- Tytuł:
-
Praxis drogą poznania i spełniania się osoby. Myśl Karola Wojtyły jako inspiracja dla pedagogów
Praxis as the Way to Know the Person and the Way of the Person’s Fulfillment: The Thought of Karol Wojtyła as an Inspiration for Educators - Autorzy:
- JASIŃSKA, Katarzyna
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/1047068.pdf
- Data publikacji:
- 2020-01-12
- Wydawca:
- Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
- Tematy:
-
osoba, praxis w ujęciu Karola Wojtyły, przechodnie i nieprzechodnie skutki czynu, spełnianie się osoby, sens wychowania
person, Karol Wojtyła’s concept of praxis, transitive and intransitive consequences of an action, fulfillment of the person, meaning of education - Opis:
-
Punktem wyjścia antropologii i etyki Wojtyły jest – dany w doświadczeniu fenomenologicznym – fakt „człowiek działa”. W porządku metafizycznym osoba poprzedza swoje działanie, co filozofia klasyczna wyraża w adagium operari sequitur esse (działanie jest następstwem istnienia). W porządku epistemologicznym natomiast analiza działania jest źródłem wiedzy o podmiocie działającym, pozwala poznać nie tylko istnienie, ale także naturę tego, kto działa. W tym sensie analiza ludzkiej praxis leży u podstaw teorii człowieka, ujawnia duchową naturę osoby, która przejawia się w czynie.
Wojtyła – zgodnie z nauką św. Tomasza – za sam rdzeń ludzkiej praxis uważał czyn człowieka (actus humanus). Czyn ma dwojakiego rodzaju skutki: przechodnie, które obiektywizują się w różnych wytworach ludzkiego działania i nieprzechodnie, które pozostają w podmiocie, osadzają się we wnętrzu osoby, czyniąc w niej zmiany natury moralnej. W artykule zostało podkreślone znaczenie nieprzechodnich skutków czynu dla moralnego wzrastania bądź degradacji osoby. Porównanie Karola Wojtyły koncepcji praxis z jej marksistowskim ujęciem pozwoliło wydobyć personalistyczny wymiar praxis. W tym znaczeniu praxis staje się terenem realizowania się człowieczeństwa zgodnie prawdą ludzkiego bytu. Dlatego antropologia Wojtyły nie ogranicza się do poznania prawdy o osobie, ale osiąga swe właściwe dopełnienie w antropo-praksji, czyli w przyjęciu prawdy za podstawę działania.
Wychowanie, jako szczególny rodzaj działania, skierowane jest na spełnianie się osoby. Wychowanie personalistyczne, w którym wychowanek jest traktowany jako rozumna i wolna osoba, powinno uzdolnić go do spełniania czynów (dodajmy: moralnie dobrych czynów), a zarazem spełniania siebie w tych czynach.
Zasługą Wojtyły jest pokazanie, że na drodze praxis – oprócz różnych celów fakultatywnych – realizuje się (na zasadzie nieprzechodnich skutków czynu) cel najważniejszy – stawanie się (fieri) człowieka moralnie dobrym. Osiągnięcie tego celu, określanego jako autoteleologia osoby, stanowi nie tylko o sensie wychowania, ale nade wszystko o sensie spełnionego życia.
The starting point of Wojtyła’s anthropology and ethics is the fact of ‘man acting,’ given in the phenomenological experience. In the metaphysical order the person precedes her actions, which was expressed in classical philosophy by means of the adage: operari sequitur esse (acting follows existence). In the epistemological order in turn an analysis of the subject’s actions makes it possible to recognize her not only in the aspect of her existence, but also in the aspect of her nature as an acting subject. In this sense an analysis of human praxis underlies philosophical anthropology, revealing the spiritual nature of the person manifested through her actions. Following St. Thomas Aquinas, Wojtyła considered a human act (actus humanus) as the core of human praxis. An action has consequences of two kinds. Its transitive consequences are objectified in its actual outward results, while its intransitive, enduring consequences remain within the acting person, introducing changes of moral nature in her. The article underscores the significance of the enduring consequences of an action for the moral growth (or moral degradation) of the person. A comparison of Wojtyła’s conception of praxis with its Marxist interpretation shows that praxis actually manifests a personalist dimension. In this sense praxis turns out the ground on which humanity finds its accomplishment in accordance with the truth about the human being. Thus Wojtyła’s anthropology, apart from expounding the truth about the human person, points to the significance of anthropo-praxis, namely to the fact that human actions need to be preformed with reference to the truth about things. Education, which is a special kind of action, is focused on the accomplishment of the person’s humanity. Personalist education, in which the student is approached as a rational and free person, should aim at enabling her to perform (morally good) actions and, through them, to accomplish her humanity. Wołtyła’s merit was to show that apart from attaining its facultative goals, praxis, due to the enduring consequences of the person’s actions, determines her becoming (fieri) morally good. The latter goal, described in terms of the autoteleology of the person determines not only the meaning of education, but above all the fulfillment of the human life. Translated by Dorota Chabrajska - Źródło:
-
Ethos; 2016, 29, 4 (116); 42-55
0860-8024 - Pojawia się w:
- Ethos
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł
