Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "history of the language" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-100 z 116
Tytuł:
Język i transmisja kulturowa w tatarskich kitabach. Stan badań
Language and Cultural Transmission in Tatar Kitab Writings. State of Research
Autorzy:
Kulwicka-Kamińska, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044217.pdf
Data publikacji:
2020-12-15
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
history of the Belarusian language
kitab studies
Tatars
kitab
Opis:
The article discusses the kitab studies covering the physical and cultural legacy of the Tatars of the former Grand Duchy of Lithuania (today: Polish, Belarusian and Lithuanian Tatars). Religious manuscripts, including kitabs, are a part of Tatars’ cultural legacy, hence the article presents these writings and the areas of research on kitabs that cover: a) cataloguing the manuscripts; b) monographic studies providing their philological analysis; c) discussion of their content, with attention to Muslim and Christian traditions; d) textual analysis of these old texts; e) editorial preparations.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2020, 27, 2; 65-84
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Problemy metodologiczne z badaniem orientalizmów w języku polskim
Methodological Problems of Researching into Orientalisms in the Polish Language
Autorzy:
Stachowski, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1591171.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
Tematy:
etymology
borrowings
history of the language
etymologia
zapożyczenia
historia języka
Opis:
Od nieomal stu lat znane są trzy podstawowe wymogi metodologiczne, których spełnienie jest konieczne dla poprawnego ustalenia etymonu wyrazu zapożyczonego z języków orientalnych (zwykle chodzi tu o języki turkijskie). W niniejszym artykule do tamtych trzech wymogów dodany jest czwarty, dotyczący nie tyle samego etymonu, ile raczej dróg jego przenikania do języków słowiańskich, a po części i zachodnioeuropejskich. Sytuację badawczą okoliczność ta oczywiście dodatkowo komplikuje. Dla ukazania problemów metodologicznych przykłady leksykalne zostały podzielone na pięć grup: 1) rzeczywiste orientalizmy; 2) turkizmy i turcyzmy; 3) orientalizmy z Europy Zachodniej; 4) rzekome orientalizmy; 5) niespodziewane orientalizmy. W konkluzji podkreśla się fakt, że przyszłość badań nad zapożyczeniami ‒ nie tylko orientalnymi zresztą, i nie tylko w polszczyźnie ‒ będzie się nieuchronnie wiązać ze współpracą etymologów reprezentujących różne filologie.
There are three basic methodological requirements – known for almost a hundred years – which must be fulfilled to properly determine the etymon (Greek: ἔτυμον) of a word borrowed from an oriental language (in most cases a Turkic language). The article presents a fourth requirement concerning not the etymon itself, but rather the ways it has been permeating the Slavonic languages, and partly also the West-European ones, which adds to the complexity of the research situation. In order to show the methodological problems the lexical examples have been divided into five groups: (1) real orientalisms; (2) borrowings from Turkish and other Turkic languages; (3) orientalisms from Western Europe; (4) alleged orientalisms; (5) unexpected orientalisms. The conclusion is that the future of the research into borrowings – not only orientalisms, and not only in the Polish language – will be based on cooperation of etymologists who at the same time are philologists of various languages.
Źródło:
Studia Językoznawcze; 2018, 17; 303-314
1730-4180
2353-3161
Pojawia się w:
Studia Językoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Équivoquer en français aux XVIIe et XVIIIe siècles (les gram- mairiens et l’homonymie)
Autorzy:
Jakubczyk, Marcin
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/638380.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Uniwersytet Jagielloński. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Tematy:
French grammars of seventeenth-century, equivocation, homonymy, history of the language
Opis:
Use of the term equivocation in French seventeenth and eighteenth centuries (grammarians and homonymy) The phenomenon of homonymy, now located within the semantics, it was included in days of old, in accordance with the then current state of knowledge of the language, to the grammatical descriptions. Homonyms (including homophones and homographes) was determined in the seventeenth-century French grammars as mots équivoques, so equivocations (Polish former: ekwiwok, ekiwok). The article analyzed the lists of equivocations contained in grammars published in the seventeenth century in France and in the first two Polish-French grammars published in Poland at the turn of the seventeenth and eighteenth centuries.
Źródło:
Romanica Cracoviensia; 2013, 13, 1
2084-3917
Pojawia się w:
Romanica Cracoviensia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Adaptacja rzeczowników zapożyczonych w rosyjskich tekstach Kurantów pierwszej połowy XVII wieku (na przykładzie wybranych nazw osób)
Autorzy:
Głuszak, Dorota
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2032756.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
linguistics
history of the language
loan words
opinion journalism of the 17th century
Źródło:
Slavia Orientalis; 2017, LXVI, 3; 536-544
0037-6744
Pojawia się w:
Slavia Orientalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Jak można chronologizować najnowsze dzieje polszczyzny
Possible ways to chronologise the latest history of the Polish language
Autorzy:
Dubisz, Stanisław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28765353.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Towarzystwo Kultury Języka
Tematy:
historia języka polskiego
periodyzacja
najnowsze dzieje polszczyzny
history of the Polish language
periodisation
latest history of the Polish language
Opis:
Termin najnowsze dzieje polszczyzny / najnowsze dzieje języka polskiego funkcjonuje od przełomu lat 70. / 80. XX w., a wraz z nim pojawiły się problemy dotyczące chronologizacji i wewnętrznej periodyzacji tego okresu w dziejach języka polskiego. W dyskursie na ten temat, trwającym od początku lat 90. XX w., wzięli udział tacy językoznawcy jak Antoni Furdal, Krystyna Kleszczowa, Stanisław Borawski, Stanisław Dubisz, Irena Bajerowa, Ewa Woźniak. Ich publikacje dokumentują jednoznacznie potrzebę wyodrębnienia w periodyzacji dziejów języka polskiego tego okresu, różniąc się w szczegółach co do jego granic czasowych, kryteriów wydzielania i wewnętrznej periodyzacji. Niniejsze opracowanie ma na celu zestawienie tych danych, ukazanie historii tego dyskursu oraz przedstawienie propozycji sumarycznej.
The term najnowsze dzieje polszczyzny / najnowsze dzieje języka polskiego (the latest history of the Polish language) has been in use since the late 1970s and the early 1980s. It has brought problems concerning the chronologisation and internal periodisation of that period in the history of the Polish language. The participants of the discourse, which has continued since the early 1990s, include linguists such as Antoni Furdal, Krystyna Kleszczowa, Stanisław Borawski, Stanisław Dubisz, Irena Bajerowa, Ewa Woźniak. Their publications clearly evidence the need for distinguishing the period in the periodisation of the Polish language, while differing as to its specific timeframe, distinction criteria, and internal periodisation. This study aims to compile the data, present the history of the discourse, and make a summary proposal.
Źródło:
Poradnik Językowy; 2023, 808, 9; 31-53
0551-5343
Pojawia się w:
Poradnik Językowy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dawne słowniczki gwarowe jako źródło do historii języka
Old Dialectal Dictionaries as a Source of the History of the Language
Autorzy:
Nowowiejski, Bogusław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045234.pdf
Data publikacji:
2015-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
folk dialects
dictionaries
Opis:
Monolingual dictionaries of Polish as well as the old translation dictionaries which until the 19th century also fulfilled the function (in compliance with the intention of their authors) of general Polish dictionaries are traditionally regarded as fundamental sources of the history of the Polish language, especially its development and lexical resources. The collections of folk vocabulary which—more or less professionally—were narrowly used in the papers concerning the past periods of the Polish language aroused poor interest on the part of the historians of language. The article contends that small dialectal dictionaries should be treated equally with other sources of the history of the Polish language, especially lexicographical ones, for they provide a very interesting material for analysis and interpretation, not only linguistic.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2015, 22, 1; 169-184
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Z historii leksemów: gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać się
Autorzy:
Krótki, Zuzanna Maria
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/645216.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
semantics
history of the Polish language
taboo
vulgarism
Opis:
From the history of the lexemes gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać sięThe present article undertakes a semasiological analysis of four Polish vulgarisms associated with sexual intercourse: gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać się. Taking is the point of departure their etymology, it investigates the changes in the meanings of these units.It was discovered that initially the analysed lexemes communicated a very wide range of content, far from their contemporary semantic structure. Successively, some of their senses were rearranged, causing these units to become attributed to animal copulation and later to human sexual intercourse. However, it was until the mid-20th century that the analysed verbs have come to play the role of vulgarisms. Z historii leksemów: gzić się, grzać się, parzyć się, bzykać sięW artykule poddano analizie semazjologicznej cztery polskie wulgaryzmy wiązane ze stosunkiem seksualnym, tj.: gzić się, grzać się, parzyć się i bzykać się. Wychodząc od etymologii, badano zmiany w znaczeniach tych jednostek.Okazało się, że analizowane leksemy początkowo posiadały bardzo szerokie treści, dalekie ich współczesnej strukturze semantycznej. Sukcesywnie dochodziło jednak do przeszeregowania niektórych sensów, na skutek czego badane jednostki wpierw zaczęto odnosić do zwierzęcej kopulacji, natomiast nieco później do ludzkiego współżycia. Rolę wulgaryzmów analizowane czasowniki zaczęły odgrywać jednak dopiero w połowie XX wieku.
Źródło:
Adeptus; 2016, 8
2300-0783
Pojawia się w:
Adeptus
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zapożyczenia niemieckie w XIX-wiecznym Dykcjonarzu Michała Amszejewicza (przyczynek do badań nad słownictwem obcego pochodzenia w polszczyźnie)
German loanwords in 19th century Dykcjonarz by Michał Amszejewicz (contribution to studies on vocabulary of foreign origin in the Polish Language)
Autorzy:
Skorupska-Raczyńska, Elżbieta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2109287.pdf
Data publikacji:
2020-12-08
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
lexis
lexicography
loanwords
history of the Polish Language
Opis:
Michał Amszejewicz in Dykcjonarz, which was a record of vocabulary of foreign origin used in the Polish language in the middle of the 19th century, recorded more than eight hundred lexical units (838 in 633 entries, which comprise 511 monosemes and 122 polysemes with two or more meanings) present in the lexis as a result of interference between the Polish and the German languages. Their functional allocation is diversified, with specialist lexis being dominant. Analysed vocabulary in the middle of the 19th century was functionally allocated to various areas of activity, firstly to crafts – 155 lexical units (18.5%), next to military and its organisation – 93 lexical units (11.1%), merchant’s profession and its specifics, commercial and financial aspects – 72 lexical units (8.6%). The remaining 518 lexical units (61.8%) are scattered in the lexicon of another several dozens of specialties, such as rafting, mining, metallurgy, forestry, meteorology, gardening, fine arts and others. Until the beginning of the 21st century, out of 838 analysed lexical units a diversified life cycle was preserved by 321 (38.3%), and 517 (61.7%) were transferred to linguistic archives of the Polish Language. In analysed vocabulary of German origin, actively used in the most recent Polish Language, biased lexis is dominant – in terms of terminology and style; less frequently these are words with a neutral character, regarded as basic vocabulary. Analysed Germanisms have also undergone semantic changes, i.e. specialisation, generalisation, metaphorisation and partial transformations. Germanisms in the Polish Language of the 19th century are a cultural and linguistic fact, which is characterised by certain specific conditions, also in terms of the time of their use and functionality, which has been emphasised on numerous occasions by their researcher – Bogusław Nowowiejski.
Źródło:
Białostockie Archiwum Językowe; 2020, 20; 255-272
1641-6961
Pojawia się w:
Białostockie Archiwum Językowe
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Techniki ustanawiania ekwiwalencji w wybranych tekstach stylu urzędowego z XVII i XVIII wieku
The Techniques for Determining Equivalence in Selected Eighteenth-century Inventories of Manorial Estates
Autorzy:
Osowski, Błażej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1787889.pdf
Data publikacji:
2021-09-30
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
equivalence
semantics
official style
history of the Polish language
Opis:
Equivalence may be interpreted as the relationship between units of the same language or two different languages. The article analyses the equivalence between units of the same linguistic system, with the assumption that equivalence is the relationship between words/phrases with a common referent. This is a semantic relationship strongly dependent on context; one which is fully realised only on the level of parole, a specific use. The analysed material comprises inventories, surveys and testaments from the seventeenth and (mostly) eighteenth centuries. The aim of the article is to present the methods for determining equivalence between the units present in the text. Seven of such methods are highlighted.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2021, 28, 1; 101-108
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nazwy marzeń sennych w historii języka polskiego
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/678661.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
nomination
semantics
history of the Polish language
meaning change
Opis:
Names of dreams in the history of the Polish languageThis article analyzes old names of dreams. During the process of collecting and sorting of the material, etymological data were taken into consideration, which allowed to establish that all the investigated units concentrated around three fields: 1. words with the root: sen/sn-, 2. words with the root: mor-/mar-/marz-, 3. words with the root: widz-. The dominating method in this sketch is the analysis of contexts in which the words within the “dream field” appeared. Considering as evidence the usages of each word recorded in dictionaries of old Polish, I deduce its meaning value in particular periods. Nazwy marzeń sennych w historii języka polskiegoW artykule analizie poddano dawne nazwy marzeń sennych. Podczas porządkowania materiału pod uwagę wzięto dane etymologiczne, które pozwoliły ustalić, że wszystkie badane jednostki koncentrowały się wokół trzech pól: 1. o rdzeniu sen-/śn-; 2. o rdzeniu mor-/mar-/marz-; 3. o rdzeniu widz-. Metodą dominującą w szkicu jest analiza kontekstów, w których występowały wyrazy należące do pola marzenie senne. Na podstawie poświadczeń użycia danego wyrazu w słownikach rejestrujących polszczyznę dawną wnioskuję o jego wartości znaczeniowej w danym okresie.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2017, 52
2392-2435
0081-7090
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O zrodzić (się) i czasownikach rodzenia w perspektywie historycznej
On zrodzić (się) and verbs of giving birth and being born from the historical perspective
Autorzy:
Piela, Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2156625.pdf
Data publikacji:
2022-09
Wydawca:
Towarzystwo Kultury Języka
Tematy:
history of the Polish language
semantics
lexis
phraseology
dictionary
Opis:
The aim of this paper is to present the semantic history of the verb zrodzić (się) in the Polish language against other names describing the act of giving birth or being born, most of which have a common root, e.g. rodzić (się), porodzić (się), narodzić (się), urodzić (się). It turns out that despite the fact that nowadays the discussed word is not a synonymous equivalent of either rodzić (się) or urodzić (się), it can still be found in the living speech in this meaning (e.g. zradzać potomstwo (to give birth to off spring)). Lexicographic sources document the characterised verb in one content only, cf. zrodzić ‘to originate something; to cause, create, induce’, zrodzić się ‘to be originated, to result, to arise from something; to come into being’ (e.g. konflikt, pomysł zrodził się (a conflict, idea was born); idea, inicjatywa zrodziła się (an idea, initiative was born)). The archaic content of the title verb fossilised in texts of prayers and in phraseology.
Źródło:
Poradnik Językowy; 2022, 796, 7; 79-89
0551-5343
Pojawia się w:
Poradnik Językowy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Miejsce i znaczenie protestanckich przekładów Pisma Świętego w historii polszczyzny biblijnej (zarys opisu)
The place and significance of Protestant Bible translations in the history of biblical Polish language (an outline of the description)
Autorzy:
Koziara, Stanisław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044605.pdf
Data publikacji:
2019-04-08
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
protestant bible translations
biblical polish language
the history of the Polish language
Opis:
The paper is an attempt at the synthetic look into this part of Polish bible translation heritage, whose integral part are the translations of the Bible in Protestant circles. The fundamental thesis of the work is based on the statement that Protestant translations of the Bible into Polish contributed substantially to its quantitative and qualitative evolution, as well as constitute one of the main sources of the development of the biblical stylistic variant of Polish. The greatest attention has been paid to the role and significance of Polish Bible translations in this process, which were made in the times of Reformation and Counter-Reformation, as well as to the attempt at indicating some links that appeared between the most important Catholic and Protestant translations of this period. The paper provides numerous references to previous views on the investigated issues, and provides a range of new suggestions, e.g. a periodization of the history of biblical Polish language, as well as indicates the need for further work in this field.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 2; 149-172
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Piśmiennictwo religijne Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego jako oryginalne źródło do badań polszczyzny północnokresowej
Autorzy:
Kulwicka-Kamińska, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044769.pdf
Data publikacji:
2018-01-29
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
history of the Belarusian language
the north borderland Polish language
kitabistics
the religious writings of the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania
Opis:
The religious writings of the Tatars constitute a valuable source for philological research due to the presence of heretofore unexplored grammatical and lexical layers of the north borderland Polish language of the 16th-20th centuries and due to the interference-related and transfer-related processes in the context of Slavic languages and Slavic-Oriental contacts. Therefore the basis for linguistic analyses is constituted by one of the most valuable monuments of this body of writing – the first translation of the Quran into a Slavic language in the world (probably representing the north borderland Polish language), which assumed the form of a tefsir. The source of linguistic analyses is constituted by the Olita tefsir, which dates back to 1723 (supplemented and corrected in the 19th century). On the basis of the material that was excerpted from this work the author presents both borderland features described in the subject literature and tries to point the new or only sparsely confirmed facts in the history of the Polish language, including the formation of the north borderland Polish language on the Belarusian substrate. Research involves all levels of language – the phonetic-phonological, morphological, syntactic and the lexical-semantic levels.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2017, 24, 2; 85-110
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kulturowe aspekty dawnego dyskursu naukowego
The Cultural Aspects of Academic Discourse in Distant Past
Autorzy:
Rejter, Artur
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2135450.pdf
Data publikacji:
2022-09-30
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
discourse
academic discourse
style
culture
history of the Polish language
Opis:
The text presents an analysis of three Polish herbariums from the period of the sixteenth to the seventeenth centuries as examples representing the ancient academic discourse. The presented considerations allow for maintaining the claim about the cultural aspect of Polish academic discourse in the distant past. The texts which represent it are the source of the information about the state of the knowledge in chosen domains and dis- ciplines. Moreover, they constitute the reflection of the knowledge itself in its practi- cal use described in the herbariums, which is a peculiar feature of old Polish academic texts. Justified, then, is the claim that these analysed texts and their discourse are aca- deming in nature, of course on condition that one takes into account their historical context. Apart from the professional awareness of the time, one notices certain strate- gies for constructing the texts and their discourse which prove the academic discourse. Features such as precision, objectivity, argument problematisation etc. were developed and strengthened in subsequent centuries.  
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2022, 29, 1; 161-174
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kilka uwag o rozwoju wtórnych przyimków przestrzennych
Autorzy:
Janowska, Aleksandra
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/678837.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
secondary prepositions
spatial relations
history of the Polish language
language evolution
Opis:
Some remarks about the development of secondary spatial prepositionsThe literature devoted to spatial prepositions is quite abundant. The present article constitutes a recapitulation of the historical research which has heretofore been done on the subject. It is also an attempt at presenting the general characteristics of the evolution undergone by the class of units being described. This class is treated here in a broad manner, taking into account also equivalence. Spatial prepositions are the oldest layer of secondary forms and as far as many aspects are concerned, they constitute a very peculiar group. The attention of the scholar is drawn to lexemes such as blisko [close to, near] and the complex prepositions such as zza, poza, spoza [from behind, beyond, from beyond], which emerged quite late. Properties which are important for the evolution of the prepositions in question also include the considerable number of their variants. The direction of their evolution is quite clear also as far as their functions are concerned. The Polish language inherited from the Proto-Slavonic language precise distinctions of proximity, in contradistinction to the ablative content or expressions of considerable distances, which are indicated in a relatively general manner. The development of secondary prepositions emphasizes these properties of spatial description even further. As years went by, the disproportion between the indications of approaching and departing, of being near and being far away, did not diminish. On the contrary, it increased. The peculiarity of secondary prepositions is determined by their relationship with other classes of words that also describe spatial relations. Without doubt, this mutual relationship, which determines the evolution in spatial description, requires in-depth research. Kilka uwag o rozwoju wtórnych przyimków przestrzennychLiteratura poświęcona przyimkom przestrzennym jest dość bogata. Niniejszy artykuł stanowi podsumowanie dotychczasowych badań historycznych i jednocześnie próbę ogólnej charakterystyki ewolucji omawianej klasy jednostek. Klasa ta traktowana jest tu szeroko, również z uwzględnieniem ekwiwalencji. Przyimki przestrzenne stanowią najstarszą warstwę form wtórnych i tworzą grupę pod wieloma względami specyficzną. Zwracają uwagę leksemy typu blisko oraz dość późno utworzone przyimki złożone typu zza, poza, spoza. Do cech ważnych dla ewolucji omawianych przyimków zalicza się również znaczną wariantywność. Kierunek ich ewolucji jest dość wyrazisty także pod względem pełnionych funkcji. Polszczyzna odziedziczyła po prasłowiańszczyźnie szczegółowe wyróżnianie relacji bliskości w odróżnieniu od dość ogólnie wskazywanych treści ablatywnych czy określeń znacznych odległości. Rozwój przyimków wtórnych te cechy opisu przestrzennego jeszcze mocniej uwypukla. Dysproporcja między wskazaniem zbliżanie–oddalanie, blisko–daleko z biegiem lat nie zmniejsza się, a wręcz przeciwnie – rośnie. O swoistości przyimków wtórnych decyduje związek z wieloma innymi klasami wyrazów – wyznacznikami relacji przestrzennych. Ta wzajemna zależność, wyznaczająca ewolucję w opisie przestrzennym, niewątpliwie wymaga gruntownych badań.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2018, 53
2392-2435
0081-7090
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Oddziaływanie spółgłosek płynnych na poprzedzaj ące je samogłoski wąskie nietylne (na materiale listów polskich z I połowy XVI wieku)
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/776768.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
Polish language of the 16th century
historical phonetics
Opis:
This article attempts to prove the hypothesis on the “processual homogeneity” of the changes iR (*ŕ̥ *ir *yr) ≥ eR i iL ≥ eL. The source material for the following analysis has been excerpted from letters written in Polish between 1525–1550. Within the specified time brackets, the most dynamic is the process of the extension of the groups iR ≤ *ŕ̥ , whereas the extended combinations eR ≤ *ir *yr are characterized by far lower intensity. The extensions within the groups of the type eL are not numerous and rare. Textual extensions of the combinations eR and eL show a significant convergence: forms with eL are to be found mostly in those letters that consistently demonstrate and provide evidence of the occurrence of the group eR; while they are virtually non-existent in the texts that document exclusively the combination iR. This fact confirms the hypothesis that combines both types of change into one process. The author does not associate the dependencies in the different pace of both phenomena and their different outcome with phonetic factors, but with the sensitivity to phonotactic and phonostatistical provisions and patterns, as well as with the morphological placement of the dyads under scrutiny. This interpretation, in turn, provides a new insight into the nature of the process of shaping linguistic norms: all the contributing processes have random (non-purposeful) origins, and their constraints involve a necessity to retain the necessary minimum of the internal balance.
Źródło:
Slavia Occidentalis; 2012, 69; 185-198
0081-0002
Pojawia się w:
Slavia Occidentalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Spójnik zaś – przyczynek do opisu leksykalizacji struktur (wyrażeń) składniowych w polszczyźnie
The Conjunction zaś: A Contribution to the Description of the Lexicalisation of Syntactic Structures (Phrases) in Polish
Autorzy:
Sikora, Kazimierz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38707152.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
history of the Polish language
cognitive grammar
semantics
function words
Opis:
The article presents hypothetical mechanisms of semantic changes that led to the transformation of the Proto-Slavic prepositional phrase *za + sę into a temporal adverb and then into a particle and a coordinating adversative conjunction, resulting in the emergence of the homonymous lexeme zaś (I, II, III). As analysed in the study, a crucial role was performed by a cognitive metaphor that grounds the space occupied by a person experiencing directed motion (cognitive subject – front : back relationship) in the temporal domain (future : past). The phrase under discussion gradually lost its original deictic features (the pronoun *sę spatially identifies the cognitive subject, e.g. spojrzał za siebie ‘he looked behind himself’ vs spojrzał przed siebie ‘he looked ahead’), gained anaphoric properties, and became semantically specialised in the Polish language (it came to express contrast to what has been mentioned earlier). Except for dialects, its grammatical polyfunctionality became limited. It is also increasingly replaced by the lexeme znów/znowu.
Autor przedstawia hipotetyczne mechanizmy zmian semantycznych, które doprowadziły do przekształcenia psł. frazy przyimkowej *za + sę w przysłówek temporalny, a potem w partykułę i spójnik parataktyczny przeciwstawny i w rezultacie do powstania homonimicznego leksemu zaś (I, II, III). W jego rozważaniach kluczowe znaczenie ma metafora kognitywna, osadzająca przestrzeń zajmowaną przez człowieka doświadczającego ukierunkowanego ruchu (podmiot poznawczy – relacja przód : tył) w domenie temporalnej (przyszłość : przeszłość). Omawiana fraza traci z czasem pierwotne cechy deiktyczne (zaimek *sę identyfikuje przestrzennie podmiot kognitywny, por. spojrzał za siebie vs spojrzał przed siebie), zyskuje własności anaforyczne i specjalizuje się znaczeniowo w polszczyźnie (konfrontacja z tym, o czym była mowa wcześniej). Poza gwarami ogranicza też swoją polifunkcyjność gramatyczną. Coraz częściej bywa zastępowana przez leksem znów/znowu.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2023, 58
0081-7090
2392-2435
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Polskie leksemy o rdzeniu piecz-/piek- pochodne od piec się
Polish lexemes with the piecz-/piek- root derived from the verb piec się
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045166.pdf
Data publikacji:
2015-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
semantics
word-forming cluster
semantic changes
Opis:
In this article, the author presents the lexical family with piecz-/piek- roots. A pool of 39 lexemes was extracted from all the available lexicographic sources of historical vocabulary and presented in the form of a word-forming cluster. The goal of the analysis was to display the internal structure of the chronological derivation of the core of the cluster, piec się with the group of terms of varying degrees of derivation. The analysis is an attempt at explaining the meaning behind the formations with piecz-/piek-roots. The reconstruction of the cluster leads to a discussion of the observed transformations, as well as identifying the nature of the changes to the meaning of specific units. To a large extent, the semantic modifications discussed contributed to constraints in the meaning. Once the primary meaning had disappeared, Polish language users would gradually become less aware of the word formation of the derivatives. Subsequently, the very large etymological cluster disintegrated.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2015, 22, 2; 69-88
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dawna ROZKOSZ – o rozumieniu i wartościowaniu pojęcia na podstawie użyć leksemu "rozkosz"
The Historical ROZKOSZ (PLEASURE, DELIGHT): On the Understanding and Evaluation of the Concept on the Basis of the Use of the Lexeme rozkosz
Autorzy:
Raszewska-Żurek, Beata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38695743.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
history of the Polish language
historical semantics
axiolinguistics
rozkosz 'pleasure, delight'
Opis:
This article is devoted to the reconstruction of the manner of understanding and evaluation of the concept ROZKOSZ (PLEASURE, DELIGHT) in the Old, Middle and subsequent periods of the development of the Polish language, until the early twentieth century, when the modern understanding of this concept was established. The analysis focuses on the contextual uses of the lexeme rozkosz and reveals the dichotomous nature of the early concept: from the Old Polish period until the breakthrough of the Enlightenment there was the ROZKOSZ DUCHOWA (SPIRITUAL DELIGHT), motivated in a religious way and evaluated positively, and the ROZKOSZ CIELESNA (CARNAL, SENSUAL PLEASURE), reduced to sin and burdened with a negative evaluation. From the Renaissance period the concept slowly expanded to cover various spheres of life, and after the breakthrough period of the Enlightenment it became more marked: rozkosz came to refer to the social, aesthetic and intellectual sphere and it began to lose its religious basis. This process was accompanied by the decline of the evaluation and the dichotomy of the concept.
Artykuł poświęcony jest rekonstrukcji sposobu pojmowania i wartościowania pojęcia ROZKOSZ w dobie staro- i średniopolskiej i później, do początków XX w., kiedy ustaliło się jego współczesne rozumienie. Analiza skupia się na kontekstowych użyciach leksemu rozkosz. Ujawniła ona dychotomiczny charakter dawnego pojęcia – od staropolszczyzny aż do przełomu oświeceniowego istniała ROZKOSZ DUCHOWA – motywowana religijnie i wartościowana pozytywnie oraz ROZKOSZ CIELESNA, zmysłowa, sprowadzana do grzechu i obarczona negatywną oceną. Od renesansu pojęcie powoli rozszerzało się na różne sfery życia, co po przełomie oświeceniowym stało się wyraźniejsze – rozkosz zaczęła dotyczyć sfery społecznej, estetycznej, intelektualnej i traciła umocowanie religijne – wraz z tym procesem zanika wartościowanie i dychotomia pojęcia.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2021, 56
0081-7090
2392-2435
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Językowe właściwości autora czy zecera w XVII-wiecznym tekście drukowanym ?
Autorzy:
Pihan –Kijasowa, Alicja
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/776868.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
printed texts
language of the author
language of the proofreader/ typesetter
language of text
Opis:
17th-century printed texts, represented in the article by stylistically uniform texts of church sermons, mainly funeral sermons, are characterised by significant differences in the frequencies of specific forms entering into the composition of variant pairs or sequences. The completed research experiment consisted in the comparison of the frequency of individual variants. Firstly, in texts by a single author published in different printing offices in different cities, secondly, in texts by a single author published in different printing shops, but in the same city, and finally, in texts by various authors published in the same printing shop. The experiment demonstrated that, generally, the author of a printed text was not the one who made the selection of a specific word form constituting a part of a variant pair. We must note the significant contribution to this process of workers in the book industry employed in publishing offices: editors, proofreaders and type-setters. Usually, it is difficult to say that 17th- century printed texts were characterised by the originality of the language of their authors or proofreaders/ typesetters. A different attitude towards the problem would be more appropriate, acknowledging that we are dealing with linguistic properties of text which include some components of language used by the author – editor/proofreader – typesetter.
Źródło:
Slavia Occidentalis; 2016, 73/1; 121-132
0081-0002
Pojawia się w:
Slavia Occidentalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Confessional Diversity of 16th-century Polish Religious Lexis: Recapitulation and Research Postulates
Autorzy:
Woźniak, Ewa
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/35185671.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language – 16th century
religious lexis
Reformation vs language
Opis:
The author summarises the research conducted so far on the confessional differentiation of Polish religious lexis in the 16th century, which was initiated in the 1960s by Konrad Górski, a literary historian. In his publication Zagadnienia słownictwa reformacji polskiej (The Issue of the Polish Reformation Vocabulary), the scholar argued that Protestants used different words than Catholics to designate important religious concepts, and that lexis was an important factor to identify the denomination. This thesis had a significant impact on the assumptions and research objectives formulated by subsequent scholars who addressed the relationship between denomination and vocabulary. In the section of the article containing research postulates, attention is drawn to thenecessity of verifying Górski’s position, which was already initiated to a limited extent, mainly in the works by Tomasz Lisowski, who pointed out other than confessional determinants of lexical choices in the 16th-century translations of the Bible. It is considerednecessary in the postulated research to broaden the resource base, to take into account the pragmatic diversity of the source texts (sender-receiver relations, intentions), to introduce numerical data objectifying the conclusions, as well as a comparative reference to the status in other languages.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2023, 30, 2; 193-205
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kraj przemyślny i kraj zaodłożony. Nośność polskiego języka społeczno-gospodarczego czasów późnego oświecenia: wstęp do pomiaru
Autorzy:
Janowski, Maciej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28408679.pdf
Data publikacji:
2023-09-28
Wydawca:
Uniwersytet Warszawski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
Tematy:
history of concepts
history of the Polish language
Enlightenment
social thought
economic thought
Opis:
I am trying to determine to what extent the level of development of the Polish language during the Enlightenment allowed for the expression of certain complex socio-economic concepts. More precisely, the question is whether the degree of language development limits the possibility of expression on certain topics. Attempting to answer this question, I conducted an experiment of sorts. I wrote a short text in the Polish language of the late Enlightenment, trying to express some of those economic views that were not present in the Polish Enlightenment discourse. If expressing these concepts turned out to be possible, it would mean that their absence is due not to linguistic but to other reasons. Of course, the experiment did not produce conclusive results. However, it allowed me to formulate several assumptions. The most important one is that the lack of technical language can be, to a large extent, compensated by the use of paraphrases. Therefore, more can be expressed in Polish than would seem possible. On the other hand, paraphrasing, i.e., describing phenomena instead of calling them by commonly used terms, hinders scientific discussions. It also contributes to the marginalization in the public debate of those problems for which precise terms are still lacking.
Źródło:
Wiek Oświecenia; 2023, 39; 9-45
0137-6942
Pojawia się w:
Wiek Oświecenia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dawne polskie intensyfikatory wywodzące się od staroczeskiego "přieliš"
Historical Polish Intensifiers Derived from the Old Czech přieliš
Autorzy:
Mitrenga, Barbara
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38695734.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
history of the Polish language
Czech borrowings in Polish
intensifiers
extinct words
Opis:
This article is devoted to a historical-linguistic analysis of the equivalents of the Old Czech přieliš in historical Polish: the words bezlisz, brzezlisz, przelisz, przezlisz and przylisz. The study refers to key findings of researchers about these words, their origins and meaning. On the basis of analysis of linguistic material the author formulates conclusions about word-formation of the equivalents of přieliš in Polish, their frequency in monuments of Polish literature from the Old Polish period to the end of the sixteenth century, their meaning and status in Polish, as well as presumable causes of their disappearance from the language. The paper presents examples that confirm their functioning in monuments of the Polish language, such as Biblia królowej Zofii [Queen Sophia’s Bible] from the mid-fifteenth century and Biblia Jana Leopolity [John Leopolita’s Bible] from 1561, as well as in dictionaries of Polish. The study also considers information about Old Czech and compares parallel verses of Polish and Czech Bible translations.
Artykuł poświęcony jest historycznojęzykowej analizie odpowiedników staroczeskiego přieliš, czyli wyrazów bezlisz, brzezlisz, przelisz, przezlisz i przylisz w dawnej polszczyźnie. Autorka przytacza najważniejsze opinie badaczy o wymienionych wyrazach, ich pochodzeniu i znaczeniu. Na podstawie analizy materiału językowego formułuje wnioski dotyczące budowy słowotwórczej staroczeskich odpowiedników přieliš w języku polskim, ich frekwencji w zabytkach literatury polskiej od staropolszczyzny do końca XVI w., znaczenia i statusu tych wyrazów w polszczyźnie, a także przypuszczalnych przyczyn ich zaniku. W artykule przedstawiono przykłady potwierdzające funkcjonowanie wspomnianych wyrazów zarówno w zabytkach języka polskiego m.in. w Biblii królowej Zofii z połowy XV w. i Biblii Jana Leopolity z 1561 r., jak i w słownikach języka polskiego. Ponadto autorka przywołuje informacje o staroczeskim i porównuje równoległe wersety przekładów Biblii na język polski i czeski.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2021, 56
0081-7090
2392-2435
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nazwy cywilnej odzieży męskiej warstw niższych. Na materiale poznańskich listów gończych z lat 1816–1836
Names of Civilian Clothes of Men from Lower Social Strata, Based on Arrest Warrants Issued in Poznań in the Years 1816–1836
Autorzy:
Müller, Aneta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2135437.pdf
Data publikacji:
2022-09-30
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
nineteenth-century Polish language
clothes vocabulary
arrest warrants
Opis:
The article presents the lexical material concerning clothes vocabulary. The data was extracted from arrest warrants published from 1816 to 1836 in Publiczny Donosiciel ( Public Denunciator ) which was an annex to Dziennik Urzędowy Królewskiej Regencyi w Poznaniu ( Official Journal of the Royal Regency in Poznan ). The article presents the structure of the lexical and semantic field of NAMES OF CIVILIAN CLOTHES OF MEN’S FROM LOWER SOCIAL STRATA and its semantic and genealogical analysis. In this lexical and semantic field, 361 lexical items were classified, described and assigned to nine subfields which were then divided further. The genealogical analysis showed that a third of the vocabulary described are loanwords.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2022, 29, 1; 117-135
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wie können Schlüsselwörter in den erbaulichen Textsorten am Beispiel der protestantischen Leichenpredigten bestimmt werden
How to define keywords in German moralising religious texts based on the example of Protestant funeral sermons
Autorzy:
Gaworski, Ireneusz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/517799.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Uniwersytet Wrocławski. Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe
Tematy:
history of the German language
protestant religious literature
funeral sermon
selection of keywords
Opis:
The term keyword, created in 1954 by Pierre Guiraud, is also used in con¬temporary linguistics to describe words that, because of their frequency of occurrence, are characteristic of a particular text, the genre of a text or the writer‘s style. The indication of keywords defined in this way in Pro¬testant funeral sermons, which are one of the most representative genres of German moralizing literature of the 16th and 17th centuries, is difficult and often does not provide an answer to the question of what is referred to in a given text. Based on the analysis of a sermon written by Johannes Bugenhagen on the death of Martin Luther (1546), the paper attempts to develop criteria for the selection of keywords in this genre of texts.
Źródło:
Beiträge zur allgemeinen und vergleichenden Sprachwissenschaft; 2019, 8; 111-131
2657-4799
Pojawia się w:
Beiträge zur allgemeinen und vergleichenden Sprachwissenschaft
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O potrzebie opracowania dziejów kresowej polszczyzny nowogródzkiej
On the need to write a history of the Polish dialect of Nowogródek
Autorzy:
Lewaszkiewicz, Tadeusz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/39782863.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
North Borderland and Novogrudok
Polish dialects
language of Adam Mickiewicz
Opis:
The Polish dialect of Novogrudok is one of the variations that make up the North Borderlands Polish language, next to the Vilnius and Kaunas dialects, to name just two. A detailed study of this regional historical Polish dialect is important because of the history of the Polish language spoken in the North Borderland, and primarily due to the possible enrichment of the knowledge of the language used by Adam Mickiewicz. The article contains the names of authors and titles of 16th to 19th century works that might be useful in writing the history of the Polish dialect spoken in Novogrudok.
Źródło:
Slavia Occidentalis; 2023, 80/1; 119-129
0081-0002
Pojawia się w:
Slavia Occidentalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Podmiotowość nadawcy w dawnym tekście naukowym… na podstawie analizy manifestu pedagogicznego Janusza Korczaka Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie
Identity of the writer in the old scientific text based on the analysis of Janusz Korczak’s pedagogical manifesto How to love a child. A child in the family
Autorzy:
Sieradzka-Baziur, Bożena
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/459417.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Tematy:
język naukowy
temat
historia języka polskiego
scientific language
subject
history of the Polish language
Opis:
The article concerns the writer’s identity in the old scientific text in the light of Janusz Korczak’s work How to love a child. A child in the family. Attention was also paid to the roles which the author plays in the text. He is identical with the author of the work and he is a doctor, educator and philosopher. The article also discusses the emotional involvement of the author and his pedagogical passion. The history of the book creation was discussed, and then the language forms, through which the subject of the text was revealed, were shown.
Źródło:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2019, 14; 203-217
2083-1765
Pojawia się w:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Поговорим о деньгах (нерусские названия денежных единиц в “Курантах” XVII века)
Autorzy:
Głuszak, Dorota
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/681485.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
linguistics, history of the language, loanwords, opinion journalism of the 17th century, Vesti-Kuranty
językoznawstwo, historia języka, zapożyczenia, „Vesti-Kuranty”, XVII wiek
Opis:
The paper analyses monetary unit names, incorporated into Russian language in the first seven decades of the 17th century. The research aims at evaluating the level of assimilation of the foreign units in the borrowing language. The research material was extracted from Vesti-Kuranty, written from 1600 to 1670.
W niniejszym artykule omówiono nazwy zapożyczonych jednostek monetarnych w języku rosyjskim od początku XVII wieku do lat 70. tego stulecia. Celem analizy jest określenie stopnia adaptacji nazw nierosyjskich na gruncie języka zapożyczającego. Materiał, będący przedmiotem analizy, wyekscerpowano z „Vesti-Kurantów”, powstałych w latach 1600–1670.
Źródło:
Zeszyty Cyrylo-Metodiańskie; 2017, 6
2449-8297
Pojawia się w:
Zeszyty Cyrylo-Metodiańskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Poznańska szkoła językoznawstwa historycznego
Poznań School of Historical Linguistics
Autorzy:
Migdał, Jolanta
Piotrowska-Wojaczyk, Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045242.pdf
Data publikacji:
2015-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
school of research
historical linguistics
history of the Polish language
scholars studying diachrony
Opis:
The article presents Poznań school of historical linguistics. The founder of the school is Władysław Kuraszkiewicz. The schools’ central idea is a scholarly attitude which is based on respect for material, philological akribeia (accuracy) and caution in drawing conclusions. The representatives of this school are characterised by aspiration for measurability of research results and understanding of the role of statistics. Research is conducted on the carefully selected, very extensive material taking into account numerous variable features: chronological, geographic, generic, stylistic or formal. Among the scholars who must be included in this school are the disciples of Professor Kuraszkiewicz: Zdzisława Krążyńska, Tadeusz Lewaszkiewicz, Leszek Moszyński, Wojciech Ryszard Rzepka, Tadeusz Skulina, Bogdan Walczak and Tadeusz Zdancewicz. Nowadays, their disciples form another generation of scholars connected with Poznań school of historical linguistics.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2015, 22, 1; 153-168
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Czas zapożyczenia wyrazów do języka rosyjskiego – weryfikacja danych zawartych w rosyjskich słownikach etymologicznych
When were loanwords introduced to the Russian language — the verification of data in Russian etymology dictionaries
Autorzy:
Głuszak, Dorota
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2031556.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
linguistics
history of the Russian language
chronology of loanwords
opinion journalism of the 17th century
Źródło:
Slavia Orientalis; 2019, LXVIII, 4; 779-787
0037-6744
Pojawia się w:
Slavia Orientalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Scientific Discourse of Contemporary Humanities. Towards Postmodern De/Normalization (?)
Autorzy:
Rejter, Artur
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/35164624.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Polish scientific discourse
discourse transformations
discourse linguistics
history of the Polish language
humanities
Opis:
This article addresses the latest stage of transformations in Polish scientific discourse, the origins of which are commonly traced back to the 16th century in relation to Polish culture. The paper provides a synthetic and report-like overview, offering several key insights regarding the examined area of communication: 1. Changes in the discourse in contemporary humanities, influenced by the intellectual aura of postmodernism, pertain to certain areas of scientific reflection. 2. Science reflects the transformations in cultural and social nature, thus scientific discourse absorbs the characteristics of the world it describes. 3. Revaluations within scientific discourse serve as a certain signal of its denormalisation, although this process does not encompass the entirety of scientific communication but rather signifies cracks and shifts that emerge in the proposed and normative understanding of discourse. 4. Transformations within scientific discourse should not be regarded as a crisis, but rather as manifestations of certain qualities and general tendencies in culture that may bring new and surprising effects in the future. 5. The transformations of scientific discourse are also influenced by the field in which it operates. The specific nature of humanities sciences, situated in a particular way in relation to other branches of knowledge, should be taken into account. 6. Despite changes in the scope of scientific discourse, many of its characteristics remain relevant. 7. Scientific discourse should not be regarded as monolithic; on the contrary, it is a complex, multidimensional quality dependent on various aspects. 8. The specificity of scientific discourse as one of the areas of communication becomes more graspable when examined from a certain distance. Therefore, a historical perspective on the issue proves fortunate for the proposed conclusions.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2023, 30, 1; 141-151
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Biała magia w leksyce dawnej polszczyzny
The white magic in the lexicology of the old Polish
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/475684.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
Tematy:
nominacja
semantyka
historia języka polskiego
leksyka
the nomination
semantics
the history of the Polish language
Opis:
W artykule analizie poddano jednostki wiązane z polem BIAŁA MAGIA. Mimo że we współczesnej polszczyźnie pojęcie to nie istnieje, do końca XIX wieku tworzyło rozległą kategorię, w skład której wchodziły elementy aktualnie kojarzone z medycyną lub religią. Analizie poddano zasygnalizowane zagadnienie, aby móc prześledzić, w jaki sposób doszło do jego zaniku. Okazało się, że mimo iż pierwsza wzmianka o białej magii odnotowana została dopiero w XVIII wieku, kategoria ta funkcjonowała począwszy od staropolszczyzny. Jej elementy charakteryzowały początkowo zabiegi o proweniencjach pogańskich, z czasem natomiast do tego pojęcia weszły również nazwy egzorcyzmów. Metodą dominującą w niniejszym szkicu jest analiza kontekstów, w których występowały wyrazy należące do pola semantycznego BIAŁA MAGIA w historii języka polskiego. Na podstawie poświadczeń użycia danego wyrazu w słownikach rejestrujących polszczyznę dawną wnioskowano o jego wartości znaczeniowej w danym okresie.
In this article were undertaken the units corresponding with the field of white magic in the form of analysis. Beside the fact that this word ‘white magic’ does not exist in the contemporary Polish — it has a meaning in the interpretation itself namely it was considered as a broad category (to the end of the 19th century) which included the elements associated with the medicine and the religion. The above mentioned topic (the white craft) was analysed as a matter of the investigation of how it was extinct this ‘white lore’. It was stated that the first indication of the white magic was recorded scarcely in the 18th century. The category of the topic was prevalent starting from the ancient Polish language. The onset of it's elements and features characterized the measures of the pagan provenances. By and by to this ‘white way of life’ were introduced the names of the exorcisms. The method dominating in this essay is the analysis of contexts. Considering as an evidence the use of that particular word in the dictionary recording the old Polish and deduce the meaning value of it in the particular time.
Źródło:
Socjolingwistyka; 2015, 29; 301-311
0208-6808
Pojawia się w:
Socjolingwistyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Profesor Tadeusz Skulina – historyk języka i onomasta
Professor Tadeusz Skulina – historian of language and onomastician
Autorzy:
Pihan-Kijasowa, Alicja
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2035322.pdf
Data publikacji:
2018-08-28
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
biographical studies
history of the Polish language
Slavic studies
onomastics
Old-Ruthenian anthroponymy
Opis:
Professor Tadeusz Skulina (1929–1992) was born in Katowice but from the Second World War he was connected with Great Poland. Also in Poznań, he studied Polish Studies and following his graduation became employed at Adam Mickiewicz University in Poznań where he completed the consecutive stages of his scholarly career. As a disciple of Professor Władysław Kuraszkiewicz he conducted research on the Polish language of the Old-Polish era and of the 16th century. His doctoral thesis (1964) was devoted to historical phonetics and historical dialectology but soon he changed his scholarly interests and entered the field of Slavic studies, especially East-Slavic languages. In his habilitation thesis he discussed the question of the Old-Ruthenian anthroponymy. This thesis, published in 1973, was the first original, so extensive and detailed thesis about the Old-Ruthenian names. As we know, in the period following the receipt of his habilitation degree Professor Tadeusz Skulina had plans to prepare a monograph about Polish feminine onomastics. He had pursued this for years, however, unfortunately, never managed to prepare a synthesis. He only left an unfinished editorial draft of this book. Apart from research activities, Professor Skulina was involved in didactics and also performed responsible administrative functions at the Institute of Polish Philology, was a member of numerous scholarly societies. For his achievements, he received many awards and honours. Professor Tadeusz Skulina died in 1992 after a long and emaciating illness. The scholarly achievements he has left inspire the successive generations of researchers. He also left unfinished written works and ideas which he never managed to realize.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 1; 263-271
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Українська редакція церковнослов’янської мови в парадигмі сучасної лінгвістики
Ukrainian Redaction of the Church Slavonic Language from the Perspective of Modern Linguistics
Autorzy:
Наєнко, Галина
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/16530463.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czasopisma i Monografie PAN
Tematy:
Slavic
Church Slavonic
history of the Ukrainian language
Ukrainian redaction of Church Slavonic
Ukrainian linguistics
Opis:
Since modern Slavic studies lack a uniform concept of the Ukrainian redaction of the Church Slavonic language, this article analyzes the major achievements of Ukrainian linguistics in the study of this phenomenon. Applying the method of linguistic historiography, the author describes the emergence of a national concept, according to which written sources – reflecting the features of the Ukrainian language from different periods of its formation – attest to the existence of a single Ukrainian redaction. The development of views on the Church Slavonic language is evidenced by the works of M. Maksymovych, I. Ohienko, G.Y. Shevelov, V. Nimchuk. Today different schools are primarily concerned with the quantitative interpretation of particular features of the Ukrainian redaction. Such an interpretation is largely premised on the 19th‑century Russian philological tradition which does not take into consideration the historical differentiation of East Slavic. Burdened with problematic terms like Russian, such an approach remains in contrast with Ukrainian linguistics, which accepts the existence of the Ukrainian redaction of Church Slavonic since the times of Kyivan Rus’.
Źródło:
Slavia Orientalis; 2022, LXXI, 4; 779-795
0037-6744
Pojawia się w:
Slavia Orientalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kwalifikatory ekspresywne a identyfikacja słownictwa nacechowanego emocjonalnie w źródłach leksykograficznych
Autorzy:
Mitrenga, Barbara
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29520154.pdf
Data publikacji:
2022-12-20
Wydawca:
Uniwersytet Bielsko-Bialski
Tematy:
expressive vocabulary
expressive qualifiers
history of the Polish language
lexicography
early and contemporary dictionaries
Opis:
Expressive qualifiers and the identification of emotionally marked vocabulary in the lexicographic sources The article compiles and compares the signaling or qualifying expressive vocabulary methods in 13 early and contemporary lexicographic sources. The author refers to the findings of researchers to date, including on the history and scope of use of qualifiers, in particular expressive qualifiers (e.g. piesz., lekcew., pog., wulg., żart.), and other ways of signaling by lexicographers of expressive marking of words, e.g. in the form of terms used in the definition (e.g. „expressively about...”, „with pity about...”, „offensive word”). Based on the collected material, she formulates conclusions about the possibilities and difficulties in the excerption of expressively characterized vocabulary from the lexicographic sources in a diachronic approach. It justifies that in studies of expressive lexis, it is necessary to observe colloquialisms as well as diminutive and bold words. He also draws attention to the possibility of using electronic dictionaries in quantitative and qualitative research on expressively characterized words.
Źródło:
Świat i Słowo; 2022, 39, 2; 209-230
1731-3317
Pojawia się w:
Świat i Słowo
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
WARIANTYWNOŚĆ DZIEWIĘTNASTOWIECZNYCH NAZWISK PIOTRKOWIAN
VARIANTIVITY OF THE NINETEENTH-CENTURY SURNAMES OF PIOTRKÓW’S INHABITANTS
Autorzy:
RASZEWSKA-KLIMAS, AGNIESZKA
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/971859.pdf
Data publikacji:
2015-12-01
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
Tematy:
antroponimia
kultura
historia języka polskiego
dialektologia
anthroponymy
culture
history of the Polish language
dialectology
Opis:
The anthroponymic material analyzed in this article comes from “The Dictionary of Surnames of Piotrków Trybunalski and its Surroundings Residents in the Nineteenth and Twentieth Centuries” edited by Elżbieta Piotrowicz, Agnieszka Raszewska-Klimas and Lidia Pacan-Bonarek. There are three main groups of anthroponyms among variative forms of surnames such as 1) morphological variants; 2) graphic variants; 3) phonetic variants. Both linguistic and non-linguistic phenomena influenced the use of various forms of the surnames. The anthroponymic variants developed under the influence of cultural factors – a sign of the interpenetration of cultures and different naming systems; historical factors – the reflection of orthography and spelling in the nineteenth century; dialectal factors – the impact of dialectal features belonging to different dialects; and onomastic factors.
Źródło:
Onomastica; 2015, 59; 169-179
0078-4648
Pojawia się w:
Onomastica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ze studiów nad historią słownictwa ukraińskiego
From Studies of Ukrainian Vocabulary History
Autorzy:
Fałowski, Adam
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/973216.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
historia języka ukraińskiego
leksyka
semantyka
etymologia
the history of the Ukrainian language
lexis
semantics
etymology
Opis:
W 2007 roku ukazał się mój artykuł zatytułowany Wyrazy niejasne w „Матеріалах до словника писемної та книжної української мови XV–XVIII ст.” J. Tymczenki. Starałem się w nim przyjrzeć bliżej 204 wyrazom, które nie zostały zadowalająco zidentyfikowane i zinterpretowane pod względem znaczeniowym lub w ogóle nie podjęto próby takiej interpretacji, co zostało zasygnalizowane znakiem zapytania. W wyniku moich żmudnych poszukiwań liczbę wyrazów nierozpoznanych co do formy lub znaczenia udało się ograniczyć do 56 jednostek. Spośród tych wyrazów, o których w artykule z 2007 roku napisałem, że „nie poddają się jednoznacznej interpretacji formalnej lub semantycznej”, aż 36 udało się całkowicie lub częściowo rozpoznać i opisać w niniejszej pracy w oparciu o nowe źródła historyczne i etymologiczne języków wschodniosłowiańskich oraz języka polskiego. Należy mieć nadzieję, że z biegiem czasu uda się zidentyfikować także pozostałe 20 wyrazów, które wciąż jeszcze skutecznie strzegą tajemnicy swojej proweniencji.
My article entitled Wyrazy niejasne w „Матеріалах до словника писемної та книжної української мови XV–XVIII ст.” J. Tymczenki (“Unclear words in Матеріали до словника писемної та книжної української мови XV–XVIII ст. by J. Tymczenko”) was published in 2007. In that article, I took a closer look at 204 words, which hadn’t been identified and interpreted in terms of meaning or had not even been the subject of any attempt at interpretation which. I signaled this with a question mark. As a result of my extensive research, the number words unrecognised in form or meaning has been reduced to 56. Among those 56 words about which in the article of 2007 I wrote: “they do not submit to unambiguous formal or semantic interpretation” as many as 36 have now been completely or partially recognized and described in this paper, based on new historical and etymological sources of East Slavonic and Polish languages. I hope, the remaining 20 words which still successfully guard the secret of their provenance will also be identified at some time.
Źródło:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2018, 66; 111-123
0076-0390
Pojawia się w:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Słownictwo ukraińskie ze zbiorów Iwana Wahylewycza
Autorzy:
Fałowski, Adam
Budziak, Anna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1789769.pdf
Data publikacji:
2018-04-18
Wydawca:
Uniwersytet Warszawski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
Tematy:
Ivan Vahylevych
Ukrainian lexicography
Ukrainian dialectology
history of the Ukrainian language
etymology
loanwords
lexicology
Opis:
The article opens a series of planned publications, in which the authors present rare, dialectical, sometimes archaic lexical units extracted from the recently published dictionaries by Ivan Vahylevych. In two variants of Idyotykon and in the Dictionary of the South- Ruthenian Language they managed to search for about 700 lexical items, which either were omitted in the Etymological Dictionary of Ukrainian Language, or require more detailed lexicological commentary. 32 words start with A-B are discussed in the article.
Źródło:
Studia Ucrainica Varsoviensia; 2018, 6; 45-59
2299-7237
Pojawia się w:
Studia Ucrainica Varsoviensia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Językoznawczy mariaż tradycji z nowoczesnością Profesor Antonina Grybosiowa (1932–2016)
The Linguistic Marriage of Tradition with Modernity Professor Antonina Grybosiowa (1932–2016)
Autorzy:
Niewiara, Aleksandra
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/468368.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
Antonina Grybosiowa
historia języka polskiego
socjolingwistyka
pragmalingwistyka
history of the Polish language
sociolinguistics
pragmalinguistics
Opis:
The text commemorates Professor Antonina Grybosiowa. It provides a succinct coverage of the salient facts from the scholar’s biography and underscores the idiosyncrasy of her scholarly persona, namely, being able to combine reverence for tradition, for the history of language, with a penchant for innovative ideas in the field of linguistics, like at its time: sociolinguistics, or later, cultural linguistics. The said marriage compels the linguistic research conducted by Antonina Grybosiowa to focus on describing the evolution of language and cultural awareness of Poles.
Źródło:
Forum Lingwistyczne; 2018, 5; 139-142
2449-9587
2450-2758
Pojawia się w:
Forum Lingwistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ języka polskiego na leksykę rosyjską drugiej połowy XVII wieku (na materiale vesti-kur antów z lat 1656–1670)
Autorzy:
Głuszak, Dorota
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/681559.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
Linguistics
history of the language
borrowings from Polish
opinion journalism of the XVII century
lingwistyka
historia języka
zapożyczenia leksykalne z języka polskiego
publicystyka XVII wieku
Opis:
The paper studies the process of adapting Polish loanwords into the Russian language. Research material was extracted from the first handwritten editions of Russian opinion journalism, written from 1656 to 1670. The purpose of the article is to present the process of absorbing loanwords on the phonetic and morphological level, and to record changes in word genders and resonance variants in the words internalized into Russian either originating directly from Polish or passed on through Polish from other languages.
Artykuł poświęcony jest procesowi adaptacji polskiej leksyki w języku rosyjskim na podstawie vesti-kurantów z drugiej połowy XVII wieku. Celem artykułu jest zbadanie procesu adaptacji zapożyczeń na poziomie  fonetycznym i morfologicznym, jak również zarejestrowanie zmiany rodzajów gramatycznych w leksyce o bezpośrednim polskim pochodzeniu lub zapożyczonej za pośrednictwem języka polskiego.
Źródło:
Zeszyty Cyrylo-Metodiańskie; 2015, 4
2449-8297
Pojawia się w:
Zeszyty Cyrylo-Metodiańskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Siedemnastowieczna polszczyzna kijowska w panegirykach Stefana Jaworskiego
17th-century Kiyvan Polish in Stefan Jaworski’s Panegyrics
Autorzy:
Klimek-Grądzka, Jolanta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/468405.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
dialects of Polish
inflection
phonetics
history of the Polish language
polszczyzna regionalna
fleksja
fonetyka
historia języka polskiego
Opis:
The article discusses a regional variety of Polish spoken in Kiyv preserved in the Polish-Latin panegyrics composed by Stefan Jaworski (1656(8)–1722) to venerate Warłam Jasiński. The analysis aims at drawing a catalogue of phonetic, inflectional, word formation and syntactic idiolectal features of this variety as juxtaposed against the 17th century standard Polish. The analysis reveals the poet’s fluency in a language that was foreign (second) to him. This fluency also covers the poet’s skill in using varietal forms to achieve artistic aims. The regional forms subject to the study often display closeness to the ones in the Borderland variety of Polish, yet with an idiolectal inflectional features, e.g.: a large number of participles ending in -owszy or frequent cases of l/ł alternation.
Źródło:
Forum Lingwistyczne; 2019, 6; 75-83
2449-9587
2450-2758
Pojawia się w:
Forum Lingwistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Poznańskie album civium – charakterystyka właściwości graficznych i językowych dokumentu
Poznań album civium – the characteristics of graphical and linguistic features of the document
Autorzy:
Banderowicz, Kinga
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1375137.pdf
Data publikacji:
2011-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
paleography
history of the Polish language
historical anthroponymy
Poznań Municipal Records
alba civilia
libri iuris civilis
Opis:
The present article, though far from being exhaustive, makes a contribution to support the standpoint, expressed by many researchers, that there is the growing need for an inclusion of elements of paleography to studies on the history of the Polish language. The article should be viewed as an attempt at an examination of the graphical and linguistic properties of the text under scrutiny (libri iuris civilis or alba civilia of the city of Poznan from the years 1575–1793) that constitutes onomastic material excerpted from historical sources. The present article demonstrates typical characteristics of linguistic features of the document; diversity of the texts is highlighted, writing ductus instantiated in the flow of writing the text is discusses, as well as individual styles of handwriting and the tendency of the city’s scribes to differentiate letters and signs graphically (multifunctionality of signs, the influence of non-Polish handwriting styles, abbreviations).
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2011, 18, 1; 75-88
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Czasowniki z przedrostkiem re- w dawnej i współczesnej polszczyźnie (na tle wybranych języków słowiańskich)
Verbs with the prefix re- in old and contemporary polish (compared to some other slavic languages)
Autorzy:
Zarębski, Rafał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/594176.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
prefiks
czasownik
historia języka polskiego
języki słowiańskie
prefix
verb
history of the Polish language
Slavic languages
Opis:
Celem artykułu jest opis czasowników z niesłowiańską cząstką re- w historii języka polskiego, z uwzględnieniem tła słowiańskiego. Omówiono: genezę i chronologię zjawiska, proces wydzielania się prefiksu re- z serii zapożyczeń łacińskich, zależności genetyczno-morfologiczne pomiędzy prefiksem re- a rodzajami podstaw słowotwórczych, relacje motywacyjne zachodzące pomiędzy derywatami czasownikowymi z re- a wyrazami motywującymi, semantykę czasowników z re- oraz uwarunkowania stylistyczno-pragmatyczne tych czasowników. Przeprowadzone badania pozwoliły ustalić, że prefiks re- ma długą tradycję w polszczyźnie, ale jego łączliwość jest ograniczona do podstaw genetycznie obcych. Wskazano także na polisemiczność prefiksu re-, która może zależeć od semantyki podstaw, oraz na przynależność czasowników z re- do specjalistycznej leksyki naukowo- technicznej. Podobnymi właściwościami charakteryzują się derywaty werbalne na re- także w innych językach słowiańskich.
The article aims to describe verbs with non-Slavic prefix re- in the history of the Polish language, including the Slavic background. Discussed issues include: origins and chronology of the phenomenon, the process of evolution of the prefix re- from a series borrowings from Latin, genetic and morphological links between the prefix re- and the types root words, motivational relationships, semantics, as well as the stylistic and pragmatic characteristics of verbs prefixed by re-. It has been established through research that the prefix re- has a long tradition in the Polish language, but its connectivity is limited to genetically foreign roots. Also indicated has been the polysemy of the prefix and the fact that the re- verbs belong in a specialised scholarly and technical vocabulary. Similar properties characterise verbal derivatives prefixed with re- also in other Slavic languages.
Źródło:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2016, 63; 143-158
0076-0390
Pojawia się w:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nekromancja w historii języka polskiego
Necromancy in the history of the Polish language
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1591920.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
Tematy:
the history of the Polish language
semantics
changes in meanings
historia języka polskiego
semantyka
zmiany w znaczeniach
Opis:
W artykule analizie poddano jednostki leksykalne wiązane z polem NEKROMANCJA. Pojęcieto bardzo dobrze poświadczone zostało w dawnej XV-/XVII-wiecznej polszczyźnie. Badaną kategorię reprezentowały bowiem zarówno jednostki o znaczeniu ogólnym, wiązane z białą lubz czarną magią (tj. np. czary, czarnoksięstwo, gusła), jak i zapomniane już wyrazy o znaczeniu odnoszącym się wyłącznie do przywoływania duchów w celu uzyskania wiedzy o przyszłości (tj. nigromancja, nigromancka nauka).Tekst stanowi zatem próbę syntetyzacji tych jednostek leksykalnych. Pokazuje również, jak zawiła była historia pojęcia NEKROMANCJA oraz jakie zmiany o charakterze semantycznym zachodziły w treściach przynależnych do niej elementów.
In the article there is an analysis of lexical units related to the field of NECROMANCY. The appearanceof this term in the Polish language of the 15th to the 17th centuries is without doubt confirmed.The category in question was represented by the units both of a general meaning relatedto white or black magic (i.e., for example czary, czarnoksięstwo, gusła), and the forgotten wordsreferring only to communicating with the dead in order to get some knowledge about the future.The text is an attempt to synthesise those lexical units. It also shows how complicated the historyof the term was, and what semantic changes took place in the contents of the elements relatedto the term.
Źródło:
Studia Językoznawcze; 2016, 15; 183-194
1730-4180
2353-3161
Pojawia się w:
Studia Językoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
SMUTEK w historii języka polskiego
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1797991.pdf
Data publikacji:
2020-05-29
Wydawca:
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
Tematy:
the history of Polish language
the changes of meanings
the semantics
the name of values
Opis:
The purpose of this article was the semantic analysis of the eight names of the sadness: smutek (smętek), ckliwość, tęskność, tęsknota, tęskliwość, żal, żałość, żal, żalość i żaloba. The composite written material gathered from all available leksicographical sources encompassed the texts starting from the XIV century. It seemed that the meanings and features of the investigated lexems diametrically differed from the contemporary state of things. Those written things featured and characterized themselves on the basis of the numerous sacral texts and it’s assured that the primal essence of those was enveloped with the category of peccata capitalia. We can notice the residua – in the context it’s the religious thinking corresponding with the old polish language – that were long. At the begining of the “young–polish” era it’s registered the “usebles” which indicated the sins tristita, acedia or ira. It’s being said that the language is a very conservative form and that’s why it stays behind in the relationship with the language–beyond world ingraining the history into the contemporariness.
Źródło:
Conversatoria Linguistica; 2014, 8; 37-49
1897-1415
Pojawia się w:
Conversatoria Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Struktura statystyczna polskiego systemu graficznego. Analiza historyczno-porównawcza
The statistical structure of the Polish graphic system. A diachronic and comparative analysis
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Skibski, Krzysztof
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045648.pdf
Data publikacji:
2012-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
modern standard Polish
graphic system
quantitative linguistics
comparative analysis
theory of information
Opis:
This article presents a statistical and comparative analysis of four spelling conventions that represent different stages in the development of the Polish graphic system: the graphic system of a late-medieval manuscript (hand-written text), the standard spelling convention typical for the first half of the sixteenth century, the accepted and standard modern spelling of the first half of the twentieth century and the innovative set of graphic features used in electronic media. The characteristics of the statistical parameters encompasses dispersion and entropy in the first and the second row of letters, as well as in two-element sets (dyads). The analysis proves that: 1) inasmuch as the degree of differentiation of the distribution of signs, the history of Polish spelling convention prior to the solidification of the modern standard practice (accepted standard system) manifested a self-organizing tendency that was based on a reduction of letter signs and two-element letter combinations (ligatures) with the frequency of 1; 2) innovative solutions used in the set of graphic features characteristic for electronic media do not violate the statistical proportion between letters and their dyads operative and specific for modern standard graphic system 3) in respect to theory and information, the transformations of the graphic substance (graphic system) (within the analysed chronological timeframe) depended on neither progress (evolution) nor degradation.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2012, 19, 2; 87-116
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Słowniczek wyrazów weterynarskich wobec polskiej terminologii weterynaryjnej w Słowniku terminologii lekarskiej polskiej
Słowniczek wyrazów weterynarskich (Mini Dictionary of Veterinary Terms) compared with Polish veterinary terminology in Słownik terminologii lekarskiej polskiej (Dictionary of Polish Medical Terminology)
Autorzy:
Jankowiak, Lucyna Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/39785127.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
Polish veterinary terminology of the 19th century
Słowniczek wyrazów weterynarskich
Słownik terminologii lekarskiej polskiej
Opis:
The aim of the article is to compare materials from two 19th-century dictionaries that comprise Polish veterinary terminology: Słowniczek wyrazów weterynarskich of 1876 and Słownik terminologii lekarskiej polskiej of 1881. In the dictionary of 1881 there are 284 entries out of 297 contained in the lexicon of 1876. Of these, only 258 entries are full entries. The comparison of their editing in both dictionaries shows that in the lexicon of 1881, 3 foreign headwords had fewer Polish equivalents, 21 had more Polishterms, and 228 had the same number of Polish equivalents. The quantitative changes in the last two groups were accompanied by qualitative changes, involving the replacement of Polish terms. The analysis of Polish veterinary terminology has also shown its strong connections with Polish medical terminology of the time.
Źródło:
Slavia Occidentalis; 2023, 80/1; 55-65
0081-0002
Pojawia się w:
Slavia Occidentalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ляхи и поляки в языковой истории новгородской земли
Lachy i Polacy w dziejach językowych ziemi nowogrodzkiej
Ljachi and Poljaki in the linguistic history of the Novgorod region
Autorzy:
Васильев, Валерий
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/594286.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
ethnonyms
personal names
history of the Russian language
Novgorod region
etnonimy
antroponimy
historia języka rosyjskiego
region nowogrodzki
Opis:
W artykule autor analizuje funkcjonowanie dwóch polskich nazw etnicznych w tekstach dawnego piśmiennictwa nowogrodzkiego, w toponimii nowogrodzkiej i leksyce dialektalnej. Pierwsza część artykułu została poświęcona etnonimowi ляхи. Omówiono występowanie etnonimu w dawnych kronikach (latopisach) nowogrodzkich. W wyniku antroponimizacji tego etnonimu pojawiły się stare nowogrodzkie imiona własne Ляхъ, Ляшко, które zostały odnotowane w gramotach na korze brzozowej z XII–XIII w. Przeanalizowano również średniowieczną toponimię z tematem Лях-/Ляш- na terenach leżących w pobliżu południowo-zachodnich granic historycznej ziemi nowogrodzkiej, por. nazwy miejscowości Ляховичи (znana od 1134 roku) oraz Лахова (= Ляхова). Jest bardzo prawdopodobne, że te nazwy były pozostawione przez starożytnych Lachów-Lędzian, którzy wraz z innymi Słowianami mogli uczestniczyć w kolonizacji północno-zachodniego terytorium rosyjskiego. Druga część artykułu jest poświęcona nazwie поляки, która utrwaliła się w języku rosyjskim w XVII wieku, przesuwając nazwę ляхи na peryferie językowe. W piśmiennictwie rosyjskim zaczęto używać etnonimu поляки w opisach wydarzeń okresu Wielkiej smuty w Rosji na początku XVII w. Zwykle jednak w rejestrach podatkowych ziemi nowogrodzkiej (piscovyje knigi) oraz innych dokumentach z XVII–XIX w. używa się słowa поляк w szerszym sensie – jako określenia mieszkańców dawnej Rzeczypospolitej, czyli państwa polsko-litewskiego. Najczęściej słowem поляк nazywano Białorusinów, którzy uciekli na sąsiednie ziemie nowogrodzkie w poszukiwaniu lepszego życia. Zresztą etniczni Polacy również żyli w niektórych miejscowościach guberni nowogrodzkiej w XIX w. W końcowej części artykułu przedstawiono kilka napisów nagrobnych w języku polskim, które zostały znalezione na miejscu pochówku Polaków z XIX wieku we wsi niedaleko Nowogrodu.
This article analyzes how Polish ethnic names are reflected in the material of ancient Novgorod written sources, Old Novgorod toponymy and dialectal vocabulary. The first part of the article is devoted to the ethnonym Ljachi. Firstly, the functioning of the ethnonym in ancient Novgorod chronicles is explored. Due to the so-called “anthroponymization” of this ethnonym the Old Novgorodian personal names Ljach, Ljashko marked in the 12th–13th centuries, appeared. Secondly, the medieval toponymy on Ljach-/ljash- is explored, among which most important are the names of Ljachovichy (from 1134) and Lachova (= Ljachova) in villages located near the southwestern borders of the historical Novgorod Region. It is likely that these place-names were left by the ancient Ljachi-Lendzjane, which, along with other Slavs, could have participated in the colonization of the territory of the Russian Northwest. The second part of the article deals with the ethnic name Poljaki that stuck in the Russian language in the 17th century, displacing the ethnic name Ljachi to the periphery of the language. Novgorod Cadastre Books (piscovyje knigi), as well as other written documentation of the 17th–19th centuries generally use the word Poljak in the wider, territorial sense – as a designation of the inhabitants of the Polish-Lithuanian States. Most often, the word Poljak referred to the Belarusians who had fled to neighboring Novgorod in search of a better life. However, ethnic Poles also lived in separate localities in Novgorod province in the 19th century. At the end of the article, there is interesting material on inscriptions in Polish, that are on the tombstones over the graves of Poles living in the 19th century in the countryside near Novgorod.
Źródło:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2018, 66; 509-522
0076-0390
Pojawia się w:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Walory finansowe w Dykcjonarzu Michała Amszejewicza
Financial instruments in Dykcjonarz by Michał Amszejewicz
Autorzy:
Skorupska-Raczyńska, Elżbieta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/33921175.pdf
Data publikacji:
2024-06-05
Wydawca:
Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim
Tematy:
słownictwo profesjonalne
terminologia
leksykografia
historia języka polskiego
kultura
professional vocabulary
terminology
lexicography
history of the Polish language
culture
Opis:
In 1859, the first book edition of the Dykcjonarz zawierający: wyrazy i wyrażenia z obcych języków polskiemu przyswojone [Dictionary of words and expressions borrowed from foreign languages] compiled by Michał Amszejewicz was published in Warsaw. It was the first large (more than 15,000 entries) dictionary of foreign words in the history of Polish lexicography. Its metalexicographical shape (the arrangement of entries, the order of meanings within an entry, the system of explanation, the system of qualification, etymological clues, examples of usage) has become a model eagerly used by successive dictionaries and lexicographers until our modern times. The authors of the Słownik wileński [Vilna Dictionary], published in 1861, were the first to copy the work of Michał Amszejewicz (without disclosing the source). In the dictionary we find mainly professional vocabulary, including a rich collection of names of financial instruments, circulating and historical, presented precisely and in detail in terms of their meaning and market value.
W 1859 roku w Warszawie ukazało się pierwsze wydanie książkowe opracowanego przez Michała Amszejewicza Dykcjonarza zawierającego: wyrazy i wyrażenia z obcych języków polskiemu przyswojone, który był pierwszym w historii polskiej leksykografii dużym (liczącym ponad 15 000 haseł) słownikiem wyrazów obcych. Jego kształt metaleksykograficzny (układ haseł, porządek znaczeń w ramach hasła, system objaśniania, system kwalifikowania, wskazówki etymologiczne, przykłady użycia) stał się wzorem chętnie wykorzystywanym przez kolejnych słownikarzy i leksykografów, aż do czasów nam współczesnych. Jako pierwsi skopiowali dzieło Michała Amszejewicza (bezujawniania tego źródła) autorzy Słownika wileńskiego, wydanego w 1861 roku. W zasobie słownika odnajdujemy głównie słownictwo terminologiczne, w tym bogaty zbiór nazw walorów finansowych, obiegowych i historycznych, zaprezentowanych precyzyjnie i szczegółowo pod kątem ich znaczenia i wartości rynkowej.
Źródło:
Język. Religia. Tożsamość; 2024, 1 (29); 131-143
2083-8964
2544-1701
Pojawia się w:
Język. Religia. Tożsamość
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Historia polskich nazw roślin występujących w poradniku P. Krescencjusza
The History of Polish Names of Plants Appearing in P. Crescentiuss Manual
Autorzy:
Kamper-Warejko, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/568062.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
Tematy:
History of the Polish language
the Polish language of the 16th century
historical fitonyms
Polish vocabulary concerning plant in the reference manual by P. Crescentius
Opis:
The material presented in the article comes from the second edition (1571) of the Polish translation of the reference manual by Peturs de Crescentius. To the extent posiible, it was identified and confronted with the historical botanic vocabulary. The aim of the analysis is to trace the mechanism of naming plants described in the manual and to research how the fitonyms functioned in the historical Polish language at that time as well as in the subsequent centuries. It has been noticed that most names of the pre-Slavic and pre-Indo_European origin fossilize and do not alter throughout the history of the Polish language. Words of younger origin frequently illustrate the phonetic changes which took place in order to simplify articulation. Examples of secondary nominalization, taken from the text, other hand, they manifest the use of word-formative mechanisms. Some of the names have disappeared, while others have survived and appear in the botanic nomenclature of the 18th century (in K. Kluk). Moreover, the material analyzed shows the creative input of the translator of the work, who evinced good intuition in choosing the terms which have stood the test of time (e.g. faseol, lubczyk, por).
Źródło:
Linguistica Copernicana; 2014, 11; 143-158
2080-1068
2391-7768
Pojawia się w:
Linguistica Copernicana
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Z historii określników czasu. Doba w opisie szesnastowiecznych pamiętnikarzy
Autorzy:
Janowska, Aleksandra
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29520135.pdf
Data publikacji:
2022-12-20
Wydawca:
Uniwersytet Bielsko-Bialski
Tematy:
modifiers of time
the history of a language
the Polish language in the 16th century
historical vocabulary
Opis:
A contribution to the history of modifiers of time. The 24-hour span of time in the description of 16th-century memoirists The present article is devoted to the selected determiners of time in the early Polish language. The author studies the indication of time within a 24-hour span of time, documented in 16th-century memoirs. In the analysis one may distinguish two groups of temporal constructions. The first one is associated with the ways in which a point of time is indicated (przed godziną wtórą a dwudziestą; raniuczko, skoro ze dniem; trzy godziny po miesiącu); another one is associated with the indication of the duration of an action/state (np. pół ćwierci godziny). In the evolution of the perception of the world it is above all the changes imposed by the development of science and technology that are relevant – in this case the means of measuring time and space. A prominent feature of 16th-century texts is associated with the diversity of description associated with the class of the anteriorly prevailing perception of time with the new systems of keeping time. One is struck not only by the diversity but also the richness of the ways of expressing temporal relations, which enable a subtle modelling of description.
Źródło:
Świat i Słowo; 2022, 39, 2; 75-89
1731-3317
Pojawia się w:
Świat i Słowo
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dwudziestolecie międzywojenne w periodyzacji historycznojęzykowej - wizje i rewizje
Interwar period of the Polish 20th century history in the periodization of the history of language - location and relocation
Autorzy:
Woźniak, Ewa
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/683716.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
historia języka polskiego XX wieku
dwudziestolecie międzywojenne
periodyzacja dziejów języka polskiego
history of Polish language 20th century
interwar years
periodization of the history of Polish language
Opis:
The author tries to locate the interwar period in the context of language periodization. She presents two previous approaches: the one of Z. Klemensiewicz, S. Urbańczyk and S. Dubisz who included the years 1918–1939 into Modern Polish period and the other of A. Furdal, T. Smółkowa, and S. Borawski who considered the year 1918 as the beginning of the new epoch in the history of Polish language. The author’s proposition is to focus on the evaluation of Polish language in the years 1918–1939, instead of looking for a borderline between the Modern Polish period and contemporary one. The main reason for connecting the interwar period with the contemporary one and not with the Modern Polish period was the radical change in the use of language. The re-establishment of the Polish state triggered fast process of integration. It was the result of the state policy of language and development of mass communication.
-
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica; 2017, 51, 2; 99-111
0208-6077
2450-0119
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O stylistycznym zróżnicowaniu dawnej leksyki – na przykładzie oficjalnych i potocznych nazw dziecka nieślubnego
On stylistic differentiation of the old Polish lexicon – on the example of official and colloquial terms for illegitimate child
Autorzy:
Woźniak, Ewa
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044675.pdf
Data publikacji:
2018-08-28
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language (14th-16th)
historical stylistics
vocabulary (14th-16th)
extramarital children
Opis:
The author attempts to determine stylistically three old terms for extramarital child: wyleganiec, pokrzywnik and bękart. These words have been up to now classified as colloquial and expressive, with negative undertone. They appear separately in the Old Polish and 16th century texts and are of different character. An abusive term pokrzywnik is recorded only in relation to defamation cases. Official terms wyleganiec and bękart are present in old legal texts, biblical translations and dictionaries. This regularity shows the beginning of stylistic differentiation in the Old Polish lexicon, however the author is aware that the difference between colloquial and formal terms in the past was not necessarily so sharp as it is today and we cannot attribute present meaning to the past lexicon.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 1; 225-237
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wielopoziomowe relacje między literaturą religijną Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego a przekładami Biblii na języki narodowe
The multilayered relations between the religious literature of the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania and the translations of the Bible into national languages
Autorzy:
Kulwicka-Kamińska, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044609.pdf
Data publikacji:
2019-04-08
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
the Reformation
the history of the Polish language
kitabistics
the religious writings of the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania
the Qur’an
the Bible
translation
Opis:
The article presents the genesis and the features of the Renaissance religious writings of the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania in the context of the translations of the Bible into national languages. An analysis was performed on a Tatar tefsir, which – according to the most recent research – is a translation of the Qur’an into a European language – the third translation of this kind in the world. Due to the fact that in the 16th century a Polish and even a European Qur’anic translational tradition did not exist, this translation makes reference to the Biblical-psalter literature of the Middle Ages and to the translations of the Scripture of the Reformation, inter alia as far as the selection of the methods and the ways of translation or the adoption of specific translational solutions is concerned. Thus the translation belongs to the translational tradition of sacred books and to the most important trends of Polish and European culture. In this context, a medieval tradition (a continuation of the achievements of translation studies of the 15th c.) and the innovation of the Renaissance overlap. There is an analogy with the 16th-century Biblical printed texts, which also represent a transitional stage – they make reference to a medieval tradition and they also take advantage of the benefits of humanist Biblical studies.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 2; 189-206
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Jakim językiem XVI-wieczni pisarze reformacyjni pisali o wychowaniu dzieci (Gliczner, Kwiatkowski, Lorichius)?
What language did the 16th century Reformation writers use to write about the upbringing of children (Gliczner, Kwiatkowski, Lorichius)?
Autorzy:
Woźniak, Ewa
Gozdek, Magdalena
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044663.pdf
Data publikacji:
2019-04-08
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language (16th)
historical stylistics
Reformation (16th)
pedagogics
Erazm Gliczner
Marcin Kwiatkowski
Reinhard Lorichius
Opis:
The article is devoted to stylistic properties of three pedagogical works that were published in Protestant circles in the 16th century Poland. The first one is the translation from Latin of the treatise written by German Protestant theologian Reinhard Lorichius titled Księgi o wychowaniu i o ćwiczeniu każdego przełożonego (1558), the second one is the Polish publication of Erazm Gliczner’s Książki o wychowaniu dzieci bardzo dobre, pożyteczne i potrzebne (1558) and the third one is the treatise written by the Italian humanist from the 14th and 15th century titled Książeczki rozkoszne a wielmi użyteczne o poćciwym wychowaniu […] dziatek (1564), translated by Marcin Kwiatkowski. The authors of the analysis recognised didacticism, vividness and erudition as the predominant stylistic features of discussed works. They proved that the 16th century books on upbringing of children had been addressed to readers of every denomination and lacked elements of religious polemics on the linguistic and stylistic level. The ideas of the Reformation can be connected mainly with popularization of the Bible, which was used as the source of exempla and sententiae in the works by Lorichius and Gliczner.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 2; 327-343
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Usi indotti dal motore di ricerca: l’“iper-pianificazione” nella scrittura in rete
Uses Induced by the Search Engine: “Hyper-Planning” in Web Writing
Autorzy:
Rainone, Michele
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/34655842.pdf
Data publikacji:
2023-12-31
Wydawca:
Wydawnictwo Adam Marszałek
Tematy:
history of the Italian language
Italian linguistics
SEO
web writing
Google
storia della lingua italiana
linguistica italiana
scritture digitali
Opis:
On a daily basis, Google’s algorithm plays a decisive role in determining the success or failure of web content. Authors must not only consider linguistic norms and conventions, which have been thoroughly explored in the literature on the subject, but also adhere to Google’s guidelines and the suggestions of SEO (Search Engine Optimisation) experts in order to optimise their content for a high position in the SERP (Search Engine Results Page). This process is highly complex, as it depends on the continuous updates of the search engine and requires consideration of all the services provided by Google—such as YouTube, Images, and Discover, among others—to meet the diverse needs of its users. Moreover, if necessary, the significant impact of social media, which is in some way connected with search engines, cannot be underestimated. It is evident that the search engine induces certain linguistic usages and trends, and its important role must be acknowledged in providing a clear and impartial view of such phenomena. In the context of web writing, the practice of “hyper-planning” is a fundamental aspect that is largely dependent on Google’s guidelines, as well as authors’ adherence to official guidelines, SEO manuals, and case studies. This approach embodies a markedly distinct attitude from the nonchalant approach often associated with web writing. This work is based on a corpus of 40 online guides and aims to illustrate the influence of the search engine on editorial choices concerning the lexicon (as part of “surface” planning), textuality, syntax, and content structure (as part of a more “deep” planning).
Con il proprio algoritmo Google decreta quotidianamente il successo o l’insuccesso dei contenuti pubblicati nel web. Gli autori devono tener conto tanto della norma linguistica e più in generale della forma, già attentamente studiate dalla letteratura scientifica sull’argomento, quanto delle linee guida di Google e dei suggerimenti degli esperti SEO (Search Engine Optimization) sull’ottimizzazione dei contenuti per il posizionamento vincente nella SERP. Si tratta di un’attività molto complessa che dipende anche dagli aggiornamenti continui del motore di ricerca e che non può escludere né i molti servizi messi a disposizione da Google per soddisfare i bisogni dell’utenza (YouTube, Immagini, Discover ecc.) né, là dove necessario, il peso dei social media. Alcuni usi e alcune tendenze sono quindi evidentemente indotti dal motore di ricerca, il cui il ruolo non può essere affatto sottovalutato per restituire una visione chiara e non parziale dei fenomeni linguistici. L’“iper-pianificazione” è senza dubbio uno degli aspetti fondamentali della scrittura in rete che dipendono in buona parte da Google e soprattutto dall’idea che l’autore ha maturato su questo tipo di scrittura seguendo le linee guida ufficiali, la manualistica SEO, i case study ecc. Essa è frutto di un atteggiamento quasi opposto alla disinvoltura in genere attribuita a tali scritture. Questo lavoro, basato su un corpus di quaranta guide online, mira a illustrare con gli esempi più rilevanti quanto il motore di ricerca abbia influenzato le scelte editoriali sul lessico, che rientrano in una pianificazione “di superficie”, e quelle sulla testualità, sulla sintassi e sulla presentazione dei contenuti, relative una pianificazione più “profonda”.
Źródło:
Italica Wratislaviensia; 2023, 14.2; 171-189
2084-4514
Pojawia się w:
Italica Wratislaviensia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Polszczyzna biblijna a polszczyzna literacka. Historyczne związki i uwarunkowania
Biblical versus literary Polish language. Historical connections and conditions
Autorzy:
Koziara, Stanisław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1395869.pdf
Data publikacji:
2018-12-15
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
biblical Polish language
literary Polish language
the Bible
Polish translations of the Bible
the history of the Polish language
polszczyzna biblijna
polszczyzna literacka
Biblia
polskie przekłady Biblii
historia języka polskiego
Opis:
Celem artykułu jest wskazanie na wielowiekowe związki polszczyzny z Biblią, jako jednym z fundamentów polskiej kultury i tożsamości. Relacje te autor artykułu rozpatruje na płaszczyźnie genetycznej i formalnej współzależności pomiędzy stylowym inwariantem polszczyzny biblijnej a literacką odmianą języka polskiego. W tym celu przywołane zostały dotychczasowe ustalenia teoretyczne oraz badania materiałowe ukazujące kierunki i formy owych wpływów, skutkujące powstaniem głównych konstant stylowych polszczyzny biblijnej, a także wskazujące na znaczenie Biblii i jej rodzimych przekładów na kształtowania się polszczyzny literackiej. Zwrócona została także uwaga na nowsze możliwości badań nad uwarunkowaniami relacji polszczyzna biblijna – polszczyzna literacka, które wynikają z odwołania się do retorycznego i literackiego dziedzictwa poszczególnych ksiąg Pisma Świętego. Artykuł dostarcza szeregu argumentów na rzecz obrony literackości polszczyzny biblijnej, jako faktu wynikającego z jej rodzimych doświadczeń historycznych, jak też z właściwości odziedziczonych z prymarnego stylu biblijnego. Na prawach polemicznych w artykule znalazły się również krytyczne odniesienia do tych spośród nowszych inicjatyw translacyjno-biblijnych, które zmierzają do oderwania polszczyzny biblijnej od jej wzorca literackiego oraz normy stylu wysokiego.
The purpose of this article is to show age-old connections between the Polish language and the Bible, as one of the foundations of Polish culture and identity. The author views these relations from the perspective of the genetic and formal interdependence between the style invariant of the biblical Polish language and its literary variety. To this end, the author mentions previous theoretical findings and material research showing directions and forms of these influences, resulting in the emergence of the main style constants in the biblical Polish language. What is more, the significance of the Bible and its native translations for the emergence of literary Polish language has been pinpointed. Attention has also been drawn to more modern options of research into the conditions of the relationship between biblical Polish vs. literary Polish which stem from reference to the rhetorical and literary heritage of the specific books of the Bible. The paper provides a number of arguments in favor of the literary value of the Bible, as a fact resulting not only from its local historical experiencesbut also features inherited from the primary biblical style. Moreover, the article discusses the critical references to the biblical translation initiatives which lead to the detachment of biblical Polish from its literary model and the norm of high style.
Źródło:
Poznańskie Spotkania Językoznawcze; 2018, 35-36; 55-65
2082-9825
2450-0259
Pojawia się w:
Poznańskie Spotkania Językoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Postrzeganie gwary ludowej w XIX wieku
The perception of folk dialect in the 19th century
Autorzy:
Umińska-Tytoń, Elżbieta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/594003.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
dialektologia
wiek XIX
historia języka polskiego
dialectology
the 19th century
the history of Polish language
Opis:
Artykuł ukazuje postrzeganie gwary ludowej w XIX wieku w czterech perspektywach. Omawia rozwój badań naukowych nad gwarami, zapoczątkowanych przez etnografów i kontynuowanych przez dialektologów. Pokazuje sposoby wykorzystania gwar ludowych w literaturze, wyodrębnia funkcje, jakie pełni mowa ludowa w dziele literackim. Na podstawie najważniejszych słowników dziewiętnastowiecznych ustala relacje między leksyką gwarową a ogólną. Analizując zasób rejestrowanej leksyki nacechowanej terytorialnie i sposób jej kwalifikowania, zmierza do rekonstrukcji świadomości językowej dziewiętnastowiecznych słownikarzy. Na podstawie poradników językowych ustala stosunek ówczesnej normy poprawnościowej do form gwarowych.
The article presents the perception of folk dialect in the 19th century in four perspectives. Research into dialects initiated by ethnographers and, continued by dialectologists are discussed in the article. The article also shows how the dialects have been used in literature. It extracts the features of folk speech in literature. On the basis of the most important nineteenth-century dictionaries the author indicates the relationship between dialect and general lexis. Through the analysis of registered territorial lexes and how it is qualified, the article aims to reconstruct the linguistic consciousness of the 19th century dictionariy writers. On the basis of language guides the article shows the ratio of contemporary standards of correctness to folk dialect word forms.
Źródło:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2018, 65; 195-207
0076-0390
Pojawia się w:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Position of Middle Irish: Historical Linguistics and Glottochronology
Autorzy:
Mikhailova, Tatyana A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1753800.pdf
Data publikacji:
2021-07-30
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
historia języka irlandzkiego
zmiany semantyczne
typologia języka
glottochronologia
derywacja semantyczna
etymologia
history of the Irish language
semantic shifts
language typology
glottochronology
semantic derivation
etymology
Opis:
A new method of “dating” language changes was proposed in the 1950s by Morris Swadesh (1952, 1955), who examined changes in the basic vocabulary of a language and postulated that the 1000-year retention rate represents 86% of the vocabulary; in other words, 14 words from a 100-word list must be replaced.  An attempt to calculate the split between Goidelic and Brittonic based on this approach was made in Greene (1964) and later in a fundamental study by Elsie (1979) containing, unfortunately, some inaccuracies. In Blažek and Novotná (2006) this split between Goidelic and Brittonic is dated to ca. 1200 BC. The authors used a new calibration, with a change in the constant of disintegration λ from 0.14 to 0.05 per millennium, the elimination of borrowings and the inclusion of synonyms in the wordlist. The use of synonyms compromises the original Swadesh idea of the basic vocabulary of a language, and automatically leads to its artificial archaisation. This article tries to demonstrate the possibility of an analysis of semantic changes in basic Irish vocabulary using the non-modified version of the Swadesh method and to define a possible date for the growth of the Middle Irish language stratum.
Pozycja języka średnioirlandzkiego: językoznawstwo historyczne a glottochronologia Morris Swadesh (1952, 1955) zaproponował nową metodę datowania zmian językowych, która zakładała 1000-letnią retencję 86% słownictwa, tzn. 14 słów (z listy 100 podstawowych) musi być zastąpione. Przy jej użyciu Greene (1964), a następnie Elsie (1979), podjęli próbę określenia, kiedy nastąpił podział na grupę goidelską oraz brytańską. Blažek i Novotná (2006) datują to wydarzenie na okres ok. 1200 p.n.e., gdyż użyli nowej kalibracji, zmieniając stałą dezintegracji λ z 0.14 na 0.05 na millennium, wyeliminowali zapożyczenia oraz uwzględnili synonimy w liście słów.  Użycie synonimów zaprzecza oryginalnej idei Swadesha, która zakładała listę podstawowego słownictwa, oraz automatycznie prowadzi do sztucznej archaizacji. W artykule pod rozwagę poddaje się możliwość analizy zmian semantycznych w podstawowym słownictwie irlandzkim przy użyciu oryginalnej metody oraz podjęto próbę oszacowania wzrostu średnioirlandzkiej warstwy językowej.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2021, 69, 11 Zeszyt specjalny; 129-148
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Was Historiker ohne Sprachgeschichtler (wohl) kaum leisten können. Eine interdisziplinäre epigraphisch-sprachgeschichtliche Fallstudie
What the Historians Can (Hardly) Do without the Language-Historians. An Interdisciplinary Case Study
Autorzy:
Biszczanik, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/36832070.pdf
Data publikacji:
2024-01-24
Wydawca:
Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe
Tematy:
Epitaph
Inschrift
Graphematik
Morphosyntaktik
historische Grammatik
Geschichte der deutschen Sprache
epitaph
inscription
graphematics
morphosyntactics
historical grammar
history of the German language
Opis:
Numerous gravestones written in German-language belonging to representatives of ancient and well-known noble families have been preserved in Lower Silesia. Many of them are in a state of disrepair, so today is the last opportunity to preserve the contents immortalised on them from destruction for the future generations. Many of them have been analysed by historians, but the results of these analyses are often linguistically, translationally and epigraphically so incorrect as to be difficult to accept. A historian who is not a historian of the language – such historians are certainly hard to come by – and who, after all, lacks basic competence in the study of Early Modern High German, the language in which most of the epitaph inscriptions from the early modern period were written, obviously has little chances of a correct linguistic interpretation and successful translation into Polish of a text written in early German language. One of the scientifically neglected epitaph plates is the plate of Adam von Kottwitz, which is located in Konotop (near Zielona Góra). The author of the contribution has set himself the task of examining all the content (verbal and non-verbal) that this record carries. The analysis begins by establishing the correct affiliation of the coat-of-arms symbols to the inscriptions of the genealogical argument of the deceased, which are mostly wrong situated. The author moves on soon to a detailed discussion of the various linguistic planes of the texts appearing on the epitaph. Thus, the author discusses the types of writing used in the record, the spelling of capital and lowercase letters, punctuation and abbreviations used in the text, as well as phraseology, but above all the purely linguistic, even strictly grammatical layer, i.e. the morphological forms and syntactic conditions which characterize the text of the research corpus. A great deal of space is also devoted to graphemes, the study of which is not solely an end in itself, but is intended to lead to shedding some light on the relationship between the graphemes of the written language and the phonemes of the spoken language potentially in use at the time of the monument’s creation.
Im historischen Niederschlesien sind zahlreiche deutschsprachige Grabsteine von Vertretern uralter Adelsfamilien erhalten geblieben. Viele von ihnen sind im erbärmlichen Zustand, so dass es sich zurzeit wahrscheinlich die letzte Gelegenheit eröffnet, deren Inhalte vor endgültiger Zerstörung für künftige Generationen zu bewahren. Viele von ihnen wurden zwar von Historikern analysiert, aber Ergebnisse jener Analysen sind oft sprachlich, übersetzerisch und epigraphisch dermaßen fehlerhaft, dass sie kaum akzeptierbar sind. Ein Historiker, der kein Sprachhistoriker ist und dem es schließlich an grundlegender Kompetenz in Erforschung des frühneuzeitlichen Deutsch mangelt, der Sprache, in der die meisten von erhaltenen Epitaphinschriften der Frühen Neuzeit verfasst wurden, hat natürlich wenig Chancen auf eine korrekte Sprachinterpretation und eine erfolgreiche Übersetzung eines in Altdeutsch verfassten Textes ins Polnische. Eine der Epitaphien, die bisher wissenschaftlich dermaßen vernachlässigt wurde, ist die schöne Tafel des Adam von Kottwitz (1720), die sich in Konotop bei Zielona Góra befindet. Der Autor des Beitrags hat es sich zur Aufgabe gestellt, den gesamten (verbalen und nonverbalen) Inhalt des Denkmals zu untersuchen. Die Analyse beginnt mit der Feststellung der korrekten Zugehörigkeit der Wappensymbole zu Inschriften des Stammbaums des Verstorbenen; nota bene ist die Zugehörigkeit zurzeit weitgehend falsch. Bald geht der Autor zur detaillierten Erörterung bestimmter sprachlicher Ebenen der auf der Platte erscheinenden Inschriftentexte über. So erörtert er die in den Inschriften verwendeten Schrifttypen, Groß- und Kleinschreibung, Zeichensetzung und im Korpustext verwendete Abkürzungen sowie die Phraseologie, vor allem aber die rein sprachliche, ja strikte grammatische Ebene, d. h. morphologische Formen und syntaktische Bedingungen, die die Korpustexte charakterisieren. Viel Raum wird den Graphemen gewidmet, deren Untersuchung jedoch nicht ein Ziel für sich selbst ist, sondern freilich dazu dient, Beziehungen zwischen Graphemen der Schriftsprache und Phonemen des Gesprochenen, die zur Zeit der Entstehung des Denkmals womöglich in Gebrauch waren, zu erhellen.
Źródło:
Linguistische Treffen in Wrocław; 2023, 24; 17-33
2084-3062
2657-5647
Pojawia się w:
Linguistische Treffen in Wrocław
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Niezatarte ślady. Profesor Alina Kowalska (1932–2001)
Indelible traces. Professor Alina Kowalska (1932–2001)
Autorzy:
Janowska, Aleksandra
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/468455.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
historia języka polskiego
polszczyzna śląska
badania liczbowe
archiwistyka
sylwetka naukowa
history of the Polish language
Silesian Polish language
numerical research
archive studies
scientific profile
Opis:
The purpose of this article is to present the academic profile of Professor Alina Kowalska and to commemorate her as a researcher engaged in scholarly work at the University of Silesia. She was among the people who built the Institute of Polish Studies in Katowice (and earlier in Sosnowiec) from the ground up, and therefore determined its character. Her research interests pivoted around two mutually intertwined issues: the evolution of the general language and evolution of the Silesian Polish in particular. Over time, she started to pay more and more attention to the issues of the Silesian region. Her works were characterized by diligence in language documentation and by research objectivity.
Źródło:
Forum Lingwistyczne; 2014, 1; 133-139
2449-9587
2450-2758
Pojawia się w:
Forum Lingwistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ukraińskie rzeczowniki odczasownikowe na нн(я), -тт(я) – historia, funkcjonowanie, kontrowersje
Українські віддієслівні іменники на -нн(я), -тт(я) – історія, функціонування, контроверсії
Autorzy:
Jóźwikiewicz, Przemysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1945235.pdf
Data publikacji:
2008
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
rzeczowniki odczasownikowe
sufiksy -нн(я)
-тт(я)
historia języka ukraińskiego
norma językowa
zapożyczenia
verbal nouns
suffixes -нн(я)
history of the Ukrainian language
language norm
borrowings
Opis:
[У статті представлено проблему фунціонування у сучасній українській літературній мові віддієслівних іменників із суфіксами на -нн(я), -тт(я). Питання питомо української лексики, запозичення з російської мови, подібності аналізованих форм до аналогічних в інших мовах, наприклад, у польській, їх вживання уформах множини, словотвірні аспекти дієслів, з яких постали віддієслівні іменники на -нн(я), -тт(я), подані у контексті праць дослідників, які часто дотримувалися протилежних думок з цього питання.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2008, 56, 7; 141-149
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zapomniane nomina acti na -ek (XVI–XVIII w.)
Forgotten nomina acti with -ek (16th–18th century)
Autorzy:
Kobylińska, Józefa
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/459523.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Tematy:
słowotwórstwo
nomina acti
historia języka
Księgi gromadzkie wsi Kasina Wielka
word formation
the history of language
Opis:
In the Old Polish and Middle Polish periods there existed deverbal nouns with the formant -ek, such nalazek, przepadek, spisek and others. Witold Doroszewski called them nomina acti. They are also found in Księgi gromadzkie wsi Kasina Wielka. Nowadays, the prefix-ek doesn’t serve this function.
Źródło:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2017, 12; 148-157
2083-1765
Pojawia się w:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Anatomia bólu. Ujęcie socjokulturowe
The Anatomy of Pain: A Sociocultural Approach
Autorzy:
SZUBERT, Mateusz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1046920.pdf
Data publikacji:
2020-01-12
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Tematy:
ból, cierpienie, język bólu, ewolucja bólu, progi bólowe, historia kultury
pain, social pain, distress, suffering, history of culture, the language of pain, cross-cultural studies of pain, pain perception threshold
Opis:
Ból należy do najmniej oczekiwanych doznań zmysłowych w życiu człowieka, najtrudniej poddaje się też zabiegom usensowniającym. Istotą bólu jest jego intymny, w najwyższym stopniu subiektywny charakter. Właściwość ta generuje szereg dodatkowych problemów i aporii, głównie natury komunikacyjnej. Doświadczanie bólu odsłania ułomność i kruchość ludzkiego istnienia. Ból jest także jednym z niewielu doświadczeń w życiu człowieka, którego nie sposób ostatecznie oswoić; z bólem co najwyżej można uczyć się żyć. Niekwestionowaną właściwością bólu jest zatem jego obcość. Ból ma charakter totalny. Rewiduje on wszelkie wcześniej ustalone relacje i więzi, odmienia radykalnie założone cele i pragnienia. Ból w najwyższym stopniu izoluje doświadczającego go człowieka od całego otoczenia, ustanawiając trudną do przebicia barierę nawet wobec najbliższych. Ból jest doświadczeniem nieprzekładalnym i nieofiarowalnym. Z perspektywy nauk społecznych z powodzeniem można mówić o daleko idącej instrumentalizacji bólu. Aż do początku dziewiętnastego wieku odgrywał on niezwykle ważną rolę w organizowaniu życia społecznego, stając się sprawdzonym środkiem dyscyplinującym i wychowawczym. Funkcjonalna wartość bólu najsilniej manifestowała się w praktykach religijnych, o czym przekonują niezliczone teksty chrześcijańskiej proweniencji. Rewolucja anestetyczna i dokonująca się laicyzacja bólu odmieniły radykalnie jego status w kulturze europejskiej. Ból przestał być „rozumianym” i akceptowalnym towarzyszem w życiu człowieka. Współczesna kultura Zachodu eliminuje ból ze społecznej ikonosfery, akcentując jego obcość i absurdalność. Ból nie jest już czytany jako narzędzie (samo)doskonalenia i odkupienia. Osobną część artykułu stanowi socjokulturowa analiza zjawiska bólu, podkreślająca znaczący udział kultury w przetwarzaniu bodźców bólowych. Jak wynika bowiem z przedstawionego materiału, różne społeczeństwa i grupy etniczne w różny sposób konceptualizacją ból, wyznaczając tym samym odmienne wzory reakcji na to doznanie. Percepcja bólu jest zjawiskiem niezwykle złożonym, stanowiącym sumę czynników emocjonalnych, poznawczych i kulturowych każdego człowieka. Wszelkie próby uniwersalizacji bólu, tak w sensie jednostkowym, jak i społecznym, nie przynoszą spodziewanych rezultatów. Badanie odmienności progów bólowych stanowi prawdziwe wyzwanie dla zachodniej antropologii kulturowej.
The main thesis of the article is that human beings never suffer exclusively in, or through, their body. The drama of pain necessarily takes place within a social landscape, constituting the sum of various influences, such as the tradition, the dominating worldview, the media, and the social institutions. It is the dominating culture that gives suffering a meaning, or questions it, thus affecting the scale and extent to which people experience pain. Beginning with the 20th century, pain and suffering stopped being considered as unavoidable and ever present phenomena. In fact one may discern a distinctive mark of contemporary Western culture in its refusal to accept pain. Due the predominating orientation towards consumption and fun, the experiences of pain and suffering are carefully eliminated from the public space. The cult of vitalism cannot handle the presence of disease or the grimace of pain. The models of understanding pain discussed in the article are contrasted with the biomedical one. The author claims that any research on pain must take into account its sociocultural context. An approach to pain which reduces its scope merely to the level of the body may even turn out harmful to patients, pain being not only a medical issue. Since the dominating set of notions concerning the experience of pain is formed by the society and culture as such, attention should be paid to its emotional and social aspects. The author holds that the social and cultural context is extremely important not only to the interpretation of pain, but also to the definition of its intensity. It is also the social context that determines the choice of traditional or modern pain-killing techniques. Thus one may speak not only of pharmacology and herbal medicine in this context, but also about a specific cultural anesthesiology, namely, systems of religion, support communities or creative expression, all of which serve to neutralize the feeling of loneliness and defenselessness. The article also emphasizes the problem of communication. Since pain is a highly subjective phenomenon, any attempt at measuring it is doomed to failure. Neither is pain easy to express or verbalize. Any pursuit of verbal or non-verbal ways of expressing pain is necessarily influenced by culture.
Źródło:
Ethos; 2017, 30, 4 (120); 102-122
0860-8024
Pojawia się w:
Ethos
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Medyczne oraz lingwistyczne konteksty rozważań nad leksemem język i jego potencjałem frazeologicznym
Medical and linguistic contexts of reflections on the lexeme język and its phraseological potential
Autorzy:
Horyń, Ewa
Olma, Marceli
Michalik, Mirosław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/26731725.pdf
Data publikacji:
2023-12-30
Wydawca:
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Tematy:
leksem język i jego derywaty
nazwy gwarowe
historia języka polskiego
frazeologia
terminologia medyczna
lexeme język and its derivatives
dialectal names
the history of the Polish language
phraseology
medical terminology
Opis:
The object of description in the following paper is the lexeme język. Linguistic analysis has been broadened by medical context, in which the author presents the content regarding the tongue as the first part of the digestive system, as a sense of taste, and finally, as vocal apparatus. For this purpose, the most important issues connected with the structure, physiology and pathology of the tongue have been presented. The second part of the discussion has been dedicated to the place of the noun język, along with its synonyms and derived forms in old and contemporary general Polish language, as well as dialects. The final part contains remarks on the functioning of the word język in Polish phraseology. This lexeme, as a polysemantic unit, happens to be the component of numerous petrified word combinations, whose meaning reflects the variety of references and contexts preserved in old and contemporary Polish culture.
Źródło:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2023, 18; 107-123
2083-1765
Pojawia się w:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Analiza zmienności znaczeń wyrazu kwiat
Analysis of Semantic Changes on the Example of the Word kwiat [‘flower’]
Autorzy:
Matuszczyk, Barbara
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/468407.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
semantyka
przeobrażenia semantyczne
słowniki historyczne
historia języka polskiego
semantics
semantics transformations
historical dictionaries
the history of Polish language
Opis:
The article is mainly concerned with issues related to semantic changes in the Polish language. The lexeme kwiat (eng. flower) have been described based on material from historical and modern Polish dictionaries. The word kwiat has been in the Polish language since the 15th century, initially meaning ‘colored stain’. The first definition transformed into a botanical meaning (kwiat as a plant or part of a plant). The pre-Slavic botanical meaning of the word *cvětъ gave rise to the next definitions, which have formed over the years. Kwiat means among others: ‘best thing’, ‘best part of something’, ‘youth’, ‘purity, innocence’, ‘menstruation’, ‘pustules’. However, not all of these meanings have endured to the present time. Nowadays, the potted plant is called kwiat.
Źródło:
Forum Lingwistyczne; 2017, 4; 95-103
2449-9587
2450-2758
Pojawia się w:
Forum Lingwistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O statusie i zasięgu gwary w osiemnastowiecznej Polsce (na przykładzie nazw orczyka w wielkopolskich inwentarzach dóbr szlacheckich)
About the status and scope of the dialect in 18th century Poland (the case of whippletree’s names in stock lists of the nobility from Greater Poland)
Autorzy:
Osowski, Błażej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/594090.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
dialect
Greater Poland’s dialect
the history of the Polish language
names of whippletree
language and dialect’s status
18th century
gwara
gwary wielkopolskie
historia języka polskiego
nazwy orczyka
status języka i gwary
wiek XVIII
Opis:
The paper shows the social status of dialects in the eighteenth-century Polish society. The first part of article contains theoretical attentions: findings of researchers and the opinions of witnesses era. It turns out that social scope of dialects was wider and not limited only to the peasants. The second part is an analysis of the names of whippletree. I used material from stock lists of the nobility from the second half of the eighteenth century from Wielkopolska, showing the presence of distinctive and regional vocabulary.
Artykuł podejmuje temat statusu społecznego gwary w XVIII-wiecznym społeczeństwie polskim. Składa się z dwóch części. Pierwsza zawiera uwagi teoretyczne: ustalenia badaczy oraz opinie świadków epoki. Okazuje się, że dawniej zasięg społeczny gwary był szerszy i nie ograniczał się tylko do chłopów. Druga część to analiza nazw orczyka na jednego, dwa i trzy konie. Wykorzystano materiał wielkopolskich inwentarzy dóbr szlacheckich z 2. połowy XVIII wieku, pokazując obecność w nich leksyki dyferencyjnej i regionalnej.
Źródło:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2017, 64; 203-215
0076-0390
Pojawia się w:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Źródła do dziejów języka polskiego w świetle rękopiśmiennych zbiorów na Jasnej Górze (XV–XVII w.) – rekonesans badawczy
Sources for the History of Polish language in the collections of Jasna Gora
Autorzy:
Majkowski, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/962902.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Uniwersytet Gdański. Wydział Filologiczny
Tematy:
źródła do dziejów języka polskiego
rękopiśmienne zbiory na Jasnej Górze
the sources for the history of Polish language
the hand written collections of Jasna Gora
Opis:
Zachowane w łacińskich kodeksach jasnogórskich polskie glosy i teksty ciągłe dostarczają interesującego materiału do badań języka polskiego w tradycyjnym ujęciu Klemensiewiczowskim, jak również materiału do badań współczesnych, np. w zakresie gatunkowości, pragmatyki komunikacyjnej, funkcji komunikatów. Są jeszcze jedną ilustracją polskiego słownictwa i fleksji historycznej. Są źródłem informacji o rozwoju techniki pisarskiej w poezji, ale i w prozie. Ukazują ewolucje wiersza od form rządkowych do postaci z podziałem na zwrotki oraz zasadę budowy tekstów prozatorskich. Rękopiśmienne zabytki w zbiorach Jasnej Góry są dowodem na to, że w czasie odradzania życia religijnego w Polsce w XV w. wygłaszano kazania i śpiewano pieśni w języku ojczystym. Benedyktyńska filozofia wyrażania i demonstrowania wiary poprzez przekaz ustny, była pierwotnym impulsem do komunikowania w języku narodowym w czasie spotkania wiernych. Aktywność piśmienną w języku narodowym wzmacniał od XV w. kult Matki Boskiej wyrażany religijnością ludową. Pobożność ludowa wymagała prostego, czytelnego komunikatu. Takiego dostarczała nie średniowieczna, nawet przeżywająca w czasach Karola Wielkiego renesans łacina, a codzienny przekaz ustny. Język narodowy, jeszcze rzadko używany w rękopisach, staje się narzędziem wyrażania kultu. Średniowieczny monastycyzm nie był przeszkodą w poszerzaniu językowej przestrzeni komunikacyjnej w języku narodowym. Odwrotnie, był zjawiskiem stymulującym poszerzanie tej przestrzeni o sferę odnoszącą się do pozaświeckiego – religijnego obcowania uczestników aktu komunikacji. Zbiory rękopiśmienne z polskimi wyrazami i tekstami to jeszcze jeden dowód działalności jasnogórskich paulinów i przykład wytworzonej w ośrodku jasnogórskim kultury. Uboga jeszcze polszczyzna jasnogórskich intelektualistów rozwijająca się na swoistym podłożu kulturalnym, była pozareligijnym czynnikiem integrującym lokalną społeczność, i to zarówno w sferze językowej, jak i ogólnospołecznej. Do wymienionych na wstępie artykułu trzech wyróżników Jasnej Góry można więc dodać jeszcze jeden: „Sanktuarium Narodu” to także – na miarę lokalnego środowiska i lokalnego zapotrzebowania – ośrodek kultury piśmiennej i propagowania języka polskiego w późnym średniowieczu.
In the paper Sources for the History of Polish language in the collections of Jasna Gora, contains basic information about the historic meeting of the Polish language at the Jasna Gora, the location of Polish voice and short notes in Latin codes and their phonetics and vocabulary. In Latin codes of the first decades of the fifteenth century, which prescribed the scriptorium Polish Jasna Gora recorded marginal glosses, such as gloss, “blogoslawcu (a)” (manuscript II-18). The manuscripts of Jasna Gora also the oldest recorded religious songs: Mother of God (Manuscriptus liber) (end of XV - the beginning of the XVI century), Marian songs: Maria pure virgin (ms II-18a). In the sermons, we also formula preaching: daily prayer, the seven deadly sins, the Decalogue (ms II-37), a universal confession that begins with the words: “We are sinful people...” (ms II-32). In the manuscripts we find a variety of Polish writings in the form of fleeting kolofon (for example ms II-5). The codes also several pages written texts (XVI -XVII century) (for example ms I-7). Jasna Gora was in past centuries not only the center of Marian devotion and pilgrimage, but also to measure the local environment and local needs, the center of literary culture, books and popularize use of Polish language.
Źródło:
Język - Szkoła - Religia; 2011, 6; 221-240
2080-3400
Pojawia się w:
Język - Szkoła - Religia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Język utworów Ciszki Hartnego w świetle białoruskich nauk filologicznych
Autorzy:
Zaprudski, Siarhiej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/624944.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
Ciška Hartny, language of belles lettres, history of the Belarusian literary language
Ciszka Hartny, język artystyczny, historia białoruskiego języka literackiego
Цішка Гартны, мова мастацкай літаратуры, гісторыя беларускай літаратурнай мовы
Opis:
The studies of the language of Ciška Hartny, a writer and a public figure (1887–1937), have a long tradition in Belarusian humanities. However, different circumstances have made these linguistic studies ambiguous. On the one hand, in the 1920s Ciška Hartny was a writer whose language was studied most intensively. Between the 1920s and 2010s several articles were published about the language used in his works. A big corpus was scientifically adopted. Some remarks on Ciška Hartny’s language was included in the academic History of the Belarusian Literary Language (1968) and in two editions of the University handbook on the history of the Belarusian literary language (1963 and 1984). A few years ago an ambitious publication by Alieś Kaŭrus made an attempt to revise modern opinions that stem from 1950s and 1960s. On the other hand, the studies of Ciška Hartny’s linguistic heritage have not been consistent and are quite fragmented. During the mid-1930s and 1950s no studies were conducted on the writer’s language. This is common practice when researches do not consider the findings of predecessors. Until the present day there has been no incorporation into Belarusian linguistics of Jazep Liosik’s fundamental study of the late 1920s. The relevant methodology to study Hartny’s language as a part of the history of the Belarusian literary language is still absent. We observe a tendency to this day to evaluate Ciška Hartny’s language as a (potential) part of the modern literary language rather than from the viewpoint of the Belarusian literary language’s history.
Studia nad językiem publikacji pisarza, działacza społecznego i państwowego Ciszki Hartnego (1887–1937) w obrębie nauk filologicznych na Białorusi trwają od dawna, jednak zawierają wiele sądów polemicznych, żeby nie stwierdzić sprzecznych. Z jednej strony jest to pisarz, który aktywnie tworzył w latach 20. XX w., a język jego utworów poddawano bardzo intensywnym badaniom. W okresie 1920–2010 na ten temat opublikowano kilka artykułów. W obiegu naukowym znajduje się bogaty materiał faktograficzny. Językowi Hartnego poświęcono też fragment monografii pt. Historia białoruskiego języka literackiego z 1968 r. oraz rozdziały podręcznika akademickiego z zakresu historii literatury białoruskiej (1963 і 1984 r.). Kilka lat temu ukazała się monografia Alesia Kaurusa, który dokonał próby ponownej oceny publikacji z końca 1950–1960 r. Z drugiej strony opracowywanie dziedzictwa językowego Hartnego charakteryzuje brak ciągłości. W okresie poł. 1930. – kon. 1950. lat nikt nie zgłębiał języka Hartnego. Przyjęła się tradycja nie brać pod uwagę wcześniejszych prac, np. do dziś w badaniach nie znalazło oddźwięku solidne opracowanie Jazepa Losika powstałe pod koniec lat 20. XX w. Brakuje należytej metodologii opisu języka Hartnego jako części składowej historii białoruskiego języka literackiego. Do dziś język Hartnego jest oceniany nie z perspektywy historycznej, tylko jako potencjalna realizacji współczesnego języka literackiego.
Вывучэнне мовы твораў пісьменніка, грамадскага і дзяржаўнага дзеяча Цішкі Гартнага (1887–1937) мае ў беларускай філалогіі даўнюю традыцыю, але розныя акалічнасці зрабілі гэтую частку беларускай лінгвістыкі неадназначнай. З аднаго боку, у 1920-я гг. Ц. Гартны быў пісьменнікам, мова твораў якога вывучалася найбольш інтэнсіўна. На працягу 1920–2010 гг. было апублікавана некалькі артыкулаў на даную тэму. У навуковы ўжытак уведзены вялікі фактычны матэрыял. Мова твораў Ц. Гартнага не была абойдзена ўвагай у акадэмічнай Гісторыі беларускай літаратурнай мовы 1968 г. і ў двух выданнях універсітэцкага падручніка па гісторыі беларускай літаратурнай мовы 1963 і 1984 г. Некалькі гадоў таму з’явілася амбіцыйная публікацыя Алеся Каўруса, у якой была здзейснена спроба перагледзець ацэнкі, якія сягаюць сваімі вытокамі ў канец 1950–1960 гг. З другога боку, вывучэнню моўнай спадчыны Ц. Гартнага ўласціва перарывістасць і адсутнасць пераемнасці. На працягу сярэдзіны 1930 – канца 1950-х гг. мова твораў пісьменніка зусім не вывучалася. Звычайнай з’яўляецца практыка, калі даследчыкі не ўлічваюць здабыткаў сваіх папярэднікаў. Да сённяшняга дня не знайшоў водгуку ў беларускай лінгвістыцы грунтоўны артыкул Язэпа Лёсіка канца 1920-х гг. Адсутнічае належная метадалогія для вывучэння мовы Ц. Гартнага як складовай часткі гісторыі беларускай літаратурнай мовы. Уключна да самага апошняга часу існуе тэндэнцыя ацэньваць мову твораў Ц. Гартнага не праз прызму гісторыі беларускай мовы, а трактаваць яе як (патэнцыяльную) частку сучаснай літаратурнай мовы.
Źródło:
Studia Białorutenistyczne; 2019, 13
1898-0457
Pojawia się w:
Studia Białorutenistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Językowe akty etykiety środowiskowej i zawodowej w rozmówkach handlowych Jerzego Schlaga (XVIII wiek)
The language acts of environmental and professional etiquettes in the commercial phrasebook by George Schlag (XVIII c.)
Autorzy:
Jurewicz-Nowak, Magdalena
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/594053.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
dzieje używania języka
wspólnota komunikatywna
grzecznościowe zachowania
językowe
rozmówki polsko-niemieckie
the history of language use
speech communities
the behaviour of politeness
Polish-German phrasebook
Opis:
Celem niniejszego artykułu jest charakterystyka grzecznościowych zachowań językowych we wspólnocie miejskiej determinowanej ekonomicznie. Należą one w większości do skonwencjonalizowanych zachowań komunikatywnych. Zbiór tych zachowań przyporządkowanych w danej grupie społecznej (kulturowej) określonym okolicznościom tworzy obyczaj językowy. Podstawę materiałową badań stanowią osiemnastowieczne rozmówki polsko-niemieckie autorstwa Jerzego Schlaga (1692–1764). Analiza wykazała różnorodność formalnojęzykową i funkcjonalną aktów grzecznościowych. Dominują modelowe zachowania grzecznościowe nad tzw. grzecznością negatywną. Reguły etykiety językowej zawarte w rozmówkach nie różnią się zasadniczo od ogólnopolskiego wzorca grzeczności. Determinanty ekonomiczne mają wpływ na zachowania grzecznościowe, ale nie są jedynym składnikiem warunkującym ich charakter. Zależność ludzi od siebie, sposób pozyskiwania pieniędzy, obrona interesów, okoliczności działań handlowych oraz powtarzalność sytuacji kształtują więzi wspólnotowe, obyczaje i językowe zachowania grzecznościowe, nadając im nieraz odrębne rysy.
The purpose of the articles to characterize linguistic behaviour of politeness in the urban community determined economically. They belong mostly to the conventional communicative behaviour. This set of behaviour as signed in a given social group (cultural) to specific circumstances creates a language custom. The material basis of the study is the eighteenth-century Polish-German phrasebook by George Schlag (1692–1764). The analysis showed the formal and linguistic as well as functional diversity of acts of politeness. The model behaviour of politeness dominates over so-called negative politeness. The rules of language etiquette contained in the phrasebook do not differ substantially from the nationwide pattern of politeness. Economic determinants affect the behaviour of politeness, but are not the only component influencing its character. The dependence of people from each other, the way to obtain money, the defence of interests, the circumstances of trade activities and the repeatability of situations shape the community ties, customs and language behaviour of politeness, sometimes giving them distinct features.
Źródło:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2015, 61; 43-60
0076-0390
Pojawia się w:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dawne nazwy astrologii i astrologów
The ancient names of the astrology and the astrologers
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/468482.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
zmiany znaczenia
historia języka polskiego
geneza nazw astrologii i astrologów
semantyka
the changes in meanings
the history of Polish language
nomination
semantics
Opis:
The article is trying to analyse in a semantic way the former names of astrology and the star gazers. The material gathered from all available wells of information; lexicographical sources containing the texts from the fourteen century to the eighteen one. It is manifested in a way that the astrological vocabulary of the old Polish differed from the contemporary lexicology. The changes which occurred on this level of language had an additional „character of quantity” – from the ample collection of 18 units were left barely 2 lexems – astrologia and astrolog. Beside the point there was another character – “the quality character” (the semantic one). At the beginning “the investigated terrain” was affiliated with the category of ASTRONOMY. That is why a lot of names of astrology and the “star watchers” swerved back and forth for long at the stitch of two lexical fields similar semantically. Overall changes which took place in the investigated word-group are reflections of moving trends in societal and cultural spheres of the years gone by.
Źródło:
Forum Lingwistyczne; 2015, 2; 51-63
2449-9587
2450-2758
Pojawia się w:
Forum Lingwistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Graficzne i fonetyczne warianty techniczne w polskiej edycji Żywotów filozofów Mikuláša Konáča (F. Ungler, Kraków 1535)
Graphic and phonetic technical variants in the Polish edition of the Żywoty filozofów by Mikuláš Konáč (F. Ungler, Kraków 1535)
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044850.pdf
Data publikacji:
2017-08-10
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of language
Polish language of the 16th century
orthography
history of printing
typesetting
Opis:
The article attempts the technical determination of the graphic and phonetic variance acknowledged in the Polish edition of the Żywoty filozofów by Mikuláš Konáč. The method used was to analyze the distribution of oppositional graphic forms. It has been determined that the technical nature of the print is 9 variants: 4 graphic variants („j” = /j/ in position before consonant, „j” = /j/ in the voice-over position, „u” = /v/ i /v/ in the midpoint position, „th” = /t/) and 5 phonetic variants (miesce, miejsce, miejstce; wszystko; wieliki); among them are both regressive and progressive forms. The analysis also shows that, using the disclosed technical variants, zecer manipulated the graphical content of the lines in both possible ways: narrowing or widening.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2017, 24, 1; 117-128
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dawne epidemie w świetle nazw mór, morowe powietrze i pochodnych – doba staro- i średniopolska
Autorzy:
Raszewska-Żurek, Beata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/34670863.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
history of the Polish language
Old Polish
Middle Polish
lexis
historical semantics
axiolinguistics
mór
morowe powietrze
epidemic
historia języka polskiego
staropolszczyzna
średniopolszczyzna
leksyka
semantyka historyczna
aksjolingwistyka
leksem mór
epidemia
Opis:
Artykuł poświęcony jest przedstawianiu i pojmowaniu epidemii w dobie staro- i średniopolskiej w świetle jej nazw: mór, morowe powietrze. Podzielony został na trzy części: nazywanie, pojmowanie, wartościowanie. W pierwszej części analizie poddano występowanie leksemów mór, morowy i pochodnych w tekstach staro- i średniopolskich, ze szczególnym uwzględnieniem ich łączliwości. Druga część jest próbą rekonstrukcji pojmowania epidemii przez użytkowników ówczesnego języka. Analiza pokazała, że epidemia nazywana leksemami mór, morowe powietrze i podobnymi jest ujmowana przede wszystkim w dwóch kategoriach: kategorii kary Bożej za grzechy i kategorii katastrofy, zwłaszcza katastrofy naturalnej. Jej postrzeganie jest silnie zależne od chrześcijańskiego światopoglądu i umocowane w tradycji biblijnej. W trzeciej części, poświęconej wartościowaniu epidemii, wskazano środki językowe, jakimi wyrażano negatywną ocenę epidemii w tekstach, w tym wykorzystywanie jej w porównaniach i metaforach nacechowanych aksjologicznie.
The article is devoted to the understanding of epidemics in the Old Polish and Middle Polish periods in the light of the terms mór and morowe powietrze ‘plague’. It is divided into three parts: naming, understanding, and evaluation. The first part analyzes the occurrence of the lexemes mór and morowy, as well as their derivatives in Old Polish and Middle Polish texts, with particular emphasis on their connectivity. The second part attempts to reconstruct the understanding of epidemics by the speakers of the language at the time. The analysis has shown that an epidemic called with the lexemes mór, morowe powietrze is primarily seen in two ways: as God’s punishment for sins and as a catastrophe, especially a natural disaster. Its perception is strongly influenced by the Christian worldview and anchored in the biblical tradition. The third part, devoted to the evaluation of epidemics, indicates the linguistic means by which negative evaluation was expressed in texts, including its use in comparisons and metaphors characterized axiologically.
Źródło:
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2022, 34; 243-264
0860-8032
Pojawia się w:
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Najnowsze dzieje języka polskiego (1918–2018)
Latest history of the Polish language (1918–2018)
Autorzy:
Dubisz, Stanisław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/3200690.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Towarzystwo Kultury Języka
Tematy:
historia języka
najnowsze dzieje polszczyzny
ewolucja języka polskiego
system językowy – czynniki zewnętrznojęzykowe
czynniki wewnętrznojęzykowe
tendencje socjolingwistyczne
tendencje rozwoju systemu językowego
language history
latest history of the Polish language
Polish language evolution
language system
extra-linguistic factors
intra-linguistic factors
sociolinguistic trends
language system development trends
Opis:
Najnowsze dzieje języka polskiego (1918–2018) przebiegały w czterech fazach (1918–1939, 1939–1945, 1945–1990, po 1990). W sferze zjawisk zewnętrznojęzykowych i tendencji socjolingwistycznych polszczyzna ewoluowała od statusu języka elitarnego do kodu zdemokratyzowanego oraz od dwudzielnego podziału odmian komunikacyjnych (język ogólny : dialekty) do podziału trójdzielnego (język ogólny : dialekty ludowe : kody mieszane). W sferze zjawisk wewnętrznojęzykowych dominowały tendencje do ekonomizacji i do kompletacji środków językowych w całym przebiegu dziejów przy zachowaniu równomiernej dynamiki pozostałych tendencji (unifikacja, repartycja, nobilitacja). Procesy te i szczegółowe zmiany językowe w sposób proporcjonalny objęły wszystkie warstwy strukturalne systemu polszczyzny, co świadczy o efektywności procesów optymalizacyjnych.
The latest history of the Polish language (1918–2018) consists of four phases (1918–1939, 1939–1945, 1945–1990, after 1990). In the area of extra-linguistic phenomena and sociolinguistic trends, the Polish language has evolved from the status of an elite language to a democratised code and from the double division of communication varieties (common language : dialects) to the triple division (common language : folk dialects : mixed codes). In the area of intra-linguistic phenomena, the trends of economisation and completion of linguistic devices dominated throughout the history, while preserving the uniform dynamics of other trends (unification, repartition, nobilitation). These processes and specific language changes have affected all structural layers of the Polish language system in a proportional manner, which proves the effectiveness of optimisation processes.
Źródło:
Poradnik Językowy; 2022, 799, 10; 11-26
0551-5343
Pojawia się w:
Poradnik Językowy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Znaczenie badań historycznojęzykowych dla interpretacji zjawisk współczesnej polszczyzny
The Significance of Historical Linguistics Studies for the Interpretation of the Processes in the Contemporary Polish Language
Autorzy:
Siuciak, Mirosława
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045214.pdf
Data publikacji:
2015-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of language
the contemporary Polish language
methodology
linguistic norm
Opis:
The article contributes to the discussion on the interpretation of processes taking place in the contemporary Polish language from two perspectives: diachronic and synchronic (ahistorical, to be precise). The author draws attention to the problem of not accounting for the achievements of diachronic linguistics, which is visible in the studies devoted to the analysis of the language used by the contemporary Poles. This leads to a situation in which the same research questions are not infrequently examined and interpreted in completely different ways in synchronic studies and those dealing with the history of language. Sometimes the differences are so vast that coherent scientific discourse becomes disabled. Enriching the investigation of the processes occurring in the contemporary Polish language with conclusions drawn from analysing historical sources is thus an important claim. Considering the diachronic perspective could be particularly beneficial for discussing the issue of the norm. Since a number of problems with language correctness result from tendencies and processes which have been happening in language for centuries, only becoming acutely aware of them can bring a change in understanding codification and the linguistic norm.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2015, 22, 1; 223-234
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nazwy poranka w dawnej polszczyźnie
The names of dawn in old Polish language
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2109430.pdf
Data publikacji:
2017-12-30
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
history of Polish language
semantic
the changes of meaning
Opis:
In the article the thirty lexical units were analysed and their meaning was – ’dawn’ in the span of time frame; from 15th to 19th century. The material investigated was gathered from all available lexicographical sources registering the bygone vocabulary to the end of 18th century. Stemming from the etymology, the authoress explored the significance of particular wordforms, which were put in the chart at the end with illustration of quantity and volume change in examined lexical field. It turned out that in old Polish the five phases of dawn were extracted which every singular one had at least seven terms. These units were not the constant appellations of concrete phase of the morning time. They evolved constantly semantically or they were weed out from general Polish. Upon the character of these changes the most potent influence was the shifting in customs-the technological progress or better accessability to the chronometers, which influenced as unnecessary the splitting of the dawn into the little segments. As a consequence the special names evaporated.
Źródło:
Białostockie Archiwum Językowe; 2017, 17; 107-121
1641-6961
Pojawia się w:
Białostockie Archiwum Językowe
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Фонетико-фонологічна й графіко-правописна системи української мови ІІ половини XVI століття (на матеріалі викладу о церкви теодосія софоновича)
System fonetyczno-fonologiczny i graficzno-ortograficzny języka ukraińskiego drugiej połowy XVI wieku (na materiale Traktatu o kościele Teodosija Sofonowycza)
The phonetic-phonological and graphic-orthographic system of the Ukrainian language of the 2nd part of the 17th century (from material in the Treatise about the Church by Teodosii Sofonovych)
Autorzy:
Наєнко, Галина
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/594326.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
historia pisanego języka ukraińskiego
prosta mowa
ukraiński wariant języka cerkiewnosłowiańskiego
ortografia
Teodosij Sofonowycz
history of the Ukrainian literary (written) language
prostaja mova
Ukrainian recension of the Church Slavonic language
orthography
Teodosii Sofonovych
Opis:
Na podstawie Traktatu o Kościele Teodosija Sofonowycza autorka artykułu przeprowadza szczegółową analizę cech graficznych i ortograficznych zabytku, które odzwierciedlają system fonetyczny i fonologiczny języka ukraińskiego drugiej połowy XVII wieku. Autorka zwraca szczególną uwagę na wzajemne relacje zachodzące pomiędzy ukraińskim wariantem języka cerkiewnosłowiańskiego tego czasu a prostą mową. Dochodzi przy tym do wniosku, że prace drukowane w Kijowie miały własną ortografię, która różniła się od ortografii stosowanej w poleskiej odmianie języka pisanego.
Based on Teodosii Sofonovych’s Treatise about the Church, the author offers a detailed analysis of its graphic and orthographic features which reflect the phonetic and phonological system of the Ukrainian language of the 2nd part of the 17th century. An emphasis is placed on the interrelations between the Ukrainian recension of Church Slavonic of that time with the prostaja mova. The author concludes that the Kyivan works had their own orthography which was different from that used in the Polissian variety of the written language.
Źródło:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2018, 66; 333-350
0076-0390
Pojawia się w:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O staropolskich i późniejszych derywatach i frazeologizmach z elementem skoro (z uwzględnieniem tła słowiańskiego)
On old Polish and later derivatives and idioms with the skoro element (considering the slavic background)
Autorzy:
Wronkowska-Dimitrowa, Mirosława
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1595561.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
Tematy:
history of words
derivative and category and meaning changes of the element and its structure’ frequency of derivatives throughout the ages and the external history of the Polish language
frekwencja derywatów na przestrzeni wieków a historia zewnętrzna języka polskiego
historia wyrazów
derywat a zmiany kategorialne i znaczeniowe elementu jego struktury
Opis:
The article presents and comments (based on material coming from Polish language dictionaries of Old Polish time, the 16th as well as 19th and 20th century, and also Old Slavonic background) on semantic transformation, in which the word forasmuch as underwent in its history: from independent word – adverb of meaning ‘quick, fast’ to the role of functional word – a conjunction ‘when, as’ that introduces a time subordinate clause or ‘if, because’ that introduces a condition or cause subordibate clause. The categorial transformation of the ‘forasmuch as’ word becomes a basis to explain a vivacity of derivatives from this word and declining the meaning shifts in them. Diversity in the space of centuries in derivatives’ attendance and semantics with component ‘forasmuch as’ is connected with external history of Polish language (main Eastern Slavic infl uances).
Źródło:
Studia Językoznawcze; 2013, 12; 237-245
1730-4180
2353-3161
Pojawia się w:
Studia Językoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O możliwości technicznego uwarunkowania oboczności albo // abo w drukach polskich z XVI wieku
On the Possibility of Technical Conditioning of Variant Forms albo // abo in Polish Printed Material from the 16th Century
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045232.pdf
Data publikacji:
2015-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of language
Polish language in the 16th century
orthography
phonetics
history of Polish printing
typesetting
Opis:
The article presents evidence of the use of variant forms albo // abo for typesetting purposes. To demonstrate this, the illustration material was used originating from five 16th-century prints in verse in which the form abo or albo appears only in long verses, brought to the right margin – which proves that the form was utilized because of its graphical and not linguistic features.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2015, 22, 1; 185-202
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zróżnicowanie ekstensji tekstowej fonetycznych form obocznych w Księgach o gospodarstwie z 1549 roku (oboczność biał- || białł- oraz wariantywność w zakresie kontynuantów grup *sŕ, *zŕ, *žŕ, *(s)tьc i *(z)dьc)
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/777020.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of language
Polish language of the 16th century
historical phonetics
printing
typesetter
Opis:
A material basis for the study is the first Polish language edition of Księgi o gospodarstwie by Piotr Krescentyn from 1549 (Cracow, Helena Unglerowa). The study led to the formulation of the following conclusions: 1) the variancy biał- // białł- is most likely of Great Polish origin; 2) the variancy miestce // miesce confirmed in the prints from the 16th century has a graphical character motivated by technical factors (typesetting); 3) the distribution of the analysed phonetic variants in Księgi… is not equal; 4) the supreme degree of normalization of the studied variancies has been confirmed in the combinations R–Cc; 5) variant conditions, non-normalized, appeared in the parts: Cresc293–384 and CrescDd–[0]C; 6) a greater part of the textual space of the historical text–from the combination A to the combination Cc– reveals Great Polish features; the remaining part–the combination Dd–Ii and the initial chapters–reveal evident Little Polish features.
Źródło:
Slavia Occidentalis; 2014, 71/1; 55-78
0081-0002
Pojawia się w:
Slavia Occidentalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Z osobliwości językowych warsztatu przekładowego Biblii brzeskiej (zagadnienia wybrane)
On linguistic curiosities from translation work of the Brest Bible (chosen items)
Autorzy:
Koziara, Stanisław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/459272.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Tematy:
Biblia brzeska
przekład biblijny
historia języka polskiego
polski styl biblijny
Brest Bible
biblical translation
the history of Polish language
Polish biblical style
Opis:
This paper is an attempt at drawing attention to the first Protestant translation of the whole Bible into Polish, which is traditionally known as Brest Bible or Radziwill Bible, in terms of its significance and place in the history of Polish language. The first part of this work is the introduction of some basic data from the field of origins, history and the state of previous philological research into Brest Bible. The second part of the paper shows the role of the translation in the process of shaping the characteristics of Polish biblical style and the way in which the translators used the richness and potential of the Polish language in the Renaissance. As the source material to complete the research task the author of the paper used some chosen areas of the language in Brest Bible, which included lexis and fixed expressions.
Źródło:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2017, 12; 158-169
2083-1765
Pojawia się w:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Pierwsze wydania mszału w języku polskim
The first editions of the Missal in the Polish language
Autorzy:
Nowak, Jacek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29432080.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego
Tematy:
historia mszału w języku polskim
tłumaczenia w liturgii
wydawanie ksiąg liturgicznych
history of the missal in the Polish language
translations in the liturgy
editions of liturgical books
Opis:
Opracowanie „Pierwsze wydania mszału w języku polskim” rozpoczyna się od zarysowania kontekstu związanego z Ruchem liturgicznym, na podstawie którego pojawiło się pierwsze wydanie „Mszału rzymskiego dla użytku wiernych” w 1874 r. Dalej jest mowa o stopniowym wprowadzaniu języka polskiego do liturgii, zaczynając od 1961 r. Ten etap kończy się wydaniem „Mszału rzymskiego łacińsko-polskiego”, Paris 1968, w formie ołtarzowej. Ta księga była oparta na mszale potrydenckim, z którego pochodziły części zmienne, natomiast części stałe zawierały już zmiany dokonane po Soborze Watykańskim II. W 1970 r. ukazał się już Mszał Pawła VI w odnowionej formie. Drugie wydanie tej księgi pojawiło się w 1975 r. Ta edycja stała się podstawą do opracowania „Mszału rzymskiego dla diecezji polskich”, Poznań 1986. W między czasie został wydany mszał studyjny w 1979 r. Przy omawianiu zagadnień teologiczno-lingwistycznych są pokazane dyskusje dotyczące: długich zakończeń modlitw, Communicantes, per ipsum oraz „Panie nie jestem godzien”. Opracowanie przedstawia również kwestie wydawnicze związane z mszałem ołtarzowym z 1986 r. Ukazuje także przygotowania i druk samego mszału. Ostatnim tematem jest wydanie drugie poszerzone z 2009 r. i argumentacja przemawiająca za tą edycją.
The elaboration ‘The first editions of the Missal in the Polish language’ starts with explaining the context, connected with the Liturgical Movement, thanks to which in 1874 there appeared the first edition of the ‘Roman Missal for the use of the faithful’. Next, it treats about the gradual introduction of the Polish national language into the liturgy, beginning in 1961. This stage ended with the publication of the ‘Latin-Polish Roman Missal’ (Paris 1968), in an altar form. This book was based on the Tridentine Missal, from which originated the propria missae, while ordinaria missae already contained changes intorduced after the Vaticanum II. In 1970 was published Paul VI’s Missal, in a renewed form. Second edition of this book appeared in the year 1975. This edition became the basis for the „Roman Missal for Polish dioceses’ (Poznań 1986). In the meantime a study missal was published in 1979. The section concerning theological-linguistic matters also treats about discussions concerning: the long endings of the orationes, Communicantes, per Ipsum as well as the ‘Domine, non sum dignus’. The elaboration also presents various editorial matters concerning the altar missal of 1986. It also treats about preparation and printing of the missal. The last topic is the second (and expanded) edition of 2009, and the arguments for this editio
Źródło:
Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars; 2022, 60, 2; 83-104
1234-4214
Pojawia się w:
Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Pochodzenie etnolektu hałcnowskiego w świetle fonetyki i fonologii historycznej
The origin of Halcnovian ethnolect in the light of historical phonetics and phonology
Der Ursprung des Alznerischen Ethnolekts im Lichte der historischen Phonetik und Phonologi
Autorzy:
Dolatowski, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/943859.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
German dialectology
language island research
Halcnow
Halcnovian ethnolect
historical phonology
history of the German language
deutsche Dialektologie
Sprachinselforschung
Alzen
alznerischer Ethnolekt
historische Phonologie
deutsche Sprachgeschichte
dialektologia niemiecka
wyspa językowa
Hałcnów
etnolekt hałcnowski
fonologia historyczna
historia języka niemieckiego
Opis:
The Halcnovian ethnolect is an old dialect of the Bielsko-Biała's language island, no more used in the everyday communication. There are few written documents which refer to his origin, so it is not known well. In this situation the linguistics, and especially the phonology, can help to find out the land of origin of the Halcnovian settlers. In this paper the author try to analyse the phonologic system of the ethnolect in comparison to the historic phonology of the German language that it derives from. The reference level is first of all the Middle High German (in addition, less taken into consideration, the Old High German and the Early New High German), because, how it results from the analysis, it was the last common stage of evolution. The outcome of the study doesn't contradict the information indicated in the few written documents – the ethnolect has probably emerged from the East Central dialects in the 14th-15th century.
Der Alznerische Ethnolekt ist einer der Dialekte der Bielitz-Bialaer Sprachinsel und wird im Alltag nicht mehr gesprochen. Es gibt wenige Dokumente, die die Anfänge der Sprachinsel beschreiben, deswegen sind sie größtenteils unklar. In solch einer Situation kann die Linguistik, besonders die historische Phonologie, bei der Suche nach der Urheimat der Alznerischen Kolonisten behilflich sein. Im Artikel versucht der Autor das phonologische System des Ethnolekts zu analysieren, indem er es mit den Systemen älterer Entwicklungsstufen der deutschen Sprache vergleicht. Die Vergleichsbasis ist dabei das Mittelhochdeutsche (neben den seltener berücksichtigten Althochdeutsch und Frühneuhochdeutsch), weil es, der Forschung nach, die letzte gemeinsame Entwicklungsstufe war. Die Ergebnisse der Analyse widersprechen nicht den Angaben, die in den wenigen Dokumenten zu finden sind – wahrscheinlich hat sich der Ethnolekt im 14.–15. Jahrhundert von den ostmitteldeutschen Dialekten abgetrennt.
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Studia Indogermanica Lodziensia. Supplementary Series; 2015, 4
2451-1153
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Studia Indogermanica Lodziensia. Supplementary Series
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Теологічні тексти у становленні українського наукового дискурсу ІІ половини XVII століття (на прикладі „Науки о тайнѣ с(т): покаѧнїѧ” 1671 р.)
Autorzy:
Nayenko, Halyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1788633.pdf
Data publikacji:
2020-08-31
Wydawca:
Uniwersytet Warszawski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
Tematy:
the history of the Ukrainian literary language
‘prosta mova’
scientific discourse
popular scientific text
semantic structure of the scientific text
історія української літературної мови
‘проста мова’
науковий дискурс
науково-популярний текст
смислова структура наукового тексту
Opis:
The author analyzes the cognitive-discourse aspect of the semantic structur e of the treaty Nauka o tajně s(t): pokaęnїę (a translation from the Polish original) printed in 1671 by the imprimery of the Kyivan Cave Monastery. Found on the boundary line between theological literature and the secular genres, the Ukrainian scientifi c discourse was rather vague at that time; the text under consideration can be viewed therefore as a popular scientifi c one. The text is connected with the academic discourse through a complicated structure, typical of scholastic treaties, heterogeneous markers of the intertextuality, the use of indirect performative markers as well as markers of the prospection and retrospection. Its connection with the popular discourse is maintained through the elimination of authorship, the prevailing glossing rather than defi nitions of the respective terms. The dialogue model of addressing with the help of singular ‘you,’ which is common for preaching, is found in this treaty side by side with the inclusive ‘we.’ The treaty’s heterogeneous syntactic organization is marked by the combination of diff erent genres, namely, literature of practical purpose and sermons.
Źródło:
Studia Ucrainica Varsoviensia; 2020, 8; 173-184
2299-7237
Pojawia się w:
Studia Ucrainica Varsoviensia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Władysław Kuraszkiewicz – uczony i nauczyciel
Władysław Kuraszkiewicz – a scientist and teacher
Autorzy:
Walczak, Bogdan
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2035321.pdf
Data publikacji:
2018-08-28
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
the history of linguistics
Slavic studies
east Slavic languages and dialects
history of Polish language
Opis:
The author presents the life and work of professor Władysław Kuraszkiewicz, especially pointing to his works concerning east Slavic languages and dialects, with a particular emphasis in Ukrainian. He also highlights studies of the history of Polish literary language, didactic and pedagogic presentation of professor Kuraszkiewicz as a creator of the Poznań school of historical linguistics.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 1; 281-288
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Канты XVIII стагоддзя як помнікі беларускага пісьменства
Kants of the XVIIIth century as monuments of Belarusian writing
Kanty XVIII wieku jako zabytkі piśmiennictwa białoruskiego
Autorzy:
Svistunova, Maryna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29430805.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet Warszawski. Wydział Lingwistyki Stosowanej. Katedra Białorutenistyki
Tematy:
kant
psalm
Кuranty
history of the Belarusian literary language
18th century
historia białoruskiego języka literackiego
XVIII w.
кант
псалма
Куранты
гісторыя беларускай літаратурнай мовы
XVIII ст.
Opis:
The article is dedicated to the identification of the problems that arise during the linguistic study of poems-songs known as kants. Kants and psalms, as one of their varieties, were widespread in Belarusian lands in the XVIIth–XVIIIth centuries and are known in modern times as part of various manuscript collections. The article states that scientific attention to kants is manifested primarily by musicologists and literary scholars, and the linguistic study of kants is very limited. A comparison of the publication of the texts of individual kants from the Kouranty collection of 1733 is made, some observations on the language of these kants are given, on the basis of which the main problems of the linguistic study of such works are outlined. It is claimed that Belarusian-language kants as popular original author's works of the XVIIIth century are a striking example of the use of the Belarusian language in written form and violate the stereotyped opinion about its decline during this period.
Artykuł poświęcony jest wykrywaniu problemów, pojawiających się podczas językoznawczych badań pieśni wierszowanych, znanych jako kanty. Kanty, a także psalmy, będące jedną z form kantów, były szeroko rozpowszechnione na terenach białoruskich w XVII–XVIII w. i obecnie znane są z występowania w składzie zbiorów rękopiśmiennych. W artykule konstatuje się, że zainteresowanie naukowe kantami ma miejsce przede wszystkim wśród badaczy muzyki i literatury, językoznawcze zaś badania są mocno ograniczone. Porównano publikacje tekstów poszczególnych kantów ze zbioru Кuranty 1733 r., podano niektóre obserwacje nad ich językiem i w oparciu o to określono główne problemy językoznawczego badania takich utworów. Ponadto stwierdzono, że białoruskojęzyczne kanty jako popularne oryginalne utwory autorskie XVIII w. są przykładem stosowania języka białoruskiego w formie pisemnej i zmieniają stereotypowy pogląd o jego upadku w tym okresie.
Артыкул прысвечаны выяўленню праблем, што ўзнікаюць пры мовазнаўчым вывучэнні вершаў-песняў, вядомых пад назвай канты. Канты і псалмы, як адна з іх разнавіднасцей, шырока бытавалі на беларускіх землях у XVII–XVIII стст. і вядомыя сёння ў складзе розных рукапісных зборнікаў. У артыкуле канстатуецца, што навуковая ўвага да кантаў праяўляецца найперш з боку музыказнаўцаў і літаратуразнаўцаў, мовазнаўчае вывучэнне кантаў вельмі абмежаванае. Зроблена параўнанне публікацыі тэкстаў асобных кантаў са зборніка Куранты 1733 г., пададзены некаторыя назіранні над мовай гэтых кантаў, на падставе чаго акрэсліваюцца асноўныя праблемы мовазнаўчага вывучэння такіх твораў. Сцвярджаецца, што беларускамоўныя канты як папулярныя арыгінальныя аўтарскія творы XVIII ст. з’яўляюцца яркім прыкладам ужывання беларускай мовы ў пісьмовай форме і парушаюць стэрэатыпнае меркаванне пра яе заняпад у гэты перыяд.
Źródło:
Acta Albaruthenica; 2023, 23; 259-275
1898-8091
Pojawia się w:
Acta Albaruthenica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Historia i współczesność zapisane w języku. Pedagogiczne wędrówki po świecie związków frazeologicznych
The Past and the Present Inscribed in Language. Educational Endeavours into the World of Idioms
Autorzy:
Kuszak, Kinga
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/644768.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
idioms
the history of idioms
idiom modifications
advertising slogans
language education
Opis:
The article attempts to search for continuity between the past and the present inscribed in the language, using selected idioms as examples. The author presents idioms as a linguistic “transmitter” of culture reflecting the experiences of its users. The paper concludes with a few reflections on the role of language education and creating the linguistic awareness of the young generation. The author highlights the need to combine the knowledge of the history of traditional idioms and the knowledge of using new idioms created for advertising and media purposes to shape the attitudes and language activity of young people.
Źródło:
Kultura-Społeczeństwo-Edukacja; 2014, 6, 2; 39-56
2300-0422
Pojawia się w:
Kultura-Społeczeństwo-Edukacja
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wierność, powinność, uniżoność i inne kategorie grzeczności językowej w finalnych formułach epistolarnych XVIII wieku
Faithfulness, Duty, Obedience and Other Categories of Linguistic Politeness in the Final Epistolary Formulae of the Eighteenth Century
Autorzy:
Sicińska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044278.pdf
Data publikacji:
2020-09-23
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
linguistic politeness
etiquette formula
epistolography
history of language
Polish language in the eighteenth century
Opis:
The article is a study of politeness formulae retained in the eighteenth-century epistolography expressing certain feelings and attitudes of the sender towards the addressee, namely: good will (z prawdziwym afektem), faithfulness (z należytą obserwancją), gratefulness (z nieskończoną rekognicją), duty (z niewzruszoną obligacją), obedience (z najgłębszą submisją). One can treat them as one common category of etiquette because of their approximate semantic value, common pragmatic aim, very similar formal structure and the same final location in the epistolary text. The analysis was based on 305 original, handwritten and unpublished eighteenth-century letters written by several dozens of noblemen. The presented formulae appeared mainly in contacts between the representatives of the aristocracy and the nobility.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2020, 27, 1; 163-184
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Handel alkoholem w leksyce staro- i średniopolskiej
The alcohol trade in old and middle Polish lexicology
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/683815.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
historia języka polskiego
nominacja
semantyka
nazwy miejsc
gdzie sprzedawano i spożywano alkohol
nazwy osób sprzedających alkohol
the history of Polish language
nomination
semantics
the names of places where the alcohol was consumed
names of alcohol traders
Opis:
In the herein article over thirty lexical units are maintained and analysed depicting the place where the alcohol was sold or the person selling that ‛thing’. The written material was gathered from all available lexicographical sources registering the old vocabulary - to the end of the 18th century. Stemming from the etymology, the authoress investigated the meanings of particular word-forms, which she put into the table-chart at the end. The diagram illustrates quantity and quality changes which happened in analyzed lexical field. It was documented and stated that the character of these changes was influenced by the ongoing linguistic theory and vogue. The longest in practice are the oldest names in unchanged state which are reaching with its own roots the pre-Slavic culture.
-
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica; 2017, 51, 1; 177-189
0208-6077
2450-0119
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Gramatyka języka polskiego Jana Otrębskiego
Gramatyka języka polskiego (Polish grammar) by Jan Otrębski
Autorzy:
Jasińska, Katarzyna
Piwowarczyk, Dariusz R.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2151279.pdf
Data publikacji:
2021-12
Wydawca:
Towarzystwo Kultury Języka
Tematy:
history of linguistics
historical phonetics and inflection of the Polish language
Jan Otrębski
Opis:
This paper describes a forgotten historical grammar book of Polish, which was published in the form of a multiplied typescript as a compilation of notes from the lectures delivered by Jan Otrębski at the Stefan Batory University of Vilnius in the 1930s. The notes were compiled by Otrębski’s student, Józef Trypućko. The study was published in 1933 and 1934 in two parts: one and three. Part two probably remained in the form of a manuscript. In the opinion of the authors, the study, although incomplete, provides an insight in the content of Otrębski’s lectures and the teaching of the historical grammar of Polish in Vilnius in the 1930s. It presents also the scholar’s innovative hypotheses, which cannot be found in the historical grammar books of that time.
Źródło:
Poradnik Językowy; 2021, 789, 10; 77-89
0551-5343
Pojawia się w:
Poradnik Językowy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Leksem 'apopleksja' w historii polszczyzny
Autorzy:
Jankowiak, Lucyna Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/678655.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
Polish language
Polish medical terminology
lexeme 'apopleksja' in the history of Polish
Opis:
The lexeme apopleksja in the history of PolishApopleksja ‘apoplexy’ is a word of Latin origin which was used for the first time as a medical term probably in 1534 in a herbarium by Stefan Falimirz. Since then it has been continuously included in dictionaries. Over the period of its presence in Polish, it has been considered to be a medical term, which has been numerously evidenced in medical texts of various epochs and also by the fact that it was referenced in two medical lexicons which are important in the history of the Polish medical terminology: one of 1881, the other of 1905. However, these lexicons show that the term apopleksja had competition. Most probably, the lexeme apopleksja was used for the last time as a strictly medical term before the Second World War. Today it belongs to a group of archaisms in the medical terminology and has been replaced by the following terms: udar (udar mózgu, udar mózgowy) ‘stroke (brain stroke, cerebral stroke).’ Leksem apopleksja w historii polszczyznyApopleksja to wyraz pochodzenia łacińskiego użyty po raz pierwszy prawdopodobnie w 1534 r. w zielniku Stefana Falimirza w funkcji ówczesnego terminu medycznego. Od tego momentu do dziś jest nieprzerwanie notowany przez słowniki. W ciągu swej bytności w polszczyźnie traktowany jest jako termin medyczny, o czym świadczą jego liczne poświadczenia w tekstach medycznych różnych epok oraz fakt odnotowania go w dwóch ważnych dla historii polskiej terminologii medycznej leksykonach medycznych: z 1881 r. i z 1905 r. Jednak już w tych leksykonach widać, że termin apopleksja miał konkurencję. Prawdopodobnie leksem apopleksja ostatni raz został użyty jako termin ściśle medyczny przed drugą wojną światową. Dziś należy do grupy archaizmów w terminologii medycznej, a jego miejsce zajęły terminy: udar (udar mózgu, udar mózgowy).
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2017, 52
2392-2435
0081-7090
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Oświeconych nie trzeba oświecać… Refleksje o szkole, powadze czytania i szaleństwie ideologii
The Enlightened do not Need to be Enlightened... Reflections on School, the Seriousness of Reading and the Madness of Ideology
Autorzy:
Zając, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1798830.pdf
Data publikacji:
2019-10-24
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
historia literatury polskiej; oświecenie; edukacja polonistyczna; czytanie dzieła literackiego; „przepisywanie” literatury
history of Polish literature; the Enlightenment; Polish language education; reading a literary work; “transcription” of literature
Opis:
Wskazując na postępującą marginalizację piśmiennictwa doby oświecenia w programach nauczania języka polskiego, realizowanych w szkole średniej (ponadgimnazjalnej) na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat, autor artykułu skupia się na powiązanym z tym zjawiskiem pogłębianiu się problemu jednostronnego, zdominowanego przez stereotypy i uproszczenia, odbioru tamtej literatury. Stawia pytanie o to, w jaki sposób należałoby czytać osiemnastowieczne i wczesnodziewiętnastowieczne teksty, by – w imię przywracania im należnej rangi w kulturowym obiegu – zobaczyć je nie tylko w kontekście historyczno-społecznym, a tym samym nie sprowadzać ich znaczenia do przekazu dydaktycznego bądź politycznego. W obliczu niepokojących, bo instrumentalizujących dzieło literackie, trendów, które pojawiają się w przestrzeni literaturoznawstwa, podkreśla jednocześnie potrzebę wystrzegania się sytuacji, w której rzutowane na dawny tekst przekonania ideologiczne badacza zdają się nad tym tekstem – jako przedmiotem obserwacji – dominować, zafałszowując jego obraz.
Pointing to the progressive marginalization of the Enlightenment literature in the Polish language curricula implemented in secondary schools over the last several years, the author focuses on the related phenomenon of biased reception of that literature, dominated by stereotypes and simplifications. The author asks how the 18th and early-19th-century texts should be read – with the aim of restoring their proper rank in the cultural tradition – to perceive them not only in the historical and social context, and thus not to reduce their meaning to a didactic or political message. In the face of the disturbing trends in the field of literary studies, which instrumentalise a literary work, the author also stresses the need to avoid a situation in which the ideological beliefs of the researcher projected on an older text seem to dominate it, distorting its image.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2019, 67, 1; 25-38
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Analiza kwantytatywno-porównawcza słownictwa Ksiąg o gospodarstwie Piotra Krescentyna (1549)
Quantitative and comparative analysis of the vocabulary of Piotr Krescentyn’s Księgi o gospodarstwie (Polish translation: 1549)
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045670.pdf
Data publikacji:
2012-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish laguage
Polish language in the 16th century
language of printed texts
quantitative linguistics
lexis
stylistics
comparative analysis
Opis:
The article presents the results of a quantitative analysis of the vocabulary attested in the Polish translation of the work of Pietro de‘ Crescenzi (Piotr Krescentyn) Księgi o gospodarstwie (original title: Opus ruralium commodorum) against the statystical characteristics of the translations of the New Testament from the latter half of the sixteenth century and the beginning of the seventeenth century, and the text of Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego (The Life of the Honest Man) by Mikołaj Rej. The following statystical parameters were studied: the number of words, the number of entries, K quantity factor, arithmetic mean of the frequency of entries, dispersion of entries, vocabulary originality parameter I, distribution of the autosemantic parts of speech (lexical category) and the distribution of individual autosemantic parts of speech (lexical categories). The analysis shows that, with regard to the statistical approach, the vocabulary of Księgi... is rather closer to Wizerunek than to the translations of the New Testament – in comparison to the latter, Księgi... is characterized by a far more ample vocabulary, greater number of entries and autosemantic words, greater number of attested nouns, adverbs in particular (the latter group is characterized by a higher percentage of entries with high frequency). Księgi..., as compared to the translations of the New Testament, also abounds with participles whose repertory is not only more numerous with regard to words but also to entries. The analysis confims the observation made by Władysław Kuraszkiewicz with reference to the dependence between the quantity of vocabulary and the content of texts – the closer it is to real life and refers to its diverse aspects, the richer vocabulary is used for its rendering.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2012, 19, 1; 67-92
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Od średniowiecznej do współczesnej polszczyzny, czyli o stałości w języku
From the medieval to the modern Polish language – the constant in language
Autorzy:
Walczak, Bogdan
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1595677.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
Tematy:
history of language
language change
the constant in language
historia języka
ewolucja językowa
zmienność i stałość w języku
Opis:
The article consists of an elaboration and support for a thesis that the history of a language and its current condition can be understood in terms of dialectic action of the change and the constant. The change is what attracts most attention of linguists, but it is the constant that decides to the largest extent about the language’s identity.
Źródło:
Studia Językoznawcze; 2012, 11; 209-221
1730-4180
2353-3161
Pojawia się w:
Studia Językoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dzieje Instytutu Języka Polskiego im. Ireny Bajerowej
The History of the Irena Bajerowa Institute of the Polish Language
Autorzy:
Siuciak, Mirosława
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/468435.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
Institute of the Polish Language
University of Silesia
history
Instytut Języka Polskiego
Uniwersytet Śląski
historia
Opis:
The text is a brief description of the history of the Irena Bajerowa Institute of the Polish Language that existed between 1977 and 2019. The beginnings of linguistics in Katowice date back to the 1960s and were connected with the research activity of the most prominent representatives of linguistics in Poland (Witold Mańczak, Maria Honowska, Irena Bajerowa, Kazimierz Polański, Walery Pisarek) who had been educated at the Jagiellonian University. The research work of the Department of the Polish Language, which existed back then, concentrated mainly on diachronic issues and the problems of contemporary word formation and syntax.The foundation of the University of Silesia in 1968 expedited the academic development of the aforementioned linguistic society, which contributed to a philological community of a great potential. In the 70s, the Faculty of Philology was created, whereas the Institute of the Polish Language was established in its structure. This institution gathered many outstanding researchers, often including the precursors of new trends in the Polish academia, such as generative grammar, sociolinguistics, linguistic stylistics. Numerous groundbreaking studies and journals, Socjolingwistyka and Język Artystyczny, were published there as well. The activity of the remarkable linguists and their students contributed to the formation of the research approaches well-known in Poland and abroad, including historical linguistics, sociolinguistics, and stylistics. In 2016, the Institute of the Polish Language was given the name of Irena Bajerowa, that is, the researcher who was closely connected with Silesian linguistic community, who inspired this community to think comprehensively about language and linguistics, and who took care of its academic development.
Źródło:
Forum Lingwistyczne; 2019, 6; 169-173
2449-9587
2450-2758
Pojawia się w:
Forum Lingwistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Rada jako narzędzie perswazji w projekcie dydaktycznym O wychowaniu dzieci uchodźców Juliusza Jedlińskiego
Advice as a tool of persuasion in the teaching project “The education of refugee children” by Julius Jedliński
Autorzy:
Pałucka-Czerniak, Iwona
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045163.pdf
Data publikacji:
2015-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of Polish language
communicative community
speech act
council
Polish schools during the Partitions of Poland
Opis:
The article presents the use of a simple genre of advice in a teaching project from the nineteenth century. The publication which is the subject of the analysis is by Julius Jedliński, and refers to the Polish national school called L’École polonaise des Batignolles in  Paris. This document certifies that emigres discussed the value of the Polish language as a determinant of Polish identity. Effective ways of teaching the children of immigrants Polish language and culture were sought. The author of the publication presented the concept of changes in the school curriculum. As a means of persuasion he primarily used advice. The reception of the proposal by Jedliński was not favourable. The analysis of responses reveals transformations in the basic block of communicative intentions of the advice, which is interpreted as an order, complaint, or even a threat. On this basis, the attention is drawn to the importance of the communicative context in the interpretation of advice. As a result of the public nature of an act of speech and the extension of the audience while maintaining the desired recipient, the decisiveness of any advice is increased and a modification of a simple genre takes place.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2015, 22, 2; 129-142
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O funkcjach, budowie i nazywaniu tchawicy w naukach medycznych, w historii polszczyzny oraz w gwarach
On functions, structure and nomenclature of trachea in medical sciences, in the history of the Polish language and dialects
Autorzy:
Olma, Marceli
Horyń, Ewa
Michalik, Mirosław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2174106.pdf
Data publikacji:
2022-12-02
Wydawca:
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Tematy:
tchawica i jej synonimy
nazwy gwarowe oraz wyrazy pokrewne
historia języka
terminologia medyczna
tchawica (trachea) and its synonyms
dialectal names and cognate words
the history of language
medical terminology
Opis:
This paper is devoted to the lexeme tchawica from a diachronic perspective. The first part is the description of a trachea (its functions and structure) as an anatomical organ, which is followed by the analysis of its etymology. The main focus of investigation is the description of tchawica in the history of the Polish language and dialects. For this purpose, synonyms, derivatives, variant forms (in terms of phonetics and morphology), names based on foreign words (derived from Latin and Greek), as well as hybrid names, have been pointed out. According to the analysis, these names are differentiated both in terms of motivation and form.
Źródło:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2022, 17; 159-171
2083-1765
Pojawia się w:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Przymiotnik czerwony w polskojęzycznej prasie wydawanej na Ukrainie sowieckiej w latach 20. i 30. XX wieku
Autorzy:
Dzięgiel, Ewa
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/676533.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
Polish press abroad
history of the Polish press
Polish-language press published in the 1920s and 1930s in the USSR
the Sovietisation of the Polish-language press in the USSR
Sovietisms in the Polish language
Polish minority in the USSR
Opis:
The Adjective czerwony ‘red’ in the Polish-Language Press Published in Soviet Ukraine in the 1920s and 1930s The subject of the article is the analysis of the meaning and collocations of the adjective czerwony ‘red – Communist, Soviet’ in the Polish-language press published in Soviet Ukraine in the 1920s and 1930s. The press was primarily to function as a tool for the Sovietisation of the Polish minority, thus the periodical press was directly dependent on state publication policies. The research was conducted on a textual sample encompassing a selection of issues of 36 Polish-language press titles, diversified in terms of their scope, target group, and subject matter.The lexeme czerwony is characterised by a very high textual frequency, a few times higher than in the case of adjectives denoting other colours; thus, there are over 770 examples of the word czerwony, while the next in line are biały ‘white’ – 135 and czarny ‘black’ – 110. The frequency is definitely increased by the fact that the adjective czerwony also constitutes part of various newly-formed proper nouns.In the analysed texts, czerwony has new meaning, not only ‘revolutionary, Communist’ (thus encompassing also people, places and actions generally linked to Communism, including outside Russia), but also with a semantic narrowing of meaning to apply to the Soviet situation – ‘Bolshevik, Soviet’. The broad positive semantic connotations which make this adjective part of a bipolar system, i.e. good (red) – bad (not red), are also significant. The positive context, connected to people, organisations, places and actions whose attribute is czerwony, serves to meliorate the lexeme. Through such means, new collocations and lexemes are formed in Soviet Polish language with the participation of the adjective czerwony, written into the actuality of the USSR. Przymiotnik czerwony w polskojęzycznej prasie wydawanej na Ukrainie sowieckiej w latach 20. i 30. XX wieku Przedmiotem artykułu jest analiza znaczenia i łączliwości przymiotnika czerwony ‘komunistyczny, sowiecki’ w polskojęzycznej prasie wydawanej na Ukrainie sowieckiej w latach 20. i 30. XX w. Prasa miała być przede wszystkim narzędziem sowietyzacji mniejszości polskiej, periodyki zależne były więc ściśle od państwowej polityki wydawniczej. Badania zostały przeprowadzone na podstawie wyboru numerów z 36 polskojęzycznych tytułów prasowych, zróżnicowanych co do zasięgu, adresata i tematyki.Leksem czerwony charakteryzuje bardzo wysoka frekwencja tekstowa, kilkukrotnie wyższa niż przymiotników nazywających kolejne kolory: czerwony ma ponad 770 wystąpień, następny w kolejności jest biały – 135 i czarny – 110. Zdecydowanie zwiększa jego frekwencję to, że wchodzi również w skład nowo tworzonych nazw własnych.W badanych tekstach czerwony ma kilka odcieni znaczeniowych: znaczy nie tylko ‘rewolucyjny, komunistyczny’, więc obejmujący osoby, miejsca i działania związane ogólnie z komunizmem, ale też ‘bolszewicki, sowiecki’ – z zawężeniem semantycznym do realiów sowieckich. Istotne są ponadto szerokie pozytywne konotacje semantyczne, które wpisują ten przymiotnik w układ dwubiegunowy: dobry (nasz) – zły (obcy). Melioryzacji leksemu służy pozytywny kontekst powiązany z osobami, organizacjami, miejscami i działaniami, których atrybutem jest czerwony, a także nagromadzenie określeń pozytywnie wartościujących. W ten sposób formuje się w polszczyźnie sowieckiej sieć nowych kolokacji i leksemów z udziałem przymiotnika czerwony, wpisana w rzeczywistość ZSRR.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2016, 40
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Разработка вопроса синтаксиса малых числительных в русских грамматиках XVIII-XIX веков
Studies on the Syntax of “Small” Numerals in Russian Grammars of the 18th-19th Centuries
Autorzy:
Duszkin, Maksim
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2031456.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
“small” numeral
syntax of the Russian numeral
the history of grammatical studies
18th and 19th century grammars of Russian language
Źródło:
Slavia Orientalis; 2020, LXIX, 2; 365-378
0037-6744
Pojawia się w:
Slavia Orientalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Much ado about Chopin. Discussion in the Warsaw press from 1830
Autorzy:
Strzyżewski, Mirosław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/780417.pdf
Data publikacji:
2010
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history o f criticism
history of aesthetics
discourse
critical language
Chopin reception
Warsaw culture prior to the November Rising
Opis:
During his Warsaw period, the music of the young Chopin was enthusiastically and even feverishly received. And it drew considerably interest from the critics. However, attention should be drawn to the crucial cultural factors that largely determined the quality of that critical reflection. Above all, this was a quite specific period in the history of the nation. The language o f criticism gives a fair reflection of moods in the country: growing patriotic emotions, freedom rhetoric and Romantic spirituality. Added to this, Polish music criticism (in contrast to German criticism) had yet to develop distinctive forms of discourse, but was still seeking a suitable language for the description of music. One may even gain the impression that music criticism was maturing together with the young virtuoso and offering a “youthful” discourse strung out between literary metaphor depicting the scale of listeners’ emotions and impressions and specialist description of playing and composition technique. One also notes a growing tension between “amateurs” and “professionals”, leading to polemic and discussion. It was a most interesting period in the history of Polish critical reflection, one which obliges the scholar to maintain a broad humanistic perspective over the many cultural phenomena of that time (philosophical, literary, artistic and political) which helped to forge the spirituality of Polish romanticism.
Źródło:
Interdisciplinary Studies in Musicology; 2010, 9; 19-30
1734-2406
Pojawia się w:
Interdisciplinary Studies in Musicology
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-100 z 116

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies