In Defence of Utopia: Józef Tischner’s Thinking about the Social Ethos

An important trend in Tischner’s philosophical output was the observation of the phenomena that would occur in the current social life of Poles. The trend gained particular significance at the turn of the 1970s and the 1980s, when the processes that finally led to the systemic transformation began. During this period, Tischner made a successful attempt to reconstruct the Polish social ethos. It turned out that its integral element is the presence of utopian projects to rebuild the social order in the country. Tischner stated in his analyses that these utopias play a constructive role in the social life because they motivate people to engage in the political struggle for deep system reforms. The article presents the content of Tischner’s reconstruction of Polish utopias from the 1970s and the 1980s and the correlation between social ethics, ideological discussions, and political practice of the declining period of the Polish People’s Republic.

Ważnym nurtem w dorobku filozoficznym Tischnera była obserwacja zjawisk występujących w bieżącym życiu społecznym Polaków. Nurt ten nabrał szczególnego znaczenia na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, gdy rozpoczęły się procesy, które finalnie doprowadziły do transformacji ustrojowej. W tym okresie Tischner podjął udaną próbę zrekonstruowania polskiego ethosu społecznego. Okazało się, że jego integralnym elementem jest obecność utopijnych projektów przebudowy ładu społecznego w kraju. Tischner stwierdził w swych analizach, że utopie te pełnią konstruktywną rolę w życiu społecznym, ponieważ dostarczają ludziom motywacji do zaangażowania w polityczną walkę o głębokie reformy ustrojowe. Artykuł prezentuje treść Tischnerowskiej rekonstrukcji polskich utopii z lat 70./80. oraz korelację między etyką społeczną, dyskusjami światopoglądowymi oraz praktyką polityczną schyłkowego okresu PRL.