Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Racjonalizm" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 70
Tytuł:
Zarys realistyczno-krytycystycznej koncepcji socjologicznej analizy literatury
An Outline of a Realistic-Criticalist Concept of the Sociological Analysis of Literature
Autorzy:
Jabłoński, Arkadiusz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1833012.pdf
Data publikacji:
2020-04-30
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
socjologia literatury
socjologiczna analiza literatury
racjonalizm krytyczny
Karl R. Popper
sociology of literature
sociological analysis of literature
critical rationalism
Opis:
Celem tego artykułu jest prezentacja perspektywy teoretyczno-analitycznej, która może stanowić dodatkowe uzasadnienie badań na tekstem literackim prowadzonych w ramach socjologii. Autor skupia się zwłaszcza na konsekwencjach ustaleń racjonalizmu krytycznego Karla R. Poppera oraz osiągnięciach realizmu krytycznego uprawianego w ramach socjologii.
The purpose of the article is to present a theoretical and analytical perspective that may provide additional justification for research on a literary text conducted in sociology. The author focuses particularly on the consequences of the critical rationality arrangements of Karl R. Popper and the achievements of critical realism cultivated in the context of sociology.
Źródło:
Roczniki Nauk Społecznych; 2014, 45, 4; 67-95
0137-4176
Pojawia się w:
Roczniki Nauk Społecznych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wiedeńskie domy projektu Adolfa Loosa: racjonalizm przeciw symbolowi i ekspresji
Viennese houses designed by Adolf Loos: the rationalism against symbol and expression
Autorzy:
Serafin, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/398313.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Politechnika Białostocka. Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
Tematy:
Loos Adolf
ornament
racjonalizm
ekspresja
symbol
Wiedeń
Adolf Loos
rationalism
expression
Vienna
Opis:
Artykuł stanowi próbę rozstrzygnięcia, czy „antydekoracyjny” charakter twórczości Adolfa Loosa stanowi opozycję wobec zagadnień symbolu i ekspresji, które zdają się charakteryzować współczesne temu twórcy nurty architektury i sztuki. Ciekawe wydaje się również stanowisko architekta wobec relacji łączących sztukę i architekturę. Poglądy prezentowane w esejach, takich jak słynny Ornament i zbrodnia, zostały w artykule poddane konfrontacji z wybranymi realizacjami. Omówieniu zostały poddane domy mieszkalne wybudowane w Wiedniu według projektów Loosa.
The article is a trial of settlement whether the „anti-decorative” nature of works of Adolf Loos is in contradiction to symbol and expression that is characteristic of trends of architecture and art at that time. Architect’s standpoint on relations between an art and an architecture seems to be interesting as well. The article confronts the opinions presented in the essays like Ornament and crime to selected realizations. The residences built in Vienna was considered.
Źródło:
Architecturae et Artibus; 2014, 6, 3; 63-70
2080-9638
Pojawia się w:
Architecturae et Artibus
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wartość racjonalizmu według Leszka Kołakowskiego
The value of rationalism by Leszek Kolakowski
Autorzy:
Musiał-Kidawa, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/325593.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Politechnika Śląska. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej
Tematy:
wolność
racjonalizm
podmiotowość
władza
tolerancja
moralność
freedom
rationality
subjectivity
power
tolerance
morality
Opis:
Artykuł prezentuje poglądy najwybitniejszego polskiego filozofia Leszka Kołakowskiego na temat kondycji człowieka we współczesnym świecie, który na drodze do wolności poszukuje nie tylko własnej podmiotowości, ale także harmonijnej i czytelnej reguły funkcjonowania w społeczeństwie masowym. Zasadnicze jest przekonanie, że człowiek, kultura i świat, aby trwać i przetrwać muszą pozostawać w stanie niezakończonym ostatecznie. Siła kultury, siła jej twórcy objawia się w identyfikacji niezakończonej.
The publication presents the views of the most eminent Polish philosopher Leszek Kolakowski on the human condition in the modern world, who on the way to freedom seeks not only for his own subjectivity, but also for harmonious and clear rule of functioning in a mass society. The essential is the belief that a man, culture and the world to remain in existence and to survive must be able to last in ultimately unfulfillment stage in mankind's development. The strength of the culture, the strength of its creators is revealed in the identification unfinished.
Źródło:
Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska; 2016, 95; 289-298
1641-3466
Pojawia się w:
Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Úvahy o hodnote krízy a o kríze hodnôt
Considerations on the Value of the Crisis and the Crisis of Values
Rozważania o wartości kryzysu i kryzysie wartości
Autorzy:
Nemec, Rastislav
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1371183.pdf
Data publikacji:
2019-01-20
Wydawca:
Akademia Katolicka w Warszawie
Tematy:
kryzys
społeczeństwo
racjonalizm
hipertropia rozumu
duchowe podstawy
crisis
society
economics
rationalism
hypertrophy of reason
spiritual foundations
Opis:
The term “crisis” is often considered as synonymous with the decline of economic and social values. However, the essence of this concept goes much deeper and beyond its social and political approaches. The essence of crisis reaches the interior of a human being and its values. According to Jan Patočka, every human being must experience some kind of crisis that naturally leads to disappointment. However, from there, may also be born a great expectation for hope, which is a sign of our inner, spiritual foundation that we must find in ourselves.
Termin „kryzys” często uważany jest za równoznaczny z upadkiem wartości ekonomicznych i społecznych. Jednak istota tego pojęcia sięga znacznie głębiej i wykracza poza jego społeczne i polityczne ujęcia. Istota kryzysu sięga wnętrza człowieka i jego wartości. Według Jana Patočka, każda istota ludzka musi doświadczyć pewnego kryzysu, który w naturalny sposób prowadzi do rozczarowania. Jednak zrodzić się może z niego również wielkie oczekiwanie na nadzieję, która jest znakiem naszej wewnętrznej, duchowej podstawy, którą musimy w sobie odnaleźć. Celem artykułu jest ukazanie rozważań Jana Patočka o wartości kryzysu i kryzysie wartości.
Źródło:
Studia Bobolanum; 2019, 30, 1; 115-124
1642-5650
2720-1686
Pojawia się w:
Studia Bobolanum
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Umowa społeczna jako przejaw racjonalizmu w refleksji nad państwem i prawem
Autorzy:
Łuszczyńska, Małgorzata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/609178.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
social agreement
rationalism
law
freedom
umowa społeczna
racjonalizm
prawo
wolność
Opis:
The article makes an attempt to analyze the concept of the social agreement as a particular form rationalizing the foundation of social life. The author believes that the social agreement is a plane to realize the idea of freedom including political freedom. A retrospective view of the idea of freedom and the idea of equality are closely correlated which shows their radical character. If particular individuals make an agreement it means they are equal, and if they limit their natural freedom to the same extent towards the powers that be it means the amount of freedom was the same.
Artykuł jest próbą analizy koncepcji umowy społecznej jako szczególnej formy racjonalizacji podstaw życia społecznego. Zdaniem autorki umowa społeczna jest płaszczyzną realizacji idei wolności, w tym wolności politycznej. Retrospektywne spojrzenie na ideę wolności i ściśle skorelowaną z nią ideę równości wskazuje na ich radykalny charakter. Skoro poszczególne jednostki zawierają umowę, to znaczy, że są sobie równe, a jeśli ograniczają swoją naturalną wolność w jednakowym stopniu na rzecz podmiotu sprawującego władzę, to znaczy, iż zakres wolności był jednakowy.  
Źródło:
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius); 2018, 65, 2
0458-4317
Pojawia się w:
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius)
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The natural need for religion and a minimum of Christianity
O naturalnej potrzebie religii i minimum chrześcijaństwa
Autorzy:
Głąb, Anna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2097281.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
Bogusław Wolniewicz
religion
Christianity
death
euthanasia
tychistic rationalism
religia
chrześcijaństwo
śmierć
eutanazja
racjonalizm tychiczny
Opis:
W niniejszym tekście autorka próbuje rozwikłać paradoks ukryty w stwierdzeniu Bogusława Wolniewicza, który określał się jako „rzymski katolik niewierzący”. Najpierw zostaje ukazane, (1) w jaki sposób Wolniewicz rozumiał źródła religii, następnie (2) jak określał „minimum” chrześcijaństwa. Autorka zastanawia się, (3) czy można pogodzić jego tak wyraziste poglądy na temat eutanazji z nauką Kościoła oraz (4) etyką ewangeliczną. Na koniec (5) autorka szuka zbieżności między racjonalizmem tychicznym Wolniewicza a chrześcijaństwem.
Źródło:
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria; 2018, 3; 393-408
1230-1493
Pojawia się w:
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Cartesianism and Anti-Cartesianism of Locke’s Concept of Personal Identity
Kartezjanizm i antykartezjanizm locke’owskiej koncepcji tożsamości osobowej
Autorzy:
Grzeliński, Adam
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1791104.pdf
Data publikacji:
2020-06-30
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
René Descartes
Kartezjusz
John Locke
tożsamość osobowa
racjonalizm
empiryzm
personal identity
rationalism
empiricism
Opis:
Niniejszy artykuł koncentruje się na zależnościach pomiędzy Locke’owskim i kartezjańskim pojmowaniem tożsamości osobowej. Wbrew częstym odczytaniom, różnica pomiędzy nimi nie daje się sprowadzić do prostego przeciwstawienia substancjalizmu i empiryzmu. Locke nie rezygnuje ze stanowiska substancjalistycznego, jednakże rozgranicza dwie sfery — naturalnego, bazującego na doświadczeniu poznania oraz filozoficznych spekulacji, w których stara się przedstawić racjonalną i zgodną ze swym programem epistemologicznym interpretację dogmatów religijnych. Krytyka Locke’a dotyczy możliwości istnienia rzeczy myślącej jako substancji istniejącej niezależnie od ciała, natomiast rozbudowaniu w stosunku do filozofii kartezjańskiej ulega opis różnicowania się doświadczenia i ludzkiej subiektywności, zaś pojęcie tożsamości osobowej zyskuje eksplikację na czterech uzupełniających się poziomach: psychologicznym, biologicznym, społeczno-prawnym i religijnym.
This article focuses on the relationship between the conceptions of personal identity presented by Descartes and by Locke. Contrary to common readings, I claim that the difference between them cannot be reduced to a simple contrast between rational substantialism and genetic empiricism. Locke does not resign from the substantialist position but delimits the two spheres: natural cognition with its foundation in experience and philosophical speculations, in which he tries to present a rational interpretation of religious dogmas which is consistent with his epistemological programme. Locke’s criticism is directed against the Cartesian notion of a thinking thing as a substance independent of the body and his description of the differentiation of experience and his depiction of human subjectivity is expanded in relation to Cartesian philosophy: personal identity gains explication at four complementary levels: psychological, biological, socio-legal, and religious.
Źródło:
Roczniki Filozoficzne; 2020, 68, 2; 195-212
0035-7685
Pojawia się w:
Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Strukturalne przeobrażenia mas ludowych. Zmiana kulturowa jako ślepe pole teorii modernizacji
Autorzy:
Skórzyńska, Agata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/22792574.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny
Tematy:
sfera publiczna
teoria modernizacji
racjonalizm
kulturalizm
populizm
Opis:
Tekst stanowi próbę reinterpretacji Habermasowskiej koncepcji sfery publicznej w dwóch kontekstach: a. w kontekście innych wariantów filozofii praxistowskich (Gramsciego i Bourdieu) oraz współczesnych teorii praktycznych na gruncie badań kulturoznawczych; b. w kontekście współczesnego kryzysu demokracji liberalnych, kariery populizmów polityczno-kulturowych oraz elitarystycznych reakcji na nie. Sięgając – krytycznie – do pracy Andreasa Reckwitza, staram się pokazać, że przeracjonalizowane teorie modernizacji – jak Habermasa – nie dostrzegły ważnego czynnika zmiany społecznej: kulturowego wymiaru nowoczesności, który z narzędzia emancypacji w fazie nowoczesności przemysłowej przekształcił się w źródło populistycznej hegemonii w warunkach neoliberalno-konserwatywnego konsensu tzw. drugiej nowoczesności.
Źródło:
Władza sądzenia; 2020, 19; 55-73
2300-1690
Pojawia się w:
Władza sądzenia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Spory wokół epistemicznego statusu intuicji filozoficznej
Autorzy:
Cekiera, Kamil
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2099439.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
intuicja
uzasadnienie epistemiczne
naturalizm
racjonalizm
filozofia eksperymentalna
Opis:
Jedną z najgoręcej dyskutowanych obecnie kwestii metafilozoficznych w obrębie filozofii analitycznej jest epistemiczny status intuicji filozoficznej. Popularnie przyjmuje się, że w argumentacji filozofowie często odwołują się do intuicji. Czy intuicja jest jednak dobrym źródłem uzasadnienia przekonań? Zdaniem racjonalistów (m.in. G. Bealer, L. BonJour, K. Ludwig) intuicja ma charakter a priori, a odwołania do niej stanowią wyraz kompetencji pojęciowej. Inaczej sądzą naturaliści (m.in. A. Goldman, H. Kornblith, M. Devitt), zdaniem których intuicja nie ma apriorycznego charakteru, lecz wypływa z naturalnych zdolności kognitywnych człowieka. Jak uważają jednak niektórzy filozofowie (np. R. Cummins), problem wartości epistemicznej intuicji pojawia się w momencie konfliktu intuicji, nie dysponujemy bowiem dobrym sposobem „kalibracji” intuicji. Zdaniem zaś filozofów eksperymentalnych, permanentny wpływ nieistotnych czynników na intuicje filozoficzne stawia ich wiarygodność pod znakiem zapytania.
Źródło:
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria; 2017, 3; 137-148
1230-1493
Pojawia się w:
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Społeczeństwo terapeutyczne a globalizacja – socjologiczny i epidemiologiczny kontekst przewlekłych chorób niezakaźnych (NCD)
Therapeutic society and globalization – sociological and the epidemiological context of non-communication diseases
Autorzy:
Bielecki, Wojciech
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/412846.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
społeczeństwo terapeutyczne
czynniki ryzyka przewlekłych chorób niezakaźnych
choroby serca i naczyń
poziom świadomości profilaktycznej racjonalizm prewencyjny profilaktyczna ignorancja
badania kwestionariuszowe
therapeutic society
risk factors of non-communicable diseases (NCD)
cardiovascular diseases (CVD)
level of preventive awareness
preventive rationalism
prophylactic ignorance
questionnaire survey
Opis:
Artykuł prezentuje wybraną część wyników największego, reprezentatywnego badania epidemiologicznego w Polsce – Wieloośrodkowego Ogólnopolskiego Badania Stanu Zdrowia Ludności (WOBASZ), którego główny cel określa się jako ocenę stopnia zagrożenia ludności polskiej chorobami serca i naczyń, ergo – poziomu czynników ryzyka i stopnia ich kontroli. Generalnie – co piąty uczestniczący w pomiarze respondent z województw łódzkiego i lubelskiego (N = 2212) nie wykazał żadnej wiedzy nt. innych aniżeli farmakologiczne sposobów zapobiegania CHUK, a także nie wiedział nic na temat chorób i powikłań, które może spowodować nieleczone nadciśnienie tętnicze. W jednym i drugim przypadku, w sposób istotny statystycznie, niewiedza ta częściej charakteryzowała uczestniczących w badaniu mężczyzn aniżeli kobiety, częściej osoby z niskim poziomem wykształcenia, reprezentantów najmłodszej i najstarszej kategorii wieku, a także – respondentów deklarujących najniższe dochody netto per capita. To zaś może świadczyć m.in. o istnieniu groźnego status quo, utrzymującego się w czasie „trendu społecznej niewiedzy” w zakresie profilaktyki chorób serca i naczyń. Trendu, co warte podkreślenia, dotyczącego aż 1/5 polskiego społeczeństwa. Choć 80% badanych posługuje się jakąś świadomością typu profilaktycznego (przynajmniej na poziomie werbalnych deklaracji), to jednak teza o co najmniej dobrej sytuacji w tym zakresie jest – w naszej ocenie – co najmniej ryzykowna.
The article presents selected results of the biggest representative epidemiological survey conducted in Poland – WOBASZ. The main aim of this survey is to evaluate a number of Poles threatened by CVD, the level of risk factors and a degree of its’ control. In general, every fifth respondent from the voivodships of Lodz and Lublin (N = 2212) who participated in the health measure, did not prove any knowledge concerning ways of preventing CVD, anything about diseases which can be the result of untreated high blood-pressure. In both examples this lack of knowledge was more common among men rather than women, what is significant when statistics are taken into consideration. Yet, it was more frequent among less-educated, representatives of the youngest and the oldest age category, and respondents, who have declared the lowest income netto per capita. It means that the dangerous status quo exists; persistent, long-lasting so called ‘trend of social ignorance’ in the range of CVD prophylaxis. This tendency, what is worth emphasizing, relating to 1/5 Polish society. And though on the other hand 80% respondents do have some preventive awareness (at least on the level of verbal declarations), the thesis about good situation in this matter is – in our opinion – the least risky.
Źródło:
Przegląd Socjologiczny; 2012, 61, 2; 57-80
0033-2356
Pojawia się w:
Przegląd Socjologiczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Siemion Frank a Towarzystwo Religijno-Filozoficznew Petersburgu
Autorzy:
Ermichyov, Aleksandr
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2099389.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
Towarzystwo Religijno-Filozoficzne w Petersburgu
„nowa świadomość
religijna”
racjonalizm neokantowski
wiara
wiedza
światopogląd
S. Frank
D. Mereżkowski
D. Fiłosofow
A. Meyer
przedmiot
wiedzy
Opis:
Tematem artykułu jest sprzeciw Siemiona Franka, przyjmującego kognitywno- -obiektywistyczną, racjonalistyczną formę rozumienia, wobec ideologii rewolucjonizmu „nowej religijnej świadomości” (W. Rozanow, D. Mereżkowski). Źródło tej opozycji tkwi w odmiennym rozumieniu kategorii „absolutnego” oraz jego regulatywnej roli względem rzeczywistości. Refleksja Franka w ramach działalności Towarzystwa Religijno-Filozoficznego w Petersburgu miała na celu rozwikłanie powyższego problemu i przyczyniła się do wyłonienia idei zawartych później w jego pracy Przedmiot wiedzy (1915).
Źródło:
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria; 2017, 3; 21-34
1230-1493
Pojawia się w:
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Rozum wobec wiary – współczesna pokusa gnostycyzmu
Reason in relation to faith – the contemporary temptation of Gnosticism
Autorzy:
Tatar, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1008829.pdf
Data publikacji:
2019-01-22
Wydawca:
Akademia Katolicka w Warszawie
Tematy:
Duchowość
mistyka
poznanie
wiedza
wiara
św. Tomasz z Akwinu
św. Jan od Krzyża
racjonalizm
człowiek
antropologia teologiczna
Spirituality
mysticism
knowledge
cognition
faith
St. Thomas Aquinas
St. John of the Cross
rationalism
man
theological anthropology
Opis:
The Pope Francis in his Apostolic exhortation Gaudete et exultate points to two serious modern threats: Pelagianism and Gnosticism. Historical analysis of Gnosticism reveals a dangerous tendency towards rationalism. It also results, as Cardinal J. Ratzinger points, from the relativization of truth. The rejection of God in modern civilization must give rise to human concentration on oneself. This means that contemporary Gnosticism wants to lead to self-salvation, which means that it closes man in subjectivism and the intellectual ability to rise above the mystery of Jesus Christ. Analysis of the teaching of St. Thomas Aquinas and St. John Paul II indicates the consistency of faith and reason. At the same time, we note the limitations of human cognition and understanding resulting from its nature. God’s truths are rational but beyond human capabilities, and therefore the faith can’t be reduced to the rationalist category. St. John of the Cross states thatthis crossing of the border takes place in cognition through love.
Źródło:
Warszawskie Studia Teologiczne; 2019, 32, 1; 6-24
0209-3782
2719-7530
Pojawia się w:
Warszawskie Studia Teologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Rozum w filozofii średniowiecznej
Autorzy:
Chmiel, Bogumił
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/643950.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
Rationalismus
Verstand
Mittelalter
medieval philosophy
rationalism
reason
theology
racjonalizm
rozum
średniowiecze
Opis:
Der Artikel bespricht grundlegende Aspekte der mittelalterlichen Auffassung des theoretischen Verstandes. Der Hauptakzent wurde auf die Beziehung zwischen dem Verstand als der autonomen Erkenntniskraft und der Autorität der Kirche, des Glaubens und der Theologie gelegt. Die Autonomie des Verstandes in der mittelalterlichen Philosophie beruhte nicht auf ihrer absoluten Unabhängigkeit von den erwähnten Autoritäten, sondern verwirklichte sich im Bereich des unter ihrem Einfluss geformten religiösen Denkens. Die Glaubensdogmen wurden im Mittelalter nicht als „äußere“, aufgezwungene Beschränkungen der Rationalität der Forschung betrachtet, die von allein die Überschreitung und die Anfechtung religiöser Wahrheiten anstreben sollte, sondern als ein Rahmen, der den Umfang und die Ziele der möglichen Forschung bestimmte. In Konfliktsituationen unterlagen die Philosophen keinesfalls passiv den Autoritäten, sondern sie griffen zu gewissen Maßnahmen, die es ihnen erlaubten, kontroverse Thesen zu unterrichten, ohne in Konflikt mit kirchlichen Institutionen zu geraten. Die Abweichungen in der Beurteilung der Rationalität von Historikern ergeben sich vor allem daraus, dass die Rationalitätsvorstellungen der Aufklärungszeit auf frühere Jahrhunderte übertragen werden.
The purpouse of this paper is to examine main factors determining the medieval understanding of reason and explain differences among contemporary historians in their evaluation of medieval rationalism. According to this interpretation proper characteristic of scholastic thought should take into account teleological orientation of medieval culture. Religious faith and revelation were considered by most of philosophers not as external authority but rather as a internal ,,frame” which settled either aim and boundaries for rational investigations. This ,,frame” appoined by revelation pointed out scope not only for philosophical investigations but organised whole medieval culture providing its unity. Medieval reason was independent within this theological limitations in a similar manner as contemporary analitic philosophy is independent from science and scientific rationalism. Contemporary criticism toward medieval rationalism is caused by transposition of Enlighment's criterions of rationality on medieval thought.
W artykule omawiam zasadnicze aspekty średniowiecznego pojmowania natury rozumu teoretycznego. Główny nacisk położony został na relację między rozumem jako autonomiczną władzą poznawczą a autorytetami Kościoła, wiary i teologii. Autonomia rozumu w filozofii średniowiecznej nie polegała na jej absolutnej niezależności od wspomnianych autorytetów, ale realizowała się w obrębie myślenia religijnego ukształtowanego pod ich wpływem. Dogmaty wiary nie są w wiekach średnich postrzegane jako ,,zewnętrzne” i narzucone ograniczenia dla racjonalności dociekań, które same z siebie miałyby dążyć do przekroczenia i podważenia prawd religijnych, ale jako ramy wyznaczające zakres i cele możliwych dociekań. W sytuacjach konfliktów filozofowie nie poddawali się biernie autorytetom, lecz uciekali się do szeregu zabiegów pozwalających im nauczać kontrowersyjnych tez filozoficznych bez popadania w konflikt z instytucjami kościelnymi. Rozbieżność w ocenie racjonalności pojawiające się wśród historyków wynikają przede wszystkim z przenoszenia kanonów racjonalności właściwych dla myśli Oświecenia na wieki wcześniejsze.
Źródło:
Kultura i Wartości; 2013, 7
2299-7806
Pojawia się w:
Kultura i Wartości
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Rozum i racjonalność w filozofii politycznej Ayn Rand
Autorzy:
Drelich, Sławomir
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2098246.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
libertarianizm
liberalizm radykalny
racjonalizm
rozum
leseferyzm
filozofia polityki
Opis:
Ayn Rand (1905–1982) była przedstawicielką amerykańskiego liberalizmu radykalnego czy też libertarianizmu. W swoich dziełach filozoficznych, politologicznych, ale także w powieściach, esejach i felietonach publicystycznych wyłożyła podstawy swojej filozofii politycznej. Tę filozofię polityczną określiła mianem „obiektywizmu”. System obiektywistyczny Rand opiera się na szeregu fundamentów aksjologicznych. Jednym z nich jest rozum, któremu odpowiada cnota racjonalności. Celem niniejszego tekstu jest ukazanie, w jaki sposób Rand interpretowała rozum oraz racjonalność, a także w jaki sposób oba te elementy determinowały podstawy jej filozofii politycznej.
Źródło:
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria; 2018, 1; 149-161
1230-1493
Pojawia się w:
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Rewizjonizm jako przejaw racjonalizacji myśli socjalistycznej
Autorzy:
Niemczyk, Marcin
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/609196.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
revisionism
rationalism
Marxism
socialism with a human face
rewizjonizm
racjonalizm
marksizm
socjalizm z ludzką twarzą
Opis:
At the source of revisionist attempts to modify socialist thought lied the conviction of the need to improve or even adapt Marxism to the changing reality. That is why, out of many possible research perspectives (political, historical, doctrinal or legal), revisionism may also be treated as a manifestation of the rationalization of socialist thought. The article presents the main historical and doctrinal aspects of revisionism of Marxism using the example of the achievements of representatives of political-legal thought from such countries as Poland, Hungary, former Czechoslovakia and Yugoslavia. Attempts to rationalize socialism in these countries were based on similar ideological assumptions. Therefore, a redefinition of the relations of these countries with the USSR, democratization of social and political life and economic reforms aimed at ensuring the efficiency of the economies of these countries were postulated. The article also points out that the essence of revisionism was the search for ways to make the system functioning on its foundations more rational within the official Marxist doctrine. The reflection of these efforts was the slogan of creating “socialism with a human face”.
U źródeł rewizjonistycznych prób modyfikacji myśli socjalistycznej leżało przekonanie o potrzebie usprawnienia czy też przystosowania marksizmu do zmieniającej się rzeczywistości. Dlatego, spośród wielu możliwych perspektyw badawczych (politycznej, historycznej, doktrynalnej czy prawnej), rewizjonizm może być traktowany także jako przejaw racjonalizacji myśli socjalistycznej. W artykule przedstawiono główne historyczne i doktrynalne aspekty rewizjonizmu marksizmu na przykładzie dorobku przedstawicieli myśli polityczno-prawnej z takich krajów, jak: Polska, Węgry, Czechosłowacja, Jugosławia. Próby racjonalizowania socjalizmu w tych krajach opierały się bowiem na podobnych założeniach ideowych. Postulowano zatem redefinicję relacji tych krajów z ZSRR, demokratyzację życia społecznego i politycznego oraz reformy ekonomiczne mające zapewnić zwiększenie efektywności gospodarek tych krajów. W opracowaniu również wskazano, iż istotą rewizjonizmu było szukanie dróg, aby w ramach oficjalnej marksistowskiej doktryny funkcjonujący na jej podstawach ustrój uczynić bardziej racjonalnym. Odzwierciedleniem tych wysiłków było hasło tworzenia „socjalizmu z ludzką twarzą”.
Źródło:
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius); 2019, 66, 1
0458-4317
Pojawia się w:
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius)
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 70

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies