Temat: historic architecture - Katalog OPAC zbiorów

Skocz do pozycji: 1.

Tytuł:: The historical city Kanazawa in Japan’s cityscape policy focusing on the preservation and reuse of class-B historical buildings
Polityka ochrony i nowego użytkowania zabytkowych budynków klasy B stosowana w historycznym mieście Kanazawa w Japonii
Autorzy:: Yahagi, H.
Pawłowska, K.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/87688.pdf
Data publikacji:: 2008
Wydawca:: Polskie Towarzystwo Geograficzne
Tematy:: city attractiveness
historic architecture
Kanazawa
atrakcyjność miasta
historyczna architektura
Źródło:: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego; 2008, 10; 139-149
1896-1460
2391-5293
Pojawia się w:: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 2.

Tytuł:: Dziedzictwo architektoniczne (ratusz oraz pałac) miasta Dukla na Podkarpaciu
Architectonic heritage (town hall and palace) in the town of Dukla in the Podkarpacie Region
Autorzy:: Kuśnierz-Krupa, Dominika
Figurska-Dudek, Joanna
Malczewska, Joanna
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/218040.pdf
Data publikacji:: 2019
Wydawca:: Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków
Tematy:: Dukla
dziedzictwo kulturowe
ochrona
rewaloryzacja
zabytkowa architektura
cultural heritage
protection
restoration
historic architecture
Opis:: Niniejszy artykuł dotyczy dziedzictwa kulturowego średniowiecznego miasta Dukla, położonego na Podkarpaciu. Opisano w nim dwa szczególnie cenne obiekty, które znajdują się na terenie ośrodka: ratusz oraz pałac. Celem przeprowadzonych studiów jest zwrócenie uwagi na potencjał dziedzictwa kulturowego miasta, w tym przede wszystkim na wartości materialne i niematerialne omawianych obiektów, a także na potrzebę ich ochrony, dokumentowania i udostępnienia.
This article addresses the cultural heritage of the medieval town of Dukla, located in the Podkarpacie Region. It describes two particularly valuable buildings located in the town: the town hall and the palace. The aim of the carried out studies is highlighting the potential of the cultural heritage in the town, and especially the tangible and intangible value of the discussed objects, as well as the need to protect, document and make them accessible to the public.
Źródło:: Wiadomości Konserwatorskie; 2019, 57; 30-37
0860-2395
2544-8870
Pojawia się w:: Wiadomości Konserwatorskie
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 3.

Tytuł:: Badania czasu pogłosu kaplicy karmelitańskiej w dawnym pałacu Kazanowskich w Warszawie
Investigations of the reverberation time in Carmelite’s chapel placed in Kazanowski’s former palace in Warsaw
Autorzy:: Żaba, A.
Marchacz, M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/402689.pdf
Data publikacji:: 2017
Wydawca:: Politechnika Białostocka. Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
Tematy:: akustyka wnętrz
czas pogłosu
architektura zabytkowa
polichromia
interior acoustics
reverberation time
historic architecture
polychrome
Opis:: W artykule przedstawiono badania czasu pogłosu wnętrza kaplicy znajdującej się w placówce opiekuńczej Caritas Archidiecezji Warszawskiej (dawny pałac Kazanowskich). Kaplica, ze względu na unikatowy zespół siedemnastowiecznych polichromii jest cennym zabytkiem. Celem przeprowadzonych badań było ustalenie warunków pogłosowych panujących we wnętrzu kaplicy, co może być pomocne w ustaleniu sposobów jej przyszłej eksploatacji. Pomiary czasu pogłosu prowadzone były metodą zanikową przy wykorzystaniu źródła dźwięku generującego szum różowy. Czas pogłosu pustego wnętrza wyniósł 2,3 s (2 s dla 500 Hz). Optymalny czas pogłosu wnętrza zależy od rodzaju propagowanego dźwięku (muzyka, mowa). Dla rozpatrywanego wnętrza powinien być krótszy. Wypełnienie wnętrza słuchaczami i wyposażeniem wpłynie pozytywnie na jego skrócenie.
The paper presents acoustic investigations of the chapel placed in care facility of the Caritas of the Warsaw Archdiocese (Kazanowski’s former palace). Chapel, due to 17th century unique collection of the polychromes, is valuable historical treasure. Aim of measurements was determining acoustic parameters of chapel’s interior. It might be helpful in establishing exploitation ways in the future. Measurements were done with using decay method and sound source generating pink noise. Reverberation time for empty interior was 2.3 s (2 s for 500 Hz). Optimum reverberation time for interior depends on kind of propagating sound (music, speech). For considering interior reverberation time should be shorter. Interior’s filling by listeners will have positive effect on reverberation time by his shortening.
Źródło:: Budownictwo i Inżynieria Środowiska; 2017, 8, 3; 155-159
2081-3279
Pojawia się w:: Budownictwo i Inżynieria Środowiska
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 4.

Tytuł:: How should we analyse historical works of architecture, urban planning, garden design, etc. An original methodology proposal for planning conservation, adaptation and promotion, as well as academic teaching
Jak powinniśmy analizować historyczne obiekty architektury, urbanistyki, sztuki ogrodowej itp. Autorska propozycja metodyki na potrzeby planowania ochrony i adaptacji zabytków oraz dydaktyki akademickiej
Autorzy:: Kwaśniewski, Artur
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/27312719.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Politechnika Wrocławska. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
Tematy:: methodology
historic architecture research
historic structure report
analysing heritage value
architecture education
metodologia
raport
badania historyczno-architektoniczne
analiza wartości zabytkowych
edukacja architektoniczna
Opis:: This paper presents an original methodology of analysing the heritage value of historical buildings, which can be useful both for structures, as well as urban, garden and landscape layouts. The methodology is based on treating analysis as a study of cause-and-effect chains: direct dependencies between a heritage site’s matter, its values and their postulated conservation. The proposed method of heritage site value analysis covers three stages of reasoning: collecting resources and determinants – their assessment based on objectivised criteria – formulating conclusions that solely communicate the necessity, feasibility and potential procedures to be applied to the monument to conserve its values and expose its features. The author presents a method that allows for accounting for all environmental aspects that are essential in planning the conservation and adaptive reuse of heritage sites and presents the suitability of the method in the academic education of future architects, urbanists and planners.
W artykule przedstawiono autorską metodykę sporządzania analizy wartości zabytkowych budowli historycznej, użyteczną zarówno w odniesieniu do obiektów architektury, jak i założeń urbanistycznych, ogrodowych, krajobrazowych. Istotą tej metodyki jest traktowanie analizy jako badania związków przyczynowo-skutkowych: bezpośrednich zależności między materią zabytku, jego wartościami i postulowaną ochroną tych wartości. Proponowany sposób analizowania zabytku pod kątem jego wartości obejmuje trzy etapy postępowania: zgromadzenie zasobów i uwarunkowań – ich ocenę w oparciu o przyjęte zobiektywizowane kryteria – formułowanie wniosków mówiących wyłącznie o konieczności, zasadności, możliwości postępowania z zabytkiem w celu chronienia jego wartości i eksponowania walorów. Autor zaprezentował sposób objęcia analizą wszystkich aspektów środowiskowych istotnych w planowaniu ochrony i adaptacji obiektów zabytkowych oraz omówił przydatność tej metody w edukacji akademickiej przyszłych architektów, urbanistów i planistów.
Źródło:: Architectus; 2023, 1 (73); 105--112
1429-7507
2084-5227
Pojawia się w:: Architectus
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 5.

Tytuł:: Krajobraz kulturowy Røros - wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO
Cultural landscape of Røros – inscribed in the UNESCO World Heritage List
Autorzy:: Kuśnierz-Krupa, D.
Kuśnierz, K.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/131901.pdf
Data publikacji:: 2018
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:: krajobraz kulturowy
Røros
Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO
zabytkowa architektura
cultural landscape
UNESCO World Heritage List
historic architecture
Opis:: Przedmiotowy artykuł dotyczy zabytkowego miasta Røros, które od 1980 roku jest wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Røros położone jest nad rzeką Glommą, w środkowo-wschodniej Norwegii, w regionie Sør-Trøndelag. Osadnictwo na tym terenie rozwinęło się około połowy XVII wieku w związku z odkryciem bogatych złóż miedzi. Z tego okresu do naszych czasów przetrwała nie tylko tradycja górnicza miejscowości, ale także drewniane domy, system transportu wodnego oraz relikty dawnej huty i maszyn niezbędnych do wydobycia miedzi. Wskazane elementy dziedzictwa kulturowego miasta świadczą o jego wyjątkowości w skali europejskiej, zaś współpraca społeczności lokalnej z władzami na polu ochrony i rewaloryzacji tego zespołu jest godna naśladowania. Zdaniem Autorów taka współpraca jest niezbędna aby proces ochrony i rewaloryzacji dziedzictwa kulturowego przebiegał właściwie, czego dowodem jest właśnie Røros.
This article presents the historic town of Røros, which has been inscribed into the UNESCO World Heritage List since 1980. Røros is located on the river Glomma, in central and eastern Norway, in the Sør-Trøndelag region. Settlement in this area developed around the mid-17th century when rich copper deposits were discovered. Not only the mining tradition of the town from that period, but also timber houses, a water transport system and relics of a former foundry as well as machines used for copper mining have survived until the present. The indicated elements of the cultural heritage of the town confirm its unique character on the European scale, while the cooperation between the local community and authorities in order to protect and revalorise the complex is exemplary. According to the Authors, such cooperation is indispensable for the process of protection and revalorisation of cultural heritage to run smoothly, of which Røros is proof.
Źródło:: Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie; 2018, 46; 649-660
0079-3450
2450-0038
Pojawia się w:: Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 6.

Tytuł:: Railway water towers of Western Poland– historic networked architectural resource and its typological structure
Kolejowe wieże ciśnień Polski Zachodniej – zabytkowy zasób sieciowy architektury i jego struktura typologiczna
Autorzy:: Barełkowski, Robert
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2034125.pdf
Data publikacji:: 2021
Wydawca:: Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. Wydawnictwo Uczelniane ZUT w Szczecinie
Tematy:: railway water towers
historic architecture
industrial architecture
architectural typology
architectural heritage
kolejowe wieże ciśnień
architektura zabytkowa
architektura przemysłowa
typologia architektoniczna
dziedzictwo architektoniczne
Opis:: The article reports on the identification of the inventory of the water towers in Western Poland, the territory consisting of nine main administrative units called voivodeships. It presents the inventory of water towers both in statistical and locational terms, diagnosing architectural typologies and examining the quantitative parameters of the resource as well as its distribution in particular voivodeships. An attempt has been made here to show the resource by postulating the introduction of the concept of historic networked architectural resource (HiNAR). In this particular case, the element of historic heritage must be considered in the context of the network of buildings, as its component, so that it should be possible to read its meaning and the historical values accumulated in particular structures. This approach enables us to look more precisely at the changes in the formation of architectural form in subsequent decades.
Artykuł relacjonuje rozpoznanie zasobu kolejowych wież ciśnień w Polsce Zachodniej, terytorium złożonego z dziewięciu głównych jednostek administracyjnych nazywanych województwami. Prezentuje on zasób wież w ujęciu statystycznym i lokalizacyjnym diagnozując typologie architektoniczne i badając parametry ilościowe zasobu oraz rozkład zasobu w poszczególnych województwach. Podjęto tu próbę ukazania zasobu postulując wprowadzenie pojęcia zabytkowego zasobu sieciowego architektury - historic networked architectural resource (HiNAR). W tym szczególnym przypadku element dziedzictwa historycznego musi być rozpatrywany w kontekście sieci obiektów, jako jego składnik, aby możliwe było odczytanie jego znaczenia i zakumulowanych w danej substancji wartości zabytkowych. Ujęcie to pozwala w precyzyjniejszy sposób przyjrzeć się zmianom kształtowania formy architektonicznej w kolejnych dekadach.
Źródło:: Przestrzeń i Forma; 2021, 48; 283-332
1895-3247
2391-7725
Pojawia się w:: Przestrzeń i Forma
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 7.

Tytuł:: Badania czasu pogłosu wnętrza kaplicy Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Warszawie
Investigations of the reverberation time in interior of the immaculate conception of the Blessed Virgin Mary’s chapel in Warsaw
Autorzy:: Marchacz, M.
Żaba, A.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/402851.pdf
Data publikacji:: 2017
Wydawca:: Politechnika Białostocka. Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
Tematy:: Res Sacra Miser – Warszawa
akustyka wnętrz
czas pogłosu
architektura zabytkowa
Res Sacra Miser - Warsaw
interior acoustics
reverberation time
historic architecture
Opis:: W artykule przedstawiono badania pogłosowości wnętrza zabytkowej kaplicy Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Warszawie, nazywanej również Res Sacra Miser (ubogi jest świętością). Celem przeprowadzonych pomiarów było określenie podstawowych parametrów akustycznych wnętrza (w tym czasu pogłosu) oraz próba określenia jakości akustycznej. Pomiary czasu pogłosu prowadzone były metodą zanikową przy wykorzystaniu źródła dźwięku generującego szum różowy. Czas pogłosu dla wnętrza niewypełnionego słuchaczami wyniósł 2,11 s (2,31 s dla 500 Hz). Wypełnienie wnętrza słuchaczami wpłynie pozytywnie na pogłosowość poprzez skrócenie czasu pogłosu we wnętrzu (preferowany zakres dla muzyki wynosi 1,6-1,8 s). Poprawie ulegnie również w takim przypadku zrozumiałość mowy.
Paper presents reverberation time investigations for interior of the monumental chapel of the Immaculate Conception of the Blessed Virgin Mary’s in Warsaw, also called Res Sacra Miser (miserable is sainthood). Aim of measurements was determining acoustic parameters of interior (incl. reverberation time), and attempt to determines acoustic quality. Measurements were done with using decay method and sound source generating pink noise. Reverberation time for empty interior was 2.11 s (2.31 s for 500 Hz). Interior’s filling by listeners will have positive effect on reverberation time by his shortening (optimum range for music is 1.6-1.8 s for this interior), also speech intelligibility will be better.
Źródło:: Budownictwo i Inżynieria Środowiska; 2017, 8, 3; 133-139
2081-3279
Pojawia się w:: Budownictwo i Inżynieria Środowiska
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 8.

Tytuł:: Towards the integrated protection of historic networked architectural resource of water towers in Western Poland
Ku zintegrowanej ochronie zabytkowego zasobu sieciowego architektury wież ciśnień w Polsce Zachodniej
Autorzy:: Barełkowski, Robert
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/27313939.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. Wydawnictwo Uczelniane ZUT w Szczecinie
Tematy:: railway water towers
historic architecture
industrial heritage
railway water reservoirs
history of railway
kolejowe wieże ciśnień
architektura historyczna
dziedzictwo przemysłowe
zbiorniki wodne
historia kolei
Opis:: The present paper treats the network of railway water towers as a group of architectural objects forming the system of multi-dimensional connections - historic networked architectural resource (HiNAR). HiNAR functions within dimensions: technological one, reflecting technical and processrelated basis of the erection and functioning of towers as railway facilities; the organisational one as an object serving specific transport connections; the typological one at levels – local/regional, national or international. Perceiving a single tower as an architectural object does not allow to assess its significance and thus to correctly categorise the object in connection with the needs of conservator’s protection, as it is necessary to accept the role that it may be serving in a broader dimension.
W niniejszym artykule sieć kolejowych wież ciśnień rozpatrywana jest jako grupa obiektów architektonicznych tworzących system wielowymiarowych powiązań – zabytkowy zasób sieciowy architektury (HiNAR). HiNAR funkcjonuje w wymiarach: technologicznym, odzwierciedlającym techniczno-procesualne podstawy powstania i funkcjonowania wież jako obiektów kolejowych; organizacyjnym, jako obiekt obsługujący konkretne połączenia komunikacyjne; typologicznym, w skalach – lokalnej/regionalnej, krajowej lub międzynarodowej. Postrzeganie pojedynczej wieży jako obiektu architektonicznego nie pozwala ocenić jej znaczenia, a co za tym idzie, skategoryzować w sposób prawidłowy obiektu pod względem potrzeb ochrony konserwatorskiej, konieczne jest bowiem uznanie roli, jaką może ona pełnić w szerszym wymiarze.
Źródło:: Przestrzeń i Forma; 2023, 53; 9--42
1895-3247
2391-7725
Pojawia się w:: Przestrzeń i Forma
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 9.

Tytuł:: The railway water towers resource in Western Poland in the years 1870-1965 versus the international resource
Zasób kolejowych wież ciśnień Polski Zachodniej z lat 1870-1965 a zasób międzynarodowy
Autorzy:: Barełkowski, Robert
Szaflik, Władysław
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2175139.pdf
Data publikacji:: 2022
Wydawca:: Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. Wydawnictwo Uczelniane ZUT w Szczecinie
Tematy:: railway water towers
historic architecture
industrial heritage
railway water reservoirs
railway water supply
kolejowe wieże ciśnień
architektura historyczna
dziedzictwo przemysłowe
zbiorniki wodne
wodociągi kolejowe
Opis:: It has been intended to present international typological, formal and chronological relations of these types of structures in the context of the selected technical and technological solutions that would influence the emergence of architectural structures. Railway infrastructure used to develop both with reference to specific actions undertaken within the framework of activities of state administration as well as constituted the expression of universal needs and technological requirements. The essence of this analysis is to recognise which of these typologies can be referred to as functioning within the national resource and which within the international one.
Intencją jest ukazać międzynarodowe relacje typologiczne, formalne oraz chronologiczne tego typu obiektów, w kontekście wybranych rozwiązań technicznych i technologicznych, które rzutowały na powstawanie form architektonicznych. Infrastruktura kolejowa rozwijała się zarówno w odniesieniu do konkretnych działań podejmowanych w ramach działań administracji kraju, jak i stanowiła wyraz ogólnych potrzeb i wymagań technologicznych. Istotą tej analizy jest rozpoznanie, które z typologii są typologiami funkcjonującymi w zasobie krajowym, a które w zasobie międzynarodowym.
Źródło:: Przestrzeń i Forma; 2022, 52; 211--254
1895-3247
2391-7725
Pojawia się w:: Przestrzeń i Forma
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 10.

Tytuł:: Kilka uwag o batoriańskiej przebudowie Starego Zamku w Grodnie oraz jej współczesnej rekonstrukcji
Some Remarks on the Bathory Remodelling of the Old Grodno Castle and on Its Contemporary Reconstruction
Autorzy:: Hajduk, Olga M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/40082442.pdf
Data publikacji:: 2021
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
Tematy:: Stary Zamek w Grodnie
nowożytna architektura rezydencjonalna
Stefan Batory
Santi Gucci
Antoni de Grepy del Ronco
Jozef Rojten vel Roiten ze Lwowa
odbudowa i rekonstrukcja zabytków architektury
Grodno
Old Grodno Castle
modern residential architecture
Stephen Bathory
Jozef Rojten vel Roiten of Lvov
rebuilding and reconstruction of historic architecture
Opis:: Sprawa dziejów Starego Zamku w Grodnie czasów króla Stefana Batorego przez wzgląd na trwające w Grodnie od 2017 roku prace rekonstrukcyjne, mające na celu przywrócenie obiektowi formę z drugiej połowy XVI stulecia, wymaga szerszej dyskusji. Współczesny projekt odbudowy grodzieńskiego zamku autorstwa Uładzimira Baczkowa oparty jest na założeniu, iż twórcą jego architektury był florencki artysta, aktywny w Polsce w 2. połowie XVI w. – Santi Gucci. Celem niniejszego artykułu jest zainicjowanie szerszej dyskusji nad zasadnością prowadzonych prac rekonstrukcyjnych, przedstawienie najnowszych ustaleń odnoszących się do autorstwa batoriańskiej rozbudowy (w tym nieuzasadnionej atrybucji Santiemu Gucciemu) oraz prezentacja wyników przeprowadzonych w 2019 r. badań petrograficznych reliktów renesansowej kamieniarki Starego Zamku w Grodnie. W artykule autorka kolejno odnosi się do dotychczasowych opracowań traktujących o omawianym dziele, analizuje także zebrany w badaniach materiał źródłowy, uzupełniając go o nowe ustalenia. Głównym wątkiem opracowania jest omówienie nieuzasadnionej atrybucji architektury zamku w Grodnie Santiemu Gucciemu. Artykuł przedstawia ponadto sylwetki artystów, w których upatrywać można potencjalnych twórców rozbudowy zamku za czasów Batorego: Jacinctusa Fidelisa z Mediolanu, Antoniego de Grepy del Ronco i Jozefa Rojtena.
The question of the Old Grodno Castle from the times of King Stephen Bathory, revived due to the reconstruction works ongoing in Grodno since 2017, and meant to restore the shape it had back in the second half of the 16th century, requires a more extensive debate. The contemporary design for the reconstruction of the Grodno Castle by Uladimir Bachkov is based on the assumption that the facility’s architecture was authored by a Florentine artist active in Poland in the second half of the 16th century, namely Santi Gucci. The goal of the present paper is to initiate a broader debate on the justifiability of the conducted reconstruction works, to present the latest findings with respect to the Bathory remodelling (including the unjustified attribution to Santi Gucci), as well as to show the petrographic research into the relics of the Renaissance stonework of the Old Grodno Castle conducted in 2019. The Author subsequently discusses the to-date studies on the Castle, while also analysing the collected source materials, and adding new findings. The paper’s dominating motif is the unjustified attribution of the Castle’s architecture to Santi Gucci. Furthermore, the profiles of the artists who can be considered its potential authors in the times of Stephen Bathory are presented: Jacinctus Fidelis of Milan, Antoni de Grepy del Ronco, and Jozef Rojten.
Źródło:: Biuletyn Historii Sztuki; 2021, 83, 4; 843-858
0006-3967
2719-4612
Pojawia się w:: Biuletyn Historii Sztuki
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 11.

Tytuł:: Antoni Stefan Kąsinowski (1931–2017)
Autorzy:: Kondziela, H.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/217602.pdf
Data publikacji:: 2017
Wydawca:: Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków
Tematy:: Kąsinowski Antoni Stefan
architektura
urbanistyka zabytkowa
architecture
historic urbanism
Źródło:: Wiadomości Konserwatorskie; 2017, 52; 149-150
0860-2395
2544-8870
Pojawia się w:: Wiadomości Konserwatorskie
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 12.

Tytuł:: Ochrona wartości kulturowych miast a urbanistyka
Autorzy:: Kuśnierz, K.
Kłosek-Kozłowska, D.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/218293.pdf
Data publikacji:: 2007
Wydawca:: Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków
Tematy:: ochrona
miasto zabytkowe
zabytek
architektura
protection
historic city
monument
architecture
Opis:: Rozpowszechniona przed kilkoma tygodniami publikacja książkowa Danuty Kłosek-Kozłowskiej dotyczy szeroko rozumianej problematyki ochrony miast zabytkowych. Została wydana przez Oficynę Wydawniczą Politechniki Warszawskiej jako praca naukowa w serii Architektura.
Widespread few weeks before the publication of a book by Danuta Klosek-Kozlowska concerns the issue of the protection of historic cities. Was published by the Publishing House of Warsaw University of Technology as a research paper in a series of Architecture.
Źródło:: Wiadomości Konserwatorskie; 2007, 21; 93
0860-2395
2544-8870
Pojawia się w:: Wiadomości Konserwatorskie
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 13.

Tytuł:: Adaptacja zabytków architektury w Gdańsku. Zarys problematyki w świetle obowiązków organów ochrony zabytków
Adaptation of buildings of historical significance in Gdańsk. The key issues of Regional Heritage Protection Officers’ perspective
Autorzy:: Szczepanowska, Karolina
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/113906.pdf
Data publikacji:: 2017
Wydawca:: Politechnika Lubelska. Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków
Tematy:: Gdańsk
adaptacja zabytkowych obiektów i miejsc
architektura
urzędy ochrony zabytków
adaptation of historic monuments and sites
architecture
historic preservation offices
Opis:: This article discusses the issue of adaptation of immovable historic monument and sites in light of the legal requirements and from the point of view of heritage protection authorities being one of the participants of the adaptation process. The initial aim is to define the concept of monument adaptation and delineate the conditions in which such a process occurs. The article describes a series of initial actions taken prior to the actual preservation and restoration works – as part of the adaptation process. These works include e.g. detailed research on a historic monument or site, including historical (historical-preservation studies), preservation, architecture, and in many cases also archaeological research. The aim of these activities is to acquire a fullest possible picture of the monument. The results of this research then constitute a basis for preparation of project documentation of the intended works. The article underlines importance of assigning an appropriate purpose to the asset undergoing the process of adaptation, which should be merged with a monument or site, i.e. respect all of its historical values and ensure the optimal utility of the asset, avoiding a series of potential negative consequences. The paper then discusses the applicable legal framework concerning protection of immovable monuments and competences of monument protection authorities resulting from the said framework. The paper’s conclusion postulates that the activities of all personnel working on historic monuments and sites should be guided by their inner conviction that monuments need to be looked after and that they have a social duty to maintain them for the sake of future generations. This duty is actually applicable to all citizens, just as the cultural heritage is the primary building block of the nation’s historical identity.
Źródło:: Ochrona Dziedzictwa Kulturowego; 2017, 4; 31-46
2543-6422
Pojawia się w:: Ochrona Dziedzictwa Kulturowego
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 14.

Tytuł:: The origins of our “here and now”. Modernisation and museologisation of the warsaw urban space during the interwar period
Źródła naszego dziś. Modernizacja i muzealizacja przestrzeni miejskiej Warszawy w czasach międzywojnia
Autorzy:: Majewski, Piotr
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/1932970.pdf
Data publikacji:: 2018-02-21
Wydawca:: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków
Tematy:: modernisation
museologisation
architecture
urban planning
historic monuments
modernizacja
muzeologizacja
architektura
urbanistyka
zabytek
Opis:: The article contains both description and analysis of the processes which had been creating the urban space of Warsaw during the Interwar period (1918–1939). On the one hand, they include what is regarded as examples and symbols of modernisation (avant-garde architecture, urban planning, as well as a “state-building” monumentalism), on the other – being developed at the same time, and described as today’s terminology allows – the processes of “musealisation” (reconstruction as a conservation method, restoration of a historic urban ambiance of the town). The article also points to the continuity of both the processes in question and the ideas that constitute them, always present at times of an intense search for collective identity and spatial forms in which it is manifested (e.g. at time of the post-war reconstruction in the years 1945–1956, as well as at the turn of the 19th and the 20th centuries). Poglądy na konserwację i restaurację budynków oraz rewaloryzację zespołów uznawanych za zabytkowe ulegały w XIX i XX w. istotnym przekształceniom. W 1. poł. XIX stulecia wykonano we Francji wiele prac w duchu jedności stylowej, konstruując zarazem nowoczesne pojęcie zabytku.
Najwybitniejszy z grona ówczesnych restauratorów, Eugène Emmanuel Viollet-le-Duc, w duchu poszukiwania architektonicznego optimum restaurował kościół w Vézelay, prowadził prace w zespole miejskim w Carcassonne, w zamku w Pierrefonds, nadzorował restaurację kaplicy SainteChapelle oraz kościoła Notre Dame w Paryżu, zmieniając krajobraz Francji a zarazem wyobrażenie Francuzów o jej średniowiecznej przeszłości. Dzięki autorytetowi, wynikającemu tak z praktyki, jak i opublikowanych rozważań teoretycznych, zachęcił do przeprowadzania podobnych co do intencji, acz nie zawsze co do jakości wykonawstwa, restauracji. Viollet-le-Duc uznawał zasadność restaurowania budynku we właściwym – z perspektywy restauratora – stylu, zalecał jednak wnikliwe zbadanie go przed przystąpieniem do robót i elastyczność przy ich ukierunkowaniu.
Wiedzy o architekturze średniowiecznej przydawał te same właściwości, co normom nauk przyrodniczych, traktując dedukcje przeszłych form architektonicznych niczym wnioski wyprowadzane z paleontologii, przywołując dorobek Georgesa Cuviera, zoologa i paleontologa słynącego z rekonstrukcji zwierząt kopalnych dokonywanych z drobnych ich fragmentów, przeprowadzanych na podstawie zakładanej korelacji narządów.
Viollet-le-Duc widział w sobie Cuviera, który wskrzesza formy architektoniczne dawnych epok. Wyrażał przekonanie, że konserwować zabytek nie znaczy zachować go, naprawić czy przerobić, znaczy to przywrócić go do stanu integralności, w jakim być może nigdy się nie znajdował1 [to i dalsze wyróżnienia pochodzą od autora]. Praktyki restauratorskie, zwłaszcza w wydaniu naśladowców Viollet-le-Duca, stały się przedmiotem krytyki. Zapoczątkował ją w 1848 r. John Ruskin, który uważał, że podobnie jak niemożliwym jest wskrzeszanie zmarłych (doświadczenie religijne, Ruskinowi nieobce, wskazuje jednak, iż wiara w wyjątki od tej reguły nie jest niemożliwa…), tak niemożliwe jest restaurowanie tego, co było wielkością i pięknem w architekturze, a tym samym restauracja oznacza zniszczenie najradykalniejsze, jakie znieść budowla może (The seven lamps of architecture). W 2. poł. XIX w. nikt bodaj w żadnym kraju europejskim nie wywarł podobnego wpływu na wyobraźnię własnego narodu. Dla Ruskina na miano artysty zasługiwał ten, kto potrafił wyrazić w materii ślady boskiej obecności, zmaterializowane w dobrach natury. Doktryna Ruskina, zdystansowana wobec wszelkich form podtrzymywania dawnej architektury, wykluczała tym samym akty ludzkiej pychy i uzurpacji, jakimi byłoby sięganie po coś, co jest przynależne Stwórcy2. Istotę zabytkowości w sposób fundamentalny, po dziś dzień stanowiący punkt odniesienia w debatach o wartości dziedzictwa, sformułował w 1903 r. austriacki historyk sztuki Alois Riegl. Według niego najważniejsza w zabytku jest wartość dawności (oryg. niem. der Alterswert), konstytuująca przyczynę uznania danego obiektu za zabytek.
Wychodząc z tych założeń, współpracownik Riegla w C.K. Centralnej Komisji do Badania oraz Opieki nad Sztuką i Zabytkami, czeski historyk sztuki Max Dvořák twierdził, iż odnowiona relikwia nie jest już relikwią. Obaj uczeni stali na stanowisku konieczności obrony zabytków przed zakusami rekonstruktorskimi, traktując je jako rodzaj fałszerstwa źródła historycznego, dlatego też poddali krytyce forsowany przez polskie środowiska artystyczne program restauracji zamku na Wawelu3. Riegl dostrzegał również zmiany w rozumieniu pojęcia zabytek, którym – wraz z rozwojem pojęcia i realnego bytu narodu – stawały się dzieła ludzkie przede wszystkim ze względu na ich wartość historyczną, aksjologiczną a nie tylko artystyczną, estetyczną.
W kwestii Alterswert zabrał też głos pruski (co nie jest bez znaczenia, gdyż nieobce mu było nacjonalistyczne instrumentalizowanie wartości dziedzictwa) badacz i inwentaryzator Georg Dehio, który wzywał aby konserwować, a nie restaurować4 Zainspirowani tymi rozważaniami byli również polscy konserwatorzy, zwłaszcza ci, mieszkający w cieniu wawelskiego wzgórza. W 1901 r. w Krakowie Ludwik Puszet głosił, że restauracja powinna być jedynie konserwatorska, żadnej stylowości nie [należy] wprowadzać, a w tym, co dodaje [ona] nowego, [winna] być szczerze modernistyczna. Także Józef Muczkowski popularyzował zasadę zachowywania zabytków w zastanym przez daną generację kształcie i domagał się nieprzywracania ich do wyobrażonego pierwotnego stanu.
Na zjeździe Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w 1909 r. w Warszawie przyjęto uchwałę preferującą konserwację, dopuszczającą zarazem ograniczone, naukowo uzasadnione restauracje5¹ Praktyka odbiegała jednak od deklaracji, szczególnie wówczas, gdy w wyniku nagłego kataklizmu następowało zniszczenie cennej dla danej zbiorowości, historycznej substancji.
Kiedy w 1902 r. w Wenecji runęła dzwonnica św. Marka, podjęto decyzję o jej odbudowie w formach historycznych. Dokonano precyzyjnej rekonstrukcji według pierwowzoru – z zachowaniem typu i kolorystyki cegieł – uznano bowiem, że krajobraz miejski nie pozostanie takim samym bez jednego z głównych przestrzennych akcentów.
Epizod ten stał się szczególnie ważny z perspektywy zniszczeń, które spowodowała wojna światowa, o której wówczas nie wiedziano, że była pierwszą6¹. Zniszczenie w czasie I wojny światowej nie tylko poszczególnych budynków, jak katedra w Reims, lecz także całych historycznych miast, jak Arras, Louvain, Ypres postawiło pod znakiem zapytania zasadę ograniczonej konserwacji, na rzecz restauracji i restytucji. Wojna trwale weryfikowała formułowane w warunkach pokojowej stabilizacji zasady konserwatorskie7¹. W czasie I wojny również na ziemiach polskich wiele historycznych budowli, a nawet całych dzielnic miast, legło w gruzach. Zaczęto rozważać nie czy, ale jak odbudowywać zniszczone zabytki. W 1916 r. historyk sztuki Józef Piotrowski stwierdził, że jak to zawsze czynili mistrzowie dawni, należy odbudowywać choćby w kształtach całkiem innych, ale dobrze złączonych z całością zabytku oraz odpowiadających dzisiejszym wymaganiom estetycznym i kierunkom architektonicznym. Wychodząc z tych założeń zdecydowano się na odtworzenie zniszczonego centrum Kalisza8. Tadeusz Szydłowski traktował kwestię przedłużania egzystencji zabytków jako zadanie polityczne; wskazywał na związek poczucia 4 MUZEALNICTWO 59 tożsamości narodowej z ochroną pomników sztuki. Wierny Rieglowskiej doktrynie zgadzał się, że zabytek posiada wartość o tyle, o ile jest istotnie stary, autentyczny. Jednocześnie uznawał konieczność dźwigania z wojennych ruin historycznych budowli9. Dziś więc pod innym [niż Rieglowski] znakiem stanąć nam wypadnie – postulowali Jarosław Wojciechowski, Edward Trojanowski i Zygmunt Otto – nie tylko konserwować, ale i odbudowywać. Jak bajeczny Feniks odrodzą się z popiołów spalone wsie i miasteczka, zostaną odbudowane chaty i dwory, szkoły i kościoły, a z nimi także i zabytki architektury. Wartościowe pomniki architektury, jeśli ruinę ich spowodował nie czas, lecz nagła katastrofa, nie tylko mogą, lecz powinny być odbudowane10¹. Na marginesie warto zauważyć, iż społeczna i historyczna świadomość spowodowanych Wielką wojną strat dziedzictwa kultury Polski jest nieporównanie mniejsza niż tych, którymi skutkowała II wojna światowa, choć skala faktycznych zniszczeń (pomijając zburzenie Warszawy w 1944 r.) była w obu tych okresach porównywalna11¹. Pozostając w głównym nurcie ówczesnego dyskursu, w grudniu 1916 r. Koło Architektów Politechniki Warszawskiej opracowało Uwagi do szkicu wstępnego planu regulacyjnego Wielkiej Warszawy, prekursorskiego wobec dokumentów, powstałych w czasach prezydentury Stefana Starzyńskiego.
Współautor Uwag, wspomniany już Jarosław Wojciechowski, pisał o Warszawie historycznej: Nie w niej miejsce dla monumentalnych poczynań i projektów architektonicznych przyszłości. Te rozwijać się muszą na martwych i bezdusznych terenach Warszawy Nowej (...), na wszystkich tych miejscach, do których prawa swojego nie zgłosiła jeszcze historia12¹. W odrodzonym państwie polskim konserwatorzy, nie negując Rieglowskich pryncypiów, uczestniczyli w oczyszczaniu przestrzeni urbanistycznej z budynków, które utożsamiano z wynaradawiającymi poczynaniami zaborców, w szczególności zaboru rosyjskiego. Wedle decyzji carskich władz, po upadku powstania styczniowego „Kraj Nadwiślański” miała pokryć sieć świątyń prawosławnych lokowanych tak, by świadczyły o dominującym charakterze imperialnej zabudowy.
Losy soboru p.w. Aleksandra Newskiego wzniesionego na Placu Saskim w Warszawie były – w tej wojnie o ikonosferę – najdobitniejszym przykładem odreagowania. Po długotrwałych sporach, w których sobór znajdował obrońców odwołujących się do kryteriów artystycznych, w 1920 r. przystąpiono do rozbiórki towarzyszącej mu dzwonnicy, następnie zaś rozpoczęto wyburzanie samego soboru, które trwało w latach 1922–1926. Gruzy cerkwi wykorzystywano przy regulacji Wisły, różowy fiński granit ozdobił elewacje gmachu Państwowego Instytutu Geologicznego zaś kolumny wykorzystano po 1935 r. aranżując kryptę Józefa Piłsudskiego na Wawelu13¹. Większość teoretyków propagując czystą konserwację, praktykowała zarazem uzupełnianie historycznych budowli współczesnymi elementami. Z tym przekonaniem wykonano w 1928 r. – pod kierunkiem Zofii Stryjeńskiej i Stanisława Ostrowskiego oraz pod patronatem Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości – współczesne, i u współczesnych wywołujące wiele wątpliwości, polichromie fasad na Rynku warszawskiej Starówki14.
Wiele z ówczesnych przypadków rekonstrukcji łączyło się z pragnieniem przywracania do pierwotnego stanu. Na obszarach zniszczonych ośrodków staromiejskich odbudowywanym kamienicom starano się nadawać kształty bliskie dawnym i wprowadzać detale nawiązujące do historycznych, co stanowiło wyraz poszukiwania swojskiego, czy narodowego charakteru architektury, nie bez związku z badaniami etnograficznymi i modnym podówczas (obecnym chociażby w twórczości Stefana Żeromskiego) regionalizmem15¹. Za podstawową pracę programową dotyczącą filozofii konserwatorskiej uznawano w okresie międzywojennym, wydaną w 1929 r., rozprawę Alfreda Lauterbacha. Autor zwracał uwagę na nieodzowność ograniczonych restauracji żywych zabytków architektury, z poszanowaniem jednak występujących w nich nawarstwień. Podkreślał za Ruskinem, że z teoretycznego punktu widzenia nie ma różnicy między wymianą jednego metra kwadratowego a całej ściany, nie wyciągał jednak Ruskinowskich wniosków. Będzie zawsze nieodzowna mniejsza lub większa restauracja – pisał – którą dzisiejsza wstydliwość, czy też obłuda, nazywa konserwacją. Zdaniem Lauterbacha, czysta konserwacja może mieć zastosowanie jedynie przy obiektach dobrze zachowanych lub martwych, czyli ruinach16¹. W 1931 r. Alfred Lauterbach i Marian Lalewicz reprezentowali Polskę na międzynarodowym kongresie, który uchwalił Ateńską Kartę Konserwacji Zabytków. Konstatowano w niej tendencję do powstrzymywania się od pełnej restauracji i unikania związanego z nią ryzyka oraz aprobowano obecną w środowiskach konserwatorów i architektów dążność do przekładania interesu społecznego nad prywatny17¹. Podsumowując w 1938 r., u kresu Międzywojnia, swoje doświadczenia Lauterbach pisał: Konieczność odbudowy po wielkiej wojnie wielu cennych zabytków a nawet całych zespołów zabytkowych wysunęła siłą faktów zasadę historycznej restauracji i rekonstrukcji, a niechęć do tej metody maleje w miarę posiadania ścisłych danych i operowania konkretnymi materiałami, a nie domysłami i fantazją, jak to działo się często przy restauracjach historycznych ubiegłego stulecia18¹. Polska szkoła konserwacji zabytków nie narodziła się w 1945 roku. Jaki stan prawny obowiązywał w odrodzonej w 1918 r. Polsce w sferze ochrony zabytków architektury? Dekret Rady Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury z 31 października 1918 r. poddawał ochronie wszelkie nieruchome i ruchome dzieła, świadczące o sztuce i kulturze epok ubiegłych, istniejące nie mniej niż 50 lat.
W sposób na owe czasy nowoczesny przewidywano uznanie za zabytek zespołów miejskich i wiejskich, dostrzegano wartość zabytkową w historycznym rozplanowaniu miast, w ogrodach i parkach19. Zważywszy na polityczną efemeryczność Rady Regencyjnej, dekret ten pozostał raczej w sferze de lege ferenda niż de lege lata. Aktem prawnym regulującym ochronę dóbr kultury, obowiązującym aż do 1962 r., stało się wydane z mocą ustawy Rozporządzenie Prezydenta RP z 6 marca 1928 r. o opiece nad zabytkami, ze zmianami wprowadzonymi Ustawą z 1933 r. o opiece nad muzeami publicznemi [pisownia www.muzealnictworocznik.com MUZEALNICTWO 59 5 awangarda / niepodległość oryginalna]. Rozporządzenie to definiowało, iż zabytkiem jest każdy przedmiot tak nieruchomy, jak ruchomy, charakterystyczny dla pewnej epoki, posiadający wartość artystyczną, kulturalną, historyczną, archeologiczną lub paleontologiczną, stwierdzoną orzeczeniem władzy państwowej i zasługującym wskutek tego na zachowanie. Za zabytkowe mogło być uznane także otoczenie historycznych budowli oraz ich zespołów. Wobec obiektów architektonicznych w praktyce stosowano kryterium czasu, wartość dawności dostrzegając w stuletnich budynkach. Istotnym elementem obowiązującego porządku prawnego była, postulowana raczej niż realizowana, ochrona pejzażu miejskiego; obszary utworzone przez estetycznie wartościowe miasta i dzielnice uznane zostały za dziedzictwo kulturowe20¹. Nowa [Rieglowska] filozofia konserwatorska – podsumowywał z perspektywy przełomu stuleci XX i XXI intelektualny dyskurs Międzywojnia Andrzej Tomaszewski – była w swym duchu fundamentalistyczna. Skrajnością zakazów i ograniczeń odpowiadała na skrajności swej purystycznej [a la Viollet-le-Duc] poprzedniczki. (…) Nauka i badania miały służyć – nie jak poprzednio – podbudowie działań rekonstrukcyjnych, lecz naukowemu poznaniu zabytków jako źródła/dokumentu historycznego. Nowa filozofia przyjęła się w Europie połowicznie: wielu było wierzących, nie tak wielu praktykujących. Wiek XIX pozostawił bowiem jej dwa poważne ograniczenia. Była nim edukacja i mentalność ówczesnych architektów, radośnie ingerujących w zabytek przy każdej nadarzającej się okazji, nie umiejących i nie chcących przyjąć postawy ascetycznej. Było nim [również] rozbudzone w czasach romantyzmu nowoczesne poczucie tożsamości narodowej (…). Dlatego wiek XX stanął pod znakiem ostrego konfliktu teorii i praktyki. Był wiekiem konserwatorskiej hipokryzji i dramatycznych prób godzenia sprzeczności21¹. W czasach Międzywojnia w wielu środowiskach obecne było przekonanie, że nowoczesny świat – w domyśle lepszy, aczkolwiek różnie rozumiany i wyobrażany – można i należy, niczym miasto, zbudować. W opinii modernizujących architektów szczególnej korekty wymagało współczesne im otoczenie miejskie, na które składały się również struktura społeczna i demografia: liczba ludności Warszawy wzrosła z 820 000 w 1919 r. do 1 265 000 dwadzieścia lat później. W tym samym czasie 43% warszawskich mieszkań miało jedną izbę bez żadnych udogodnień sanitarnych i zamieszkiwanych było przez niemal 70% ludności, głównie robotniczej (900 000 osób). W próbach sanacji tego stanu rzeczy spotykały się awangardowe plany Warszawy funkcjonalnej Jana Chmielewskiego i Szymona Syrkusa oraz etatystyczne Warszawy monumentalnej Stefana Starzyńskiego22¹. Biblią awangardowych architektów była Karta Ateńska przygotowana w 1933 r. przez Międzynarodowy Kongres Architektury Nowoczesnej, znany ze skrótu CIAM (Congrès International d’Architecture Moderne). Większość z ponad trzydziestu miast przebadanych w ramach przygotowań do kongresu, w tym Warszawę, uznano za nieodpowiadające podstawowym potrzebom życiowym ich mieszkańców. Autorzy Karty konstatowali, iż nie można zharmonizować interesów prywatnych i publicznych bez przygotowanego z góry, starannie przestudiowanego programu, który niczego nie zdaje na przypadek. Odnosząc się do dziedzictwa architektonicznego stwierdzali, że cenne elementy spuścizny historycznej powinny być pieczołowicie zachowane, jednak po wnikliwym rozpatrzeniu, które obiekty i zespoły mogą być adaptowane na użytek współczesny bądź jako pomniki kultury. Rozstrzygająca była konkluzja, że w żadnym wypadku nie należy zgadzać się na to, by kult historii i malowniczości zwyciężał kosztem warunków zdrowotnych. Tak więc wyburzenie przestarzałej zabudowy w otoczeniu szczególnie cennych zabytków będzie smutną, lecz nieuniknioną koniecznością likwidacji pewnej całości historycznej23¹. W Polsce najbardziej reprezentatywna dla tego kierunku myśli architektonicznej była, powstała w 1926 r., grupa Praesens, ściśle współpracująca z CIAM. Do jej założycieli należeli: Bohdan Lachert, Szymon Piotr i Helena Syrkusowie, Jerzy Szanajca. Architekci należący do tego środowiska, bądź z nim sympatyzujący, zaangażowani byli również w realizację idei budownictwa społecznego, współpracując z Warszawską Spółdzielnią Mieszkaniową, Społecznym Przedsiębiorstwem Budowlanym, Towarzystwem Osiedli Robotniczych, Polskim Towarzystwem Reformy Mieszkaniowej, Kołem Architektów przy Klubie Demokratycznym (Adam Kotarbiński, Jan Minorski). Powstające w awangardowych środowiskach projekty rozwoju stolicy, dziedzictwo Warszawy funkcjonalnej, przetrwały kolejną wojnę światową i doczekały swej szansy wskutek wywołanych przez nią zniszczeń. Ludzie dawnego Praesensu oraz grupujący się wokół nich przed wojną i w okresie okupacji w Pracowni Architektoniczno-Urbanistycznej przy WSM stanowili trzon koncepcyjny BOS24¹. W latach 30. XX w. nieobca była polskiemu środowisku architektów i urbanistów fascynacja miastotwórczymi dokonaniami Benito Mussoliniego, wyrażona przez Stanisława Brukalskiego, studenta politechniki mediolańskiej słowami: W nowym Rzymie nie wybudowano nic nowego, a tylko przez otwarcie jego centrum stworzono z wielkiego chaotycznego miasta nowoczesną dzielnicę.
Półwysep Apeniński jawił się jako miejsce urzeczywistniania idei nowoczesności w wymiarze społecznym, politycznym, urbanistycznym. W tym kontekście sformułowanie, iż myśl o pewnego rodzaju dyktaturze urbanistyczno-architektonicznej na terenie Warszawy zdaje się być rzeczywiście jedyną, mogącą zaradzić obecnemu pohańbieniu stolicy nie było zaskakujące25¹. Owa fascynacja nie ograniczała się jedynie do form przestrzeni miejskiej, obejmując również praktykowany we Włoszech i leżący u źródeł jej kształtowania model mecenatu państwowego. Twórcy oczekiwali państwowych zamówień, subsydiów, ustawowych gwarancji przeznaczania określonej części kosztów inwestycji budowlanych na współczesne dekoracje malarskie. Kryzys ekonomiczny lat 30. jeszcze te oczekiwania wyostrzył. W 1934 r. zaangażowani w tworzenie sztuki oficjalnej artyści wystąpili z postulatem wprowadzenia scentralizowanego nadzoru nad życiem artystycznym, poczynając od zakupów i tworzenia galerii, na opiece nad twórcą kończąc. Artyści deklarowali zarazem gotowość służenia państwu; zawierający powyższe postulaty 6 MUZEALNICTWO 59 memoriał Rady Naczelnej Związków Zawodowych Polskich Artystów Plastyków podpisał m.in. Adolf Szyszko-Bohusz. Niebezpieczeństwo związane z promowaniem w Polsce totalitarnego w swej istocie systemu opieki nad sztuką dostrzegał proroczo Henryk Gotlib. W artykule Faszystowska ofensywa na sztukę przestrzegał przed niebezpieczeństwem, jakie niosą ingerencje władzy, centralizacja związków twórczych i odgórne zarządzanie kulturą26¹. Obiektem pozytywnego zainteresowania był nie tylko śródziemnomorski model opieki nad twórcami, ale – co może wydać się w pierwszym odruchu zaskakujące z ahistorycznej perspektywy XXI w. – także sowiecki socrealizm, traktowany jako stylistyczna emanacja polityki kulturalnej. Pierwsze spotkanie polskich twórców z socrealizmem miało miejsce nie w roku 1949, ale szesnaście lat wcześniej. W marcu 1933 r. została otwarta w Instytucie Propagandy Sztuki „Wystawa Sztuki Sowieckiej ZSRR” inspirująca dyskusje o miejscu twórcy w społeczeństwie, podstawach jego bytu, funkcji sztuki w dziele zmiany rzeczywistości. Jak pisał Waldemar Baraniewski socrealizm przybiera w tych dyskusjach postać argumentu używanego we własnych sporach, nie rozstrzygającego, ale traktowanego jako coś możliwego do przyjęcia. Potencjalna akceptacja socrealizmu wiązała się w szczególności z nadzieją na uzyskanie przez twórców właściwego, w ich pojęciu, statusu w społeczeństwie27¹. Nie sposób stawiać na jednej płaszczyźnie Polski Piłsudskiego z Polską Bieruta, tym niemniej zachowania zbiorowe właściwe tej drugiej nie zrodziły się w historycznej próżni, wkomponowując się również w odwieczny schemat relacji między mecenasem a klientem. Procesom modernizacyjnym, którym niezbędne było wskazanie ideowego kontekstu, towarzyszyły działania nazwane w bliższych nam czasach polityką historyczną, polityką pamięci, obejmujące w tym wypadku zespoły urbanistyczne. Przeszłość, obok kreowania projektów Warszawy ostatecznie niezaistniałej, zajęła poczesne miejsce w wizji Warszawy monumentalnej prezydenta Stefana Starzyńskiego28. Warszawa posiada dosyć zabytków, które wymagają tylko poważnego trudu, aby wydobyć je z ukrycia i udostępnić ludności – mówił Starzyński. Antoni Wieczorkiewicz, organizator Muzeum Dawnej Warszawy (obecnie Muzeum Warszawy), publicysta „Kuriera Warszawskiego”, był promotorem idei odsłaniania zabytków, sugerował obniżanie poziomu terenu wokół pałaców, aby optycznie wysmuklać ich sylwetki. Zalecaną metodą były również rozbiórki prowincjonalnych domków lub ruder, usuwanie nowszych warstw architektonicznych, rekonstrukcja starszych elementów oraz całych budynków. Zadaniem, jakie postawiono przed powołaną w 1935 r. Miejską Komisją Opieki na Zabytkami Warszawy, organem doradczym prezydenta, było porządkowanie i odsłonięcie linii murów obronnych Starego Miasta. Regotyzacja kościoła Najświętszej Marii Panny na Nowym Mieście, akcentowanie pozostałości gotyckich, takich jak odsłonięta przez Kazimierza Skórewicza elewacja Zamku Królewskiego czy wspomniane mury obronne rekonstruowane pod kierunkiem Zachwatowicza do 1938 r., podkreślały dawność Warszawy, legitymizowały jej metropolitarność i stołeczność29¹. Architektura historyczna była sferą, na której wyciskała piętno swych kreatywnych ambicji władza. Po przewrocie majowym 1926 r. wzrosło zainteresowanie władz państwowych gmachem symbolicznym, Zamkiem Królewskim w Warszawie, jako siedzibą prezydenta Ignacego Mościckiego. Skutkiem tego potrzeby reprezentacji stopniowo brały górę nad priorytetami konserwatorskimi, na straży których stał niepozbawiony wszak pragmatyzmu w podejściu do postulatów prezydenckiego dworu, wspomniany Kazimierz Skórewicz. Miejsce Skórewicza zajął ostatecznie Adolf Szyszko-Bohusz – architekt skłonny sprostać najdalej idącym wymaganiom władz, akceptujący i stosujący, jako wyraz swego artystycznego indywidualizmu, kreacje we wnętrzach zabytkowych. Czy nasz restaurator – pytał retorycznie – nie powinien być przede wszystkim artystą? Czyż nie powinien dbać o to, aby w restaurowanym gmachu złożyć na wsze czasy jakąś pamiątkę naszej kultury i sztuki?30¹. Już w 1915 r. w broszurze Potrzeby estetyczne Warszawy Alfred Lauterbach krytykował kamienice czynszowe powstałe na przełomie XIX i XX wieku. Wskazywał, że wysokość budynków na poszczególnych ulicach Warszawy należałoby ujednolicić. W 1938 r., na zjeździe urbanistów w Zamościu, Jan Zachwatowicz postulował konieczność programowania funkcji zespołów staromiejskich jako elementu całościowego planu urbanistycznego (wspomniana sanacja średniowiecznych obwarowań miejskich na warszawskim Starym Mieście była tego przykładem). Nawiązujący do pomysłów Lauterbacha program uzdrowienia warszawskich ulic Zachwatowicz upublicznił na kursie planowania miast zorganizowanym przez Związek Miast Polskich w lutym 1939 r. (referat: Dzielnice i obiekty zabytkowe w planie zabudowy miast). Rewitalizacja obszarów historycznych polegać miała na zastosowaniu całościowego programu plastycznego dla elewacji w ramach jednej ulicy; zabudowa miała być ujednolicona pod względem stylistyki i wysokości. Za godne ochrony konserwatorskiej uznano budynki frontowe, oficyny zaś podlegać mogły wyburzeniu, by poprawić warunki życia mieszkańców, zaprojektować dziedzińce, wprowadzić zieleń, niczym na powojennym Nowym Świecie31¹. Żaden kraj nie może sobie pozwolić na luksus zburzenia istniejących miast i wzniesienia na ich miejsce nowych. Nie oznacza to, iż nie powstają plany, wizje, nie rodzą się marzenia, na wypadek, gdyby ten luksus stał się realny. Kiedyś niewątpliwie Warszawa będzie musiała przejść okres burzenia, jak Paryż, Rzym, lub inne miasta – mówił Starzyński. Zdążył zobaczyć Warszawę piękną we wrześniu 1939 roku32¹. W 1938 r. opublikowano zdjęcie Tadeusza Przypkowskiego przedstawiające fragment murów obronnych Warszawy, z podpisem: druga część mostu oraz barbakanu znajduje się obudowana w widocznej na zdjęciu kamienicy, która jak najprędzej winna ulec zburzeniu. Już wkrótce – jak napisał Grzegorz Piątek – przedwojenna akcja odsłaniania przeszłości stolicy nabrała przyspieszenia, (…) otwierając architektom i konserwatorom pole do kształtowania obrazu dawnej Warszawy33¹. Jeden z najwybitniejszych antropologów społecznych Bronisław Malinowski doszedł w czasach pokoju między dwiema wojnami światowymi do wniosku, iż wojna może mieć www.muzealnictworocznik.com MUZEALNICTWO 59 7 awangarda / niepodległość znaczenie kulturotwórcze. W okresie II wojny światowej miał ten pogląd zmienić. Okazała się ona bowiem szczególnym zagrożeniem dla kultury, nie przestając być jednak tejże kultury konsekwencją; stanowiąc żywioł destrukcyjny, stworzyła dla twórczości warunki swego rodzaju kulturalnego darwinizmu34¹. Skutki II wojny światowej spowodowały, iż – jak pisał Carlo Ceschi – Karta Ateńska [konserwatorska] i normy restauracji zabytków stały się nieaktualne. Nie można było myśleć o zachowaniu jedynie tego, co pozostało 35¹. Skutkiem wojny było też stworzenie warunków spełnienia marzeń architektów i urbanistów o lepszym mieście przyszłości. Destrukcja czasu wojny stała się generacyjnym wyzwaniem dla osób ze świata kultury Polski, etycznym i ideologicznym wezwaniem do odbudowy warsztatów pracy, zabytków architektury – w realiach politycznych innych, niż można było prognozować pracując w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego w czasie niemieckiej okupacji. Był to także czas samouświadomienia, iż wskutek wojennych dewastacji całe obszary narodowej przeszłości pozostaną na zawsze martwe, w tym zaś kontekście cenniejsze stać się mogą te jej dokumenty, jak zabytki architektury, możliwe do odtworzenia mocą konserwatorskich zabiegów36¹.
Artykuł poświęcony jest opisowi i analizie procesów kształtujących przestrzeń Warszawy w okresie dwudziestolecia międzywojennego (1918–1939). Składają się na nie z jednej strony działania postrzegane jako przykłady i symbole modernizacji (architektura awangardowa, planowanie przestrzenne, również „państwowotwórczy” monumentalizm) ale także – rozwijające się równolegle, określane wedle dzisiejszej terminologii – procesy „muzealizacji” (rekonstrukcje konserwatorskie, przywracanie historycznej atmosfery urbanistycznej miasta). Artykuł wskazuje również na ciągłość tytułowych procesów i konstytuujących je idei, aktualnych zawsze w okresach intensywnego poszukiwania zbiorowej tożsamości i przestrzennych form jej uwidaczniania (np. w okresie powojennej odbudowy w latach 1945–1956, jak również w okresie przełomu stuleci XIX i XX).
Źródło:: Muzealnictwo; 2018, 59; 2-8
0464-1086
Pojawia się w:: Muzealnictwo
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

/5

Artykuł

Zmień widok

na półce

Informacja

Wyszukujesz frazę "historic architecture" wg kryterium: Temat

Źródło danych

Dostawca treści

Kolekcja

Rok wydania

Wydawca

Temat

Autor

Typ dokumentu

Język