Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "Nowacka, M D" wg kryterium: Autor


Tytuł:
Badanie emisji formaldehydu z wyrobów budowlanych metoda komorową z zastosowaniem techniki GC-MS-PT
Determination of formaldehyde emissions from construction products using chamber method and GC-MS-PT
Autorzy:
Nowacka, M D
Kaniowska-Klarzyńska, E.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1819416.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Politechnika Koszalińska. Wydawnictwo Uczelniane
Tematy:
materiały budowlane
formaldehyd
technika GC-MS-PT
Opis:
Increased public awareness and concern for indoor air pollution health consequences for the internal environment, demand for building materials and items of equipment with low emission of organic compounds. Formaldehyde has been classified as toxic and carcinogenic category 1. Formaldehyde can cause allergies, conjunctivitis, cough, headache, and may cause irreversible changes in the risk of a health condition. In world there is still a lot of information on the toxicity of formaldehyde on the human body. The aim of the study was to evaluate the emission of formaldehyde and other compounds with a new analytical method with the identification. We demonstrated that GC-MS technique in combination with Purge & Trap (P&T) can be useful in the analysis of volatile organic compounds in building products containing synthetic resins. Described method applies techniques to enable the determination of formaldehyde is based on air samples in laboratory chambers, followed by absorption in water, concentrating in Purge & Trap device and analysis volatile organic compounds technique of gas chromatography with MS detection. The combination of GC-MS with Purge & Trap system provides 1000-fold concentration of samples prior to the chromatographic column DB-VRX (length 60 m, diameter 0,25 mm, a thickness of 1,4 microns stationary phase). Elaborated method for determination of emissions of formaldehyde GC-MS-PT is characterised by good linearity of 1-80 mu g/l repeatability is 1.2% (for the concentration of 80 mu g/l) and 7.5% (for concentrations of 1 mg/l). The uncertainty at the level of 1 mu g/l reaches 20.6%. The limit of quantification is 0.26 g/l, corresponding to emission of 1.3 mu g/m3. The method is designed to analyze the emission of formaldehyde from samples: including laminate flooring, parquet, mineral wool and wood-based materials that is made by binding with adhesives or glues one or more of the following materials: wood fibres, or stripped, or sheared wood sheets, and/or wood residues from forest, plantations, sawn-wood, residues from pulp/paper industry as well recycled wood. Wood-based materials comprise: hardboard, fibreboard, medium density fibreboard, particleboard, OSB (Oriented Strand Board), plywood, and panels in solid wood. The term 'wood-based material' also refers to composite materials made from wood-based panels coated by plastics, or laminated plastics, metals and other coating materials as well as finished/semi-finished wood-based panels. The results indicate that target compound varied in the range of 0.75 mg/m3) for the panels completely covered up to 22.5 mg/m3 for MDF. Emission of formaldehyde from samples of mineral wool was of 5.5 to 18.75 mu g/m3. Emissions of plywood veneered panels was 50.88 mg/m3. Emission of formaldehyde from mineral wool samples ranged from 5.5 to 18.75 mg/m3. In the case of MDF emissions were above 50 mg/m3 (58.4 and 54.0 mg/m3). Results of our research concerning emissions of formaldehyde from wood products confirm that such materials meet the requirements for the class of El in Europe. In materials intended for the use inside the premises with mineral wall the limit of formaldehyde concentrations was not exceeded. In construction products containing synthetic resins was confirmed by GC-MS of acetonitrile and acetone. The performed identification of hazardous chemicals showed that wood., based materials emit irritating and allergenic substances: formaldehyde, acetonitrile, acetone, carbamide, formamide, acetaldehyde, acetic acid, dimethylosilanol, butanal, 2-butanone, 3-ethylobutanal. Trace levels of aldehydes, amines, amides, nitriles and esters have been found in construction materials containing plastics resin formaldehyde.
Źródło:
Rocznik Ochrona Środowiska; 2012, Tom 14; 708-717
1506-218X
Pojawia się w:
Rocznik Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Charakterystyka wybranych parametrów jakości wody zasilającej ZUW Goczałkowice
Characteristics of selected quality parameters of water supplying Water Treatment Plant Goczałkowice
Autorzy:
Nowacka, A.
Włodarczyk-Makuła, M.
Panasiuk, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/296845.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Politechnika Częstochowska. Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej
Tematy:
woda powierzchniowa
zakład uzdatniania wody
Goczałkowice
azot amonowy
azot azotynowy
azot azotanowy
fosforany
surface water
ammonium nitrogen
nitrite nitrogen
nitrate nitrogen
phosphates
Opis:
Zbiornik zaporowy w Goczałkowicach pełni znaczącą rolę w zaopatrzeniu w wodę mieszkańców aglomeracji katowickiej i rybnickiej. Woda (czerpana ze zbiornika Goczałkowice na Wiśle oraz Czaniec na rzece Sole) jest przygotowywana do spożycia przez ludzi w Zakładzie Uzdatniania Wody (ZUW) w Goczałkowicach Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów (GPW S.A.). Udział ZUW Goczałkowice w całkowitej produkcji wody pitnej w GPW S.A. wynosi ok. 45%. Analizą jakościową objęta jest woda ze zbiornika (10 punktów pomiarowych), jego dopływów (punkty pomiarowe Bajerka, Potok Zbytkowski, Rów A) oraz woda w poszczególnych punktach procesu produkcyjnego (w tym woda surowa). Ze względu na źródło zasilania i stosowaną technologię uzdatniania wyróżniono wodę surową: GO-CZA I i GO-CZA II. Wykonywane na bieżąco oznaczenia obejmują takie wskaźniki, jak: temperatura, mętność, barwa, zapach, odczyn, BZT5, utlenialność, ChZTCr, procentowe nasycenie tlenem oraz zawartość azotu amonowego, azotu azotynowego i azotu azotanowego, fosforanów, chlorków, manganu i żelaza. W przypadku niektórych wskaźników zaobserwować można sezonowość zmian. Występowanie pozostałych uwarunkowane jest innymi czynnikami (spływy powierzchniowe, opady atmosferyczne, zakwity glonów). W pracy przedstawiono wyniki analiz takich wskaźników, jak: azot amonowy, azotanowy, azotynowy oraz fosforany, dotyczących wody surowej ujmowanej ze zbiornika Goczałkowice i przesyłanej do zasilania linii technologicznej GO-CZA I. Na podstawie danych archiwalnych pochodzących z lat 80., 90. XX w. oraz wyników z lat 2000-2005 dokonano porównania wybranych wskaźników jakościowych wody przeznaczonej do uzdatniania.
Dam reservoir in Goczałkowice have a vital role in water supply of Upper Silesian agglomeration inhabitants. Water (taken from the Goczałkowice reservoir on the Vistula River and Czaniec reservoir on the Soła River) is prepared for human consumption in the Water Treatment Plant (WTP) in Goczałkowice belonging to the Upper Silesian Waterworks in Katowice. Production of WTP Goczałkowice is around 45% of the total production of drinking water in the whole waterworks. Qualitative analysis includes: water from the reservoir (10 sampling points), its tributaries (measurement points Bajerka, Zbytkowski stream, Ditch A) and water at different points of the production process (including raw water). Depending on supply source and the technology used to water treatment stands out: raw water GO-CZA I (used by production line GO-CZA I) and GO-CZA II (used by production line GO-CZA II). Analysis includes parameters such as: temperature, turbidity, colour, odour, pH, BOD5, oxidation, COD, percentage oxygen saturation and content of ammonium nitrogen, nitrite nitrogen, nitrate nitrogen, phosphates, chlorides, manganese and iron. Some parameters show seasonal changes. The occurrence of the remaining parameters is conditioned by other factors (surface runoff, rainfall, algal blooms). The paper describes results of analysis of selected quality parameters ammonium, nitrate and nitrite nitrogen as well as phosphates of raw water from the Goczałkowice reservoir transmitted to the processing line GO-CZA I. Comparisons of selected quality indicators of water intended for treatment was based on archival data from the 80's, 90's of the 20th century and the results from year 2000-2005. The most accurate measurement data come from the 80's, when the analysis were performed every week. In later periods, their frequency was limited to a month. In the summer seasons of years: 1984-1986, 1994-1998 and 2000-2005 was observed increased concentration of selected raw water quality parameters. Considerable increase in the concentration of ammonium nitrogen was recorded in June and July 1997 and in July and September 2002 and 2003. At the same time during these periods there were lower concentrations of nitrate nitrogen. The lowest concentration of phosphates was noted in the 80's. In the other two periods concentrations were higher.
Źródło:
Inżynieria i Ochrona Środowiska; 2011, 14, 4; 385-396
1505-3695
2391-7253
Pojawia się w:
Inżynieria i Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ obróbki wstępnej ultradźwiękami na przebieg suszenia oraz barwę i zawartość betalain w buraku ćwikłowym
The influence of ultrasound pre-treatment on drying kinetics and the colour and betalains content in beetroot
Autorzy:
Fijalkowska, A.
Nowacka, M.
Witrowa-Rajchert, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/802221.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Opis:
Celem pracy było określenie wpływu oddziaływania ultradźwięków na energochłonność i przebieg procesu suszenia oraz właściwości suszonej tkanki buraka ćwikłowego, tj. barwę i zawartość barwników betalainowych. Plastry blanszowano 3 minuty w wodzie o temperaturze 90°C lub poddano działaniu ultradźwięków o częstotliwości 35 kHz przez 10 oraz 30 minut, a następnie suszono konwekcyjnie w 70°C. Blanszowanie oraz fale ultradźwiękowe aplikowane przez 30 minut wpłynęły na skrócenie czasu suszenia o 5-6% w stosunku do tkanki niepoddanej zabiegom wstępnym, co spowodowało istotne zmniejszenie zużycia energii podczas procesu suszenia - o 10,5-10,8%. Zastosowanie ultradźwięków wywołało znaczące zmiany barwy suszu poprzez zwiększenie jasności oraz zmniejszenie udziału barw czerwonej i żółtej. W tkance świeżej potraktowanej ultradźwiękami przez 30 minut oraz blanszowanej uzyskano istotnie niższą zawartość betalain. Natomiast w przypadku suszu zastosowanie ultradźwięków oraz blanszowanie nie wpłynęło istotnie na zawartość barwników betalainowych.
The aim of this study was to evaluate the impact of ultrasound pre-treatment and blanching on drying kinetics of beetroot. Energy consumption during pre-treatment and drying, dry matter content, colour and betalains pigments content were examined as well. Beetroot slices were blanched for 3 minutes in water at temperature 90°C or treated with ultrasound with frequency of 35 kHz for 10 and 30 minutes and then dried by convection at 70°C with air velocity of 1.5 m-s-1. The air flow was parallel to the layer of samples. The colour was measured using chromameter CM-5 and recorded with a CIE L*a*b* uniform colour space. The betalains content was examined with chemical method based on pigments extraction (using phosphate buffer with pH 6.5) and spectrophotometric measurement. Achieved results showed that pre-treatment significantly influenced on loss of dry matter in fresh beetroot tissue due to the loss of soluble dry matter compounds and water penetration to the interior of the material. Ultrasound waves applied for 30 minutes and blanching affected reduction of drying time by 5-6% in relation to untreated tissue, what led to decrease of energy consumption by 10.5-10.8% during drying. The use of ultrasound caused significant changes in the colour of dried beetroot. The lightness increased from 23.8 ±2.5 to 35.2 ±4.1 and 35.8 ±3.1 for dried beetroot pre-treated with ultrasound for 10 and 30 minutes, respectively. The decrease of the red and yellow colour participation was observed as well. In relation to untreated dried samples, the a* and b* parameter value was lower by 36 and 76%, respectively, in the case of material treated with ultrasound for 10 minutes and 45 and 48%, respectively, for beetroot treated with ultrasound for 30 minutes. Significantly lower value of the betalains content for fresh beetroot treated with ultrasound for 30 minutes and blanched was noticed. Convective drying of raw beetroot caused reduction of betalains content by 29.6 and 26.2% for red and yellow pigment in relation to untreated fresh beetroot, respectively. Despite the substantial loss of betalains during pre-treatment, there were no changes between pre-treated and untreated dried samples, what show that ultrasound facilitates pigments extraction from beetroot tissue and may indicate greater bioavailability of betalains.
Źródło:
Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych; 2015, 581
0084-5477
Pojawia się w:
Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ procesów technologicznych na aktywność przeciwutleniającą i zawartość polifenoli w tkance jabłka
The influence of technological processes on antioxidant activity and polyphenols content of apple tissue
Autorzy:
Nowacka, M.
Witrowa-Rajchert, D.
Ruła, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/227468.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie
Tematy:
zamrażanie
rozmrażanie
blanszowanie
suszenie
polifenole
aktywność przeciwutleniająca
freezing
unfreezing
blanching
drying
polyphenols
antioxidant activity
Opis:
W pracy przedstawiono wyniki badań własnych dotyczące wpływu różnych procesów technologicznych, tj, zamrażania, rozmrażania, blanszowania, suszenia i rehydracji na aktywność przeciwutleniającą i zawartość polifenoli w tkance jabłka. Wykazano, że największą stabilność badanych wyróżników jakości zaobserwowano wśród produktów zamrażanych i suszonych sublimacyjnie. Aktywność przeciwutleniająca oraz zawartość polifenoli w materiale po rozmrożeniu obniżyły się w znacznym stopniu. Proces suszenia, przebiegający w warunkach tlenowych, spowodował znaczny rozpad związków polifenolowych, co miało wpływ na zmniejszenie zdolności zmiatania wolnych rodników. Stwierdzono istnienie dodatniej korelacji pomiędzy zawartością polifenoli i aktywnością przeciwrodnikową w jabłkach poddanych różnym procesom technologicznym.
The aim of this study was the investigation of antioxidant activity and polyphenols content of apple tissue after different technological processes as freezing, unfreezing, blanching, drying and rehydration. The results showed that the biggest stability of all parameters was observed for frozen and freeze-dried products. Antioxidant activity and polyphenols content decreased in significant degree for unfreezing products. The drying process, which runs under oxygen conditions, caused significant degradation of polyphenols and especially the ability of free radicals scavenging. The research proved the positive correlation existence between polyphenols content and radical scavenging activity subjected to different technological processes of apples.
Źródło:
Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego; 2011, 2; 12-15
0867-793X
2719-3691
Pojawia się w:
Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ fal ultradźwiękowych na przebieg suszenia i wybrane właściwości tkanki buraka cukrowego
Effect of ultrasound waves on drying proces and selected properties of beetroot tissue
Autorzy:
Fijalkowska, A.
Nowacka, M.
Witrowa-Rajchert, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/826764.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Technologów Żywności
Opis:
Celem badań było określenie wpływu ultradźwięków, jako zabiegu wstępnego, na kinetykę suszenia tkanki buraka ćwikłowego i zużycie energii w tym procesie. Analizowano również wpływ obróbki wstępnej na zawartość suchej masy, zawartość barwników betalainowych oraz parametry barwy materiału. Plastry buraka ćwikłowego poddano działaniu ultradźwięków o częstotliwości 21 kHz przez 10, 20 i 30 min lub blanszowano 3 min w wodzie o temperaturze 90 ºC. Materiał wysuszono metodą konwekcyjną w temp. 70 ºC. Wykazano, że obróbka wstępna wpłynęła na istotne zmniejszenie zawartości suchej masy w świeżej tkance buraka, co było spowodowane ubytkiem składników i wnikaniem wody do wnętrza próbek. Zastosowanie obróbki wstępnej ultradźwiękami wpłynęło na skrócenie czasu suszenia plastrów buraka od 4,5 do 9 %, w porównaniu z tkanką niepoddaną zabiegom wstępnym, co doprowadziło do istotnego zmniejszenia (o 11 ÷ 14 %) nakładów energetycznych niezbędnych do wysuszenia materiału. Fale ultradźwiękowe spowodowały znaczące zmiany parametrów barwy suszu, zwiększając jasność plastrów buraka od 23,8 do wartości 35,6 ÷ 37,6, a także zmniejszając udział barwy czerwonej i żółtej odpowiednio do 13,1 ÷ 14,2 i 1 ÷ 1,6. Pomimo strat barwników betalainowych wywołanych obróbką wstępną oraz ich degradacją termiczną w procesie suszenia, w tkance buraka poddanej działaniu ultradźwięków oznaczono istotnie większą (p = 0,05) zawartość czerwonego (o 22,5 ÷ 26,5 %) i żółtego barwnika (o 23,5 ÷ 34,6 %) w porównaniu z próbką niepoddaną obróbce wstępnej ani blanszowaniu, co może świadczyć, że wstępne przygotowanie tkanki za pomocą ultradźwięków ułatwia ekstrakcję barwników z tkanki.
The objective of the research study was to determine both the effect of ultrasounds as an pre-treatment procedure on the drying kinetics of beetroot tissue and the energy consumption during the process. Also, there was analyzed the effect of that pre-treatment procedure on the content of dry matter and betalains pigments, as well as on the colour parameters of the samples analyzed. Beetroot slices were either sonicated using a frequency of 21 kHz for 10, 20, and 30 minutes or blanched for 3 minutes in water at a temperature of 90ºC. To dry the material analyzed, a convection method was applied, the drying temperature was 70 ºC. It was shown that the pre-treatment significantly decreased the dry matter content in the fresh tissue of beetroot by reason of the loss of compounds and water penetration into the samples. The application of ultrasound pre-treatment caused the drying time of beetroot slices to be shortened 4.5 to 9 % in comparison to the drying time of untreated tissue; the shortening of the drying time resulted in a significant decrease in the energy inputs (11-14 %) indispensable for drying the samples. Ultrasound waves caused substantial changes in the colour parameters of the dried beetroot: the colour lightness of the beetroot slices increased from a value of 23.8 to 35.6-37.6 and the redness and yellowness increased to 13.1-14.2 and 1-1.6, respectively. Despite the losses of betalains pigments caused by the pre-treatment process applied and despite their thermal degradation during the drying process, a substantial (p = 0.05) increase was determined in the content of red pigment (22.5-26.5 %) and yellow pigment (23.5-34.6 %) in the sonicated beetroot tissue compared to the untreated and not blanched samples. This fact may prove that the ultrasound pre-treatment of beetroot tissue facilitates the extraction of pigments from the beetroot tissue.
Źródło:
Żywność Nauka Technologia Jakość; 2015, 22, 2
1425-6959
Pojawia się w:
Żywność Nauka Technologia Jakość
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ oddziaływania ultradźwięków na barwę suszonej konwekcyjnie tkanki jabłka
The influence of ultrasound on the colour of convective dried apple tissue
Autorzy:
Fijałkowska, A.
Nowacka, M.
Witrowa-Rajchert, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/227369.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie
Tematy:
jabłko
ultradźwięki
suszenie konwekcyjne
barwa
apple
ultrasound
convective drying
colour
Opis:
W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczące wpływu działania fal ultradźwiękowych na przebieg procesu suszenia oraz na barwę suszu jabłkowego. Plastry jabłek odmiany „Idared” potraktowano ultradźwiękami o częstotliwości 21 kHz przez 10, 20 i 30 minut, a następnie poddano suszeniu. Materiał wysuszono metodą konwekcyjną w temperaturze 70oC, przy przepływie powietrza z prędkością 2 m/s. W pracy wykazano istotny wpływ wstępnej obróbki ultradźwiękami surowca na skrócenie czasu suszenia. 20 i 30-sto minutowe działanie ultradźwięków spowodowało znaczące zmniejszenie jasności suszy, zwiększenie wartości współrzędnych a* i b* oraz nasycenia barwy, w porównaniu z suszoną tkanką niepoddaną obróbce wstępnej.
The aim of this work was to investigate the influence of ultrasound on kinetic of drying and on the colour of dried apple. Apple slices var. Idared were submitted to ultrasonic waves at the frequency of 21 kHz for 10, 20 and 30 minutes. After ultrasound pre-treatment, apple tissue was subjected to drying process. Slices were dried by convective drying at temperature 70oC with air flow velocity of 2 m/s. Obtained results showed the significant effect of ultrasound pre-treatment on reduction of drying process time. Moreover, ultrasound applied for 20 and 30 minutes significantly affected the colour of dried apple. Ultrasound waves decreased lightness of dried material and increased the parameters a* and b* value and colour saturation, in comparison to untreated dried tissue.
Źródło:
Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego; 2013, 2; 40-44
0867-793X
2719-3691
Pojawia się w:
Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Fizyczne i chemiczne właściwości produktów spożywczych suszonych z wykorzystaniem mikrofal
Physical and chemical properties of microwave dried food products
Autorzy:
Nowacka, M.
Sledz, M.
Wiktor, A.
Witrowa-Rajchert, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/826591.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Technologów Żywności
Opis:
Powszechnie stosowaną metodą suszenia w przemyśle spożywczym jest technika konwekcyjna. Jednak w ostatnich latach jest ona często zastępowana suszeniem z wykorzystaniem mikrofal. Ten sposób usuwania wody, w porównaniu z metodami konwencjonalnymi, pozwala na uzyskanie produktu o wysokiej jakości, głównie w wyniku skrócenia czasu procesu, a więc ograniczenia utleniania materiału, oraz równomiernego ogrzewania surowca. Jednocześnie suszenie mikrofalowe wpływa korzystnie na skurcz, porowatość, właściwości mechaniczne, rekonstytucyjne, zachowanie barwy i aromatu, jak również na zachowanie wielu składników biologicznie aktywnych. Należy jednak mieć na uwadze, że niezbędna jest optymalizacja suszenia wspomaganego promieniowaniem mikrofalowym w celu dobrania takich parametrów procesu, które gwarantują uzyskanie różnych suszonych produktów, spełniających zarówno wysokie wymagania konsumentów, jak i będących wartościowym surowcem dla wielu branż przemysłu spożywczego.
In food industry, the convective technique is a commonly applied drying method. However, in the recent years, this drying technique has been often replaced by microwave drying. Compared to the conventional methods, this method of removing water makes it possible to produce a high quality product, owing, mainly, to the reduced duration of the process, which in turn reduces the oxidation of the material, as well as owing to the uniform heating of the materials. At the same time, the microwave drying has a beneficial effect on shrinkage, porosity, mechanical properties, reconstitution, preservation of colour and aroma, as well as on preservation of biologically active ingredients. However, it is necessary to keep in mind that the optimization of the microwave-assisted drying process is indispensable for the purpose of selecting such process parameters, which guarantee that various dried products manufactured are meeting high requirements of consumers and that they are a valuable raw material for applications in different sectors of food industry.
Źródło:
Żywność Nauka Technologia Jakość; 2012, 19, 6
1425-6959
Pojawia się w:
Żywność Nauka Technologia Jakość
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Możliwości zastosowania niskotemperaturowej plazmy w technologii żywności
Possible applications of low-temperature (cold) plasma in food technology
Autorzy:
Wiktor, A.
Sledz, M.
Nowacka, M.
Witrowa-Rajchert, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/827730.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Technologów Żywności
Tematy:
technologia zywnosci
zywnosc
analiza zywnosci
sterylizacja
dekontaminacja
plazma niskotemperaturowa
Opis:
Celem pracy było opisanie możliwości zastosowania niskotemperaturowej (zimnej) plazmy w badaniach żywności. Technologia ta należy do nowych, nietermicznych technik. Jej potencjalne wykorzystanie w przemyśle spożywczym wiąże się przede wszystkim z utrwalaniem żywności. Możliwości jej praktycznego zastosowanie należy upatrywać w bardzo reaktywnych cząsteczkach chemicznych, z których jest złożona. Wolne rodniki, tlen atomowy oraz inne cząsteczki czy jony wykazują inaktywacyjne właściwości w stosunku do wielu mikroorganizmów. Skład chemiczny plazmy różni się w zależności od rodzaju gazu użytego do jej wytworzenia. Mieszaniny gazów, najbardziej letalne w stosunku do drobnoustrojów, zawierają tlen cząsteczkowy lub powietrze. Możliwość zastosowania niskotemperaturowej plazmy w przemyśle spożywczym jest obecnie na etapie badań laboratoryjnych. W literaturze tematu podawane są przykłady możliwości jej zastosowania w celu dekontaminacji powierzchni ziaren i nasion, mięsa czy materiałów opakowaniowych. Rosnące zapotrzebowanie rynku na produkty mało przetworzone oraz potrzeba ochrony środowiska uzasadniają konieczność dalszych badań nad technologią niskotemperaturowej plazmy.
The objective of the study was to describe the possibility of applying low temperature (cold) plasma to food technology development. This technology is a novel, non-thermal technique. In the food industry, it could be potentially used to preserve food. The possibility of using this technique in practice is based on the highly reactive chemical compounds, which make up the plasma. Free radicals, atomic oxygen, and other compounds or ions show properties that enable the inactivation of many micro-organisms. The chemical composition of plasma differs depending on the gas used to make it. The mixtures of gases that appear to be the most lethal to micro-organisms contain atomic oxygen or air. Presently, the possibility of using low-temperature (cold) plasma in the food industry is analyzed in laboratories. The reference literature contains examples of applying plasma to decontaminate surfaces of grain and seeds, meat or packaging materials. The continuous increase in the consumer demand for low-processed products and the necessity to protect the environment are two key reasons to justify the indispensability to further search into the low-temperature (cold) plasma technology.
Źródło:
Żywność Nauka Technologia Jakość; 2013, 20, 5
1425-6959
Pojawia się w:
Żywność Nauka Technologia Jakość
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Właściwości mechaniczne i sorpcyjne jabłek suszonych metodą dwustopniową
Mechanical and sorption properties of two-stage dried apples
Autorzy:
Sledz, M.
Nowacka, M.
Wiktor, A.
Selke, M.
Witrowa-Rajchert, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/34940.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Agrofizyki PAN
Opis:
Celem badania była analiza tekstury oraz zdolności adsorpcji wody jabłek suszonych dwustopniowo: metodą mikrofalowo-konwekcyjną i dosuszanych konwekcyjnie oraz metodą konwekcyjną z dosuszeniem techniką mikrofalowo-konwekcyjną. W pierwszym etapie otrzymywano susz o zawartości wody na poziomie 30 lub 50%, który dosuszano w drugim stopniu do równowagowej zawartości wody. Suszenie konwekcyjne przeprowadzono w temperaturze powietrza 70°C i prędkości jego przepływu 2,5 m·s-1, natomiast podczas suszenia mikrofalowo-konwekcyjnego zastosowano następujące parametry: moc mikrofal 300 W, temperatura powietrza 40°C i prędkość przepływu powietrza 3,5 m·s-1. W celu analizy właściwości mechanicznych przeprowadzono test cięcia. Właściwości sorpcyjne określano na podstawie zmian masy suszy przetrzymywanych przez 72 godziny w eksykatorze nad nasyconym roztworem NaCl (w środowisku o aw = 0,75). Sposób suszenia dwustopniowe-go zdecydowanie wpłynął na właściwości mechaniczne oraz sorpcyjne jabłek. Maksymalna siła cięcia oraz praca cięcia mieściły się w zakresach odpowiednio 159-222 N i 178-290 mJ. Natomiast względny przyrost masy po 72 h wyniósł 11-24%, w zależności od metody suszenia. Najwyższe wartości uzyskały jabłka suszone mikrofalowo-konwekcyjnie z dosuszaniem konwekcyjnym od 50% zawartości wo-dy. Z kolei susze konwekcyjne oraz mikrofalowo-konwekcyjne z dosuszaniem konwekcyjnym (od 30% zawartości wody) charakteryzowały się znacząco niższymi wartościami maksymalnej siły i pracy cięcia oraz adsorpcji pary wodnej.
The purpose of the study was the analysis of texture and the water adsorption prop-erties of two-stage dried apples: microwave-convective with convective finishing drying method, and convective with microwave-convective finishing drying technique. In the first stage apples with a water content of 30 or 50% were obtained, afterwards they were dried in the second stage until equilibrium water content was reached. Convective drying was carried out at the temperature of 70°C and air velocity 2.5 m s-1, while during microwave-convective drying the following parameters were applied: microwave power 300 W, air temperature 40°C and air velocity 3.5 m s-1. In order to analyse the mechanical properties, the cutting test was performed. Sorption properties were deter-mined based on the mass changes of dried apples kept for 72 hours in an exsiccator over saturated NaCl solution (in an environment with aw = 0.75). The method of two-stage drying significantly influenced the mechanical and sorption properties of apples. The maximum cutting force and cutting work fell in ranges of 159-222 N and 178-290 mJ, respectively. The relative mass gain after 72 hours amounted to 11-24%, depending on the drying method. The highest values were obtained for microwave-convective dried apples with convective finishing drying from 50% of water content. In turn, materials dried using the convective technique and the microwave-convective with convective finishing drying method (from 30% of water content) were characterised by significantly lower values of maximum cutting force and cutting work, as well as value of water vapour adsorption.
Źródło:
Acta Agrophysica; 2013, 20, 1
1234-4125
Pojawia się w:
Acta Agrophysica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zmiany zawartości witaminy C i karotenoidów w przechowywanych suszach marchwi i ziemniaka
Changes in the content of vitamin C and carotenoids during dried carrot and potato storage
Autorzy:
Nowacka, M.
Witrowa-Rajchert, D.
Strachota, W.
Sobczak, E.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/35026.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Agrofizyki PAN
Tematy:
marchew
ziemniaki
susze warzywne
susz ziemniaczany
przechowywanie
witamina C
zawartosc witaminy C
karotenoidy
zawartosc karotenoidow
zmiany przechowalnicze
carrot
potato
dried vegetable
dried potato
storage
vitamin C
vitamin C content
carotenoid
carotenoid content
storage change
Opis:
W pracy określono wpływ czasu i temperatury przechowywania na zawartość witaminy C w ziemniaku i karotenoidów w marchwi uzyskanych na drodze suszenia promiennikowo-konwekcyjnego i konwekcyjnego. Wyznaczono stałe szybkości reakcji oraz energię aktywacji rozkładu witaminy C i karotenoidów podczas przechowywania warzyw. Wraz ze wzrostem czasu przechowywania i temperatury następowało zwiększenie szybkości rozkładu witaminy C w suszach z ziemniaka. Karotenoidy w suszonej marchwi szybciej ulegały degradacji w wyższych temperaturach (25 i 40°C), w których stała szybkości reakcji była około 2-krotnie wyższa w porównaniu do stałej szybkości reakcji w niższej temperaturze przechowywania (4°C). Susz promiennikowo-konwekcyjny charakteryzował się niższą wartością bariery energetycznej, po której rozpoczynał się rozkład karotenoidów w marchwi i witaminy C w ziemniaku, w porównaniu z suszem konwekcyjnym.
The aim of this study was to examine the influence of storage time and conditions on the content of vitamin C (potato) and carotenoids (carrots) in dried carrots and potatoes obtained by infrared-convective and convective drying. Reaction rate constants and activation energy of vitamins and carotenoids degradation were specified during storage of dried vegetables. With increase of storage time and temperature there was an increase in the speed of vitamin C degradation in dried potato. In dried carrot, carotenoids decrease at higher temperatures (25 and 40°C) and the reaction rate constant were about twice higher from the reaction rate constant at lower temperature of storage (4°C). Infrared-convective dried material was characterised by lower values of the activation energy, after which the degradation of carotenoids in carrots and vitamin C in potatoes began, compared to convective drying.
Źródło:
Acta Agrophysica; 2011, 17, 1[188]
1234-4125
Pojawia się w:
Acta Agrophysica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Optymalizacja metodą płaszczyzn odpowiedzi suszenia mikrofalowo-konwekcyjnego liści pietruszki poddanych działaniu ultradźwięków oraz obróbce parą wodną
An optimisation of microwave-convective drying of parsley leaves subjected to ultrasound and steaming treatments, arried out on the basis of the response surface methodology
Autorzy:
Dadan, M.
Rybak, K.
Nowacka, M.
Wiktor, A.
Witrowa-Rajchert, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/805090.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Opis:
Celem pracy był wybór optymalnych parametrów przetwarzania liści pietruszki uwzględniających rodzaj obróbki wstępnej oraz temperaturę powietrza i moc mikrofal podczas suszenia mikrofalowo-konwekcyjnego, przy założeniu maksymalnego skrócenia suszenia oraz uzyskania minimalnego zużycia energii. Zaprojektowano w tym celu doświadczenie trójczynnikowe, w którym czynnikami zmiennymi były moc mikrofal (100, 200, 300 W), temperatura powietrza (20, 30, 40°C) i typ obróbki wstępnej (obróbka ultradźwiękami, obróbka parą wodną, moczenie). Liście pietruszki poddane zabiegom wstępnym suszono mikrofalowo-konwekcyjnie. Analizowano czas suszenia oraz całkowite właściwe zużycie energii (TSEC) do momentu osiągnięcia względnej zawartości wody (zredukowanej zawartości wody) wynoszącej MR = 0,02. Na podstawie otrzymanych wyników można było stwierdzić, iż wszystkie czynniki w istotny sposób wpłynęły na badane zmienne. Najkrócej trwało suszenie przy mocy 300 W i w temperaturze 40°C, poprzedzone zastosowaniem ultradźwięków. Obróbka parą wodną, pomimo skrócenia czasu suszenia w stosunku do materiału moczonego, charakteryzowała się dużą energochłonnością, przez co wartość TSEC w całym zakresie była większa niż w przypadku suszenia materiału moczonego. Badania wskazały, iż sonikacja może być z powodzeniem wykorzystana do wspomagania suszenia liści pietruszki. Ponadto metoda płaszczyzn odpowiedzi może być rozpatrywana jako cenne narzędzie do projektowania procesu suszenia.
Drying is considered as one of the most popular and most energy consuming processes in food processing. It is estimated that it consumes ca. 10–12% of total energy utilized by industry. High energy consumption links to the necessity of water phase transition during process and low thermal efficiency of dryers. Hence, industry seeks for new solutions concerning for instance pre-treatment step incorporation in order to modify intercellular structure of material and thus enhance drying kinetics. Currently, ultrasounds are the main domain of interest of scientists and engineers working on drying all over the world due to their non-thermal character. The aim of this study was to determine optimal processing conditions of parsley leaves on the basis of selection of a type of treatment, air temperature and microwave power during microwave-convective drying, assuming maximal shortening of drying time and minimal energy consumption. The three-level factorial experiment was designed, where factors were as follows: microwave power (100, 200, 300 W), air temperature (20, 30, 40°C) and a type of treatment (ultrasound, streaming, immersion). The parsley leaves after the aforementioned treatments were dried with microwave-convective method. Drying time and total specific energy consumption (TSEC), which corresponded to relative water content of MR = 0.02, were analysed. On the basis of obtained results, it could be stated that all of the factors significantly influenced investigated variables. The shortest drying time was in the case of process performed at 300 W of microwave power and at 40°C preceded by ultrasound treatment. Despite of shortening of drying time as a result of steaming treatment, in comparison to soaked material, this treatment was characterised by high energy expenditures. Thus, the TSEC value was higher in the whole range in the case of steaming, compared with immersion. Based on RSM modelling procedure the optimal conditions for drying assuming minimal both time and energy consumption is application of sonication and drying performed at 40°C and 262 W of microwave power. Performed research indicated that sonication can be effectively utilized to enhance drying process of parsley leaves. Moreover, RSM approach can be considered as valuable tool for designing of drying process.
Źródło:
Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych; 2017, 589
0084-5477
Pojawia się w:
Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zastosowanie modeli matematycznych do opisu izoterm adsorpcji pary wodnej suszonej marchwi purpurowej i pomarańczowej
Applying mathematical models to describe water vapour adsorption isotherms of dried purple and orange carrots
Autorzy:
Nowacka, M.
Janiak, G.
Kidon, M.
Czapski, J.
Witrowa-Rajchert, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/826977.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Technologów Żywności
Opis:
W pracy wyznaczono i opisano modelami matematycznymi: BET, GAB, Lewickiego, Oswina, Halsey'a i Pelega izotermy adsorpcji pary wodnej suszonej marchwi pomarańczowej i purpurowej. Marchew pomarańczową odmiany Bolero oraz purpurową odmiany Deep Purple suszono czterema metodami: konwekcyjną, promiennikowo-konwekcyjną, mikrofalowo-konwekcyjną i sublimacyjną. Do wyznaczenia izoterm sorpcji stosowano metodę statyczno-eksykatorową. Przydatność modeli do opisu uzyskiwanych izoterm oceniono na podstawie średniego błędu kwadratowego (RMS). Izotermy adsorpcji wody badanych suszy marchwi pomarańczowej i purpurowej charakteryzowały się III typem izoterm według klasyfikacji BET, charakterystycznym dla produktów o dużej zawartości cukrów. Przebieg izoterm uzależniony był od zastosowanej metody suszenia. Generalnie, model GAB najlepiej opisywał izotermy sorpcji, jednak dobrze dopasowane zostały tylko izotermy suszy sublimacyjnych marchwi pomarańczowej i purpurowej, w przypadku których błąd kwadratowy RMS osiągnął wartość odpowiednio 0,07 i 0,09. Pozostałe wartości błędu RMS modeli matematycznych opisujących izotermy adsorpcji przewyższały wartość 0,25, co świadczy o braku możliwości wykorzystania tych modeli do opisu przebiegu adsorpcji pary wodnej badanych suszy marchwi. Niezależnie od zastosowanego modelu, najlepsze dopasowanie modeli stwierdzono w przypadku suszy sublimacyjnych (Ve=3,3-8,5 %). Susze marchwi purpurowej charakteryzowały się większymi równowagowymi zawartościami wody w monowarstwie, w związku z czym mają potencjalnie większą stabilność przechowalniczą niż susze marchwi pomarańczowej.
In the paper, there were determined and described the water vapour adsorption isotherms of dried orange and purple carrots using BET, GAB, Lewicki, Oswin, Halsey, and Peleg mathematical models. The orange carrots of Bolero cultivar and purple carrots of Deep Purple cultivar were dried using four methods: convective, infrared-convective, microwave-convective, and freeze-drying. A static-desiccator method was applied to determine the sorption isotherms. The usefulness of models for describing isotherms was assessed on the basis of root mean square error (RMS). According to the BET classification, the water adsorption isotherms of dried orange and purple carrots were characterized by a III isotherm type characteristic for high sugar content products. The pattern of isotherms depended on the drying method applied. The GAB model was the best to describe the sorption isotherms; however, only the freeze-dried orange and purple carrot isotherms were well matched, and, in this case, the RMS error values were 0.07 and 0.09, respectively. All other RMS error values of mathematical models describing the absorption isotherms exceeded 0.25; it means that those models cannot be used to describe the water vapour adsorption pattern of the dried carrots investigated. Regardless of the used model, the best fit of models were for freeze dried samples (Ve = 3,3 - 8,5 %). The dried purple carrots were characterized by a higher equilibrium water content in the monolayer; therefore, their storage stability was potentially higher than that of the dried orange carrots.
Źródło:
Żywność Nauka Technologia Jakość; 2012, 19, 5
1425-6959
Pojawia się w:
Żywność Nauka Technologia Jakość
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Evaluation of water vapor permeability of biodegradable starch-based films
Ocena przepuszczalności pary wodnej skrobiowych folii biodegradowalnych
Autorzy:
Rejak, A.
Wojtowicz, A.
Oniszczuk, T.
Niemczuk, D.
Nowacka, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/792213.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Komisja Motoryzacji i Energetyki Rolnictwa
Tematy:
starch
biodegradable packaging
water vapour
permeability
gravimetric method
starch-based film
screw speed
film blowing
Źródło:
Teka Komisji Motoryzacji i Energetyki Rolnictwa; 2014, 14, 3
1641-7739
Pojawia się w:
Teka Komisji Motoryzacji i Energetyki Rolnictwa
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ sonikacji immersyjnej i kontaktowej oraz pulsacyjnego pola elektrycznego na przewodność elektryczną tkanki marchwi
The influence of immersion sonication, contact sonication and pulsed electric field treatment on the electrical conductivity of carrot tissue
Autorzy:
Wiktor, A.
Rybak, K.
Sledz, M.
Nowacka, M.
Chudoba, T.
Lojkowski, W.
Witrowa-Rajchert, D.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/801103.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Opis:
Celem pracy była analiza wpływu sonikacji (US) immersyjnej i kontaktowej oraz obróbki pulsacyjnym polem elektrycznym (PEF) na przewodność elektryczną. Określono także zawartość suchej substancji w materiale poddanym obróbce US oraz PEF. W przypadku obróbki pulsacyjnym polem elektrycznym natężenie pola elektrycznego wynosiło 0,3 lub 5 kV·cm–1, liczba impulsów 0–100, a właściwe zużycie energii 0–80 kJ·kg–1. Aplikacja pulsacyjnego pola elektrycznego prowadzi do wzrostu przewodności elektrycznej analizowanej tkanki roślinnej. Największy wzrost tego parametru zanotowano w przypadku zastosowania natężenia 3 kV·cm–1 oraz aplikacji 100 impulsów. Obróbka tkanki marchwi pulsacyjnym polem elektrycznym skutkowała także wzrostem zawartości suchej substancji w porównaniu z materiałem niepotraktowanym PEF, co wiązało się z wyciekiem wody z materiału w wyniku elektroporacji. Z kolei wpływ sonikacji na przewodność elektryczną oraz zawartość suchej substancji był niejednoznaczny i prowadził, w zależności od zastosowanych parametrów, do wzrostu lub obniżenia wartości tych parametrów. W tym przypadku, na ogół, największe zmiany zanotowano w próbkach poddanych obróbce kontaktowej.
The aim of this work was to analyze the influence of sonication (US) and pulsed electric field treatment on the electrical conductivity and dry matter content of the carrot tissue. The sonication was performed by contact (26 kHz) and immersion method (21 and 40 kHz). Ultrasounds application lasted 0, 5, 10, 20, 30 min at 100% duty cycle and 60 min at 50% duty cycle. The electric field intensity of PEF was equal to 0, 3 and 5 kV·cm–1, the number of pulses varied from 0 to 100 and the specific energy input from 0 to 80 kJ·kg–1. The application of PEF resulted in the increase of the electrical conductivity(EC) of the plant tissue from 32.67 to 199.67–344.43 μS·cm–1, in the case of intact and PEF treated samples, respectively. The highest value of the electrical conductivity was observed in the material treated by 3 kV·cm–1 and 100 pulses. The PEF treatment caused the increase of dry matter content (from 0.0957 to 0.1172–0.1258 kg·kg–1), which could be linked to the cell membrane rupture and water leakage due to the electroporation phenomenon. However, the increase of pulse number from 10 to 100 at constant (5 kV·cm–1) electric field intensity did not increase the dry matter content. The impact of sonication on the both electrical conductivity and dry matter content was ambiguous. The sonication carried out by immersion method in both frequencies for 0–30 min did not change the electrical conductivity significantly. The statistically relevant differences were stated only in the case of treatment which lasted 60 min at 50% duty cycle. The contact sonication caused the biggest changes of electrical conductivity in comparison to the untreated material. The highest EC was observed in the case of sample sonicated for 30 min (47.80 μS·cm–1). However, in the case of samples treated by contact method for 20 and 60 min the differences in comparison with the intact carrot were irrelevant. Samples treated by immersion method were characterized by lower dry matter content whereas carrot treated by contact method exhibited higher values of dry matter content in comparison to the intact tissue. Such behavior probably was correlated with the evaporation in the case of contact US-treated samples (surrounded by air during the sonication) and leakage to the water, in the case of immersion US processed material.
Źródło:
Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych; 2014, 579
0084-5477
Pojawia się w:
Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The effect of MLS laser radiation on cell lipid membrane
Autorzy:
Pasternak, K.
Wróbel, D.
Nowacka, O.
Pieszyński, I.
Bryszewska, M.
Kujawa, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2081559.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Instytut Medycyny Wsi
Tematy:
liposomes
laser irradiation
laser therapy
MLS M1 system
Opis:
Introduction. Authors of numerous publications have proved the therapeutic effect of laser irradiation on biological material, but the mechanisms at cellular and subcellular level are not yet well understood. Objective. The aim of this study was to assess the effect of laser radiation emitted by the MLS M1 system (Multiwave Locked System) at two wavelengths (808 nm continuous and 905 nm pulsed) on the stability and fluidity of liposomes with a lipid composition similar to that of human erythrocyte membrane or made of phosphatidylocholine. Materials and method. Liposomes were exposed to low-energy laser radiation at surface densities 195 mW/cm2 (frequency 1,000 Hz) and 230 mW/cm2 (frequency 2,000 Hz). Different doses of radiation energy in the range 0–15 J were applied. The surface energy density was within the range 0.46 – 4.9 J/cm2. Results. The fluidity and stability of liposomes subjected to such irradiation changed depending on the parameters of radiation used. Conclusions. Since MLS M1 laser radiation, depending on the parameters used, affects fluidity and stability of liposomes with the lipid content similar to erythrocyte membrane, it may also cause structural and functional changes in cell membranes.
Źródło:
Annals of Agricultural and Environmental Medicine; 2018, 25, 1; 108-113
1232-1966
Pojawia się w:
Annals of Agricultural and Environmental Medicine
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies