
    Pojawia się w:
    ARGUMENT: Biannual Philosophical Journal
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Uczeń jako Inny, nauczyciel jako Inny. Edukacyjny dialog na tle filozoficznej koncepcji człowieka Józefa Tischnera
    A Student a Distinct Person, a Teacher a Distinct Person. Educational Dialogue Against the Background of Józef Tischner’s Philosophical Conception of a Human Being
    Autorzy:
    Sporek, Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/629191.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie. Wydawnictwo Uczelniane
    Tematy:
    szkoła
    edukacja
    dialog
    filozofia
    Józef Tischner
    school
    education
    dialogue
    philosophy
    Opis:
    The main purpose of this article is the transposition of the category of „otherness”, which derives from Józef Tischner’s philosophy of man, to the educational grounds and using it to present the relationship between the teacher and the student. The author of this article, basing his conclusions on Tischner’s inspiring idea formed in Spór o istnienie człowieka (The Dispute over Human Existence) and teaching traditions, describes the roles of the student and the teacher in educational process. He indicates the obstacles of dialogue possibilities and, at the same time, he points out the common ground which allows to seek agreement of both parties in school communication. The basis of this agreement is the sphere of axiology opened to exploring the value of „the Other” by searching together for the truth about the world.
    Zasadniczym przedmiotem niniejszego artykułu jest transpozycja kategorii „inności” wywiedzionej z filozofi i człowieka J. Tischnera na grunt edukacji oraz wykorzystanie jej dla przedstawienia relacji między nauczycielem a uczniem. Autor tekstu, osadzając swe refleksje na inspirującej myśli twórcy Sporu o istnienie człowieka oraz tradycji dydaktycznej, opisuje rolę ucznia i nauczyciela w procesie edukacyjnym – wskazuje na bariery utrudniające możliwości dialogu, ale jednocześnie na płaszczyzny wspólne, pozwalające na szukanie porozumienia obu podmiotów szkolnej komunikacji. Fundamentem owego porozumienia jest sfera aksjologii otwarta na odkrywanie wartości Innego na drodze wspólnego dążenia do prawdy o świecie.
    Źródło:
    Podstawy Edukacji; 2014, 7; 275-284
    2081-2264
    Pojawia się w:
    Podstawy Edukacji
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Tischner’s dispute with Kołakowski over grace and freedom
    Autorzy:
    Hołda, Miłosz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2195226.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    Józef Tischner
    Leszek Kołakowski
    grace
    freedom
    Augustinianism
    Pelagianism
    semi-Pelagianism
    Opis:
    The present text addresses one of the stages of the controversy over grace and freedom originated by Pelagius and Saint Augustine. The protagonists of this stage are Leszek Kołakowski and Józef Tischner. As he was reconstructing the 17th-century debates between Jansenists and Molinists, Kołakowski posed a question about the relevance in: of this controversy for the contemporary times. Tischner, as he was critical of Kołakowski’s views, put forward his own solution to the problem of grace and freedom, which was in line with the thought of Saint Augustine. In the present text I place Tischner’s dispute with Kołakowski against the backdrop of earlier stages of the controversy, and I discuss the views held by both the thinkers. I also attempt to resolve this dispute and point to its significance for the philosophy of education and the philosophy of politics.
    Źródło:
    Logos i Ethos; 2021, 57; 261-292
    0867-8308
    Pojawia się w:
    Logos i Ethos
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Spory Józefa Tischnera o miejsce Kościoła w państwie demokratycznym
    Józef Tischner Debates about th Place of the Church on a Democratic State
    Autorzy:
    Jawor, Marek
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/566850.pdf
    Data publikacji:
    2012
    Wydawca:
    Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. Instytut Nauk Politycznych
    Tematy:
    Józef Tischner
    Catholic Church
    Politics
    Democratic State
    Church-State Relations
    Opis:
    The article discusses the position of Józef Tischner to State - Church relations. It points out that his vision is not a structured social philosophy. It is a lively, engaging, polemical reflection on the disputes that took place in the 90s in the Polish social domain. In addition, it highlights Tischner's critical stance towards a religious state, the politicization of religion, and strong right-wing attacks on liberal democracy. It then highlights a project indicating a positive role for the Church in a democratic state. The main task of the Church is to work for towards consolidating democracy's axiological foundation needed for the existence of civil society. In the end it considers the problem of Tischner's involvement in Polish political life, which largely seems to be an obstacle to a reliable description of social phenomena.
    Źródło:
    Forum Politologiczne; 2012, 14 - Politologia w chrześcijańskiej myśli społeczno-politycznej; 193-212
    1734-1698
    Pojawia się w:
    Forum Politologiczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Spór Józefa Tischnera z tomizmem - między konfrontacją a dialogiem
    Józef Tischners Debate with Thomism - Between Confrontation and Dialogue
    Autorzy:
    Jawor, Marek
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1048492.pdf
    Data publikacji:
    2013-01-01
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    tomizm
    Józef Tischner
    filozofia
    antropologia
    metafizyka
    Thomism
    philosophy
    anthropology
    metaphysics
    Opis:
    The article presents an analysis of Józef Tischner’s debate with Thomism. Leaving aside the historical and personal influences which shaped the debate, the author is trying to assess the presented polemics on two fundamental planes: metatheoretical and anthropological. The text constitutes an attempt to answer the question: are the two disparate approaches bound to remain seen as ever confronting, or is there a possibility of them entering a constructive dialogue?
    Źródło:
    Filozofia Chrześcijańska; 2013, 10; 211-227
    1734-4530
    2450-0399
    Pojawia się w:
    Filozofia Chrześcijańska
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Rodzina Szkół Tischnerowskich – geneza i historia
    Autorzy:
    Szkaradzińska, Beata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2211416.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    Józef Tischner
    philosophy
    The Tischner School Family
    history
    education
    filozofia
    Rodzina Szkół Tischnerowskich
    historia
    edukacja
    Opis:
    Rodzina Szkół Tischnerowskich – geneza i historia. Dziedzictwo myśli i działań wybitego polskiego filozofa Józefa Tischnera jest nie tylko przedmiotem badań naukowych i pogłębionej filozoficznej recepcji, ale także znajduje praktyczne zastosowanie w wielu wydarzeniach stałych i okazjonalnych poświęconych społecznemu wymiarowi jego myśli. Szczególnym fenomenem są jednak Szkoły Tischnerowskie, które tworzą tzw. Rodzinę Tischnerowską. Mają one mocne więzi, własne zwyczaje i nawet obrzędy, jak choćby ten specjalny przyjęcia do swego grona. Powstały one jako dziedzictwo wybitnego księdza i filozofa. Są one też hołdem złożonym mu pośmiertnie. To w nich kontynuuje się jego myśl i pogłębia jego filozofię. Celem niniejszego artykułu jest pokazanie genezy i historii Rodziny Szkół Tischnerowskich.
    The Tischner School Family – genesis and history. The heritage of the thoughts and actions of the eminent Polish philosopher Józef Tischner is not only the subject of scientific research and in-depth philosophical reception, but also finds practical application in many regular and occasional events devoted to the social dimension of his thoughts. A special phenomenon, however, are the “Tischner schools”, which form the so-called The Tischner family. They have strong ties, their own customs and even rituals, such as the special admission to their circle. They were created as the legacy of an outstanding priest and philosopher. They are also a tribute to him posthumously. It is in them that his thoughts are continued and his philosophy deepened. The aim of this article is to show the origins and history of the Tischner School Family.
    Źródło:
    Studia Socialia Cracoviensia; 2019, 11, 1; 109-118
    2080-6604
    Pojawia się w:
    Studia Socialia Cracoviensia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Józefa Tischnera pytanie o „przeświadczenie podstawowe” Leszka Kołakowskiego
    Autorzy:
    Jagiełło, Jarosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2195219.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    Leszek Kołakowski
    Józef Tischner
    Marxism
    Church
    human rights
    marksizm
    Kościół
    prawa człowieka
    Opis:
    W niniejszym opracowaniu koncentruję się na problematyce perspektywy, z jakiej ks. Józef Tischner patrzy na dzieło filozoficzne i życie Leszka Kołakowskiego. Wykazuję, i to jest główny cel artykułu, że ta perspektywa wyznaczona jest przez Tischnerowskie odkrycie tzw. „przeświadczenia podstawowego” w pismach Kołakowskiego. Takie przeświadczenie miało decydujące znaczenie zarówno dla jego filozoficznej apologetyki marksizmu, jak również dla jego radykalnej krytyki Kościoła i ufundowanego na marksizmie komunizmu. Stawiając pytanie o „przeświadczenie podstawowe”, Józef Tischner uzasadnia, że w filozofii Kołakowskiego od początku ogniskuje się ono wokół problematyki etycznej, w szczególności w wokół idei praw człowieka. To w niej Tischner dostrzega kluczowy wątek filozofii Leszka Kołakowskiego. W ten sposób Tischner kreśli obraz Kołakowskiego jako filozofa właściwie jednej myśli, która dojrzewa w jego twórczości na różnych poziomach, przede wszystkim zaś na poziomie rozumienia człowieka, religii i Kościoła.
    In the present research paper I focus on the issues concerned with the perspective adopted by Rev. Józef Tischner in his review of Leszek Kołakowski’s life and philosophical work. I demonstrate – which is the main purpose of the paper – that this perspective is determined by the Tischnerian discovery of the so-called “basic conviction” in Kołakowski’s writings. Such a conviction was of crucial significance for his philosophical apologetics of Marxism as well as his radical criticism of the Church, and communism founded on Marxism. As Józef Tischner poses the question about the “basic conviction,” he proves that in Kołakowski’s philosophy from the beginning it centres around ethical issues, and in particular the idea of human rights. It is in these that Tischner discerns the central theme in Leszek Kołakowski’s philosophy. In this way Tischner paints a picture of Kołakowski as a philosopher of actually one thought which matures in his work at various levels, but above all at the level of understanding of man, religion and the Church.
    Źródło:
    Logos i Ethos; 2021, 57; 9-24
    0867-8308
    Pojawia się w:
    Logos i Ethos
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Person as the source of values in communication. Based on the philosophy of person by Karol Wojtyła and Józef Tischner
    Osoba jako źródło wartości w komunikacji. Na podstawie filozofii osoby Karola Wojtyły i Józefa Tischnera
    Autorzy:
    Bednarska, Maja
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/448220.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    komunikacja
    wartości
    filozofia osoby
    Karol Wojtyła
    Józef Tischner
    communication
    values
    philosophy of person
    Opis:
    In my article I wanted to analyze the comunication from the moral point of view. My ground to think about morality is Karol Wojtyła and Józef Tischner’s thinking. I proposed the thesis that because of hard experiences of war and totalitarian system in the 20th century; because of nihilism and wrong understanding of human freedom; and because of media culture and a lack of authentic relationships between people; interpersonal communication is superficial and empty. In order to make communication creative and human, in order to restore its first meaning and lost deepness, I believe it is necessary to see the moral dimension of communication and redefine its fundamental structure from the point of view of the philosophy of the person. Thus, I asked the questions: Who communicates? What does one communicate for? What is the message? They lead to considering the act of communication in its fundamental structure.
    W ramach artykułu analizuję komunikację z moralnego punktu widzenia. Fundamentem tych analiz jest filozofia Karola Wojtyły oraz Józefa Tischnera. W swojej refeksji proponuję założenie, że dwudziestowieczne doświadczenia wojny oraz totalitarnych systemów, w konsekwencji trudności w przeżywaniu wartości czy własnej wolności, a także wpływ mediów na kulturę czy brak autentycznych relacji międzyosobowych to przyczyny sztuczności i pustki komunikacj międzyosobowej. Aby przywrócić jej ludzkie i twórcze znaczenie, a także by znaleźć jej utracony wymiar, trzeba zauważyć jej moralny fundament i ponownie zdefiniować jej struktury z puntku widzenia filozofii osoby. Dlatego w ramach swojego artykułu zadałam pytania: Kto komunikuje? Dlaczego komunikuje? Czym jest komunikat? Uważam, że pytania te poprowadzą mnie do rozważenia komunikacji w jej najbardziej podstawowych strukturach.
    Źródło:
    Studia Socialia Cracoviensia; 2015, 2(13); 115-130
    2080-6604
    Pojawia się w:
    Studia Socialia Cracoviensia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    In Defence of Utopia: Józef Tischner’s Thinking about the Social Ethos
    Autorzy:
    Wieczorek, Krzysztof T.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/29433381.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    Józef Tischner
    utopia
    social ethos
    Polish political system
    criticism of the socialist regime,
    solidarity
    Opis:
    An important trend in Tischner’s philosophical output was the observation of the phenomena that would occur in the current social life of Poles. The trend gained particular significance at the turn of the 1970s and the 1980s, when the processes that finally led to the systemic transformation began. During this period, Tischner made a successful attempt to reconstruct the Polish social ethos. It turned out that its integral element is the presence of utopian projects to rebuild the social order in the country. Tischner stated in his analyses that these utopias play a constructive role in the social life because they motivate people to engage in the political struggle for deep system reforms. The article presents the content of Tischner’s reconstruction of Polish utopias from the 1970s and the 1980s and the correlation between social ethics, ideological discussions, and political practice of the declining period of the Polish People’s Republic.
    Ważnym nurtem w dorobku filozoficznym Tischnera była obserwacja zjawisk występujących w bieżącym życiu społecznym Polaków. Nurt ten nabrał szczególnego znaczenia na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, gdy rozpoczęły się procesy, które finalnie doprowadziły do transformacji ustrojowej. W tym okresie Tischner podjął udaną próbę zrekonstruowania polskiego ethosu społecznego. Okazało się, że jego integralnym elementem jest obecność utopijnych projektów przebudowy ładu społecznego w kraju. Tischner stwierdził w swych analizach, że utopie te pełnią konstruktywną rolę w życiu społecznym, ponieważ dostarczają ludziom motywacji do zaangażowania w polityczną walkę o głębokie reformy ustrojowe. Artykuł prezentuje treść Tischnerowskiej rekonstrukcji polskich utopii z lat 70./80. oraz korelację między etyką społeczną, dyskusjami światopoglądowymi oraz praktyką polityczną schyłkowego okresu PRL.
    Źródło:
    Philosophy and Canon Law; 2022, 8, 1; 1-24
    2450-4955
    2451-2141
    Pojawia się w:
    Philosophy and Canon Law
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Paradox of Freedom in the Theodramatic Reflection of Hans Urs von Balthasar against the Background of the Thought of Henri de Lubac and Józef Tischner
    Autorzy:
    Wołowski, Lech Bolesław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2088008.pdf
    Data publikacji:
    2022-06-10
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
    Tematy:
    paradox
    finite freedom
    infinite freedom
    Han Urs von Balthasar
    Henri de Luback
    Józef Tischner
    Opis:
    The article examines the paradoxicality of the notion of freedom in the theodramatic approach of Hans Urs von Balthasar. The main subject concerns the paradox of finite and infinite freedom and their relationship described in the second volume of Theo-Drama. The thought of the Swiss theologian is compared with the reflections of Henri de Lubac and Józef Tischner. The confrontation of their approaches in the context of the chosen topic made it possible to apply a new research method. Instead of the dialectical method, typically used in this context, a method concentrated on identifying the paradox and exploring the mystery behind it has been applied. This approach has led to a deeper understanding of the key role of the dynamical nature of finite freedom and has indicated the importance of proper identification of its source. It has allowed also displaying the inalienable nature of the Christological dimension to understand correctly the concept of infinite freedom and the most important feature of its essence. Finally, it has also helped to gain an in-depth insight into the conditions regarding the possibility of a genuine, though not symmetrical, relationship between the two freedoms.
    Źródło:
    Verbum Vitae; 2022, 40, 2; 303-333
    1644-8561
    2451-280X
    Pojawia się w:
    Verbum Vitae
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Pole odpowiedzialności i dramat winy w myśli księdza Józefa Tischnera i kardynała Stefana Wyszyńskiego. O duszpasterskim rozwinięciu filozofii odpowiedzialności
    Responsibility and guilt in Józef Tischner’s and Stefan Wyszynski’s thought. The pastoral aspect of the philosophy of responsibility
    Autorzy:
    Hołda, Miłosz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2077372.pdf
    Data publikacji:
    2022-01-14
    Wydawca:
    Wydawnictwo Bernardinum
    Tematy:
    Józef Tischner
    Stefan Wyszyński
    responsibility
    agatology
    The philosophy of drama
    odpowiedzialność
    agatologia
    filozofia dramatu
    Opis:
    Artykuł ukazuje zbieżność poglądów na temat odpowiedzialności, jakie znaleźć można w filozoficznych tekstach księdza Józefa Tischnera i mających charakter duszpasterskich tekstach kardynała Stefana Wyszyńskiego. Myśl Wyszyńskiego można widzieć jako duszpasterskie dookreślenie i rozwinięcie filozoficznych poglądów Tischnera na temat odpowiedzialności. W artykule przedstawiam Tischnerowskie myślenie o „polu odpowiedzialności” i pokazuję, w jaki sposób to samo zagadnienie pojawia się w wybranych wypowiedziach kardynała Wyszyńskiego. Następnie omawiam „dramatyczny” wątek Tischnerowskiej filozofii odpowiedzialności, którego elementem centralnym jest zagadnienie winy, i na wybranych tekstach kardynała Wyszyńskiego pokazuję, w jaki sposób wątek ten jest obecny także w jego myśli. Na koniec ukazuję wartość duszpasterskiego rozwinięcia filozoficznej analizy zagadnień związanych z odpowiedzialnością.
    The paper shows the convergence of views on responsibility that can be found in the philosophical texts of Fr. Józef Tischner and the pastoral texts of Cardinal Stefan Wyszyński. Wyszyński’s thought can be seen as a pastoral clarification and development of Tischner’s philosophical views on responsibility. In the paper, I present Tischner’s thought on the ‘field of responsibility’ and show how the same issue appears in selected statements of Cardinal Wyszynski. Next, I discuss the “dramatic” theme of Tischner’s philosophy of responsibility, the central element of which is the question of guilt, and on the basis of selected texts by Cardinal Wyszyński, I show how this theme is also present in his thought. Finally, I show the value of a pastoral development of the philosophical analysis of issues related to responsibility.
    Źródło:
    Studia Pelplińskie; 2021, 55; 119-138
    0239-4456
    Pojawia się w:
    Studia Pelplińskie
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wolność a łaska. Interpretacja problemu w filozofii Józefa Tischnera
    Autorzy:
    Trombik, Kamil
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/669557.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    grace
    freedom
    Joseph Tischner
    charitology
    philosophical anthropology
    polish philosophy
    łaska
    wolność
    Józef Tischner
    charytologia
    antropologia filozoficzna
    filozofia polska
    Opis:
    The paper attempts to reconstruct Joseph Tischner (1931–2000) views about relation between grace and human freedom. The issue has been taken with reference to broad philosophical and theological context, which was important in Tischner’s thought (especially phenomenology and philosophy of dialogue). Besides, the paper pointed out to prospective problems in Tischner’s concept of grace and freedom, which can be inspiring in philosophy and theology.
    W artykule podjęto próbę rekonstrukcji poglądów Józefa Tischnera dotyczących zagadnienia relacji między łaską a wolnością człowieka. Omówiony został także filozoficzno-teologiczny kontekst, w ramach którego kształtowały się poglądy krakowskiego myśliciela. Wskazano również na najbardziej perspektywiczne wątki w Tischnerowskiej koncepcji łaski i wolności, które mogą okazać się inspirujące zarówno w obrębie dyscyplin filozoficznych, jak i teologicznych.
    Źródło:
    Analecta Cracoviensia; 2018, 50
    2391-6842
    0209-0864
    Pojawia się w:
    Analecta Cracoviensia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Mariological Interpretation of the Eight Beatitudes (Matt 5:3–10)
    Autorzy:
    Wołowski, Lech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2037242.pdf
    Data publikacji:
    2021-03-29
    Wydawca:
    Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
    Tematy:
    eight beatitudes
    Mariology
    pilgrimage
    Benedict XVI (Joseph Ratzinger)
    Hans Urs von Balthasar
    Józef Tischner
    Opis:
    The article examines the question of the Mariological interpretation of the eight beatitudes contained in Matt 5:3–10. Christian theologians of all ages, from Clement of Alexandria to the authors of contemporary biblical commentaries, have proposed various interpretations of this biblical text. Among the multitude of interpretations developed throughout history, the Mariological aspect appears quite rarely. Yet, as Pope Benedict XVI observes, the very biblical Marian title “Blessed” should direct the theological thought to the Mariological aspects of this issue. In modern times, a very deep reflection on the subject was conducted by two great theologians of the XX century, J. Ratzinger (Benedict XVI) and H.U. von Balthasar. On the Polish ground, the task was partly undertaken by J. Tischner, who elaborated the theme of eight beatitudes in the key of the Marian pilgrimage of the nation. The present work is meant to deepen the Mariological-biblical analysis of the eight beatitudes and revive the discussion regarding this subject in the perspective proposed by Benedict XVI, to understand the beatitudes as a program of life for a modern Christian.
    Źródło:
    Collectanea Theologica; 2020, 90, 5; 637-679
    0137-6985
    2720-1481
    Pojawia się w:
    Collectanea Theologica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Stefan Wyszyński i Józef Tischner – ukryty dialog o najważniejszych polskich sprawach
    Stefan Wyszyński and Józef Tischner – a hidden dialogue about the most important polish matters
    Autorzy:
    Wieczorek, Krzysztof
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2077541.pdf
    Data publikacji:
    2022-01-14
    Wydawca:
    Wydawnictwo Bernardinum
    Tematy:
    Stefan Wyszyński
    Józef Tischner
    dialog
    patriotyzm
    wierność
    etyka chrześcijańska
    dialogue
    patriotism
    faithfulness
    Christina ethics
    Opis:
    Stefan Wyszyński i Józef Tischner to dwaj wybitni przedstawiciele polskiej myśli katolickiej dwudziestego wieku. Działali na różnych polach. Wyszyński jako Prymas Polski niósł ciężar odpowiedzialności za losy całego polskiego Kościoła w wyjątkowo trudnych dla niego czasach programowej ateizacji i dominacji antykościelnej propagandy, dlatego rozwijał w sobie cnoty męża stanu i myślał w kategoriach ogólnonarodowej strategii ewangelizacyjnej. Tischner działał przede wszystkim w dwóch obszarach: jako filozof i jako duszpasterz, a jego kompetencje i zainteresowania dotyczyły filozofii, która „rodzi się z bólu”, chce ten ból wyrażać i próbuje mu zaradzać. Swój głęboki i oryginalny zmysł filozoficzny wykorzystywał w codziennej pracy duszpasterskiej, co przynosiło imponujące efekty. Pomimo owej różnicy zakresu i stylu działania, obaj wywarli ogromny wpływ na duchowy i intelektualny kształt polskiego katolicyzmu. Choć nigdy nie spotkali się osobiście i nie mieli okazji współpracować ze sobą, można stwierdzić, że ich praca wychowawcza i intelektualna wytworzyła swego rodzaju „ukryty dialog” w polskiej przestrzeni publicznej. Najważniejsze płaszczyzny i owoce owego dialogu przedstawia niniejszy artykuł.
    Stefan Wyszyński and Józef Tischner are two outstanding representatives of the Polish Catholic thought in the twentieth century. They were active in various fields. As the Primate of Poland, Wyszyński carried the burden of responsibility for the fate of the entire Polish Church in exceptionally difficult times of programmatic process of atheization and domination of anti-church propaganda, which is why he developed the virtues of a statesman and thought in terms of a national evangelization strategy. Tischner worked primarily in two areas: as a philosopher and as a priest, and his expertise and interests were related to philosophy, which is „born of pain”, wants to express that pain and tries to remedy it. He applied his deep and original philosophical sense to his daily pastoral work, with impressive results. Despite this difference in scope and style, they both exerted an enormous influence on the spiritual and intellectual shape of Polish Catholicism. Although they never met in person or had the opportunity to work together, it can be said that their educational and intellectual work created a kind of „hidden dialogue” in the Polish public space. The most important aspects and fruits of that dialogue are presented in this article.
    Źródło:
    Studia Pelplińskie; 2021, 55; 331-354
    0239-4456
    Pojawia się w:
    Studia Pelplińskie
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Próba interpretacji fenomenu wojny w świetle wybranych koncepcji filozoficznych Józefa Tischnera
    An Attempt to Interpret the Phenomenon of War in the Light of Selected Philosophical Concepts of Józef Tischner
    Autorzy:
    Pala, Amadeusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28762696.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    wojna
    Józef Tischner
    filozofia dramatu
    zło
    dialog
    war
    the philosophy of drama
    evil
    dialogue
    Opis:
    Celem artykułu jest podjęcie próby interpretacji fenomenu wojny, wykorzystując wybrane koncepcje filozoficzne Józefa Tischnera. Interpretacja prowadzi do wniosków, że: (1) źródłowym casus belli jest odmowa drugiemu prawa do istnienia, (2) zło wojny polega na zaburzeniu relacji dialogicznej i w konsekwencji na emanacji zła na ziemię jako scenę dramatu, (3) zakończenie działań wojennych na scenie dramatu nie gwarantuje trwałego pokoju – potrzeba jeszcze odbudować relację dialogiczną. 
    The aim of this article is to try to interpret the phenomenon of war using selected philosophical concepts of Józef Tischner. The interpretation leads to the conclusion that: (1) the source of the casus belli is the denial of the other’s right to exist, (2) the evil of war consists in disturbing the dialogical relationship and, consequently, in the emanation of this evil into the world as a drama stage, (3) the end of warfare on the drama stage it does not guarantee lasting peace – the dialogical relationship still needs to be rebuilt. 
    Źródło:
    Logos i Ethos; 2022, 60, 2; 221-236
    0867-8308
    Pojawia się w:
    Logos i Ethos
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Polska wolność odzyskana - Czytając ks. Józefa Tischnera
    Regained Polish Freedom - Reading fr. Jozef Tischner
    Autorzy:
    Perzyński, Andrzej P.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/502277.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Wyższe Seminarium Duchowne w Łodzi
    Tematy:
    wolność
    społeczeństwo
    Kościół
    demokracja
    filozofia
    historia nowożytna
    ks. Tischner
    freedom
    society
    Church
    democracy
    philosophy
    modern history
    fr. Jozef Tischner
    Opis:
    When we talk about the views of fr. Jozef Tischner (1935–2000) on the importance of freedom in public life, we must remember that our modern hinking about freedom is stigmatized by repulsion for different views, marked by a group ostracism, disappointments, escapes from freedom. People are disappointed and discouraged, do not engage in public affairs, do not participate in public debates and elections. Where does it come from? To a large extent from our past. Poles were involved in uprisings and burdened with the legacy of noble individualism, traditional rebellions and fighting for freedom; while others were building civil society based on the acceptance of freedom of every human being and on the respect for law, we were forced to break the imposed law and fight for freedom in order to preserve our national identity. And in this struggle for freedom we managed to maintain solidarity. It is more difficult to live out this solidarity in every-day life and to build a common home of democratic free state governed by the rule of the law. We have problems with managing areas of freedom in the public life; we do not know how to be wisely and creatively free in every-day life.
    Źródło:
    Łódzkie Studia Teologiczne; 2014, 23, 4; 93-102
    1231-1634
    Pojawia się w:
    Łódzkie Studia Teologiczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Tischnera z Kołakowskim spór o łaskę i wolność
    Autorzy:
    Hołda, Miłosz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2195222.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    Józef Tischner
    Leszek Kołakowski
    grace
    freedom
    Augustinianism
    Pelagianism
    semi-Pelagianism
    łaska
    wolność
    augustynizm
    pelagianizm
    semipelagianizm
    Opis:
    Niniejszy tekst traktuje o jednej z odsłon zapoczątkowanego przez Pelagiusza i św. Augustyna sporu o łaskę i wolność. Bohaterami tej odsłony sporu są Leszek Kołakowski i Józef Tischner. Kołakowski, rekonstruując XVII-wieczne dyskusje między jansenistami i molinistami, stawiał pytanie o znaczenie tego sporu dla współczesności. Tischner, krytykując poglądy Kołakowskiego, proponował własne, idące śladem myśli św. Augustyna, rozwiązanie problemu łaski i wolności. W niniejszym tekście umieszczam spór Tischnera z Kołakowskim na tle starszych odsłon sporu i omawiam poglądy obu myślicieli. Podejmuję także próbę rozstrzygnięcia tego sporu oraz wskazuję jego znaczenie dla filozofii wychowania i filozofii polityki.
    The present text addresses one of the stages of the controversy over grace and freedom originated by Pelagius and Saint Augustine. The protagonists of this stage are Leszek Kołakowski and Józef Tischner. As he was reconstructing the 17th-century debates between Jansenists and Molinists, Kołakowski posed a question about the relevance in: of this controversy for the contemporary times. Tischner, as he was critical of Kołakowski’s views, put forward his own solution to the problem of grace and freedom, which was in line with the thought of Saint Augustine. In the present text I place Tischner’s dispute with Kołakowski against the backdrop of earlier stages of the controversy, and I discuss the views held by both the thinkers. I also attempt to resolve this dispute and point to its significance for the philosophy of education and the philosophy of politics.
    Źródło:
    Logos i Ethos; 2021, 57; 107-137
    0867-8308
    Pojawia się w:
    Logos i Ethos
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wychowanie ku dobru – w perspektywie Tischnerowskiej koncepcji człowieka agatologicznego
    Education towards the goodness – in Tischner’s view of the agathological human
    Autorzy:
    Adamczyk, Dariusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/469770.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
    Tematy:
    wychowanie ku dobru
    nauczyciel
    koncepcja człowieka agatologicznego
    Józef Tischner
    Education towards the goodness
    tutor
    view of agathological human
    Joseph Tischner
    Opis:
    Artykuł dotyczy zagadnienia wychowania w perspektywie agatologicznej. Podstawę takiego wychowania stanowi filozoficzna refleksja nad człowiekiem jako bytem, którego celem jest integralny rozwój ku pełni człowieczeństwa. Taką refleksję podejmuje Józef Tischner. Jego koncepcja człowieka agatologicznego koncentruje się na realizacji i konkretyzacji „ja” aksjologicznego, wynika bowiem ze stosunku człowieka do wartości. W takiej perspektywie w procesie wychowania istotne jest dialogiczne spotkanie wychowanka z wychowawcą, które stanowi szansę na przeżycie wartości i podążanie w kierunku dobra. Ze strony wychowawcy zakłada to konieczność świadczenia o dobru oraz inspirowanie wychowanka do poszukiwania twórczych dróg jego realizacji w życiu.
    The article concerns issues of education in agathological prospect. Base of this education determines philosophical reflection on a human as a being, which aim is entire development towards the fullness of humanity. This reflection is taken by Joseph Tischner. His concept of agathological human is concentrating on realisation and concentration of axiological „I”, as a result of relations human to quality. Dialogical meeting between pupil and tutor is significant in this prospect in the process of education, which determines chance on experiencing value and moving towards the goodness. Main tutor responsibilities are necessity of evidencing about goodness and inspiring the pupil to searching creative ways in his life.
    Źródło:
    Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie; 2015, 22; 211-228
    1230-0780
    2719-4337
    Pojawia się w:
    Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kwestia zła w poglądach Józefa Tischnera i Leszka Kołakowskiego
    The issue of evil in the views of Józef Tischner and Leszek Kołakowski
    Autorzy:
    Ostrowska, Urszula
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/40434409.pdf
    Data publikacji:
    2024-06-05
    Wydawca:
    Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim
    Tematy:
    zło
    hermeneutyka
    fenomenologia
    podejście dialogiczne
    poglądy
    Józef Tischner
    Leszek Kołakowski
    evil
    hermeneutics
    phenomenology
    dialogical approach
    views
    Opis:
    At the dawn of time, extremely complex issues of alleviating users of humanity in various forms, as well as being situated and accessible in contexts, but independent of network access, require statutory responses constantly anew in an intensely evolving reality. Interesting in this respect are hermeneutic-phenomenological and dialogical confirmatory measures, taking into account the focusing of attention in established investigations in this field on the experience of evil by people and persons who are its perpetrators, in convention, understanding and interpreting the limitations and experience of a person’s place in world. In the opinion of Józef Tischner and Leszek Kołakowski, the problem of evil is one of the main trends in reflection and a problem for all the issues raised in their treatment of problem areas in their lives and works.
    Od zarania dziejów niezwykle złożona problematyka zła towarzyszy ludzkości w zróżnicowanej postaci, a także bywa sytuowana i rozważana w rozmaitych kontekstach, ale niezmiennie pozostaje kwestią otwartą, wymagającą ustawicznych odpowiedzi, ciągle na nowo w intensywnie ewoluującej rzeczywistości. Interesujące w tej mierze okazuje się podejście hermeneutyczno-fenomenologiczne oraz dialogiczne z racji koncentrowania uwagi w podejmowanych dociekaniach z tego zakresu na doświadczaniu przez ludzi zła oraz osób będących jego sprawcą, w konwencjach rozumiejących oraz interpretujących rolę i jakość miejsca zajmowanego przez człowieka w świecie. W poglądach Józefa Tischnera i Leszka Kołakowskiego problem zła stanowił jeden z głównych nurtów refleksji oraz odniesienia do niemal wszystkich podejmowanych kwestii sytuujących się w uprawianych przez nich w życiu i twórczości polach problemowych.
    Źródło:
    Język. Religia. Tożsamość; 2024, 1 (29); 277-295
    2083-8964
    2544-1701
    Pojawia się w:
    Język. Religia. Tożsamość
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Prolegomena do filozofii gór Józefa Tischnera
    Prolegomena to Józef Tischner’s philosophy of mountains
    Autorzy:
    Sierotowicz, Tadeusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28762659.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    filozofia gór
    filozofia Józefa Tischnera
    wolność
    piękno
    philosophy of mountains
    philosophy of Józef Tischner
    freedom
    beauty
    Opis:
    Tekst jest próbą odpowiedzi na pytanie o możliwość sformułowania Józefa Tischnera filozofii gór. Podstawą refleksji jest niewielka „próbka” tekstów Tischnera, których analiza pozwala na wskazanie drogi prowadzącej do sformułowania tej filozofii.
    The text is an attempt to answer the question about the possibility of formulating Józef Tischner’s philosophy of mountains. The reflection is based on a “sample” of Tischner’s texts; their analysis permits to indicate the way in which such philosophy can be formulated.
    Źródło:
    Logos i Ethos; 2022, 59, 1; 177-192
    0867-8308
    Pojawia się w:
    Logos i Ethos
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Concept of Subjectivity in the Light of Józef Tischner’s Thought
    Autorzy:
    Wielecki, Krzysztof
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/29433389.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
    Tematy:
    Józef Tischner
    person
    subjectivity
    agency
    the agathological horizon
    the drama of subjectivity
    the metaphor of the face
    Opis:
    Reverend Józef Tischner was undoubtedly one of the most outstanding Polish philosophers of the second half of the twentieth century. What we owe to this student of Roman Ingarden is the flourishing of phenomenology and the philosophy of dialog not only in our domestic philosophical, but also sociological, psychological, and anthropological thought. His philosophy of drama is an original and very important current, which is enriched not only by the “Queen of the Sciences” but also offers great support to the related sciences, particularly sociological sciences. Within them, subjectivity is an extremely important subject of contemplation. This article is a sketch of the analysis of the benefits that a sociologist, researcher of subjectivity, can derive from reading Józef Tischner’s works.
    Źródło:
    Philosophy and Canon Law; 2022, 8, 1; 1-16
    2450-4955
    2451-2141
    Pojawia się w:
    Philosophy and Canon Law
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Nurt fenomenologiczno-egzystencjalny w polskiej współczesnej filozofii Boga
    Phenomenological-Existential Trend in Polish Contemporary Philosophy of God
    Autorzy:
    Kowalczyk, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/613721.pdf
    Data publikacji:
    2008
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
    Tematy:
    filozofia Boga
    fenomenologia
    egzystencjalizm
    Polska
    Marian Jaworski
    Józef Tischner
    Karol Tarnowski
    Philosophy of God
    Phenomenology
    Existentialism
    Polska
    Opis:
    The main followers of phenomenological-existential trend in the field of philosophy of God in Poland are: Marian Jaworski, Józef Tischner and Karol Tarnowski. Jaworski united thomistic arguments for existence of God with augustian philosophy of subject and personal-axiological experience. Tischner completely rejected thomism and his philosophy of God based on anthropology and personal values. Tarnowski also was critical toward ontological-cosmological arguments for existence of God. He is fallower of G. Marcel and therefore accepted religious faith as basis of theism.
    Źródło:
    Vox Patrum; 2008, 52, 1; 505-511
    0860-9411
    2719-3586
    Pojawia się w:
    Vox Patrum
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Byt maksymalny
    The maximal being
    Autorzy:
    Olszewski, Adam
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/30149482.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    Bóg
    dowód ontologiczny
    św. Anzelm
    Józef Tischner
    element największy
    God
    ontological proof
    St Anselm
    the greatest element
    Opis:
    Zadaniem artykułu jest pobudzenie teologów i filozofów do badań nad pewnymi aspektami dowodu ontologicznego (OA). Po przyjęciu ustaleń terminologicznych i prezentacji ogólnych uwag dotyczących argumentu ontologicznego cytuję argument św. Anzelma z Proslogionu II w łacińskiej wersji oryginalnej oraz przekładzie polskim. Następnie, co jest „sercem” pracy, próbuję szkicowo zrekonstruować Tischnerowską wersję tego argumentu św. Anzelma i poddaję ją wstępnej krytycznej analizie. W dalszej kolejności podaję dwa ogólne rozumienia dowodu na istnienie Boga. Ostatnia sekcja pracy poświęcona jest interesującym, a nawet intrygującym spostrzeżeniom na temat pojęcia tytułowego – bytu maksymalnego.
    The purpose of this article is to stimulate theologians and philosophers to study certain aspects of the ontological argument (OA). After adopting terminological arrangements, and presenting general remarks on the ontological argument, I quote St Anselm's argument from Proslogion II in the original Latin version and the Polish translation. Then, which is the heart of the paper, I attempt to sketchily reconstruct Tischner’s version of this argument of St Anselm and subject it to a preliminary critical analysis. I then give two quite general understandings of the proof for the existence of God in general. The final section of the paper is devoted to interesting and even intriguing insights into the notion of the titular concept – the maximal being.
    Źródło:
    Analecta Cracoviensia; 2023, 55; 67-84
    2391-6842
    0209-0864
    Pojawia się w:
    Analecta Cracoviensia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Filozofia dramatu jako filozoficzna tradycja badawcza
    Philosophy of drama as a philosophical research tradition
    Autorzy:
    Sierotowicz, Tadeusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/690938.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Copernicus Center Press
    Tematy:
    methodology of scientific research traditions
    philosophical research traditions
    philosophy of drama
    philosophy of science
    mental experiment
    Józef Tischner
    Opis:
    This paper presents an attempt to describe Józef Tischner’s philosophy of drama from the point of view of Larry Laudan’s philosophy of science. That is achieved with the help of the concept of Philosophical Research Traditions developed in the paper. A~certain conceptual problem of Tischner’s philosophy, and some future research topics are also presented.
    Źródło:
    Zagadnienia Filozoficzne w Nauce; 2018, 64; 59-92
    0867-8286
    2451-0602
    Pojawia się w:
    Zagadnienia Filozoficzne w Nauce
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    truktury uczestnictwa w filozofii dramatu Józefa Tischnera
    Autorzy:
    Kołoczek, Łukasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/426605.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    Józef Tischner
    drama
    philosophy of drama
    participation
    structures of participations
    evil
    dramat
    filozofia dramatu
    uczestnictwo
    struktury uczestnictwa
    zło
    Opis:
    The article is an analysis of how the concept of participation functions in the philosophy of drama by Józef Tischner. I begin by saying that this is the basic concept of this philosophy. Tischner gives two basic meanings of the drama using the concept of participation and then uses this concept very often. In my analysis, I observe how Tischner uses this concept, I investigate who participates and in what they participate, and I also reconstruct the structure of this participation. As a result it is revealed that the specific understanding of this concept is related to other basic concepts of this philosophy, e.g. to reciprocity or horizon. It also reveals – which is quite a surprise – an egological component of the philosophy of drama.
    Artykuł jest analizą sposobu, w jaki funkcjonuje w filozofii dramatu Józefa Tischnera pojęcie uczestnictwa. Wychodzę od stwierdzenia, że jest to podstawowe pojęcie tej filozofii. Za jego pomocą Tischner podaje dwa podstawowe znaczenia dramatu, a następnie bardzo często używa tego pojęcia. W mojej analizie obserwuję, w jaki sposób Tischner je stosuje, badam, kto uczestniczy i w czym, a także odtwarzam struktury tego uczestnictwa. W efekcie ujawnia się, że specyficzne rozumienie „uczestnictwa” powiązane jest z innymi podstawowymi pojęciami tej filozofii, np. ze wzajemnością czy horyzontem. Ujawnia się także – co jest sporym zaskoczeniem – egologiczny komponent filozofii dramatu.
    Źródło:
    Logos i Ethos; 2018, 48, 2
    0867-8308
    Pojawia się w:
    Logos i Ethos
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Obraz komunikowania prawdy w relacji lekarz–pacjent na podstawie serialu Szpital
    Autorzy:
    Bednarska, Maja
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2211418.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    doctor
    patient
    communicating the truth
    axiology of communication
    Józef Tischner
    philosophy
    lekarz
    pacjent
    komunikowanie prawdy
    aksjologia komunikowania
    filozofia
    Opis:
    Obraz komunikowania prawdy w relacji lekarz–pacjent na podstawie serialu Szpital. Autorka zakłada w artykule, że często jedyną możliwą formą komunikacji pacjenta z lekarzem jest płaszczyzna aksjologii komunikacyjnej. Tą metaprzestrzeń w komunikacji międzyludzkiej trafnie ukazuje serial telewizyjny Szpital. Dlatego pokazuje filozofię dramatu Józefa Tischnera jako ontyczną podstawę aktu komunikacyjnego między lekarzem i pacjentem, która rozjaśni rzeczywistość wartości w przestrzeni międzyludzkiej. Tekst składa się z pięciu części. Autorka uzasadnia ten podział różnorodnością obszarów badawczych artykułu. W ramach pierwszego obszaru badawczego stara się przedstawić akt komunikacyjny w świetle ontologii jako byt, który można opisać w jego złożoności. Druga część artykułu jest przedstawieniem filozofii dramatu Józefa Tischnera. W trzeciej części tekstu autorka zastanawia się nad pragmatyką komunikacyjną lekarza z pacjentem z punktu widzenia aksjologii komunikowania. Czwarta część z kolei stanowi syntezę poprzednich trzech, w której dokonuje próby ukazania komunikowania lekarza z pacjentem z perspektywy aksjologicznej. W obrębie ostatniego – piątego obszaru badawczego autorka podejmuje próbę zaktualizowania przedstawionej teorii w praktyce medialnej.
    The image of communicating the truth in the doctor–patient relationship based on the series Hospital. The author assumes in the article that the level of communication axiology is often the only possible form of communication between the patient and the doctor. This meta-space in interpersonal communication is aptly portrayed by the TV series Hospital. Therefore, it shows the philosophy of Józef Tischner’s drama as the ontological basis of the act of communication between the doctor and the patient, which will illuminate the reality of values in the interpersonal space. The text consisted of five parts. The author emphasizes this division due to the variety of research areas of the article. As part of the first research area, he tries to present the communication act in the light of ontology as an entity that can be described in its complexity. The second part of the article will present the philosophy of Józef Tischner’s drama. In the third area of the text, he examines the physician-patient communication pragmatics from the point of view of the axiology of communication. The fourth part, in turn, will be a synthesis of the previous three, in which it attempts to show the communication between the doctor and the patient from an axiological perspective. Within the last – fifth research area, he attempts to update the presented theory in media practice.
    Źródło:
    Studia Socialia Cracoviensia; 2019, 11, 1; 49-60
    2080-6604
    Pojawia się w:
    Studia Socialia Cracoviensia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dramaturgia artykułu 17. kodeksu etyki lekarskiej. Ujęcie sytuacji niepomyślnych rokowań z wykorzystaniem aksjologii Józefa Tischnera
    The Dramaturgy of Article 17 of the Code of Medical Ethics. An Axiological approach
    Autorzy:
    Jaranowski, Marcin
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28762681.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    axiology
    Code of Medical Ethics
    ethos
    Józef Tischner
    philosophy of drama
    aksjologia
    kodeks etyki lekarskiej
    etos
    filozofia dramatu
    Opis:
    Tekst prezentuje interpretację aksjologicznego tła artykułu 17. kodeksu etyki lekarskiej, w której wykorzystane są przede wszystkim elementy filozofii wartości Józefa Tischnera. Autor posługuje się pojęciami aksjologii, by opisać szczególną dynamikę deontologii zawartej w artykule dotyczącym sytuacji informowania pacjenta o niepomyślnych rokowaniach co do jego stanu zdrowia. Zamiast opisów powszednich sytuacji tego typu, czytelnik otrzymuje inspirowaną przede wszystkim filozofią Tischnera rekonstrukcję układu wartości i roszczeń, w którym znajduje się lekarz.
    The text presents an interpretation of the axiological background of Article 17 of the Polish Code of Medical Ethics. The interpretation uses elements of Józef Tischner’s philosophy of values. The author employs the concepts of axiology to describe the special dynamics of deontology contained in Article 17, which refers to the situation of informing the patient about an unfavorable prognosis regarding his health. Instead of descriptions of everyday situations of this type, the reader receives a reconstruction of the system of values and demands in which the doctor resides, inspired by Tischner’s philosophy.
    Źródło:
    Logos i Ethos; 2022, 59, 1; 193-212
    0867-8308
    Pojawia się w:
    Logos i Ethos
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Krakowska szkoła antropologiczna w kręgu fenomenologii. Zarys wybranych koncepcji
    Krakow school of anthropology in the circle of phenomenology. Outline of selected concepts
    Autorzy:
    Maziarka, Tomasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28761804.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    krakowska szkoła antropologiczna
    antropologia
    fenomenologia
    Roman Ingarden
    Karol Wojtyła
    Władysław Stróżewski
    Józef Tischner
    Krakow school of anthropology
    anthropology
    phenomenology
    Opis:
    Fenomenologia była i jest ważnym nurtem w historii filozofii. Chociaż nie jest tworem jednolitym, lecz zróżnicowanym i bogatym, istnieje coś, co łączy fenomenologów: jest to pragnienie, by powrócić do samych rzeczy i opisywać je tak, jak one jawią się naszej świadomości. Jedną z rzeczy jawiącą się naszej świadomości jest człowiek. W polskim środowisku filozoficznym odnajdujemy licznych filozofów zajmujących się naturą i kondycją człowieka. Niektórzy pochodzą ze środowiska krakowskiego, a ich szeroka i bogata twórczość pozwala mówić o istnieniu krakowskiej szkoły antropologicznej. Niniejszy artykuł prezentuje filozoficzną sylwetkę kilku zaliczanych do tej szkoły fenomenologów. Należą do nich: Roman Ingarden, Karol Wojtyła, Władysław Stróżewski i Józef Tischner.
    Pheneomenology there was and there is an important trend in the history of philosophy. Although it is not homogeneous creation, but a varied and rich one, there is something that connects phenomenologists: it is the disare to return to things, to their essence and relationships between them. One of the thing that must be investigated is undoubtedly the human being. In the Polish philosophical milieu we can find numerous philosophers who deal with the nature and condition of man. Some of them come from the Krakow community, and their wide and rich work allows us to speak of the existence of the Krakow school of anthropology. In this article, I would like to present the philosophical thought about the nature of man by several phenomenologists from this school. They include: Roman Ingarden, Karol Wojtyła, Władysław Stróżewski and Józef Tischner. The most outstanding of them is undoubtedly Roman Ingarden, who influenced the way of thinking of other philosophers.
    Źródło:
    Tarnowskie Studia Teologiczne; 2022, 41, 1; 69-88
    2391-6826
    0239-4472
    Pojawia się w:
    Tarnowskie Studia Teologiczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Theology of science: Its collocation and critical role for understanding of limits of theological and scientific investigations
    Autorzy:
    Sierotowicz, Tadeusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31804096.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Copernicus Center Press
    Tematy:
    theology of science
    third domain of the truths
    research tradition
    Michał Heller
    Hans Urs von Balthasar
    Józef Tischner
    Larry Laudan
    Opis:
    The paper presents a brief outline of Michał Heller’s programme of theology of science, with specific attention to its collocation and critical role with respect to both theology and science. The former consideration is based on a third domain of truths (Hans Urs von Balthasar), while the latter is inspired by Józef Tischner’s presentation of religious thinking. Theology of science as such will be described with reference to Larry Laudan’s approach, considered here as a very useful and pragmatic tool for the description of basic concepts of this theology.
    Źródło:
    Zagadnienia Filozoficzne w Nauce; 2023, 75; 211-231
    0867-8286
    2451-0602
    Pojawia się w:
    Zagadnienia Filozoficzne w Nauce
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Znaczenie filozofii w konstruowaniu koncepcji edukacji religijnej. Współczesne odczytania sporu ks. Józefa Tischnera z przedstawicielami polskiego tomizmu (lata 1977-1978)
    The Importance of Philosophy in Constructing the Concept of Religious Education. Contemporary Interpretations of Józef Tischner’s Dispute with Representatives of Polish Thomism (1977-1978)
    Autorzy:
    Dąbrowski, Szymon
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2147662.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-13
    Wydawca:
    Akademia Pomorska w Słupsku
    Tematy:
    Józef Tischner
    tomizm
    neotomizm
    filozofia chrześcijańska
    filozofia
    teologia
    krytyczna pedagogika religii
    Thomism
    neo-Tomism
    Christian philosophy
    philosophy
    critical pedagogy of religion
    Opis:
    The text presents a fragment of a philosophical and religious dispute that took place between Józef Tischner and the representatives of the Polish Thomistic school (1977-1978). The analy-sis below focuses on the last phase of the polemic, in which the adversaries made an analysis of their own epistemological and anthropological assumptions. Showing the structure and the issues in this dispute may lead to the specific context of understanding Christian philosophy, as well as contemporary discussions on the shape and structure of religious education. One of the central questions, which has hitherto not lost its relevance, is the one of the relationship that ex-ists between philosophy and religious thought (especially religious education). The following analysis is to provide the reader with a spectrum of possible answers to this question.
    Źródło:
    Ars inter Culturas; 2020, 9; 273-292
    2083-1226
    Pojawia się w:
    Ars inter Culturas
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Worth of Words: The Ethical Significance of Dialogue Structured as Asking–Responding in Józef Tischner’s Philosophy
    Wartość słowa. Etyczne znaczenie dialogu ustrukturyzowanego relacją pytanie–odpowiedź w filozofii Józefa Tischnera
    Autorzy:
    Dziurosz-Serafinowicz, Dominika
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2131185.pdf
    Data publikacji:
    2022-09-26
    Wydawca:
    Akademia Ignatianum w Krakowie
    Tematy:
    philosophy of dialogue
    Józef Tischner
    personalism
    ethics of word
    ethical dimension of dialogue
    filozofia dialogu
    personalizm
    etyka słowa
    etyczny wymiar dialogu
    Opis:
    The importance of words has been emphasized by many ethicians and philosophers. Within interpersonal relationships, a significant dimension of the analysis of the word is its value. Ethics is dependent on the value of words, since without honest words we cannot have a real dialogue or then build a trustworthy community. In this paper, the author tries to show that within such a philosophical framework, the most fundamental element is a question–answer relationship, which is a basic structure for a dialogue. Asking is given special consideration by the Polish philosopher and priest Józef Tischner, who sees a question as a kind of request in the world of poverty which demands an ethical response. In this article, the author also presents Tischner’s original philosophy of drama—especially in respect to his view on a dialogic relationship between people—and then relationships within various groups, from large societies and nations to small communities. The ethical, axiological, anthropological, and even agathological and ontological significance of dialogue as asking–responding are also presented as a basis for a deeper communication.
    Rolę słowa podkreśla wielu etyków i filozofów. Istotnym wymiarem analizy słowa wykorzystywanego w relacjach międzyludzkich jest jego wartość. Od wartości słów zależy etyka, ponieważ bez szczerych słów nie można prowadzić prawdziwego dialogu, a także budować społeczności opartej na zaufaniu. W niniejszym artykule autorka stara się ukazać, że w takich ramach filozoficznych główną rolę odgrywa relacja pytanie–odpowiedź, która jest podstawową strukturą dialogu. Szczególną uwagę zadawaniu pytania poświęcił polski filozof i ksiądz Józef Tischner, który w pytaniu widział rodzaj prośby w świecie duchowego ubóstwa, która wymaga etycznej odpowiedzi. Autorka przedstawia w artykule również jego oryginalną filozofię dramatu, zwłaszcza w odniesieniu do wyrażanego przez niego poglądu na dialogiczną relację między osobami, a następnie relacje wewnątrz różnych grup – od wielkich społeczeństw i narodów po małe wspólnoty. W artykule ukazano także etyczne, aksjologiczne i antropologiczne znaczenie dialogu, a nawet jego agatologiczny i ontologiczny charakter, który jest ustrukturyzowany relacją pytanie–odpowiedź, stanowiącą podstawę pogłębionej komunikacji.
    Źródło:
    Studia Paedagogica Ignatiana; 2022, 25, 3; 127-144
    2450-5358
    2450-5366
    Pojawia się w:
    Studia Paedagogica Ignatiana
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Alfred North Whitehead. Filozoficzna wiara uczonego i jej wpływ na współczesną teologię i religię
    Autorzy:
    Gutowski, Piotr
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2131101.pdf
    Data publikacji:
    2022-01-04
    Wydawca:
    Polskie Towarzystwo Religioznawcze
    Tematy:
    Alfred North Whitehead
    process theism
    classical theism
    open theism
    God’s immutability
    God’s impassibility
    God of philosophers
    God of religion
    Józef Tischner
    Józef Życiński
    Socinians
    Opis:
    The subject of the article Alfred North Whitehead. The Philosophical Faith of a Scientist and Its Influence on Contemporary Theology and Religion is Whitehead’s concept of God, which constitutes the completion of his metaphysical system. The system provides a comprehensive vision of reality taking into account the modern state of science, and proposing a speculative solution to such persistent philosophical problems as the relationship between mind and body, God and evil, or freedom and determinism and indeterminism. Section 1 presents a brief biography of Whitehead highlighting his adolescent dissatisfaction with Anglicanism and moving closer to Catholicism, followed by a phase of secularism and agnosticism, and a later mature philosophical conception of God and religion. Section 2 presents the basic doctrines of Whitehead's metaphysics, and section 3 shows how process theism differs from classical, especially Thomistic theism. The dispute about the divine immutability and impassibility, questioned by Whitehead and his main intellectual successor Charles Hartshorne, is emphasized. Whitehead’s concept of God inspired many contemporary theologians and became an important competitor of classical theism. Process theism has not gained wider acceptance, despite the fact that it is more consistent with the scientific view of the world and better expresses certain aspects of popular Christian religiosity. This was mainly due to the rejection by process philosophers and theologians of traditional eschatology, and especially of the idea of subjective immortality. However, the process concept of God contributed, among others, to the emergence of open theism, which also had independent ancient sources, and to the adjustments made by many philosophers within classical theism. In Poland, Whitehead's metaphysics and philosophy of God influenced, among others, the work of Archbishop Józef Życiński. It is also worth mentioning that the Polish Socinians are regarded as precursors of process theism.
    Źródło:
    Przegląd Religioznawczy; 2021, 4/282; 21-38
    1230-4379
    Pojawia się w:
    Przegląd Religioznawczy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Mariologiczna interpretacja ośmiu błogosławieństw (Mt 5,3-10)
    Mariological Interpretation of the Eight Beatitudes (Mt 5:3-10)
    Autorzy:
    Wołowski, Lech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2031609.pdf
    Data publikacji:
    2020-10-06
    Wydawca:
    Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
    Tematy:
    osiem błogosławieństw
    mariologia
    pielgrzymka
    Benedykt XVI (Josef Ratzinger)
    Hans Urs von Balthasar
    Józef Tischner
    eight beatitudes
    Mariology
    pilgrimage
    Benedict XVI (Josef Ratzinger)
    Opis:
    Artykuł podejmuje kwestię mariologicznej interpretacji ośmiu błogosławieństw zawartych w Mt 5,3-10. Różnorodnych interpretacji tego biblijnego tekstu podejmowali się teolodzy chrześcijańscy wszystkich epok od Klemensa Aleksandryjskiego po autorów współczesnych komentarzy biblijnych. Wobec mnogości rozpatrywanych na przestrzeni dziejów interpretacji aspekt mariologiczny pojawia się dość rzadko. Tymczasem, jak zauważa papież Benedykt XVI, już sam biblijny tytuł maryjny „Błogosławiona” powinien wyraźnie nakierowywać myśl teologiczną na mariologiczne aspekty tego zagadnienia. W czasach współczesnych bardzo głęboką refleksję w tym zakresie prowadzili dwaj wielcy teologowie XX w., J. Ratzinger (Benedykt XVI) i H.U. von Balthasar. Na gruncie polskim zadanie to częściowo podjął J. Tischner, opracowując temat ośmiu błogosławieństw w kluczu maryjnej pielgrzymki narodu. Niniejsza praca pragnie pogłębić mariologiczno-biblijną analizę ośmiu błogosławieństw i ożywić dyskusję dotyczącą tej tematyki w zaproponowanym przez Benedykta XVI kluczu rozumienia błogosławieństw jako programu życia współczesnego chrześcijanina.
    The article examines the question of the Mariological interpretation of the eight beatitudes contained in Mt 5:3-10. Christian theologians of all ages, from Clement of Alexandria to the authors of contemporary biblical commentaries, have proposed various interpretations of this biblical text. Among the multitude of interpretations developed throughout history, the Mariological aspect appears quite rarely. Yet, as Pope Benedict XVI observes, the very biblical Marian title “Blessed” should direct the theological thought to the Mariological aspects of this issue. In modern times, a very deep reflection on the subject was conducted by two great theologians of the XX century, J. Ratzinger (Benedict XVI) and H.U. von Balthasar. On the Polish ground, the task was partly undertaken by J. Tischner, who elaborated the theme of eight beatitudes in the key of the Marian pilgrimage of the nation. The present work is meant to deepen the Mariological-biblical analysis of the eight beatitudes and revive the discussion regarding this subject in the perspective proposed by Benedict XVI, to understand the beatitudes as a program of life for a modern Christian.
    Źródło:
    Collectanea Theologica; 2020, 90, 3; 79-121
    0137-6985
    2720-1481
    Pojawia się w:
    Collectanea Theologica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    [Rev.] Aleksandra Pethe, Ars, fides et ratio: esej teologiczny? (Tischner – Pasierb – Szymik), Siedlce: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego 2012, 271 s., bibliogr. s. 243-264, indeks.
    Ars, Fides et Ratio: a Theological Essay? (Tischner – Pasierb – Szymik).
    Autorzy:
    Kudyba, Wojciech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/441038.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Fundacja Naukowa Katolików Eschaton
    Tematy:
    theology
    poetics
    genre
    theological essay
    Tischner Józef (1931-2000)
    Pasierb Janusz (1929-1993)
    Szymik Jerzy (1953-)
    Opis:
    W polskiej historii badań literackich mamy już prace poświęcone esejowi religijno-filozoficznemu, jednak esej teologiczny (bardzo w ostatnich latach popularny) nie doczekał się dotąd jakiegokolwiek ujęcia literaturoznawczego. Rozprawa Aleksandry Pethe Ars, fides et ratio: esej teologiczny? (Tischner – Pasierb – Szymik) (Siedlce 2012) wypełnia dotkliwą lukę badawczą, przywraca naszej uwadze zjawisko ważne i ciekawe. Jeśli dobrze rozumiem intencje autorki, książka jest próbą monografii pewnej odmiany gatunkowej. Obszerna pierwsza część rekonstruuje szerokie kulturowe tło zjawiska i jego cechy, zaś druga poświęcona jest analizie pojedynczych, reprezentatywnych „egzemplarzy” gatunku. I tak oto w pierwszym rozdziale natrafiamy na próbę opisu „polskiej ponowoczesności”. Najpierw (s. 22) pojawia się krótka historia samego pojęcia „postmodernizm” (autorka odwołuje się m.in. do prac Zygmunta Baumana) i definicja tego terminu sformułowana przez Włodzimierza Boleckiego (s. 24), następnie zarys polskiej „recepcji” postmodernistycznych idei i próba polemiki z ponowoczesną koncepcją humanistyki, etyki i religii. Drugi rozdział rekonstruuje kontekst współczesnej teologii. Autorka poszukuje przede wszystkim momentów „otwarcia” teologii na literaturę. Odnajduje je wśród postulatów szerszego „upodmiotowienia” teologicznego dyskursu, skorelowania go z osobistym doświadczeniem wiary teologa i wśród nakazów otwarcia języka teologii na języki innych nauk i dziedzin życia (s. 52). W podrozdziale pt. Teolog i literatura badaczka odsłania stopniowe dojrzewanie refleksji literaturoznawczej do analizy i interpretacji idei teologicznych w dziełach literackich, przede wszystkim jednak ewolucję wewnątrz samej teologii, prowadzącą do postrzegania literatury jako locus theologicus, co więcej – do uznania literatury za sprzymierzeńca w wypracowywaniu nowego języka teologii i nowych form jej wyrazu. Za ks. Jerzym Szymikiem, autorka referuje poglądy Jean-Pierre’a Maninge’a, który podkreśla, iż właśnie esej „posiada naturalne wprost predyspozycje, aby pełnić rolę medium dla »teologii«” (s. 64). W trzecim rozdziale rozprawy, doktor Pethe przypomina stan polskich badań nad esejem jako gatunkiem literackim. Wydaje się, że niepotrzebnie odwołuje się do ujęć słownikowych, wzpada jednak podkreślić, że sprawnie referuje zasadnicze myśli o formie eseju, zawarte w pracach takich badaczy, jak m.in. Wojciech Głowala, Tadeusz Bujnowski, Marta Wyka, Roma Sendyka, Małgorzata Krakowiak, Dorota Heck, Andrzej Zawadzki, Jan Błoński oraz Paweł Markowski. Trochę szkoda, że autorka nie pokusiła się o ujęcia diachroniczne, pozwalające śledzić nie tylko proste „przyrastanie refleksji”, ale i zasadnicze zmiany w sposobie myślenia i pisania o tej formie. Gdyby jeszcze przy tym uwzględniła pracę Krzysztofa Dybciaka pt. Inwazja eseju („Pamiętnik Literacki”, 1977 nr 4) mogłoby się okazać, że już w latach siedemdziesiątych rozkruszano strukturalistyczny paradygmat ujmowania tego gatunku, pisano o jego relacyjności, antycypując o wiele późniejsze tezy Michała Pawła Markowskiego. Nie z nich jednak korzysta autorka. Podejmując decyzje metodologiczne, stara się raczej uchwycić „miejsca wspólne” rozlicznych teorii i na ich podstawie sformułować swoisty „ekstrakt” gatunkowych właściwości eseju. Druga część pracy zmienia optykę spojrzenia, przenosi je z ogółu na szczegół. Dr Pethe rozpoczyna wywód od przypomnienia historii polskiego eseju religijnego oraz badań nad nim i stara się wyjaśnić, na ile kategorie literaturoznawcze mogą być użyteczne w opisie dyskursu teologa – zwłaszcza gdy ten posługuje się formą eseju. Trzy ostatnie rozdziały poświęcone są kolejno eseistycznej twórczości każdego spośród autorów wymienionych w tytule książki. Zawierają m.in. dane biobibliograficzne, dotyczące poszczególnych pisarzy (warto podkreślić dobrą orientację habilitantki w rozległej literaturze przedmiotu), odsłaniają niektóre właściwości ich esejów i wybrane problemy w nich poruszane. Pisząc o autorze Filozofii dramatu, doktor Pethe podkreśla, że „wśród komentatorów twórczości Józefa Tischnera dominuje przekonanie, że o charakterze jego bogatej spuścizny pisarskiej zadecydowały inspiracje filozoficzne” (s. 118). Wybiera jednak do analizy te teksty – nie brak ich wśród pism eseisty – które przekraczają horyzont filozofii i wyraźnie sadowią się na terenie teologii. Obiektem obserwacji czyni przede wszystkim zbiór Ksiądz na manowcach, wymienia również inne, pozostające w orbicie refleksji teologicznej (warto dodać, że doczekały się one ostatnio osobnego opracowania w książce Jerzego Sikory pt. Twórczość kaznodziejska ks. Józefa Tischnera, Warszawa 2012). Autorka próbuje omówić Tischnerowską „koncepcję eseistycznego przekazu”, jej dialogowy charakter i metaforyczny język. W rozdziale poświęconym eseistyce ks. Janusza Stanisława Pasierba dowiadujemy się z kolei o wyraźnie w niej zaznaczonej obecności „ja” autorskiego i programowej otwartości tekstów, badaczka śledzi także metateologiczne wypowiedzi pisarza oraz ukazuje obecne w nich refleksje metaliterackie i metajęzykowe (dotyczące m.in. zagadnień formy i słowa). Stara się przy tym dementować zakorzenione w opracowaniach przekonanie, że eseistyczne dociekania Pasierba koncentrują się głównie wokół sztuki i kultury a nie – wokół teologii. Ostatni rozdział – poświęcony twórczości ks. Jerzego Szymika – odsłania zasady rządzące konstrukcję jego esejów, żywioł subiektywny i autobiograficzny w nich obecny, a także jego teologiczne refleksje na temat literatury. Zakończenie rozprawy stanowi rekapitulację osiągniętych rezultatów badawczych. Jak je scharakteryzować? Budzą pewien niedosyt, wypada chyba rozpocząć od zastrzeżenia, że książka piętrzy rozmaite zapory utrudniające identyfikację stawianych problemów i ocenę sposobu ich rozwiązywania. Przeszkodą okazuje się niekiedy warstwa edytorsko-językowa. Omyłki w nagłówkach niektórych rozdziałów i błędy interpunkcyjne można by przypisać nie dość starannej korektorce książki. Być może to właśnie ona ponosi też winę za rozmaite błędy składniowe (uwagę zwra-ca zwłaszcza predylekcja do umieszczania orzecznikowego przymiotnika w narzędniku, podczas gdy norma nakłania do mianownika) czy też niezręczne sformułowania typu „w rezultacie przedstawionych dotąd zagadnień” (s. 102) itp. Bywa jednak, że częste kłopoty stylistyczne łączą się w dysertacji z kłopotami terminologicznymi. Na s. 99 autorka aprobatywnie wyraża się o Kościele jako „instytucji ideologicznej”. Czy jednak na pewno dobrze pojmuje termin „ideologia”? Jego poprawne rozumienie (odsyłam np. do definicji w Encyklopedii Katolickiej KUL) i znajomość najnowszej historii uniemożliwia dziś podobne twierdzenia. Kościół jako instytucja odwraca się od ideologii co najmniej od czasów likwidacji Państwa Kościelnego (nawet gdyby chodziło o tzw. ideologizację teologii, to i tak granicę stanowiłby Sobór Watykański II). Jeszcze większą konfuzję budzi tytuł jednego z podrozdziałów: Esej teologiczny i literackie kryteria opisu zjawiska. Polszczyzna zna konstrukcje typu „kryteria oceny” i „kategorie opisu”. Dokonana przez autorkę kontaminacja jest błędem językowym i ma istotne konsekwencje logiczne. Czym bowiem miałyby być wymienione „literackie kryteria opisu zjawiska”? Tekst nie pozostawia wątpliwości, że chodzi o strukturalne właściwości eseju (por. uwagi na s. 97-98). Tytuł jest zatem mylący, jego drugi fragment powinien brzmieć „literaturoznawcze kategorie opisu zjawiska”. Dbałość o logikę i językową precyzję nie zawsze towarzyszą więc wywodom badaczki. Poszczególne części rozprawy noszą nazwę „kontekstów”. Czy na pewno słusznie? Jak podaje dostępny w Internecie Słownik Języka Polskiego, leksem „kontekst” oznacza „część wypowiedzi ustnej lub pisemnej potrzebną do właściwego zrozumienia jakiegoś wyrazu, stwierdzenia; otoczenie wypowiedzi”. Opisany w drugim rozdziale stan współczesnej teologii na pewno może stanowić ważne tło pomagające zrozumieć jakąś cześć problematyki związanej z esejem teologicznym. Może takim rozjaśniającym otoczeniem stać się również zarys cech kultury postmodernistycznej. Ale podobnym tłem na pewno nie są badania nad poetyką eseju. Są one raczej obszarem refleksji nad narzędziami badawczymi – ważnym dla autorki pracy, a nie dla samych pisarzy i ich twórczości. Zupełnie nie rozumiem również, dlaczego i w jaki sposób kontekstem mają być rozdziały analityczne – poświęcone esejom Tischnera, Pasierba i Szymika. Czy także one są tłem do jakiejś nieznanej wypowiedzi? Chciałbym w to wierzyć, tymczasem jednak obawiam się, że wbrew zasadom logiki i normom języka polskiego leksem „kontekst” uczyniono w książce synonimem wyrazu „rozdział” (sic!). Skoro zaś mowa o kompozycji pracy, to chciałbym się upomnieć także o śmielszą selekcję i odważniejsze porządkowanie dyskursu. Nasuwa się pytanie: czy rozdział III nie powinien się znaleźć wśród objaśnień dotyczących metodologicznego zaplecza rozprawy (na początku)? Nie jestem też pewny, czy na pewno warto poświęcać tyle uwagi postmodernizmowi i wdawać się w polemikę (która schodzi w pracy do poziomu publicystycznego), skoro, jak pisze autorka, nie był on dobrze znany omawianym autorom. Mam również wątpliwości, czy w pracy o eseju teologicznym potrzebne są dzieje mód metodologicznych w kręgach polskich literaturoznawców. Kiedy pytamy o rezultaty badań, pytamy też o cel pracy. Zapytajmy, czy został on wyraźnie określony? Zagadnienie wydaje się istotne, bo umiejętność jasnego stawiania problemu badawczego i konsekwencja w dowodzeniu nie są mocną stroną dyskursu wypełniającego książkę. We wstępie odnajdujemy przynajmniej dwie osobne (by nie rzec: wzajemnie się wykluczające) dyrektywy badawcze. Na s. 9 czytamy: „Do najważniejszych problemów zaliczyć powinno się nie tylko zagadnienia gatunkowe, strukturalne czy wyróżniki literackości, ale także tematykę zmagań autorów z tworzywem literackim”, zaś na s. 8 natrafiamy na fragment: „Zatem analizie oraz interpretacji literaturoznawczej – w oparciu o warsztat, który wypracowała metodologia hermeneutyczna – poddane zostaną dwudziestowieczne, a także najnowsze wypowiedzi prozatorskie, które z całokształtu współczesnego dorobku pisarskiego wyróżniają takie swoiste cechy jak praktyczne myślenie religijne wyrastające z głębi autentycznego życia w wierze, niejednokrotnie przybierające kształt literackiego świadectwa istnienia i działania Boga w świecie ludzkim oraz świadectwa wzajemnych interakcji Bóg-człowiek”. Pomijam brak precyzji logicznej (elementy strukturalne zawsze są cechami gatunkowymi), wątpliwą stylistyczną urodę obu zdań i błędy składniowe w każdym z nich. Chodzi mi o to, że cytowane fragmenty określają dwa różne cele badawcze, implikują dwa różne podejścia metodologiczne i dwa różne obszary możliwych rezultatów. Analiza genologiczna jest czymś innym niż hermeneutyka – wymaga innych procedur i prowadzi do odmiennych wniosków. Próby ich łączenia musiałyby oznaczać powrót do dawnych sposobów rozumienia literatury i anachronicznych sposobów czytania; do opisu formy i treści, do mechanicznych wyliczeń cech „formalnych” i powierzchownego opisu głównych wątków czy problemów. Wydaje się, że tak jednak dzieje się w recenzowanej rozprawie. Nie dowiemy się ani tego, o jaki rodzaj hermeneutyki literackiej chodzi autorce, ani też tego, w jaki sposób chce prowadzić obserwacje genologiczne. W miejscu trafnie postawionych zagadnień badawczych często natomiast pojawiają się pytania kierujące uwagę w stronę zagadnień wykraczających poza nauki o literaturze (por. np. serię pytań na s.107). Rzecz jest ważna, bo dobre ustawienie problemu mogłoby w radykalny sposób zmienić oblicze książki. Genologiczna analiza eseju wymaga przecież szczególnej wrażliwości na jego relacyjny charakter. Propozycje metodologiczne Krzysztofa Dybciaka i Michała Pawła Markowskiego nakazują za każdym razem widzieć w nim rodzaj naruszenia systemu. Na pewno jest do pomyślenia praca ukazująca, w jaki sposób analizowana, eseistyczna twórczość Tischnera, Pasierba czy Szymika przekracza istniejący porządek form piśmiennictwa teologicznego. (W przypadku ks. Jerzego Szymika mamy wszak do czynienia z planowaną i konsekwentnie realizowaną strategią. Autor najpierw – w książce W poszukiwaniu teologicznej głębi literatury – formułuje program eseizacji piśmiennictwa teologicznego, a następnie w kolejnych książkach konsekwentnie realizuje sformułowane wcześniej zasady. Z kolei twórczość Pasierba dostarcza niezmiernie ciekawych przykładów eseizacji homilii czy nawet mowy pogrzebowej oraz nadawania gatunkom nieteologicznym statusu eseju teologicznego – tak jest m.in. w przypadku pisanych przez teologa recenzji filmowych). Omijając tę ważną perspektywę badawczą, przyjmując strukturalistyczny sposób myślenia o gatunkach, stanęła autorka przed koniecznością dowodzenia, że analizowane przez nią eseje... są esejami. Procedura badawcza nie mogła w takim wypadku polegać na czym innym, niż na sformułowaniu cech eseju (doktor Pethe podaje je na s. 76) i sprawdzeniu, które z tych cech występują w pismach wybranych autorów (rozmaite „czynności sprawdzające” obserwujemy w trzech ostatnich rozdziałach pracy). Rezultatem podobnych obserwacji staje się wyliczenie, prosta rejestracja faktu, że w utworach wspomnianych eseistów dochodzi do głosu subiektywne „ja” autorskie, pojawia się żywioł autobiograficzny, dialogiczność, skłonność do nasycania wywodu rozmaitymi intertekstami, metaforyzacja języka, kompozycyjna otwartość itp. Niewiele dowiemy się o funkcjach i semantyce wymienionych kategorii w konkretnych tekstach lub zespołach tekstów. Co więcej: ponieważ podobna perspektywa badawcza rozdzieliła „eseistyczne” i „teologiczne”, autorka czuje się w obowiązku udowodnić również, że autorzy, których twórczość omawia, są teologami. Sięga przy tym po rozmaite argumenty – nie zawsze dotyczące teologii. Część z nich brzmi przekonująco, zbyt łatwo jednak w moim odczuciu stawia znak równości pomiędzy „kapłańskim” i „teologicznym”. Co więcej, można odnieść wrażenie, że według badaczki eseje teologiczne tworzą u nas wyłącznie księża lub eksksięża. A tak przecież nie jest. Trudno zatem oprzeć się wrażeniu, że metodologiczna hybrydyczność trzech ostatnich rozdziałów ma swe źródło w poczuciu, że analiza genologiczna nie doprowadziła do satysfakcjonujących rezultatów poznawczych. Aby poszerzyć spektrum obserwacji autorka stara się opisać część problematyki poruszanej przez wspomnianych eseistów. Przypomina np. „czym jest w definicji Tischnera wiara religijna” (s. 131), jeszcze na tej samej stronie próbuje uchwycić funkcjonujący w pismach eseisty „model właściwej postawy duszpasterza” (tamże). W rozdziale poświęconym kolejnemu autorowi mamy do czynienia z próbą uzasadnienia tezy, że „program teologiczny Pasierba można sprowadzić do zasady polegającej na rozwijaniu refleksji wyrastającej bezpośrednio z tekstu Biblii oraz nurtu teologii patrystycznej, która w całkowicie uzasadniony sposób posługiwałaby się »poetycką obrazowością« jako podstawową metodą wyrazu” (s. 163). Nieco dalej autorka opisuje kreślony ręką eseisty portret Erazma z Rotterdamu (s. 164-167) a wreszcie i Pasierbową „teologię formy” (s. 181-194). Choć może się to wydać dziwne, praca rzeczywiście realizuje uproszczony model opisu „formy i treści” (zdawałoby się: dawno przezwyciężony). Wspomniane „pomieszanie dyskursów” – genologicznego i tematycznego – ma oczywiście ważne konsekwencje. Sprawia, że zamiast wyraźnego postawienia problemu i konsekwentnej argumentacji często pojawia się tok skojarzeniowy (zwłaszcza w trzech ostatnich rozdziałach). Pora na konkluzję. Choć książka budzi różnego rodzaju niedosyty i wątpliwości, trudno jednak nie wspomnieć o pozytywach. Jej najważniejszą zaletą jest trudny do podważenia fakt, iż odkrywa ona nowy materiał badań. Jeśli nawet omija bardziej skomplikowane narzędzia analityczne, nie imponuje dyscypliną myślową i śmiałością interpretacyjnej wyobraźni, to jednak dokonuje wstępnych rozpoznań, otwiera drogę do kolejnych, doskonalszych eksploracji, wnosząc tym samym wkład w rozwój badań nad ciekawymi zjawiskami literackimi.
    Źródło:
    Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education; 2013, 3(3); 127-134
    2299-9922
    Pojawia się w:
    Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Paczka wiary, nóż nauki i kurz zwątpienia. Filozoficzno-literacki midrasz o dialogu nauka–filozofia–teologia
    Autorzy:
    Sierotowicz, Tadeusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/426705.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    Philosophy of Józef Tischner
    Research Traditions of Larry Laudan
    Dialogue Science–Philosophy–Theology
    Midrash
    Orthonym
    Heteronyms in Fernando Pessoa
    filozofia Józefa Tischnera
    tradycje badawcze Larryego Laudana
    dialog nauka–filozofia–teologia
    midrasz
    ortonimia/heteronimia u Fernanda Pessoi
    Opis:
    Based on the achievements of the philosophy of science and some aspects of J. Tischner’s philosophy, the essay proposes a literary and philosophical model of the dialogue between science, philosophy, and theology. The model suggests a different insight into the history of science–belief dispute: the main issue becomes the recognition of the domain in which the given formulation of the problem in question can be solved.
    W oparciu o osiągnięcia filozofii nauki i niektóre aspekty filozofii Józefa Tischnera esej rozwija literacko-filozoficzny model dialogu nauka–filozofia–teologia. Refleksja prowadząca do sformułowania modelu pozwala na inne spojrzenie na historię dysput nauka–wiara: podstawową kwestią dialogu staje się określenie dziedziny, w której możliwe jest rozwiązanie danego sformułowania problemu.
    Źródło:
    Logos i Ethos; 2018, 47, 1
    0867-8308
    Pojawia się w:
    Logos i Ethos
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Spojrzenie w przyszłość. Ks. Józefa Tischnera myślenie o pracy
    A Look into the Future. Józef Tischners Thinking about Human Work
    Autorzy:
    Jagiełło, Jarosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1621806.pdf
    Data publikacji:
    2014-06-01
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
    Tematy:
    Józef Tischner
    filozofia pracy ludzkiej
    dialog
    etyka pracy
    wspólnota
    religijne aspekty pracy ludzkiej
    antropologiczne i etyczne aspekty ludzkiej pracy
    fenomenologia
    hermeneutyka
    philosophy of human work
    ethic of work
    dialogue
    community
    religious aspect of work
    anthropological and ethical aspect of human work
    phenomenology
    hermeneutics
    Opis:
    This study does not present a complete picture of the philosophy of human work in the socio-philosophical thought by Józef Tischner. Instead, our focus is primarily on the diagnosis, which Tischner put in one of his recent and less known studies on the condition of human work in the era of the free market and the economic hegemony of the bill of rights. Exposing various threats and crises of contemporary work, Tischner criticizes the lopsided, that is, objective understanding of work. In this lopsidedness, he discovers a major threat to the future of work. Therefore Tischner also draws attention to the need to take into account the subjective or personal nature of work, which he understood as a conversation between people. It is this essential dimension of human work that was the subject of the long studies by Tischner. The present article focuses on these studies in which Tischner – giving a phenomenological description of work in its religious, anthropological and ethical aspect – indicates the need for the formation of the human ethical substance of consciousness work. An important stage of this formation is to present the human work as a space to build the community of responsibility, loyalty and mutual trust. In work regarded in this sense, Tischner sees a guarantee of moral governance of modern societies.
    Źródło:
    Verbum Vitae; 2014, 25; 227-258
    1644-8561
    2451-280X
    Pojawia się w:
    Verbum Vitae
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-51 z 51

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies