Skocz do pozycji: 1.

Tytuł:

Leksyka z zakresu chorób i zjawisk chorobowych w czasopiśmie „Twój Maluszek”
Lexis in the field of diseases and diseasephenomena in the monthly „Twój Maluszek” magazine

Autorzy:

Wyszomirska, Anna

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1592201.pdf

Data publikacji:

2015

Wydawca:

Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego

Tematy:

the lexis
the semantics
the terminology
the popular-science press
leksyka
semantyka
terminologia
prasa popularnonaukowa

Opis:

The article is about vocabulary and different combinations of expressions from thearea of various diseases which are in the articles in the monthly “Twój Maluszek” magazine.The authors of the magazine take frequently the issues concerning the childhooddiseases and their symptoms. The lexical material consists of the 136 units, which containsof specialized terms and vocabulary. Words choice are adapted to the diverse skillsand basic medical knowledge of readers.

Źródło:

Studia Językoznawcze; 2015, 14; 162-183
1730-4180
2353-3161

Pojawia się w:

Studia Językoznawcze

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 2.

Tytuł:

A linguistic picture of the world and expression of emotions through the prism of expressive lexis

Autorzy:

SIROKA, DANKA

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/628700.pdf

Data publikacji:

2013

Wydawca:

Fundacja Pro Scientia Publica

Tematy:

picture of the world, expressive lexis, emotions, stereotype, language, mind, assessment

Opis:

This paper deals with expressive lexis, which is understood as the expression of emotions. Through this prism we would like to present a picture of the world which is formed by the opposites, emotional – rational. This picture would also present some examples of speech that is created in the mind as a result of man’s preferences and values. The relation of language and mind, formation of a picture of the world on the basis of both linguistic and extralinguistic foundations, projection of emotions and assessments on language – all of these components are inspiring avenues and this paper trys to enlighten the basis of expressive linguistic inventory of the users of the Slovak language.

Źródło:

Journal of Education Culture and Society; 2013, 4, 2; 297-308
2081-1640

Pojawia się w:

Journal of Education Culture and Society

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 3.

Tytuł:

Mirosław Bańko, Maciej Czeszewski, Jan Burzyński, Najnowsze słownictwo polskie, Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: http://nowewyrazy.uw.edu.pl/projekt.html
Mirosław Bańko, Maciej Czeszewski, Jan Burzyński, The Newest Polish Lexis, Language Observatory of Warsaw University, Warsaw: http://nowewyrazy.uw.edu.pl/projekt.html  Link otwiera się w nowym oknie

Autorzy:

Satoła-Staśkowiak, Joanna

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/38434077.pdf

Data publikacji:

2015

Wydawca:

Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi

Tematy:

najnowsze słownictwo
okazjonalizmy
najnowsza leksykografia
język polski
the newest lexis
occasionalisms
the newest lexicography
Polish language

Opis:

Recenzowany projekt nosi tytuł „Najnowsze słownictwo polskie”. Jego redaktorami są: Mirosław Bańko, Maciej Czeszewski i Jan Burzyński. Do chwili obecnej powstało ponad sto wpisów i kilkanaście esejów je ilustrujących, które znajdują  się na stronie internetowej Obserwatorium Językowego UW, gdzie umieszczone zostały wpisy „Najnowszego słownictwa polskiego”. Popularność projektu opiera się na możliwości znalezienia słów, które nie pojawiają się w tradycyjnych publikacjach leksykograficznych. Szczególne znaczenie dla projektu ma współpraca redaktorów z internautami.
The reviewed Project is known as The Newest Polish Lexis. Its editors are: Mirosław Bańko, Maciej Czeszewski and Jan Burzyński. To date, over one hundred entries and a dozen or so essays illustrating them have been placed on the website of the Language Observatory of the Warsaw University where the entries of the Newest Polish Lexis are published. The popularity of the project rests on the possibility of finding words which would not appear in traditional lexicographical publications. Cooperation between editors and Internet users has particular significance for the project.

Źródło:

Językoznawstwo; 2015, 9; 197-200
1897-0389
2391-5137

Pojawia się w:

Językoznawstwo

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 4.

Tytuł:

Struktura znaczeniowa słownictwa anatomicznego w Nowym dykcjonarzu M.A. Troca
Semantic structure of anatomical vocabulary in Nowy dykcjonarz by M. A. Troc

Autorzy:

Kuryłowicz, Beata

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/2109367.pdf

Data publikacji:

2020-12-08

Wydawca:

Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku

Tematy:

anatomical vocabulary
multilingual lexicography
lexical field
lexis of the 18th century

Opis:

This article is an attempt to perform a semantic analysis of anatomical vocabulary collected by Michał Abraham Troc in Nowy dykcjonarz, published in Lipsk in 1764. The aim of individual analyses based on the lexical field theory is to demonstrate the meaning of lexemes, to determine their place within a field, as well as to disclose semantic relationships: synonymy, polysemy and hyponymy. The semantic analysis presented in this article clearly demonstrates abundance and differentiation of 18th century anatomical vocabulary, as well as prevalence of native over borrowed words. Among 250 names, only eleven units are borrowings from foreign languages: seven Latin and four German ones. This provides evidence there is a fundamental role of native lexis, especially colloquial vocabulary, in the formation of Polish anatomical terminology, and, more extensively, also medical terminology, in the first phase of its development which continued until the end of the 18th century. Of note is also the non-uniform arrangement of lexemes in individual fields and asymmetry in their number. Selected lexical fields are characterised by non-uniform size, different level of semantic stratification and differentiated degree of generality of words they contain. On the other hand, semantic relations observed in the analysed anatomical vocabulary, especially synonymy and polysemy, confirm there is a differentiation of anatomical lexis, on the other hand, they indicate lack of precision in expressing content by the discussed lexical units.

Źródło:

Białostockie Archiwum Językowe; 2020, 20; 119-133
1641-6961

Pojawia się w:

Białostockie Archiwum Językowe

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 5.

Tytuł:

Leksem drabant (Act 23,23) w Nowym Testamencie Biblii gdańskiej (1632) w przekładzie Daniela Mikołajewskiego
Lexeme drabant (Act 23,23) in the New Testament, Biblia gdańska (1632), translated by Daniel Mikołajewski

Autorzy:

Lisowski, Tomasz

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/2109092.pdf

Data publikacji:

2020-12-08

Wydawca:

Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku

Tematy:

Bible translations to the Polish language
lexis of the 16th century
military vocabulary
cultural
religious associations
Biblia gdańska

Opis:

In a verse of Act 23,23 in Biblia gdańska (1632) translated by Daniel Mikołajewski, an equivalent of Greek lexeme δεξιόλαβος ‘probably a spearman or slinger’, the noun drabant is used, which is unique, compared to its counterpart – oszczepnik – in Biblia translated by JakubWujek (1599). It may have been borrowed from the Czech language in the second half of the 16th century. In the Polish language of the time it was not a very widespread lexeme, maybe of erudite nature. It appeared in the text of Biblia gdańska taken from the Czech Biblia kralicka. Among Protestants at that time, as a military term, it could have evoked associations with the religious Hussite Wars. The lexeme drabant survived in the biblical text of the Evangelist circles until the second half of the twentieth century. Given the fact that in that century it was already an archaic word, it was not used in new testament translations which followed the translational tradition of Biblia gdańska. And probably it became fixed in the consciousness of the faithful of Evangelist churches as a memorable reminder of the past. For centuries that lexeme, along with other lexemes characteristic of Biblia gdańska caused lexical distinctiveness of that Evangelist translation compared to the Catholic translation by Jakub Wujek.

Źródło:

Białostockie Archiwum Językowe; 2020, 20; 131-151
1641-6961

Pojawia się w:

Białostockie Archiwum Językowe

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 6.

Tytuł:

Problem leksykalnej relacji filiacyjnej między biblijnymi przekładami renesansowymi. Casus Nowego Testamentu Biblii Jakuba Wujka (1599) i Nowego Testamentu Biblii brzeskiej (1563)
The Problem of Lexical Filiational Relations between Renaissance Biblical Translations. The Case of the New Testament of the Bible by Jakub Wujek (1599) and the New Testament of Brześć Bible (1563)

Autorzy:

Lisowski, Tomasz

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1045290.pdf

Data publikacji:

2015-01-01

Wydawca:

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Tematy:

lexis of the Middle-Polish period
filiational relation of Renaissance Biblical translations
quantitative-distributional analysis of the Bible translation

Opis:

The purpose of the analysis is to try to provide an answer to the question whether it is possible to determine the degree of filiational dependence of the New Testament of the Bible translated by Jakub Wujek from 1599 (abbreviation: W) from the New Testament of the Brześć Bible from 1563 (abbreviation: B) with regard to lexis. The study is accompanied by the assumption that the translation of the Brześć Bible may have partially inspired Jakub Wujek in his translation work. The data which enabled scholars to establish the scope of a possible filiational relation between the New Testament of the Bible by Wujek and the New Testament of the Brześć Bible with reference to lexis have been obtained owing to a quantitative-distributional analysis of both texts. Moreover, a comparative context has been considered, that is that between the New Testament of Gdańsk (1606) and the New Testament of the Gdańsk Bible (1632) as texts remaining in closer filiational relation with B, forming a Calvinist-Lutheran translational continuum with this translation. During the study, the number of identical lexical substitutions in place of parallel lexemes common for B and W were treated as an exponent of the degree of hypothetical lexical dependence of W from B. In the subsequent translations of the comparative context under consideration (W and B) they were replaced by alternative equivalents. The result of the analysis with the criteria thus defined is the contention that lexical dependence of W from B is hardly noticeable, which can be proved by the following numerical data: W contains 65 lexemes in total which evidence the studied dependence (they belong to the vocabulary with a frequency f = 1, exceptionally f = 2 or f = 3). They constitute barely 1.2% of the entire lexicon of W, and their total number of occurrences in the text amounts to 74, which is only 0.06% of the entire text of W.

Źródło:

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2015, 22, 1; 119-138
1233-8672
2450-4939

Pojawia się w:

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 7.

Tytuł:

Zmiany w obrębie leksyki społeczno-politycznej współczesnego języka rosyjskiego - zjawisko dearchaizacji
Changes within socio-political lexis of the modern Russian language: The phenomenon of dearchaization

Autorzy:

Michaluk, Maryna

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/480901.pdf

Data publikacji:

2014

Wydawca:

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Tematy:

linguistics
the Russian language
political lexis
dearchaization

Opis:

The article is an attempt at presenting the phenomenon of dearchaization based on examples in socio-political lexis. First, the paper presents basic semantic processes occurring in the modern Russian language and explains the reasons for reaching “old” vocabulary: the need for the nomina- tion of objects and phenomena of the changing socio-political reality. The use of the lexis of passive vocabulary is demonstrated with an example of return to the active use of archaisms once labeled in Russian dictionaries with the qualifier “pre-revolutionary”. A separate part is dedicated to confessional lexis, within which a return to original meanings, updating and changes in dictio- nary definitions can be observed.

Źródło:

Acta Polono-Ruthenica; 2014, 1, XIX; 231-241
1427-549X

Pojawia się w:

Acta Polono-Ruthenica

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 8.

Tytuł:

„Co choroba, to doktor...”. O językowo-kulturowym obrazie lekarza w polszczyźnie
One Illness, One Doctor… On the Linguistic and Cultural Image of a Doctor in the Polish Language

Autorzy:

Skorupska-Raczyńska, Elżbieta

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1044078.pdf

Data publikacji:

2020-12-15

Wydawca:

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Tematy:

lexis
phraseology
linguistic image of the world

Opis:

Healing traditions are very likely to have roots in the beginnings of any civilisation, which comes from the natural needs of a human striving for physical and mental comfort. On ethnically Polish lands, medical culture developed together with the society, which is reflected in the names of healers. The linguistic and cultural image of a doctor is affected by the anthropocentric experiences of speakers of Polish, stereotypes and the media that strengthen its versions, all recorded in the lexis, phraseology and paremiography. Today (according to the survey), negative traits of doctors (31) are significantly more common than their virtues (9) that include: being specific, accurate, efficient, devoted to duty and caring. According to the survey, today’s doctor is, most of all, in a hurry, overworked and tired, but also dissatisfied, uninterested in the patient, impatient, late, cold and always angry. People’s focus on doctors’ negative traits has been a permanent phenomenon for centuries.

Źródło:

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2020, 27, 2; 189-219
1233-8672
2450-4939

Pojawia się w:

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 9.

Tytuł:

Językowo-stylistyczna kreacja rodziców w Pamiętniku Wacławy Elizy Orzeszkowej
A linguistic-stylistic creation of the parents in Eliza Orzeszkowa’s Pamiętnik Wacławy

Autorzy:

Skorupska-Raczyńska, Elżbieta

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1929460.pdf

Data publikacji:

2021-12-22

Wydawca:

Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim

Tematy:

stylistics
lexis
linguistic creation of the world

Opis:

Pamiętnik Wacławy by E. Orzeszkowa is a novel presenting the fate of a young woman in a twofold reality: at first, it is assigned to the drawing room and social life; then, in the second stage, to a study. An important role in the linguistic creation of Wacława’s fate is played by the parents: mother – the parlor lady, father – researcher, university professor. The construction of these characters reflects the two different worlds that a young woman explores in order to ultimately choose the latter. The language (style, lexis, syntax) corresponds with the creation of Wacława as a spoiled miss (in the first volume) and a mature young lady (in the second volume).

Źródło:

Język. Religia. Tożsamość; 2021, 2 (24) A; 151-169
2083-8964
2544-1701

Pojawia się w:

Język. Religia. Tożsamość

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 10.

Tytuł:

Polskie nazwiska motywowane leksyką z zakresu górnictwa solnego
Polish surnames motivated by the lexicon of the salt mining field

Autorzy:

Horyń, Ewa

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/597828.pdf

Data publikacji:

2016

Wydawca:

Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN

Tematy:

onomastics
anthroponymy
appellative surnames
lexis from the field of salt mining
onymization
onomastyka
nazwiska odapelatywne
leksyka z zakresu górnictwa solnego
onimizacja

Opis:

This article deals with a group of Polish surnames motivated by lexis from the field of salt mining. The analysed surnames are excerpted from “Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych”, edited by Kazimierz Rymut, as well as from other onomastic compilations. These anthroponyms vary in terms of their origins and linguistic construction. We can distinguish from among these anthroponyms: 1) surnames motivated by impersonal nouns: solanka, solnica, sól, tołpa, żupa; 2) surnames motivated by adjectives: słony, solny; 3) surnames motivated by personal nouns: prasoł, solarz, solnik, warzyc, warzysz, żupnik. The description of particular ‛salt’ surnames, apart from their frequency, includes their geographical distribution, which only in some cases is connected with the location of old salt mines, found mainly in the Lesser Poland (Małopolska).

Źródło:

Onomastica; 2016, 60; 163-174
0078-4648

Pojawia się w:

Onomastica

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 11.

Tytuł:

Zapożyczenia niemieckie w XIX-wiecznym Dykcjonarzu Michała Amszejewicza (przyczynek do badań nad słownictwem obcego pochodzenia w polszczyźnie)
German loanwords in 19th century Dykcjonarz by Michał Amszejewicz (contribution to studies on vocabulary of foreign origin in the Polish Language)

Autorzy:

Skorupska-Raczyńska, Elżbieta

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/2109287.pdf

Data publikacji:

2020-12-08

Wydawca:

Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku

Tematy:

lexis
lexicography
loanwords
history of the Polish Language

Opis:

Michał Amszejewicz in Dykcjonarz, which was a record of vocabulary of foreign origin used in the Polish language in the middle of the 19th century, recorded more than eight hundred lexical units (838 in 633 entries, which comprise 511 monosemes and 122 polysemes with two or more meanings) present in the lexis as a result of interference between the Polish and the German languages. Their functional allocation is diversified, with specialist lexis being dominant. Analysed vocabulary in the middle of the 19th century was functionally allocated to various areas of activity, firstly to crafts – 155 lexical units (18.5%), next to military and its organisation – 93 lexical units (11.1%), merchant’s profession and its specifics, commercial and financial aspects – 72 lexical units (8.6%). The remaining 518 lexical units (61.8%) are scattered in the lexicon of another several dozens of specialties, such as rafting, mining, metallurgy, forestry, meteorology, gardening, fine arts and others. Until the beginning of the 21st century, out of 838 analysed lexical units a diversified life cycle was preserved by 321 (38.3%), and 517 (61.7%) were transferred to linguistic archives of the Polish Language. In analysed vocabulary of German origin, actively used in the most recent Polish Language, biased lexis is dominant – in terms of terminology and style; less frequently these are words with a neutral character, regarded as basic vocabulary. Analysed Germanisms have also undergone semantic changes, i.e. specialisation, generalisation, metaphorisation and partial transformations. Germanisms in the Polish Language of the 19th century are a cultural and linguistic fact, which is characterised by certain specific conditions, also in terms of the time of their use and functionality, which has been emphasised on numerous occasions by their researcher – Bogusław Nowowiejski.

Źródło:

Białostockie Archiwum Językowe; 2020, 20; 255-272
1641-6961

Pojawia się w:

Białostockie Archiwum Językowe

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 12.

Tytuł:

„Królowa chaosu, niezrównoważona emocjonalnie, histeryczka trzaskająca drzwiami” – leksykalne sposoby wartościowania w tekstach prasowych poświęconych Ewie Kopacz (na materiale wybranych tygodników opinii z września 2014 roku)
“The queen of chaos, emotionally disturbed, a hysteric that slams doors” – a lexical way of evaluation in press articles dedicated to Ewa Kopacz (of chosen opinion weeklies from September of 2014)

Autorzy:

Budzyńska-Łazarewicz, Magdalena

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1045010.pdf

Data publikacji:

2016-12-04

Wydawca:

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Tematy:

lexis
Ewa Kopacz
evaluation
the press
opinion weekly

Opis:

Is to present lexical ways of evaluation, which are present in press articles dedicated to the election of E. Kopacz for prime minister. The study material consists of articles published in eight public opinion weeklies, which were published in Poland in September of 2014. They are journals with different ideological profiles. Among the noted lexical terms, there are primarily-evaluative as well as descriptively-evaluative expressions. These are adjectives, adverbs, participles, pronouns and modality indicators. Numerously represented are statements in which the authors report affirmations that evaluate other people. The analysed terms invoke, most of all, the utilitarian, perfectionist, cognitive, socially-custom criterion. Among the noted terms, the majority consists of those with a negative value mark. As it turned out, the ideological engagement of periodicals had a slight impact on the media image of E. Kopacz. An almost solely negative evaluation was present in conservative press. However, the press, which can be described as liberal, also pointed the weaknesses of the new prime minister, recalling negative opinions about her. It did it, however, in a more veiled manner.

Źródło:

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2016, 23, 2; 201-224
1233-8672
2450-4939

Pojawia się w:

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 13.

Tytuł:

Nie trwam o jedzę, kiedy dobrze siedzę. O jedzeniu i żarciu w paremiologii polskiej dawnej i współczesnej
On eating and gobbling in old and modern Polish proverbs

Autorzy:

Skorupska-Raczyńska, Elżbieta

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1045053.pdf

Data publikacji:

2016-08-02

Wydawca:

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Tematy:

paremiology
linguistic picture of the world
lexis
semantics

Opis:

The analysis of 694 proverbs selected from widely accessible collections allows their classification into semantic fields ranging from names of foods, ways of eating, the necessity and urge to eat as well as the effects of eating, to the rules of eating and conduct during meals. Most of the proverbs analysed refer to actual situations (ca. 84%); the remaining (ca. 16%) include metaphors that illustrate or codify social behaviours and their consequences. Proverbs registered in the 19th century written Polish language constitute over a half (52,4%) of the data, while those from the 20th century amount to over one fourth (26,3%). The rest (26,3%) is dated as coming from the 15th–18th century. Over 72% of the proverbs analysed are syntactically complex with regular sound instrumentation and about 28% are syntactically simple. The analysis brings out a very important need to regulate the rules of the eating process and of conduct while eating, as well as the significance of healthy nutrition.

Źródło:

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2016, 23, 1; 95-115
1233-8672
2450-4939

Pojawia się w:

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 14.

Tytuł:

O zrodzić (się) i czasownikach rodzenia w perspektywie historycznej
On zrodzić (się) and verbs of giving birth and being born from the historical perspective

Autorzy:

Piela, Agnieszka

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/2156625.pdf

Data publikacji:

2022-09

Wydawca:

Towarzystwo Kultury Języka

Tematy:

history of the Polish language
semantics
lexis
phraseology
dictionary

Opis:

The aim of this paper is to present the semantic history of the verb zrodzić (się) in the Polish language against other names describing the act of giving birth or being born, most of which have a common root, e.g. rodzić (się), porodzić (się), narodzić (się), urodzić (się). It turns out that despite the fact that nowadays the discussed word is not a synonymous equivalent of either rodzić (się) or urodzić (się), it can still be found in the living speech in this meaning (e.g. zradzać potomstwo (to give birth to off spring)). Lexicographic sources document the characterised verb in one content only, cf. zrodzić ‘to originate something; to cause, create, induce’, zrodzić się ‘to be originated, to result, to arise from something; to come into being’ (e.g. konflikt, pomysł zrodził się (a conflict, idea was born); idea, inicjatywa zrodziła się (an idea, initiative was born)). The archaic content of the title verb fossilised in texts of prayers and in phraseology.

Źródło:

Poradnik Językowy; 2022, 796, 7; 79-89
0551-5343

Pojawia się w:

Poradnik Językowy

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 15.

Tytuł:

Диалектная лексика рассказов Василия Шукшина в переводах на польский язык
Dialect Lexis in the Short Stories of Vasily Shukshin and Their Translation into Polish

Autorzy:

Tołkaczewski, Filip

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/16538407.pdf

Data publikacji:

2022

Wydawca:

Polska Akademia Nauk. Czasopisma i Monografie PAN

Tematy:

dialect lexis
short stories
translation
translation equivalent
the Polish language

Opis:

The article characterises the artistic language of Vasily Shukshin, laying special emphasis on the role of dialectisms in his short stories, as well as in literature in general. However, the main focus of the article is to point out and analyse the types of equivalents that were used in the Polish renditions by the following translators: I. Bajkowska, Z. Gadzinianka, J. Landesberg, K. Latoniowa, T. G. Lipszyc, E. Niepokólczycka, J. Olszowska, I. Piotrowska, B. Reszko, D. Rymsza‑Zalewska, I. Szpak, A. Wolnicka. Translators utilise various translation equivalents but they do not fully recreate the qualities of the original units. Translators predominantly tend to convey the denotative meaning. As a result translations lose the local flavour of a Siberian village.

Źródło:

Slavia Orientalis; 2022, LXXI, 4; 869-886
0037-6744

Pojawia się w:

Slavia Orientalis

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 16.

Tytuł:

Interwar period records from the Archive of the Cracow Saltworks Museum in Wieliczka as a source for linguistic studies
Akta międzywojenne z Archiwum Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka jako źródło do badań językoznawczych

Autorzy:

Horyń, Ewa

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/459427.pdf

Data publikacji:

2018

Wydawca:

Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Tematy:

lexis from the field of salt mining
onyms
the interwar records from the Cracow Saltworks Museum in Wieliczka
leksyka z zakresu górnictwa solnego
onimy
Akta międzywojenne Muzeum
Żup Krakowskich Wieliczka

Opis:

Artykuł przedstawia nieopublikowane dotychczas dzieła rękopiśmienne zgromadzone w Archiwum Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, powstałe w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Teksty te stanowią cenny i interesujący materiał dla analiz językoznawczych, poszerzają bowiem zasób naszej wiedzy o nowszą warstwę słownictwa zawodowego z zakresu górnictwa solnego w Polsce, której brak we wcześniejszych opracowaniach tekstowych. Na akta międzywojenne składają się m.in. księgi rachunków solnych, księgi sprzedaży soli, księgi magazynowania soli, zestawienia tygodniowe itp., a także plan ruchu żupy solnej w Wieliczce z 1939 r., publikacja z 1932 r., która zachowała się jedynie w postaci maszynopisu, autorstwa Antoniego Müllera – byłego dyrektora kopalni wielickiej.

Źródło:

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2018, 13; 3-12
2083-1765

Pojawia się w:

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 17.

Tytuł:

Pole semantyczne CIAŁO CZŁOWIEKA w słowniku tykocińskim Zygmunta Glogera
The semantic field THE HUMAN BODY in Zygmunt Gloger’s Tykocin Dictionary

Autorzy:

Kuryłowicz, Beata

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/20679058.pdf

Data publikacji:

2022

Wydawca:

Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Tematy:

gwara Polski północno-wschodniej
leksyka dotycząca ciała człowieka
leksykografia gwarowa
pole semantyczne
relacje semantyczne
the dialect of north-eastern Poland
lexis regarding the human body
dialect lexicography
semantic field
semantic relations

Opis:

Przedmiotem artykułu jest leksyka gwarowa tworząca pole semantyczne CIAŁO CZŁOWIEKA, wyekscerpowana z XIX-wiecznego słownika gwary ludowej Zygmunta Glogera (Słownik gwary ludowej w okr. tykocińskim). Autorka opisuje strukturę pola, pokazuje znaczenie leksemów tworzących to pole, ustala miejsce wyrazów w jego obrębie, prezentuje relacje semantyczne (synonimię, polisemię, hiponimię i meronimię) między wyrazami. Z przedstawionej analizy wynika, że Gloger zanotował 298 leksemów dotyczących ciała człowieka, najwięcej nazw grupują podpola 1. ciało, jego części, cechy fizyczne, wygląd (110) i 4. czynności i stany fizjologiczne, sprawność i wydolność organizmu, zmysły, choroby, leczenie (98), a najczęstszym typem relacji semantycznej jest synonimia.
The subject of the article is the dialect lexis forming the semantic field CIAŁO CZŁOWIEKA (The Human Body), extracted from the 19th-century dictionary of folk dialect by Zygmunt Gloger (Słownik gwary ludowej w okr. tykocińskim). The author describes the structure of the field, shows the meaning of the lexemes forming this field, determines the place of the words within it, presents the semantic relations (synonymy, polysemy, hyponymy and meronymy) between the words. The analysis shows that Gloger recorded 298 lexemes referring to the human body, with the largest number of names grouped in subfields 1. body, its parts, physical features, appearance (110) and 4. physiological activities and states, fitness and efficiency of the body, senses, diseases, and treatment (98), and the most frequent type of semantic relation is synonimy.

Źródło:

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica; 2022, 56; 351-365
0208-6077
2450-0119

Pojawia się w:

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 18.

Tytuł:

Język prawno-administracyjny okresu dwudziestolecia międzywojennego
The language of law and administration of the interwar period

Autorzy:

Malinowska, Ewa

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1680135.pdf

Data publikacji:

2020-06-30

Wydawca:

Towarzystwo Kultury Języka

Tematy:

Polish language of the interwar period
language of the law and administration
lexis
texts of the Constitution

Opis:

The object of this sketch is the legal and administrative Polish language of the interwar period, that is the time of the Second Polish Republic. Regaining the statehood after one and a half century of the Partitions marked signifi cant transformations in the history of the nation and the society, the return of the Polish language to offi ces, the gradual standardisation of the language of administration, unifi cation and codifi cation of law. The political system of the Second Polish Republic evolved. The system of parliamentary democracy, adopted in 1919 and established in the March Constitution, transformed gradually, in particular after the May Coup in 1926, into the authoritarian system. The principal value in the March Constitution is the nation, which was bestowed with power. In the April Constitution, the principal value is the state as the common good of all citizens. There were not enough Poles with a good background among administrative offi cers. A major role in preparing templates of documents was played by lawyers, who gave consideration also to language aspects.

Źródło:

Poradnik Językowy; 2020, 775, 6; 34-48
0551-5343

Pojawia się w:

Poradnik Językowy

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 19.

Tytuł:

Ze studiów nad historią słownictwa ukraińskiego
From Studies of Ukrainian Vocabulary History

Autorzy:

Fałowski, Adam

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/973216.pdf

Data publikacji:

2018

Wydawca:

Łódzkie Towarzystwo Naukowe

Tematy:

historia języka ukraińskiego
leksyka
semantyka
etymologia
the history of the Ukrainian language
lexis
semantics
etymology

Opis:

W 2007 roku ukazał się mój artykuł zatytułowany Wyrazy niejasne w „Матеріалах до словника писемної та книжної української мови XV–XVIII ст.” J. Tymczenki. Starałem się w nim przyjrzeć bliżej 204 wyrazom, które nie zostały zadowalająco zidentyfikowane i zinterpretowane pod względem znaczeniowym lub w ogóle nie podjęto próby takiej interpretacji, co zostało zasygnalizowane znakiem zapytania. W wyniku moich żmudnych poszukiwań liczbę wyrazów nierozpoznanych co do formy lub znaczenia udało się ograniczyć do 56 jednostek. Spośród tych wyrazów, o których w artykule z 2007 roku napisałem, że „nie poddają się jednoznacznej interpretacji formalnej lub semantycznej”, aż 36 udało się całkowicie lub częściowo rozpoznać i opisać w niniejszej pracy w oparciu o nowe źródła historyczne i etymologiczne języków wschodniosłowiańskich oraz języka polskiego. Należy mieć nadzieję, że z biegiem czasu uda się zidentyfikować także pozostałe 20 wyrazów, które wciąż jeszcze skutecznie strzegą tajemnicy swojej proweniencji.
My article entitled Wyrazy niejasne w „Матеріалах до словника писемної та книжної української мови XV–XVIII ст.” J. Tymczenki (“Unclear words in Матеріали до словника писемної та книжної української мови XV–XVIII ст. by J. Tymczenko”) was published in 2007. In that article, I took a closer look at 204 words, which hadn’t been identified and interpreted in terms of meaning or had not even been the subject of any attempt at interpretation which. I signaled this with a question mark. As a result of my extensive research, the number words unrecognised in form or meaning has been reduced to 56. Among those 56 words about which in the article of 2007 I wrote: “they do not submit to unambiguous formal or semantic interpretation” as many as 36 have now been completely or partially recognized and described in this paper, based on new historical and etymological sources of East Slavonic and Polish languages. I hope, the remaining 20 words which still successfully guard the secret of their provenance will also be identified at some time.

Źródło:

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2018, 66; 111-123
0076-0390

Pojawia się w:

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 20.

Tytuł:

„Nieaktualna” leksyka ogólnopolska w dwudziestoleciu międzywojennym (na materiale gazety „Trybuna Radziecka” z lat 1927–1938 – litery a–b)

Autorzy:

Graczykowska, Tamara

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/676916.pdf

Data publikacji:

2013

Wydawca:

Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN

Tematy:

Polish in the Soviet Union
Polish press
interwar period outdated Polish lexis

Opis:

"The outdated" Polish lexis in the interwar period (based on Trybuna Radziecka 1927–1938, letters a–b)This paper discusses 27 lexemes extracted from Trybuna Radziecka, the Polish weekly published in Moscow in 1927–1938 and edited by Polish left-intelligentsia, living in the USSR as political émigrés in the interwar period. The lexical items are listed in the form of a dictionary with examples and comments.The largest group are lexemes whose frequency in Polish is decreasing (18 items); the next group are words becoming obsolete (8 items); 15 lexems still function in the postwar Northern Borderland Polish (e.g. aeroport, akuratnie, arenda, asfaltowany, automobil, automobilowy, awjacja, bezpodstawowy, biust, bizun); one item belongs to the older vocabulary of general Polish and one to already outdated lexis. Apart from these groups, twelve lexemes had been derived from Russian words (e.g. adres, aeroport, akuratnie, arenda, automobile). «Неупотрeбляемая» польская лексика в междувоенный период (на материале газеты «Trybuna Radziecka» за годы 1927–1938, буквы А–Б)В статье проводится анализ лексики, извлеченнoй из газеты «Trybuna Radziecka» (буквы А–Б), издаваемой в Москве польскими коммунистами в период между двумя мировыми войнами (годы 1927–1938). Рассматриваются лишь слова, принадлежащие к лексике, вышедшей из употребления в oбщепольском языке. Доминируют рецессивные слова (18 примеров) и выходящие из упторебления (8 примеров). Мы обнаружили также одно устаревшее слово и один архаизм. Стоит подчеркнуть, что значительная часть слов (12 единиц) нашла поддержку в русском языке, что способствовало их более длительному сохранению в языке поляков, проживающих в Советской России в междувоенный период. Подытоживая, следует сказать, что хотя неупотребляемая лексика занимала незначительную позицию среди всех слов (в пределах букв А–Б), почерпнутых из газеты «Trybuna Radziecka», её наличие в языке источника всё же отражало общие черты советского польского языка послереволюционного периода.

Źródło:

Acta Baltico-Slavica; 2013, 37
2392-2389
0065-1044

Pojawia się w:

Acta Baltico-Slavica

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 21.

Tytuł:

Językowa kreacja rodziny żydowskiej w powieści "Meir Ezofowicz" Elizy Orzeszkowej
Linguistic creation of a Jewish family in "Meir Ezofowicz", a novel by Eliza Orzeszkowa

Autorzy:

Skorupska-Raczyńska, Elżbieta

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1592169.pdf

Data publikacji:

2015

Wydawca:

Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego

Tematy:

linguistic creation of the world
lexis
stereotype
językowa kreacja świata
leksyka
stereotyp

Opis:

In her novel, Meir Ezofowicz, the author provides an insight into the social and culturalreality of a Jewish borderland town in the second half of the 19th century. The fourJewish families featured in the novel come from diverse cultural, socio-economic, andreligious backgrounds. The linguistic images created by Orzeszkowa reflect the stereotypicalperception of reality, and, at the same time, condemn all anti-social behaviour,including that observed within the Jewish diaspora community.

Źródło:

Studia Językoznawcze; 2015, 14; 311-331
1730-4180
2353-3161

Pojawia się w:

Studia Językoznawcze

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 22.

Tytuł:

Zapożyczenia leksykalne z języków romańskich w polskiej publicystyce ekonomicznej drugiej połowy XIX wieku
Lexical borrowings from Romance languages in Polish economic articles in the second half of the 19th century

Autorzy:

Szczepankowska, Irena

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/2109096.pdf

Data publikacji:

2020-12-08

Wydawca:

Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku

Tematy:

language of the Polish 19th century press
economic lexis
Romance borrowings

Opis:

Attention was focused on 19th century economic terms of Romance origin, used in the Polish press dedicated to economic matters. These are mainly names acquired from French (also via German), popularised in the 19th century, or words previously borrowed from Latin, but gaining new economic references under the influence of associated and similar Gallicisms. A less abundant, but noticeable layer of Romanisms in economic journalism, are loanwords from Italian, which are internationalisms, mainly preserved, also in the borrowing languages, in their original form. Polonised Italianisms were first assimilated in French (sometimes also in German). This article analyses assimilation methods of foreign common names, such as: phonetic, spelling and inflectional adaptation, replication of foreign morphological and phraseological structures using native formative elements, semantic specialisation of certain names of Latin origin under the influence of related French or Italian lexemes.

Źródło:

Białostockie Archiwum Językowe; 2020, 20; 317-331
1641-6961

Pojawia się w:

Białostockie Archiwum Językowe

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 23.

Tytuł:

Słowa klucze w materiale historycznym – wyzwania i ograniczenia

Autorzy:

Magdalena, Majdak,

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/897278.pdf

Data publikacji:

2016

Wydawca:

Uniwersytet Warszawski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Tematy:

lexis
corpus of texts
Polish language of the 17th−18th centuries

Opis:

The article Keywords in Historical Material – Challenges and Constraints is an attempt to present the use of currently developed, multimillion lexical databases. The author reviews currently created corpora of Polish historical language and evaluates possibilities of extracting keywords in the old language material similar to undertakings relating to the contemporary language. Based on usage frequency, she selects 240 top ranking words in the material Electronic Corpus of the 17th and 18th Century Polish Texts (up to 1772) “Korba”. It is an introduction to further analyses and comparisons.

Źródło:

Przegląd Humanistyczny; 2016, 60(3 (454)); 45-55
0033-2194

Pojawia się w:

Przegląd Humanistyczny

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 24.

Tytuł:

The Confessional Diversity of 16th-century Polish Religious Lexis: Recapitulation and Research Postulates

Autorzy:

Woźniak, Ewa

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/35185671.pdf

Data publikacji:

2023

Wydawca:

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Tematy:

history of the Polish language – 16th century
religious lexis
Reformation vs language

Opis:

The author summarises the research conducted so far on the confessional differentiation of Polish religious lexis in the 16th century, which was initiated in the 1960s by Konrad Górski, a literary historian. In his publication Zagadnienia słownictwa reformacji polskiej (The Issue of the Polish Reformation Vocabulary), the scholar argued that Protestants used different words than Catholics to designate important religious concepts, and that lexis was an important factor to identify the denomination. This thesis had a significant impact on the assumptions and research objectives formulated by subsequent scholars who addressed the relationship between denomination and vocabulary. In the section of the article containing research postulates, attention is drawn to thenecessity of verifying Górski’s position, which was already initiated to a limited extent, mainly in the works by Tomasz Lisowski, who pointed out other than confessional determinants of lexical choices in the 16th-century translations of the Bible. It is considerednecessary in the postulated research to broaden the resource base, to take into account the pragmatic diversity of the source texts (sender-receiver relations, intentions), to introduce numerical data objectifying the conclusions, as well as a comparative reference to the status in other languages.

Źródło:

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2023, 30, 2; 193-205
1233-8672
2450-4939

Pojawia się w:

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 25.

Tytuł:

Leksyka tatarskich tekstów przekładowych
Lexis of Tatar translations

Autorzy:

Kulwicka-Kamińska, Joanna

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/2109369.pdf

Data publikacji:

2020-12-08

Wydawca:

Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku

Tematy:

Kitab Studies
Tatars of the Grand Duchy of Lithuania
tefsir
lexis
Polish language of the northern borderland

Opis:

This article presents various layers of vocabulary constituting lexis of the Tatar tefsir, i.e. the translation of the Quran to the Polish language of the northern borderland, performed in the 16th century by Tatars of the Grand Duchy of Lithuania. Most emphasis was put on the northern borderland, separated on the basis of criteria adopted in the literature of the subject. Selected vocabulary was arranged alphabetically. A context was given in which it occurs and a semantic characteristic was provided on the basis of lexicographic sources – Polish and the East Slavic Languages. It was found that Tatar tefsir contains words previously not described or present in other historic assets of north-eastern borderland. This is particularly true with respect to forms borrowed from the East Slavic Languages, including hybrid forms. What is more, it is characterised by the existence of Old Polish lexis, including names of people performing activities which were not recorded in dictionaries, and other, words used infrequently and in specific text types. Tatar tefsir is also a perfect source for historical studies of Slavic-Oriental relations.

Źródło:

Białostockie Archiwum Językowe; 2020, 20; 97-118
1641-6961

Pojawia się w:

Białostockie Archiwum Językowe

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 26.

Tytuł:

Способы выражения радости в современных русском и польском языках
The ways of expressing joy in the present-day Polish and Russian

Autorzy:

Kondzioła-Pich, Katarzyna

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1591925.pdf

Data publikacji:

2016

Wydawca:

Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego

Tematy:

joy
expressive lexis
the intention of the statement
radość
leksyka ekspresywna
intencja wypowiedzi
радость
эмоциональная лексика
интенция высказывания

Opis:

W artykule przedstawiono językowe sposoby wyrażenia radości we współczesnym języku rosyjskim i polskim. Obiekt badań stanowią przykłady pochodzące z Internetu, przede wszystkim z blogów i forów internetowych. Przyjęto, że sposób wyrażenia radości zależy od rodzaju omawianej emocji. Pierwszy typ to radość jako wewnętrzne uczucie zadowolenia, drugi zaś – radość jako spontaniczna reakcja. Pierwszy typ wyrażany jest przede wszystkim poprzez opisanie wewnętrznego stanu emocjonalnego nadawcy i realizuje się za pomocą form eksplicytnych typu: я радуюсь, мне радостно, меня это радует / cieszę się, cieszy mnie to, nie posiadam się z radości itd. Drugi zaś to spontaniczne reagowanie, wyrażane za pomocą implicytnych środków językowych. W artykule omawiane są także sytuacje, w których nadawca próbuje ukryć pozytywne emocje, w tym radość.
The article presents linguistic ways of expressing joy in the present-day Russian and Polishlanguages. The analysis is based on examples taken from the Internet, first of all from blogs andInternet forums. The way of expressing joy depends on the type of the emotion in question. Thefirst type is represented by ‘a joy as an inner feeling of satisfaction’, the second – ‘a joy as a spontaneousreaction’. The first type is expressed first of all through describing an inner emotionalstate of the sender [of the message] and has an explicit form such as: я радуюсь, мне радостно,меня это радует / cieszę się, cieszy mnie to, nie posiadam się z radości, etc. The second one –a spontaneous reaction – is expressed by implicit linguistic forms. The article also deals with thesituations in which the sender tries to hide positive emotions, including joy.

Źródło:

Studia Językoznawcze; 2016, 15; 167-181
1730-4180
2353-3161

Pojawia się w:

Studia Językoznawcze

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 27.

Tytuł:

Językowa kreacja drogi w powieści Matka Ignacego Maciejowskiego (Sewera)
The linguistic creation of a road in the novel Matka [Mother] by Ignacy Maciejowski

Autorzy:

Rutkowska, Joanna

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1591663.pdf

Data publikacji:

2017

Wydawca:

Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego

Tematy:

lexis
stylistics
linguistic image of the world
colours
leksyka
stylistyka
językowy obraz świata
barwy

Opis:

W powieści Matka jawi się równolegle dwuwymiarowa kreacja drogi: w ujęciu fizycznym oraz w ujęciu metaforycznym. W kreacji drogi Ignacy Maciejowski wykorzystał kontrast: droga do miasta – droga zła, czarna, z demonami, trudna, męcząca, z zacierającym się celem, a droga do domu – do wsi, do sielanki, do swoich. Ważną rolę w obrazowaniu pokonywanej trasy odgrywają opisy przyrody, która stanowi uzupełnienie kreacji różnych etapów drogi, jak i oddziałuje na emocje, przeżycia i odczucia głównej bohaterki powieści. Elementem kreującym drogę w analizowanej powieści są także barwy. Pisarz wykorzystuje paletę – od ciemnej, czarnej do białej i jej odcieni, sporadycznie wykorzystując barwę niebieską, granatową, czerwoną, różową. Droga pokonywana przez matkę jest miejscem sakralnym, przestrzenią, którą można pokonać z Bożą pomocą.
In the novel Matka a parallel, two-dimensional creation of a road can be observed – physical and metaphoric. In the creation of a road Maciejowski used the contrast between the road to the town – which is bad, black, demons-infested, difficult, tiresome, with blurring destination, and the road home – to the village, to the idyll, to one’s own folks. The descriptions of nature play a significant role in the imaging of the covered distance. They complement the creation of the different stages of the road, and affect the emotions, feelings, and experiences of the main character of the novel. The colours are also a factor used for creating a road in the Sewer’s novel. The writer uses a palette of colours – from a dark, black to white and it’s shadows, and occasionally blue, navy-blue, red and pink. A road covered by the mother is a sacred place, a space which can be travelled with the divine help.

Źródło:

Studia Językoznawcze; 2017, 16; 205-220
1730-4180
2353-3161

Pojawia się w:

Studia Językoznawcze

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 28.

Tytuł:

O kobietach, które łowią zwierzynę i męskie serca… Przyczynek do badań nad słownictwem myśliwskim
About women hunting for game and men’s hearts… Contribution into research on vocabulary related to hunting

Autorzy:

Janicka-Szyszko, Renata

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/496961.pdf

Data publikacji:

2018

Wydawca:

Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim

Tematy:

leksyka
semantyka
językowy obraz świata
kultura
lexis
semantics
linguistic image of the world
culture

Opis:

Celem niniejszego artykułu była analiza słownictwa nazywającego kobiety polujące i związane z myślistwem poprzez pokrewieństwo oraz próba określenia obrazu świata odbitego w funkcjonujących w kulturze łowieckiej frazeologizmach i przysłowiach odnoszących się do niewiast. Analiza badanych wyrazów dowodzi gwałtownego zmniejszenia się liczby nazw żeńskich oraz wykorzystywania współcześnie na oznaczenie polujących kobiet eponimu Diana, co wskazuje na zachodzenie procesu apelatywizacji, czyli przenoszenia nazwy własnej (Diana) do zbioru wyrazów pospolitych (diana ‘polująca kobieta’). Analiza frazeologizmów oraz przysłów łowieckich potwierdza, że słownictwo odzwierciedla subiektywne widzenie świata. Kobiety postrzegane są stereotypowo, a pouczenia i uwagi, które odnajdujemy w paremiach, odczytać można jako brak zaufania wobec pań. Jednocześnie przysłowia łowieckie przez porównanie do wybranych zwierząt (sarna, łania) wskazują przede wszystkim na walory kobiet, które są przedstawiane jako zwinne, zręczne, pełne gracji, urody.
The aim of the article is the analysis of the vocabulary naming hunting women and those connected with hunting by affinity as well as picturing the reality of the world of hunters reflected in idiomatic expressions and proverbs related to women. The analysis of the examined data shows the rapid decrease in the number of female names and using eponym Diana in the contemporary language to indicate hunting women which results in appellation meaning transferring the proper name (Diana) to the pool of common words (Diana “a hunting woman”). The research of the given idiomatic expressions and proverbs related to women proves that the vocabulary reflects the subjective picture of the world. Women are perceived in a stereotypical way and the remarks and admonishments which are found in phrases can be read as the lack of trust towards ladies. At the same time the hunting proverbs thanks to comparing to some animals (roe deer, doe ) show positive aspects of females who are presented as agile, skillful and graceful.

Źródło:

Język. Religia. Tożsamość; 2018, 1(17); 137-150
2083-8964
2544-1701

Pojawia się w:

Język. Religia. Tożsamość

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 29.

Tytuł:

Osobliwości leksykalne w Psałterzu Dawidowym Mikołaja Reja
Lexical peculiarities of David’ Psalter by Mikołaj Rej

Autorzy:

Kowalska, Danuta

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1879568.pdf

Data publikacji:

2016

Wydawca:

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL

Tematy:

Mikoła Rej
XVI wiek
psałterz
leksyka
osobliwości leksykalne
Mikołaj Rej
the 16th century
the Psalter
lexis
lexical peculiarities

Opis:

W artykule omawia się osobliwości leksykalne Psałterza Dawidowego Mikołaja Reja, czyli formy wyrazowe, które nie mają poświadczenia w szesnastowiecznych źródłach leksykograficznych bądź ówczesne słowniki odnotowują je tylko z tekstu Reja. Tego rodzaju leksemy osobliwe są licznie reprezentowane w Rejowej parafrazie, pojawiają się najczęściej jako ekwiwalenty synonimiczne, nierzadko nawet dublety słowotwórcze leksemów o ugruntowanej już pozycji w polszczyźnie literackiej. O wprowadzaniu do tekstu parafrazy neologizmów decydowały różnorodne czynniki, m.in.: dążność do precyzji językowej, możliwości kreacyjne leksemu, dążność do regularności słowotwórczej oraz względy wersyfikacyjno-rytmiczne, polegające na grupowaniu w bliskim sąsiedztwie formacji tworzonych za pomocą tego samego przyrostka. Na wybór niektórych neologizmów wpływała także chęć różnicowania leksemów w sąsiadujących ze sobą paralelnie zestawianych wersetach.
The article focuses on lexical peculiarities of David’Psalter by Mikołaj Rej, that is on these lexical forms which are not present in the 16th-century lexicographic sources or which are present in the dictionaries only on the basis of Rej’s works. Such peculiar lexemes frequently appear in Rej’s paraphrase, usually as synonymic equivalents, or even as word-formation doublets, of lexemes whose position in Polish literature is stable. Various factors decided about whether to include neologisms in Rej’s paraphrase, such as: the desire to strive for lexical precision and word-formation regularity, the possibilities of creating a lexeme and the aspect of versification and rhythm, which aimed at putting together forms created with the help of the same suffix. What helped to choose and accept some neologisms was also the desire to divide these lexemes which occurred next to each other in parallel verses.

Źródło:

Roczniki Humanistyczne; 2016, 64, 6; 51-70
0035-7707

Pojawia się w:

Roczniki Humanistyczne

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 30.

Tytuł:

O pojęciach religijnych w sowieckim totalitarnym dyskursie o kulturze w latach 1953-1957
Religious terms in the Soviet totalitarian discourse about culture in 1953–1957

Autorzy:

Zemszał, Piotr

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/475698.pdf

Data publikacji:

2015

Wydawca:

Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN

Tematy:

leksyka religijna
dyskurs ideologiczny
kultura w ZSRR
religious lexis
ideological discourse
culture in the USSR

Opis:

Celem artykułu jest próba pragmatycznej analizy sposobów funkcjonowania pojęć związanych ze sferą religijną w tekstach oficjalnego sowieckiego dyskursu o kulturze w okresie tzw. odwilży. Status tych pojęć w tym dyskursie nie jest łatwy do sprecyzowania. Na pewno brak mu waloru stałości. Obiegowe twierdzenie, że leksyka religijna została w ramach tzw. nowomowy całkowicie zmarginalizowana, musi budzić, jak każdy tego typu ogólnik, podejrzenia. Analizowana grupa wyrażeń była poprzez swoje silne nacechowanie emocjonalne i głębokie zakorzenienie w uzusie (religijnym bądź, czterdzieści lat po rewolucji, ateistycznym) istotnym środkiem w tworzeniu dyskursu perswazyjnego. Była ona tym bardziej użyteczna w tekstach dotyczących kultury, w której w czasie odwilży po raz kolejny zaktualizował się konflikt między tym, co nadawca badanych komunikatów uważał za racjonalne (socrealizm) i nieracjonalne (np. kierunki modernistyczne). Do obrazowania tych napięć doskonale nadawał się zestaw pojęć związanych z religią.
This paper attempts a pragmatic analysis of a way in which terms related to the sphere of religion functioned in publications of the official Soviet discourse about culture during the so-called thaw. The status of those terms in the said discourse is not easy to determine precisely. Certainly, it lacks the value of stability. The common opinion that the religious lexis was completely marginalised in the so-called newspeak must raise doubts, as any generalisation of this kind. The analysed group of expressions represented an important measure in development of persuasive discourse, with their strong emotional load and deep rooting in usage (religious or, forty years after the revolution, atheistic). It was even more useful in texts concerning culture, in which the conflict between what was considered rational (socialist realism) and irrational (e.g., modernist trends) by a sender of analysed communications was revived again during the thaw. The set of religion-related terms was perfect for visualisation of those tensions.

Źródło:

Socjolingwistyka; 2015, 29; 227-244
0208-6808

Pojawia się w:

Socjolingwistyka

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 31.

Tytuł:

Właściwości stylistyczne poradnictwa prawniczego w internecie w aspekcie kulturowym
Lexical specificity of legal consulting in cultural aspect

Autorzy:

Szwed, Iwona

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/615129.pdf

Data publikacji:

2018

Wydawca:

Uniwersytet Opolski

Tematy:

advice
specialised counselling
the Internet forum
specialised lexis
legal language
judicial language
cross-cultural communication

Opis:

This paper focuses on the highest frequency lexical resources within the area of online legal counselling. The research corpus included the content of discussions held around specific problems of legal and judicial character and the attempts to find practical solutions to those problems, found on the Internet forums. The texts in question were classified here as utterances of a legal commentary character and stemming from the legal and judicial language, in opposition to strictly legal communication, which is normative and depersonalized in its nature. This paper takes a closer look at the act of counselling as a linguistic action in both Polish and German linguistics, as well as the characteristics of a specific-content Internet discussion forum as a separate, well-defined genre of text functioning within the world-wide-web and oriented towards the exchange of views and gathering information on a specific topic. Besides their knowledge-broadening functions, these forums are nowadays more frequently becoming the sites for initiating social contacts and interactions. The paper is cultural-contrastive in its character, as the analysed material comes from two parallel sources: Polish and German texts. It aims at identifying discrepancies as well as regularities in online legal advice, including specific lexical items. The conclusions are likely to serve as the basis for defining a specific “linguistic realm” of the Internet forum users in both languages in question, as well as contribute to identifying some current trends in cross-cultural communication based on modern tools and social media.

Źródło:

Stylistyka; 2018, 27; 173-191
1230-2287
2545-1669

Pojawia się w:

Stylistyka

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 32.

Tytuł:

„Zielony Drogowskazie, na rozstajach niepewności czekająca…” – o nazwaniach Matki Bożej w „125 litaniach maryjnych” (w oprac. ks. Janusza Kumali MIC). Cz. I. Imię Matki Bożej i formacje odimienne
„O, Green Beacon, at the crossroads of hesitation awaiting…” On the denominations of Mother of God in “125 litanies of Mary” (ed. J. Kumala) Part I. The name of Mother of God and denominal forms

Autorzy:

Rutkowska, Joanna

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/497023.pdf

Data publikacji:

2018

Wydawca:

Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim

Tematy:

nazwania Maryi
językowy obraz świata
leksyka
Denominations of Mary
a linguistic image of the world
lexis

Opis:

Z wezwań litanijnych i przywoływanych w nich Maryjnych imion wybrzmiewa podziw wobec wyjątkowej roli Matki Bożej w historii zbawienia oraz wdzięczność za Jej współuczestnictwo w życiu i misji Chrystusa. Różnorodność wezwań – jak zaznacza autor zbioru – ukazuje duchowe piękno Maryi, relację do Trójcy Świętej i do Kościoła, przede wszystkim zaś kreuje Maryję jako bliską każdemu człowiekowi i wszelkiemu stworzeniu pośredniczkę, opiekunkę, wstawienniczkę i pocieszycielkę oraz jako wzorzec kobiety i matki. W analizowanym zbiorze litanii odnajdujemy łącznie 655 nazwań Matki Bożej w 873 użyciach, do których zaliczamy: imię Maryja, formy Maria oraz Madonna oraz konstrukcje, których komponentem są wyżej wymienione imiona.
Invocations in litanies and Mary’s names called upon therein resound with an admiration of the exceptional role of Mother of God in the history of salvation and gratitude for her co‑participation in the life and mission of Christ. The diversity of invocations – as it is pointed out by the author of the collection – reveals Mary’s spiritual beauty, the relationship with the Holy Trinity and the Church, but most of all it creates Mary as being close to each human and each living creature, a guardian, who has intercession for our salvation, comforter and as a paragon of woman and mother. This collection of litanies presents a total of 655 invocations of Mother of God in 873 uses which comprise: the name of Mary, forms of Mary and Madonna as well as structures that have hese names as their constituents.

Źródło:

Język. Religia. Tożsamość; 2018, 2(18); 107-133
2083-8964
2544-1701

Pojawia się w:

Język. Religia. Tożsamość

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 33.

Tytuł:

Z problematyki badań nad językiem polskich przekładów Historii Aleksandra Wielkiego
Some Issues in the Language Research on Polish Translations of The Story of Alexander the Great

Autorzy:

Zarębski, Rafał

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/468382.pdf

Data publikacji:

2018

Wydawca:

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Tematy:

Historia Aleksandra Wielkiego
historia języka polskiego
leksyka
synonim
łacina
The Story of Alexander the Great
history of Polish language
lexis
synonym
Latin

Opis:

The author presents the research on lexis and style of Polish translations of The Story of Alexander the Great – a manuscript translation by Leonard of Bończa (1510) and an anonymous print publication of 1550 as a comparative source; both sources constitute a series of translations. The manuscript provides an interesting lexical material (especially various synonymic equivalents placed in the glosses), which can broaden our knowledge on the affluence of lexical resource of Old Polish language. The study of translational practice of a medieval author opens up new perspectives of research, because of varied use of Latin in Polish language. The 16th century print publication sheds some light on the stylistic and linguistic characteristics of the manuscript, indicating constant and variable elements of the language.

Źródło:

Forum Lingwistyczne; 2018, 5; 39-51
2449-9587
2450-2758

Pojawia się w:

Forum Lingwistyczne

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 34.

Tytuł:

Psalmy króla Dawida w ujęciu Bohdana Drozdowskiego. Leksyka
King David’s Psalms According to Bohdan Drozdowski. Lexis

Autorzy:

Nowak, Małgorzata

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1943998.pdf

Data publikacji:

2010

Wydawca:

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL

Tematy:

Bohdan Drozdowski
psałterz
leksyka
frazeologia
stylizacja
archaizacja
adaptacja kulturowa
the Psalter
lexis
phraseology
stylisation
archaisation
cultural adaptation

Opis:

This study examines lexical and stylistic properties of Bohdan Drozdowski’s paraphrase of the Psalter. The author focuses on lexical and phraseological archaisms. There are also some questions here connected with internal borrowings (regional and local lexis) and expressives. The stylistic disharmonies of the text have also been discussed.

Źródło:

Roczniki Humanistyczne; 2010, 58, 6; 77-93
0035-7707

Pojawia się w:

Roczniki Humanistyczne

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 35.

Tytuł:

Analiza kwantytatywno-porównawcza słownictwa Ksiąg o gospodarstwie Piotra Krescentyna (1549)
Quantitative and comparative analysis of the vocabulary of Piotr Krescentyn’s Księgi o gospodarstwie (Polish translation: 1549)

Autorzy:

Osiewicz, Marek

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1045670.pdf

Data publikacji:

2012-01-01

Wydawca:

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Tematy:

history of the Polish laguage
Polish language in the 16th century
language of printed texts
quantitative linguistics
lexis
stylistics
comparative analysis

Opis:

The article presents the results of a quantitative analysis of the vocabulary attested in the Polish translation of the work of Pietro de‘ Crescenzi (Piotr Krescentyn) Księgi o gospodarstwie (original title: Opus ruralium commodorum) against the statystical characteristics of the translations of the New Testament from the latter half of the sixteenth century and the beginning of the seventeenth century, and the text of Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego (The Life of the Honest Man) by Mikołaj Rej. The following statystical parameters were studied: the number of words, the number of entries, K quantity factor, arithmetic mean of the frequency of entries, dispersion of entries, vocabulary originality parameter I, distribution of the autosemantic parts of speech (lexical category) and the distribution of individual autosemantic parts of speech (lexical categories). The analysis shows that, with regard to the statistical approach, the vocabulary of Księgi... is rather closer to Wizerunek than to the translations of the New Testament – in comparison to the latter, Księgi... is characterized by a far more ample vocabulary, greater number of entries and autosemantic words, greater number of attested nouns, adverbs in particular (the latter group is characterized by a higher percentage of entries with high frequency). Księgi..., as compared to the translations of the New Testament, also abounds with participles whose repertory is not only more numerous with regard to words but also to entries. The analysis confims the observation made by Władysław Kuraszkiewicz with reference to the dependence between the quantity of vocabulary and the content of texts – the closer it is to real life and refers to its diverse aspects, the richer vocabulary is used for its rendering.

Źródło:

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2012, 19, 1; 67-92
1233-8672
2450-4939

Pojawia się w:

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 36.

Tytuł:

Próba oceny skuteczności rozpoznawania etymonów apelatywnych i antroponimicznych w UN-owskich materiałach z pow. wadowickiego
An attempt to assess the degree of effectiveness of assigning apellative and anthroponomical etymons to toponyms of the Wadowice district as confirmed in the late 1950s

Autorzy:

Babik, Zbigniew

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1992269.pdf

Data publikacji:

2021-12-29

Wydawca:

Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN

Tematy:

toponomastyka
toponimy powiatu wadowickiego
leksyka toponimiczna
archaizmy leksykalne
toponomastics
toponyms of the Wadowice district
toponymical lexis
lexical archaisms

Opis:

Artykuł stanowi pierwszą część większego opracowania zmierzającego do scharakteryzowania toponimii powiatu wadowickiego (województwo małopolskie), obszaru dotąd traktowanego jako zasiedlony dopiero od późnego średniowiecza lub później, z punktu widzenia ich etymonów, zarówno apelatywnych, jak i antroponimicznych. Wzięto pod uwagę jedynie nazwy potwierdzone podczas akcji zbierackiej przeprowadzonej w późnych latach 50. Badanie powinno odpowiedzieć na pytanie, w jakim stopniu procedury rozpoznające etymony tych nazw geograficznych są skuteczne i zarazem adekwatne. W tej części opracowania skupiono się na etymonach apelatywnych Zestawiono ich listę, zawierającą zarówno wyrazy zaświadczone w podstawowych słownikach i zbiorach leksyki polskiej, jak i archaizmy rekonstruowane wyłącznie z pochodnych toponimów. Kilka z nich zostało szczegółowo omówionych w tekście, niektóre zachowały się w ich znaczeniach topograficznych w innych językach słowiańskich (*čelo ‘stromy stok góry’ metaf., *čьrtorъja ‘wąwóz’, *xobotъ ‘zakręt rzeki’ metaf., *sъbojь w różnych znaczeniach, derywat *svьrkъl- ‘świerk’ lokalnie zniekształcony w *ćwierkiel), inne pozostają rekonstrukcjami, spotykanymi również w toponimii innych części Polski (*gorěńь ‘wypalony las’, *pertiŕь ‘ścieżka?’) lub wręcz endemicznymi w tym areale (*nesъlnь ‘miejsce zacienione?’, *pobedr- ‘stok?’, *prik(ъ)ŕaznь ‘stromy stok’, *ryšь -a -e ‘rudawy’, *tьlčanь ‘dolina?’ metaf.). Nieliczne mogą być zadowalająco objaśnione na gruncie polskim (np. *gorьnica ‘wyższa część wsi itp.’). Podsumowując, dwudziestowieczna toponimia tego obszaru odznacza się uderzającym brakiem / ubóstwem bardziej archaicznych modeli derywacyjnych (brak struktur na *-ьsko, *-ьno czy *-yni), ale jednocześnie zaskakująco wysokim udziałem archaizmów leksykalnych zachowanych w nazwach.
The paper is the first part of a larger study aiming at characterizing toponyms of the Wadowice district (Małopolska Voivodeship, southern Poland), an area so far regarded as more densely populated only in late Middle Ages or later, on the basis of its etymons, both appellative and anthroponymical. Only names confirmed in the course of data collection in the late 1950s were taken into consideration. The main question to be answered is to what extent the procedures identifying etymons of geographical names currently used by toponomasticians can prove both effective and accurate. In this part of the study, attention was focused on appellative etymons. A list of such items has been compiled, containing words attested in the major dictionaries or collections of the Polish lexis, as well as archaisms reconstructed solely on the basis of related toponyms. Some of the latter ones are discussed at some length in the body of the paper; some have been preserved in their topographical meanings in other Slavic languages (*čelo ‛precipitous slope’ metaph., *čьrtorъja ‛valley’, *xobotъ ‛river bend’ metaph., *sъbojь in various meanings, derivative *svьrkъl- ‛(dwarf) spruce’ locally distorted to *ćwierkiel), others remain mere reconstructions, sometimes encountered in the toponymy of other parts of Poland as well (*gorěńь ‛burned forest”, *pertiŕь ‛path?’) or even endemic to that area (*nesъlnь ‛shaded place?’, *pobedr- ‛slope?’, *prik(ъ)ŕaznь ‛precipitous slope’, *ryšь -a -e ‛reddish’; *tьlčanь ‛valley?’ metaph.). The only few unattested terms can be easily explained as Polish in origin (e.g. *gorьnica ‛upper part of a village etc.’). To sum up, the 20th century toponymy of this area is characterized by a notable lack/paucity of more archaic native derivational models (no structures in *-ьsko, *-ьno or *-yni), but at the same time by a surprisingly large number of Slavic lexical archaisms preserved in place names.

Źródło:

Onomastica; 2021, 65, 1; 193-216
0078-4648

Pojawia się w:

Onomastica

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 37.

Tytuł:

Obraz wysokogórskiej przyrody w sonetach tatrzańskich Wincentego Byrskiego
The Picture of High Mountain Nature in the Tatra Sonnets by Wincenty Byrski

Autorzy:

Olma, Marceli

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/459467.pdf

Data publikacji:

2015

Wydawca:

Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Tematy:

lingwistyka kulturowa
poetycki obraz świata
leksyka przyrodnicza
regionalizmy
archaizmy
cultural linguistics
poetic image of the world
nature lexis
regionalisms
archaisms

Opis:

This analysis is based on an unpublished collection of 25 sonnets written by Wincenty Byrski one hundred years ago. They are devoted to the Tatra subject matter. The author of the article, applying the methods of cultural linguistics, discusses the descriptions of the mountain nature in the poetic language of W. Byrski. The research is focused on the toponyms, the lexis referring to different rock formations, watercourses, animated nature, atmospheric phenomena and the elements. Simultaneously, the author comments on the solemnly marked lexis, archaisms, regional expressions and comparative structures used by the poet.

Źródło:

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2015, 10; 130-145
2083-1765

Pojawia się w:

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 38.

Tytuł:

Prezerwatywa, kondom, gumka – o nazwach pewnego środka antykoncepcyjnego i ochronnego w historii polszczyzny
Prezerwatywa, kondom, gumka – on different names of a certain contraceptive and protective device in the history of the Polish language

Autorzy:

Pacuła, Jarosław Grzegorz

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1192482.pdf

Data publikacji:

2017

Wydawca:

Krakowskie Towarzystwo TERTIUM

Tematy:

history of sexualities
names of the condom
diachronic linguistics
historical lexis
historia seksualizmów
nazwy prezerwatywy
językoznawstwo diachronicz-ne
leksyka historyczna

Opis:

W artykule omówiono funkcjonujące w polszczyźnie nazwy prezerwatywy. Oglądowi towarzyszy perspektywa historycznojęzykowa. Autor przedstawia proces kształtowania się bogatej synonimii nazewniczej, sięgając do leksyki należącej do różnych rejestrów (odmian) języka. W tekście przywołano ilustrakcje tekstowe z XV wieku i stuleci późniejszych. Artykuł zawiera uwagi związane z etymologią poszczególnych określeń; uwydatnia momenty zapożyczania poszczególnych form i znaczeń z języków obcych.
In this article the author discusses different names for ‘condom’ used in the Polish language. The analysis is carried out with the use of methods characteristic of the study of language history. The author presents the development of rich nomenclature synonymy providing the lexical examples from various registers (varieties) of language. The text presents textual ex-amples from the 15th century onwards. The author discusses the etymology of particular words and emphasizes the historical contexts in which words and meanings were borrowed from foreign languages.

Źródło:

Półrocznik Językoznawczy Tertium; 2017, 2, 2
2543-7844

Pojawia się w:

Półrocznik Językoznawczy Tertium

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 39.

Tytuł:

Łacińskie i greckie nienormatywne zapożyczenia w polszczyźnie XIX wieku, a ich żywot w polszczyźnie drugiej połowy XX wieku
Latin and Greek non-standard borrowings in the Polish language of the 19th century, and their functioning in the Polish language of the second half of the 20th century

Autorzy:

Kupidura, Daria

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1591912.pdf

Data publikacji:

2016

Wydawca:

Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego

Tematy:

polszczyzna historyczna
leksyka nienormatywna
zapożyczenia łacińskie i greckie
the historical Polish language
non-standard lexis
borrowings from Latin and Greek

Opis:

Celem niniejszego artykułu była analiza i interpretacja zapożyczeń łacińskich i greckich, uznanychza nienormatywne na przełomie XIX i XX wieku, a reaktywowanych do polszczyznyw wieku XX. Wyekscerpowane ze Słownika warszawskiego słownictwo, nieakceptowane przezówczesną normę językową, zostało porównane z zasobem Słownika języka polskiego pod redakcjąMieczysława Szymczaka. W ten sposób wykazano, że spośród 696 wyrazów na litery A-N,oznaczonych w Słowniku warszawskim p arakwalifikatorem w postaci ostrzegawczego wykrzyknika,136 zostało reaktywowanych do polszczyzny współczesnej, z czego aż 76 stanowiąpożyczki łacińskie i greckie. Większość z nich to terminy specjalistyczne z zakresu medycyny,nauki i techniki.Przeprowadzona analiza wykazała, że obecność licznych zapożyczeń w polszczyźnie tamtegookresu znacząco wpływała na zasób słownikowy języka. Niekiedy był to wpływ ujemny,gdyż powodował nadmierną wariantywność w języku, innym razem były to wpływy dodatnie,ponieważ rozbudowywały system leksykalny języka polskiego, pozwalając, by formy zapożyczonei swojskie różnicowały się pod względem odcienia semantycznego czy przynależnoścido różnych rejestrów języka. Dzięki reaktywowaniu wielu zapożyczeń, zanegowanych przezXIX-wiecznych kodyfikatorów, zasób XX-wiecznej polszczyzny stał się bogatszy o wiele form,które mają odmienne nacechowania emocjonalne lub wyrażają bardzo precyzyjne treści.
The objective of the article has been to analyse and interpret the borrowings from Latin andGreek, which at the turn of the 19th and 20th centuries were defined as non-prescriptive (nonstandard),and which were reactivated in the 20th century. Excerpted from Słownik warszawski[Warsaw Dictionary] the vocabulary not accepted by the linguistic norm of the time has beencompared to the contents of Słownik języka polskiego [Dictionary of the Polish Language] editedby Mieczysław Szymczak. The research has revealed that 696 words in Słownik warszawski– in its part from letter A to N – were marked with an admonitory exclamation sign, but 136 outof those 696 have been reactivated to the present-day Polish language; the 76 reactivated wordsare borrowings from Latin and Greek. Most of them are terms from the sphere of medicine, scienceand technology.According to the analysis the presence of numerous borrowings in the Polish language of thattime significantly affected the vocabulary of the language. In some cases it had a negative effect, as it caused excessive variableness of the language, in other cases it had a positive effect,because thanks to it the lexical system was extended as the borrowings and the native formskept diversifying semantically or stylistically. To sum up, the reactivation of many borrowings,rejected in the 19th century, made the Polish lexis become wealthier, and thanks to it there appearedforms which are emotionally different or have a very precise meaning.

Źródło:

Studia Językoznawcze; 2016, 15; 195-210
1730-4180
2353-3161

Pojawia się w:

Studia Językoznawcze

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 40.

Tytuł:

Filologia a tożsamość. Dwugłos polsko‑litewski o ks. Antonim Juszkiewiczu, twórcy słowników przekładowych
Philology and identity. The Polish-Lithuanian dialogue on father Antoni Juszkiewicz (Antanas Juška), as author of translational dictionaries

Autorzy:

Sakalauskienė, Vilija
Sawaniewska-Mochowa, Zofia

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/676472.pdf

Data publikacji:

2014-12-31

Wydawca:

Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN

Tematy:

Antoni Juszkiewicz/Antanas Juška
dictionary
linguistic picture of the world
lexis
translation
synonyms
dialect
Lithuanian language
regional Polish in Lithuania
identity

Opis:

The nineteenth-century lexicographical legacy of Fr. Antoni Juszkiewicz (Antanas Juška) is a common linguistic and cultural heritage of Poles and Lithuanians. The translational dictionaries, made by the bilingual author, document the spoken Lithuanian language (in dialectal and colloquial versions) and, as well, Polish regional language in the contemporary territory of Lithuania in the period of partitions of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The dictionaries are treated as important sources that provide ethnolinguistic information on two phenomena: conceptualization of the world by the two nations at the time of crystallization of the Lithuanian identity, personal vision of the world presented by the lexicographer, the priest, remaining in the situation of a cultural Polish-Lithuanian bivalence. In the mid-19th century the Antanas Juška’s idea of documenting the folk colloquial vocabulary was a new and significant phenomenon in Lithuanian lexicography. The dictionary of Lithuanian-Polish language was a matter of importance for the society. Lithuanians needed the dictionary even more than Poles did. At first the author of this dictionary dedicated his attention to the intellectuals. The brightest minds of that time were going to Polish schools, so the Polish and Lithuanian languages were always used side by side. As a lexicographer, Antanas Juška understood that not only folk colloquial language but also ethnography was an important aspect of national cultural development. For a few decades he dedicated his inexhaustible energy to recording Lithuanian words, phrases, songs and customs of the country. He was attentive to the psychological, historical and traditional aspects of the culture as well as tried to describe the way people expressed their thoughts. Anatans Juška recorded more than 30,000 words of the spoken language. The ‘Lithuanian-Polish Dictionary’ in its different editions reflects the state of Lithuanian language in the second half of the 19th century. The words in this dictionary include loanwords, vulgarities and sentences that reflect the difficult human conditions of that time. ‘The Lithuanian-Polish Dictionary’ by Antanas Juška is an important source of lexicography. The remaining manuscript and editorial processes reflect many difficulties leading to the final results. It is an important and valuable source for researching the development of Lithuanian literary writing.
XIX-wieczna spuścizna leksykograficzna ks. Antoniego Juszkiewicza (lit. Antanas Juška) stanowi wspólne dziedzictwo językowo-kulturowe Polaków i Litwinów. Układane przez dwujęzycznego autora słowniki przekładowe dokumentują litewski język mówiony (gwarowy i potoczny) i polski regionalny na Litwie w dobie rozbiorów. Traktujemy je jako ważne źródła, które dostarczają dwojakich informacji etnolingwistycznych: mówią o konceptualizacji świata przez dwa narody w momencie krystalizowania się tożsamości litewskiej, informują o indywidualnej wizji świata samego leksykografa, kapłana, pozostającego w biwalencji kulturowej polsko-litewskiej. Idea Antoniego Juszkiewicza, by gromadzić słownictwo ludowe i potoczne, była nowym, znaczącym fenomenem w litewskiej leksykografii połowy XIX w. Słownik litewsko-polski to swoiste novum dla ówczesnego społeczeństwa. Litwini potrzebowali takiego słownika bardziej niż Polacy. W pierwszym rzędzie, autor adresował ten słownik do inteligencji. Najświatlejsze umysły tego czasu uczęszczały do polskich szkół, więc języki polski i litewski egzystowały zawsze blisko siebie. Jako leksykograf, Antoni Juszkiewicz rozumiał, że nie tylko słownik języka ludowego, mówionego, ale również etnografia przyczynia się do rozwoju kultury narodowej. Przez kilka dziesięcioleci swą niewyczerpaną energię poświęcał zapisywaniu litewskich słów, wyrażeń, pieśni i zwyczajów ludowych. Podczas zbierania materiału zwracał baczną uwagę na aspekty psychologiczne, historyczne, tradycje kulturowe, a także na sposób, w jaki ludzie wyrażają swoje myśli, jak kategoryzują świat. Antoni Juszkiewicz zgromadził ponad 30 tys. słów z języka mówionego. Słownik odzwierciedla stan języka litewskiego w drugiej połowie XIX w. W zasobie leksykalnym litewskim znalazły się zapożyczenia, wyrazy pospolite i sentencje odzwierciedlające trudne warunki życia w tym okresie, gdy Litwa pozostawała pod władzą carów. Słownik Antoniego Juszkiewicza jest ważnym źródłem leksykograficznym, choć ciągle pod względem naukowym i poznawczym niedocenionym. Proces przygotowywania rękopisów do druku przez wielu redaktorów był bardzo żmudny i nie doprowadził do wydania całości zbioru. Jest to jednak wciąż ważne i wartościowe źródło do badania rozwoju języka litewskiego.

Źródło:

Acta Baltico-Slavica; 2014, 38; 108-125
2392-2389
0065-1044

Pojawia się w:

Acta Baltico-Slavica

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 41.

Tytuł:

Transformacje leksykalne cerkiewnosłowiańskich tekstów ewangelicznych redakcji ruskiej
Lexical transformations of Church Slavonic texts of the Ruthenian recension

Autorzy:

Kurianowicz, Małgorzata

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1832818.pdf

Data publikacji:

2018-12-30

Wydawca:

Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku

Tematy:

leksyka
starodruki
język cs. ruskiej redakcji
drugi wpływ południowosłowiański
lexis
old books
cs language Ruthenian editorial office
the second South
Slavic influence

Opis:

In this article two Church Slavonic old prints: the Ostrog Bible (1581) and the Jabłeczna Gospel Book (1771) – were subjected to collation with the lexis of the Ostromir Gospel Book. All the texts are the part of the Ruthenian recension. The purpose of the comparison was to show and explain the observed differences at the lexical level. The confrontation allowed to differentiate between the language layers comprising the texts: the Greek, Moravian, West-Bulgarian, East-Bulgarian and Ruthenian ones. What is more, both old prints are identical (with the exception of three lexemes). Taking into consideration the few discrepancies, it can definitely be said that the Evangeliary of 1771 retained the pre-Niconian lexis virtually intact. Furthermore, juxtaposing proved that the Gospel aprakos differs from the Evangeliary and from the complete edition of the Bible not only in the organization of the content but also in the lexical and word formation means.

Źródło:

Studia Wschodniosłowiańskie; 2018, 18; 135-160
1642-557X

Pojawia się w:

Studia Wschodniosłowiańskie

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 42.

Tytuł:

BIBLIJNE NOMINA PROPRIA W ASPEKCIE HISTORYCZNO-PORÓWNAWCZYM (NA MATERIALE BIBLII JAKUBA WUJKA I BIBLII GDAŃSKIEJ)
BIBLICAL PROPER NAMES IN TERMS OF HISTORICAL-COMPARATIVE (ON THE MATERIAL OF THE BIBLE OF JAKUB WUJEK AND THE BIBLE OF GDAŃSK)

Autorzy:

SZUREK, MARZENA MARIA

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/971632.pdf

Data publikacji:

2015

Wydawca:

Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN

Tematy:

nazwa własna
leksyka biblijna
polszczyzna biblijna
przekład Biblii,
Biblia Wujka
Biblia gdańska
język religijny
proper noun
biblical lexis
Polish biblical language
translation of the Bible
the Bible of Jakub Wujek
the Bible of Gdańsk
religious language

Opis:

The article draws attention to those aspects of language which show the individual nature of the Bible of Jakub Wujek and The Bible of Gdańsk. These bibles are actually two different works of this translation, with different confessional affiliations. Moreover, the article represents an attempt to analyze and classify the few places of parallel text in which the lexical differences are present. At the beginning, the author looks for these differences in the proper nouns which determine the names of God in the Old Testament, and in the names which characterize Jesus. The selected biblical place names are analyzed in the last part of the article. The research material was taken from the texts of the first editions of the Bible of Jakub Wujek and The Bible of Gdańsk.

Źródło:

Onomastica; 2015, 59; 321-339
0078-4648

Pojawia się w:

Onomastica

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 43.

Tytuł:

Obraz Krakowa w języku poetyckim Wincentego Byrskiego
The image of Cracow in Wincenty Byrski’s poetic language

Autorzy:

Olma, Marceli

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/459413.pdf

Data publikacji:

2019

Wydawca:

Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Tematy:

Kraków
Wincenty Byrski
językowy obraz świata
leksyka dawna
wartościowanie w języku
impresjonizm
Cracow
linguistic image of the world
old lexis, evaluation in language
impressionism

Opis:

The material basis of the paper is an unpublished collection of 47 sonnets by Wincenty Byrski, a poet from Podbeskidzie region. The author of the study discusses the language level of the poems (mainly lexis) in order to reconstruct the picture of Cracow preserved in the texts. According to the analysis, the poet used vocabulary and morphological forms which were known in the Polish language in previous centuries, as well as pompous lexis. Description of architectonic objects and other urban landscape elements was accompanied by their evaluation, which reflected historiosophy and the system of moral values, preferred

Źródło:

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2019, 14; 142-156
2083-1765

Pojawia się w:

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 44.

Tytuł:

Międzynarodowa konferencja naukowa "Мови Європи в стані оновлення" (Kijów, 20-21 kwietnia 2016)

Autorzy:

Banasiak, Jakub

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/678916.pdf

Data publikacji:

2016

Wydawca:

Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN

Tematy:

report
academic life
scientific conference
European languages
Institute of the Ukrainian Language, National Academy of Sciences of Ukraine
Slavic languages
language innovation
lexis
phraseology
word formation

Opis:

International scientific conference Мови Європи в стані оновлення (Kiev, 20–21 April 2016)The article is a report from an international scientific conference, organised on 20–21 April 2016 in Kiev by the Institute of the Ukrainian Language, National Academy of Sciences of Ukraine. The conference, entitled Мови Європи в стані оновлення, was devoted to innovations in European languages, including especially the Slavic languages. Międzynarodowa konferencja naukowa Мови Європи в стані оновлення (Kijów, 20–21 kwietnia 2016)Artykuł stanowi relację z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej w dniach 20–21 kwietnia 2016 roku w Kijowie przez Instytut Języka Ukraińskiego Narodowej Akademii Nauk Ukrainy. Konferencja, zatytułowana Мови Європи в стані оновлення, poświęcona była innowacjom w językach Europy, ze szczególnym uwzględnieniem języków słowiańskich.

Źródło:

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2016, 51
2392-2435
0081-7090

Pojawia się w:

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 45.

Tytuł:

Leksemy swoiste Nowego Testamentu Biblii Gdańskiej (1632) wobec leksyki Nowego Testamentu Jakuba Wujka (1593)
Specific lexemes of the Gdańsk Bible’s New Testament (1632) in view of the lexis of the New Testament rendered by Jakub Wujek (1593)

Autorzy:

Lisowski, Tomasz

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1791156.pdf

Data publikacji:

2020-09-15

Wydawca:

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL

Tematy:

tłumaczenia Biblii
Nowy Testament Biblii gdańskiej (1632)
Nowy Testament Jakuba Wujka (1593)
intertekstualność
leksemy swoiste w tłumaczeniach Biblii
rendering of the Bible
the New Testament of the Gdańsk Bible (1632)
the Jakub Wujek’s New Testament (1593)
lexical intertextual relationship
specific lexis of a Bible rendering

Opis:

Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu  leksyka swoista Nowego Testamentu Biblii gdańskiej (1632) w przekładzie Daniela Mikołajewskiego wywodzi się z Nowego Testamentu w przekładzie Jakuba Wujka (1593). Leksemy swoiste Nowego Testamentu Biblii gdańskiej (1632) to te autosemantyczne hasła leksykonu tego tekstu, które nie wystąpiły w leksykonach trzech zestawianych z przekładem gdańskim z 1632 roku wcześniejszych renesansowych przekładów Nowego Testamentu, a mianowicie w przekładach kręgu ewangelickiego – w Nowym Testamencie Biblii brzeskiej (1563), w Nowym Testamencie gdańskim (1606) oraz w jezuickim Nowym Testamencie Biblii Jakuba Wujka (1599). Analiza wykazała, że w zakresie leksyki swoistej ewangelickiego Nowego Testamentu Biblii gdańskiej z 1632 ewentualna zależność filiacyjna tego przekładu od katolickiego Nowego Testamentu Jakuba Wujka z 1593 roku choć jest niewielka, to empirycznie prawdopodobna.
The purpose of the paper is to examine to what extent so called specific lexis of the Gdańsk Bible’s New Testament (1632) rendered into Polish by the evangelical preacher Daniel Mikołajewski is dependent upon the lexis of the New Testament (1593) rendered by the Jesuit Jakub Wujek. Specific lexemes of the Gdańsk Bible’s New Testament (1632) it the ones autosemantic entries of the lexicon of the Gdańsk rendering text, which did not occur either in the lexicon of the New Testament of the Brest Bible (1563) or in the lexicon of the Gdańsk New Testament (1606), the two earlier renderings of the evangelical tradition, as well as in the lexicon of the New Testament of the Bible rendered by the Jesuit Jakub Wujek (1599). The analysis presented in the paper has led to the conclusion that the filial intertextual relationship between Daniel Mikołajewski’s evangelical rendering (1632) and the Catholic Jakub Wujek’s rendering (1593) in the terms of the specific lexis of the Gdańsk Bible’s New Testament should be considered as the one of relatively low importance but proved empirically.

Źródło:

Roczniki Humanistyczne; 2020, 68, 6; 97-122
0035-7707

Pojawia się w:

Roczniki Humanistyczne

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 46.

Tytuł:

Матеріялы до руского словаря – rękopiśmienny dziewiętnastowieczny słownik ukraińsko-polski Josyfa Skomorowskiego

Autorzy:

Skurzewska, Agata

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/2049987.pdf

Data publikacji:

2021-03-16

Wydawca:

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK

Tematy:

XIX-wieczna leksykografia ukraińska
Skomorowski
południowo- zachodnie dialekty języka ukraińskiego
leksyka dialektalna
19th century Ukrainian lexicography
Skomorovski
the south-western dialects of Ukrainian language
dialectical lexis

Opis:

Ukraińsko-polski rękopiśmienny słownik Josyfa Skomorowskiego Матеріялы до руского словаря liczy pięć tomów i 1732 strony. Prawdopodobnie został ukończony w 1849 roku. Ukraiński rejestr słownika obejmuje 27 000 haseł. Materiał ukraiński słownika obfituje w polonizmy, zarówno fonetyczne, jak i leksykalne, a także w leksykę wykazującą cechy dialektalne. Nie wszystkie hasła ukraińskie zostały przetłumaczone. Najwięcej braków widocznych jest w tomie IV. Część materiału ukraińskiego została podana w dwóch wariantach ortograficznych, ponieważ Skomorowski trzymał się początkowo zasad ortografii fonetycznej, później zaś zweryfikował ukraińską część zgodnie z ortografią etymologiczną. Słownik nie jest wolny od błędów w tłumaczeniu, zawier
Матеріялы до руского словаря – the Ukrainian-Polish manuscript dictionary by Josyf Skomorovski – consists of 5 volumes and 1732 pages. It was probably completed in 1849. The register of the Ukrainian dictionary has 27000 entries. In the Ukrainian part, there is a lot of phonetic and lexical polonisms as well as dialectical lexical items. Some Ukrainian dictionary entries were not translated – especially in the 4th volume. Some of the Ukrainian words were presented in two orthographical variants – Skomorowski initially tried to follow the rules of phonetic orthography, but then he verified the Ukrainian part in accordance with the etimological orthography. The dictionary is not free from translation errors, it also includes some Ukrainian lexicon which has not been confirmed in other sources.

Źródło:

Linguistica Copernicana; 2021, 17; 259-270
2080-1068
2391-7768

Pojawia się w:

Linguistica Copernicana

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 47.

Tytuł:

Dawne epidemie w świetle nazw mór, morowe powietrze i pochodnych – doba staro- i średniopolska

Autorzy:

Raszewska-Żurek, Beata

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/34670863.pdf

Data publikacji:

2022

Wydawca:

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

Tematy:

history of the Polish language
Old Polish
Middle Polish
lexis
historical semantics
axiolinguistics
mór
morowe powietrze
epidemic
historia języka polskiego
staropolszczyzna
średniopolszczyzna
leksyka
semantyka historyczna
aksjolingwistyka
leksem mór
epidemia

Opis:

Artykuł poświęcony jest przedstawianiu i pojmowaniu epidemii w dobie staro- i średniopolskiej w świetle jej nazw: mór, morowe powietrze. Podzielony został na trzy części: nazywanie, pojmowanie, wartościowanie. W pierwszej części analizie poddano występowanie leksemów mór, morowy i pochodnych w tekstach staro- i średniopolskich, ze szczególnym uwzględnieniem ich łączliwości. Druga część jest próbą rekonstrukcji pojmowania epidemii przez użytkowników ówczesnego języka. Analiza pokazała, że epidemia nazywana leksemami mór, morowe powietrze i podobnymi jest ujmowana przede wszystkim w dwóch kategoriach: kategorii kary Bożej za grzechy i kategorii katastrofy, zwłaszcza katastrofy naturalnej. Jej postrzeganie jest silnie zależne od chrześcijańskiego światopoglądu i umocowane w tradycji biblijnej. W trzeciej części, poświęconej wartościowaniu epidemii, wskazano środki językowe, jakimi wyrażano negatywną ocenę epidemii w tekstach, w tym wykorzystywanie jej w porównaniach i metaforach nacechowanych aksjologicznie.
The article is devoted to the understanding of epidemics in the Old Polish and Middle Polish periods in the light of the terms mór and morowe powietrze ‘plague’. It is divided into three parts: naming, understanding, and evaluation. The first part analyzes the occurrence of the lexemes mór and morowy, as well as their derivatives in Old Polish and Middle Polish texts, with particular emphasis on their connectivity. The second part attempts to reconstruct the understanding of epidemics by the speakers of the language at the time. The analysis has shown that an epidemic called with the lexemes mór, morowe powietrze is primarily seen in two ways: as God’s punishment for sins and as a catastrophe, especially a natural disaster. Its perception is strongly influenced by the Christian worldview and anchored in the biblical tradition. The third part, devoted to the evaluation of epidemics, indicates the linguistic means by which negative evaluation was expressed in texts, including its use in comparisons and metaphors characterized axiologically.

Źródło:

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2022, 34; 243-264
0860-8032

Pojawia się w:

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 48.

Tytuł:

Bogaty język, zaniedbany język - refleksje o kulturze języka
A rich language, neglected language - some reflections upon the culture of language

Autorzy:

Bortliczek, Małgorzata

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1877102.pdf

Data publikacji:

2020-12-31

Wydawca:

Wydawnictwo Adam Marszałek

Tematy:

kondycja języka
Rada Języka Polskiego
sprawozdanie
kultura języka polskiego (składnia, leksyka, ortografia, interpunkcja, błąd językowy)
the condition of language
Council of Polish Language
report
culture of Polish language (syntax, lexis, spelling, punctuation, language mistakes)

Opis:

Artykuł Bogaty język, zaniedbany język - refleksje o kulturze języka dotyczy wybranych zjawisk językowych. W centrum uwagi znajdują się leksykalne i ortograficzne oraz składniowe i interpunkcyjne zaniedbania dostrzegane w komunikatach tworzonych przez instytucje państwowe. Materiał analityczny pochodzi m.in. ze sprawozdania Rady Języka Polskiego za lata 2010-2011, które dotyczy oficjalnej komunikacji instytucji państwowych z Polakami. Celem opisu jest wskazanie przyczyn wybranych błędów oraz prezentacja zasad regulujących pisownię prawidłową, a także przedstawienie skorygowanych wersji omawianych przykładów. Wnioski płynące z analizy oficjalnych dokumentów pod kątem przestrzegania kultury języka przekładają się na refleksję dotyczącą odpowiedzialności za kondycję języka polskiego, który jest ważnym składnikiem tożsamości narodowej.
The paper is related to selected linguistic phenomena. There is lexical, spelling, syntactic and punctuation negligence observed in communication, which takes place in statements of state institutions. The analytical data derives, among other sources from a report of the Council of Polish Language (recorded between 2010 and 2011). The aim of the study is to indicate the reasons for the selected mistakes and rules related to the correct spelling by presenting the proper examples. The conclusions from the analysis of the official documents on language culture are transferred into a reflection about the responsibility for the condition of the Polish language, which is an important component of the national identity.

Źródło:

Edukacja Międzykulturowa; 2020, 13, 2; 245-264
2299-4106

Pojawia się w:

Edukacja Międzykulturowa

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 49.

Tytuł:

Polskie ekwiwalenty greckiego leksemu γάμος w Nowym Testamencie Biblii Leopolity (1561) – swadziebny, gody, wesele – a problem stratyfikacji chronologicznej leksyki tego przekładu
Polish equivalents for the Greek lexeme γάμος in the New Testament of the Leopolita’s Bible (1561) – swadziebny, gody, wesele – and the problem of its lexis chronological stratification

Autorzy:

Lisowski, Tomasz

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/2171630.pdf

Data publikacji:

2021-12-29

Wydawca:

Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Tematy:

chronolexicology
chronological text lexis layers
the Leopolita’s Bible (1561)
Renaisance Polish renderings of the New Testament
lexical equivalence
empirical system data
empirical text data
chronoleksykologia
chronologiczne warstwy leksyki tekstu
Biblia Leopolity
polskie renesansowe przekłady nowotestamentowe
ekwiwalencja leksykalna
empiryczne dane systemowe
empiryczne dane tekstowe

Opis:

There are same chronological diversified lexis layers In the Bible edited by Jan Leopolita and published in Cracow in 1561. The analysis of Polish equivalents for the Greek lexeme γάμος (or its Latin equivalents in the Vulgate – nuptiae, nuptialis) ‘a marriage, wedding, weddingceremony; plur: a wedding-feast’, i. e. swadziebny, gody, wesele, referring to empirical system and text data, acquired from lexica of the historic Polish and from texts of other Renaissance Polish renderings of the New Testament, proved chronological diversity of the equivalents. The lexeme swadziebny belongs to an older lexis layer, probably representing the lexicon of the former translation, perhaps medieval. The lexeme wesele represents a new lexis layer which may have been introduced into the text by Jan Leopolita, as the effect of his editorial efforts. Chronological status of the lexeme wesele in the analyzed Biblical rendering lexicon is ambiguous. It should be considered as an evidence of an traditional lexis layer. It may have been introduced into the text as a substitute of the lexeme swadziebny.

Źródło:

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2021, 16; 105-116
2083-1765

Pojawia się w:

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce

Skocz do pozycji: 50.

Tytuł:

Leksyka anatomiczna w przezwiskach dwuczłonowych zachowanych w nazwiskach z końca XX wieku
The Anatomical Lexis in Two-Word Nicknames Preserved in Surnames of the End of the 20th Century

Autorzy:

Wośko, Zuzanna

Powiązania:

https://bibliotekanauki.pl/articles/1882885.pdf

Data publikacji:

2015

Wydawca:

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL

Tematy:

nazwiska
przezwiska złożone
przezwiska dwuczłonowe
leksyka anatomiczna
nazwy części ciała
zanikanie nazwisk od przezwisk dwuczłonowych
surnames
compound nicknames
two-word nicknames
anatomical lexis
names of parts of the body
vanishing of names derived from two-word nicknames

Opis:

Przedmiotem omówienia autorki są występujące wśród współczesnych nazwisk Polaków antroponimy pochodzące od przezwisk złożonych, inaczej dwuczłonowych. Najpopularniejszym typem formalnym tych przezwisk jest compositum składające się z przymiotnika i rzeczownika, liczne są także złożenia czasownika i rzeczownika. Artykuł dotyczy nazw zawierających leksykę anatomiczną (np. bok, brew, broda, brzuch). Przezwiska te najczęściej odnoszą się do wyglądu człowieka (Białobroda, Grzebinoga), ale także do charakteru, zachowania (Bolibrzuch, Chwaligłówka), zawodu (Golibroda). Przezwiska dwuczłonowe mają charakter żartobliwy, często oceniający. Autorka zwraca także uwagę na proces zanikania nazwisk od dwuczłonowych przezwisk, szczególnie tych nacechowanych zdecydowanie negatywnie, wulgarnych. Związane jest to z czytelnością ich pierwotnego znaczenia, a w związku z tym niechętnym stosunkiem nosicieli do własnego miana.
Anthroponyms derived from compound nicknames, that is two-word ones, are the subject of the author’s discussion. The most popular formal type of such nicknames is the compositum consisting of an adjective and a noun; also compounds consisting of a verb and a noun are numerous. The article is concerned with names containing anatomical lexis (e.g. side, eyebrow, beard, belly. The nicknames usually refer to a man’s appearance (Białobroda – Whitebeard, Grzebinoga – Pokeleg), but also to the character, behavior (Bolibrzuch – Belly-ache, Chwaligłówka – Praisehead), job (Golibroda – Shavebeard). Two-word nicknames have a humorous, and sometimes evaluating character. The author also pays attention to the process of the vanishing of names derived from two-word nicknames, especially ones that are definitely negative or vulgar. This is connected with the clarity of their original meaning, and hence with a negative attitude of the bearers towards their own names.

Źródło:

Roczniki Humanistyczne; 2015, 63, 6; 121-132
0035-7707

Pojawia się w:

Roczniki Humanistyczne

Dostawca treści:

Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

• na półce