Temat: łacina - Katalog OPAC zbiorów

Skocz do pozycji: 1.

Tytuł:: Język sakralny wobec polskiego języka narodowego. Łacina
Latin as a sacral language in its relation to the Polish national language
Autorzy:: Sobczykowa, Joanna
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/26440724.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:: Latin
sacred language
religious language
history
culture
łacina
język sakralny
język religijny
historia
kultura
Opis:: Artykuł dotyczy łaciny jako języka sakralnego w polskim obszarze kulturowym w historii i współcześnie. Szkicowo potraktowano w nim sytuację w innych obszarach kultury, takich jak semicki czy słowiański. Analizie zostały poddane status i funkcje łacińskiego języka liturgicznego w ujęciu historycznym i współcześnie – w odczuciu mówiących, teologów, językoznawców, filozofów religii. W tekście przedstawiono udokumentowanie łacińskiej twórczości średniowiecznych polskich kaznodziejów i troskę o rozumienie liturgii łacińskiej przez lud. Pokazano również rozpiętość między tendencjami do sakralizacji i desakralizacji, różnicę między rozumieniem werbalnym a duchowym, danym w rozmyślaniu.
Joanna Sobczykowa’s article deals with Latin as a sacred language in the Polish cultural area in history and today. Sobczykowa outlines the situation in other areas of culture, Semitic or Slavic. She examines the status and functions of liturgical Latin in history and today, by looking at opinions of speakers, theologians, linguists, and philosophers of religion. She also looks at documents in the form of Latin works by medieval Polish preachers and their concern for the understanding of the Latin liturgy by the people. Finally, she shows and stresses the difference between verbal and spiritual understanding present in meditation and that between the tendencies towards sacralization and desacralization.
Źródło:: Forum Lingwistyczne; 2023, 11; 1-12
2449-9587
2450-2758
Pojawia się w:: Forum Lingwistyczne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 2.

Tytuł:: Zamek a miasto. Analiza semantyczna terminu castrum w polskiej łacinie średniowiecznej
Castle and City. A Semantic Analysis of the Word castrum in Polish Medieval Latin
Burg und Stadt. Semantische Analyse des Begriffs castrum im mittelalterlichen polnischen Latein
Autorzy:: Rzepiela, Michał
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/27177732.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:: castrum
kastellologische Terminologie
mittelalterliche Stadt
mittelalterliches Latein
Korpus des mittelalterlichen Lateins
terminologia kastelologiczna
średniowieczne miasto
łacina średniowieczna
korpusy łaciny średniowiecznej
castel terminology
medieval city
medieval Latin
medieval Latin corpora
Opis:: W artykule omówiono dystrybucję semantyczną rzeczownika castrum jako najpopularniejszego terminu używanego w polskiej łacinie średniowiecznej na oznaczenie zamków i zespołów zamkowo-miejskich. Jako podstawa materiałowa dla zaprezentowanych badań posłużyły dwa korpusy polskiej łaciny średniowiecznej, korpus języka ogólnego eFontes oraz korpus dzieł Jana Długosza, opracowane w Pracowni Łaciny Średniowiecznej Instytutu Języka Polskiego PAN. W pierwszej części artykułu, po uwagach wstępnych poświęconych specyfice korpusów języków dawnych, zostają przytoczone dane porównawcze dotyczące frekwencji w źródłach rzeczownika castrum i pozostałych rzeczowników – terminów kastelologicznych, jak również podniesiona zostaje kwestia precyzji semantycznej terminologii kastelologicznej. W dalszej części artykułu omówiono relacje zachodzące między zamkiem a miastem, gdy funkcjonują one w ramach jednego kompleksu architektonicznego. Dla badania tych relacji szczególnie istotne znaczenie ma obserwacja kolokacji współtworzonych przez rzeczownik castrum. Na podstawie listy dziesięciu najpopularniejszych wyrazów – „partnerów” kolokacyjnych castrum, wyodrębnionych z korpusów, podejmuje się próbę opisania najważniejszych funkcji zamku w przestrzeni miejskiej. Wskazuje się tutaj kolejno na: funkcję sądowniczą zamku, jego funkcję przy określaniu obiektów w topografii miejskiej, jego rolę jako pracodawcy dla mieszkańców miasta.
In dem vorliegenden Beitrag wird die semantische Distribution des Substantivs castrum einer Analyse unterzogen, das der am häufigsten verwendete Begriff zur Bezeichnung von Burganlagen und Burgstädten im mittelalterlichen polnischen Latein war. Als Datengrundlage für die Untersuchung dienten zwei Korpora des mittelalterlichen polnischen Lateins – das allgemeinsprachliche Korpus eFontes und das Korpus der Werke von Jan Długosz, die in der Abteilung für mittelalterliches Latein am Institut der Polnischen Sprache der Polnischen Akademie der Wissenschaften (PAN) entwickelt wurden. Im ersten Teil des Artikels werden nach einleitenden Bemerkungen zur Besonderheit von Korpora alter Sprachen vergleichende Daten zur Häufigkeit des Substantivs castrum und anderer Substantive (kastellologische Begriffe) in den Quellen angeführt sowie die Frage nach der semantischen Präzision der kastellologischen Terminologie behandelt. Im weiteren Teil werden die Verhältnisse zwischen Burg und Stadt im Rahmen einer gemeinsamen architektonischen Anlage erörtert. Für die untersuchten Verhältnisse ist die Analyse der durch das Substantiv castrum gebildeten Kollokationen von besonderer Bedeutung. Anhand einer Liste von zehn häufigsten „Kollokationspartnern“ von castrum aus dem Korpus wird versucht, die wichtigsten Funktionen einer Burg in der Stadtanlage darzustellen. Dabei wird auf die Gerichtsfunktion der Burg, ihre Rolle bei der Bestimmung von Objekten in der städtischen Topographie sowie als Arbeitgeber für die Bewohner der Stadt hingewiesen.
In his article, Michał Rzepiela discusses the semantic distribution of the noun castrum, the most common term in Polish medieval Latin to refer to castles and castle-town complexes. The material basis for the research presented here has consisted of two corpora of Polish medieval Latin, the corpus of the general language eFontes and the corpus of works by Jan Długosz, developed in the Laboratory of Medieval Latin of the Institute of Polish Language of the Polish Academy of Sciences. In the first part of the article, after introductory remarks devoted to the specificity of the corpora of ancient languages, Rzepiela quotes comparative data on the frequency in the sources of the noun castrum and other nouns related to the study of castles, and raises the issue of the semantic precision of this kind of vocabulary. Next, he discusses the relationships between the castle and the city when the two function within one architectural complex. Rzepiela argues that a study of these relationships must be alert to the collocations co-created by the noun castrum. Based on the list of ten most common words – “partners” in colocations with castrum, identified in the corpora – he describes the most important functions of the castle in the urban space. The analysis points to the following uses of the castle: its the judicial function, its function in determining objects in the urban topography, its role as an employer for the inhabitants of the city.
Źródło:: Średniowiecze Polskie i Powszechne; 2023, 15; 111-133
2080-492X
2353-9720
Pojawia się w:: Średniowiecze Polskie i Powszechne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 3.

Tytuł:: Łacina po polsku, czyli glosa o niefortunnej hybrydzie "warunek sine qua non"
Latin in Polish or interlinear gloss on the unfortunate “warunek sine qua non” hybrid
Autorzy:: Gorzkowski, Albert
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2174095.pdf
Data publikacji:: 2022-12-02
Wydawca:: Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Tematy:: warunek sine qua non
frazeologia
poprawność językowa
łacina w kulturze polskiej
phrasal idioms
linguistic correctness
Latin in Polish culture
Opis:: This draft is dedicated to the warunek sine qua non expression, which is pervasive in modern Polish language (both in scientific and sensu largo journalistic sources). The draft’s author explains in detail the mechanism of error of this popular lingual hybrid and reflects on the causes for the several decade-long popularity of this structure, notabene sanctionaed in normative linguistic compendiums, as well as numerous lexicons and dictionaries. The issue of this unfortunate error in this case has been silhouetted against the issue of awareness on proper and subtle use of Latin expressions, phrases, and idioms in scientific dissertations and media publications. This issue is extremely important in modern culture and fades in a terrifyingly fast manner.
Źródło:: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2022, 17; 64-70
2083-1765
Pojawia się w:: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 4.

Tytuł:: Latijns schooldrama in de Nederlanden
Latin School Drama in the Low Countries
Łaciński teatr szkolny w Niderlandach
Autorzy:: Engelbrechtová, Jana
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/31342736.pdf
Data publikacji:: 2022
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: teatr
teatr szkolny
łacina
Niderlandy
średniowiecze
renesans
theatre
school drama
Latin
Low Countries
Middle Ages
Renaissance
theater
schooldrama
Latijn
Nederlanden
middeleeuwen
renaissance
Opis:: In deze bijdrage wordt eerst een beknopt overzicht gegeven van de ontwikkeling van het Latijnstalige onderwijs in de Lage Landen in de middeleeuwen en renaissance. Vervolgens wordt de positie van het renaissancistische Latijns schooldrama in de Nederlanden behandeld in verband met de verwerking van Middelnederlands materiaal met speciale aandacht voor het toneelstuk Elckerlijc. Hierbij wordt tevens bekeken welke thematiek zowel in Middelnederlands drama als in het Latijnse schooldrama voorkomt. De drie belangrijkste generaties van auteurs van schooldrama’s worden kort voorgesteld. De periode van dit schooldrama betreft hier de Nederlandse renaissance van eind zestiende en begin zeventiende eeuw. Deze periode wordt met voorbeelden van enkele auteurs en stukken geïllustreerd, met name de Acolastus van Guillemus Gnaphaeus en de Hecastus van Georgius Macropedius.
W niniejszym artykule autorka wychodzi od krótkiego przeglądu rozwoju edukacji w języku łacińskim w krajach Niderlandów w średniowieczu i renesansie, po czym poddaje analizie pozycję renesansowego łacińskiego dramatu szkolnego w Niderlandach w odniesieniu do materiałów średnioniderlandzkich (1200-1500), ze szczególnym uwzględnieniem sztuki Elckerlijc. W polu uwagi znajdują się również tematy wspólne zarówno dla dramatu środkowoniderlandzkiego, jak i łacińskiego dramatu szkolnego. W artykule przedstawiono pokrótce trzy najważniejsze pokolenia autorów dramatu szkolnego. Okres teatru szkolnego obejmuje niderlandzki renesans końca XVI i początku XVII wieku. Okres ten został zilustrowany przykładami kilku autorów i utworów, w szczególności Acolastus Guillemusa Gnaphaeusa i Hecastus Georgiusa Macropediusa.
This contribution first gives a brief overview of the development of Latin-language education in the Low Countries in the Middle Ages and the Renaissance. Subsequently, the position of Renaissance Latin school drama in the Low Countries is examined in relation to the incorporation of Middle Dutch material, with special attention paid to the play Elckerlijc. It also examines which themes are shared in both Middle Dutch drama and Latin school drama. The three most important generations of school drama authors are also briefly introduced. The period of these school dramas is that of the Dutch Renaissance of the late sixteenth and early seventeenth century. This period is illustrated with examples of several authors and plays, in particular the Acolastus by Guillemus Gnaphaeus and the Hecastus by Georgius Macropedius.
Źródło:: Roczniki Humanistyczne; 2022, 70, 5 Zeszyt specjalny; 27-39
0035-7707
Pojawia się w:: Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 5.

Tytuł:: Latinitas curialis na przykładzie Epistulae gratulatoriae Benedykta XVI. Przybliżenia leksykalne i stylistyczne
Autorzy:: Gacia, Tadeusz
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2158114.pdf
Data publikacji:: 2022-09-15
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Tematy:: łacina kurialna
listy gratulacyjne Benedykta XVI
leksyka
cursus
curial Latin
congratulatory letters of Benedict XVI
vocabulary
Opis:: W opracowaniu omawia się wybrane aspekty współczesnej Latinitas ecclesiastica, szczególnie jej odmiany zwanej Latinitas curialis, w dziewięciu listach gratulacyjnych papieża Benedykta XVI. Autor analizuje słownictwo dotyczące głównego tematu listów – święceń kapłańskich i biskupich oraz ich jubileuszów, a także występowanie cursus, czyli systemu kadencji rytmicznych polegających na odpowiednim następowaniu sylab akcentowanych i nieakcentowanych. Określenia święceń oraz ich rocznic pochodzą z dawnych tekstów źródłowych, tylko w mniejszym stopniu jest to słownictwo nowe; formuły błogosławieństw papieskich zamykających listy zachowują niezmienny kształt literacki, tradycyjne słownictwo i takąż stylistykę. Cursus obecny w łacinie kurii papieskiej, z niewielkimi przerwami, od końca antyku, w analizowanych listach występuje w swych czterech odmianach: cursus planus, velox, tardus i trispondaicus.
The study discusses selected aspects of the contemporary Latinitas ecclesiastica, especially its variation called Latinitas curialis, in nine congratulatory letters of Pope Benedict XVI. The author of the article analyzes the vocabulary related to the main topic of the letters - priestly and bishop ordination and their jubilees, as well as the occurrence of cursus, i.e. a system of rhythmic cadences consisting in the appropriate sequence of stressed and unstressed syllables. The terms for ordinations and their anniversaries come from very old source texts, only to a lesser extent this vocabulary is new; the formulas of papal blessings at the end of the letters retain the unchanged literary shape, traditional vocabulary and the same style. Cursus, present in the Latin papal curia, with slight breaks from the end of antiquity, appears in the analyzed letters in its four varieties: cursus planus, velox, tardus and trispondaicus.
Źródło:: Vox Patrum; 2022, 83; 439-456
0860-9411
2719-3586
Pojawia się w:: Vox Patrum
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 6.

Tytuł:: Sanctus - definicje wobec tekstowego znaczenia słowa w pismach św. Izydora z Sewilli
Autorzy:: Ledzińska, Anna
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2158110.pdf
Data publikacji:: 2022-09-15
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Tematy:: Isidore of Seville
lexeme sanctus
linguistic change
medieval and ecclesiastical Latin
Izydor z Sewilli
leksem sanctus
zmiana językowa
łacina średniowieczna i kościelna
Opis:: Izydor z Sewilli żyjący na przełomie VI/VII w. w wizygockiej Hiszpanii z jednej strony gromadził w swych dziełach dziedzictwo świata antycznego, z drugiej zaś stał się jedną z najważniejszych auctoritas średniowiecza. Żył w czasach przełomu historycznego, kulturowego, politycznego, a zmiana otaczającego świata zazwyczaj generuje zmiany językowe. Celem badań było sprawdzenie jak głoszone przez Izydora eksplicytnie poglądy na świętość wyrażoną przez leksem sanctus, mają się do tych immanentnie tkwiących w jego języku. W związku z tym przebadano pod kątem semantyki i źródeł trzy definicje sanctus zawarte w Etymologiach oraz dziele O różnicach słów, a następnie zestawiono je z tekstowymi wystąpieniami tego słowa w korpusie wszystkich dzieł Izydora o potwierdzonej autentyczności. Te ostatnie badano z zastosowaniem metod korpusowych, przy użyciu oprogramowania Sketch Engine. Dodatkowo jako tło analizy wykorzystano materiał leksykograficzny zawarty w kilku słownikach łaciny klasycznej i kościelnej. Wyniki wskazują na starożytną proweniencję znaczeń leksemu sanctus deklarowanych w izydorowych definicjach oraz odmienny, wyraźnie średniowieczny, eklezjalny profil semantyczny słowa w korpusie tekstów. Przeprowadzone badania ukazują proces adaptacji języka łacińskiego do zmieniających się okoliczności, przemiany pojęć i świata myśli pod wpływem chrześcijaństwa u progu średniowiecza u jednego z najważniejszych autorów tego okresu.
St. Isidore of Seville, who lived at the turn of the 6th and 7th century in Visigothic Spain, on the one hand collected in his works the heritage of the ancient world, and on the other became one of the most important auctoritates of the Middle Ages. He lived at the time of historical, cultural and political upheaval, and change in the surrounding world usually generates linguistic change. The article tends to check how the views on sanctity expressed explicitly by Isidore, using lexeme 'sanctus', relate to those immanent in his language. Therefore, three definitions of 'sanctus' contained in Etymologies and the work On the Differences between Words were analyzed from the viewpoint of semantics and sources. Nextly, they were compared with textual occurrences of the word in the corpus of all works by Isidore of confirmed authenticity. The latter were studied using corpus-based methods, with the SketchEngine software. Additionally, lexicographical material contained in several dictionaries of classical and ecclesiastical Latin was used as a background for the analysis. The results indicate the ancient provenance of the meanings of the lexeme 'sanctus' declared in the definitions and a different, clearly medieval, ecclesiastical semantic profile of the word in the corpus of Isidorian texts. The study reveals the process of adaptation of the Latin language to changing circumstances, the transformation of concepts and the world of thought under the influence of Christianity at the threshold of the Middle Ages in the works of one of the most important authors of that period.
Źródło:: Vox Patrum; 2022, 83; 317-342
0860-9411
2719-3586
Pojawia się w:: Vox Patrum
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 7.

Tytuł:: Sobre el papel del latín y el concepto de latinismo desde la perspectiva española y polaca
On the Role of Latin and the Concept of Latinism from the Spanish and Polish Perspective
Autorzy:: Pawlak, Aneta
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2230990.pdf
Data publikacji:: 2022-12-16
Wydawca:: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:: łacina
język hiszpański
język polski
periodyzacja historyczna
terminologia leksykologiczna
latynizmy
Latin
Spanish language
Polish language
historical periodization
lexicological terminology
Latinisms
lengua polaca
periodización histórica
latinismos
latín
lengua española
terminología lexicológica
Opis:: The objective of the article is twofold. On the one hand, it aims to briefly outline the history of the Spanish and the Polish language in order to compare the role of Latin in the formation of both languages. On the other hand, it focuses on the lexicological terminology related to Latin-derived words, with special focus on Latinisms. In addition to the lexicological nomenclature, classifications of Latinisms are also compared. The differences detected in the contrastive analysis mainly concern the lack of heritage words from Latin in Polish and the different concept of doublets in Spanish and Polish. This, in turn, is due to the different type of role of Latin in both languages in its early stages of formation. The article ends with the conclusions and a brief reflection about neocultisms.
Źródło:: Collectanea Philologica; 2022, 25; 105-115
1733-0319
2353-0901
Pojawia się w:: Collectanea Philologica
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 8.

Tytuł:: Sobre los factores externos e internos de la penetración de los germanismos en la península ibérica
On the External and Internal Factors of the Penetration of Germanic Loans in the Iberian Peninsula
Autorzy:: Nowikow, Wiaczesław
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2230998.pdf
Data publikacji:: 2022-12-16
Wydawca:: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:: łacina
Półwysep Iberyjski
hiszpański
zapożyczenia germańskie
sposoby przenikania
zewnętrzne i wewnętrzne czynniki
cechy strukturalne i leksykalno-semantyczne
Latin
Iberian Peninsula
Spanish
Germanic borrowings
routes of penetration
external and internal factors
structural
lexical and semantic features
latín
península ibérica
préstamos germánicos
factores externos e internos
características estructurales y léxico-semánticas
caminos de penetración
español
Opis:: The aim of this paper is to define, delimitate and explain the most important external and internal factors of the penetration of Germanic elements (mainly Visigothic) in the Iberian Peninsula, with special attention to the V–VIII centuries. The author analyses the political and linguistic situation in the Iberian Peninsula and indicates the textual sources of the above-mentioned period. He also makes some observations regarding the routes of penetration and presents some structural, lexical and semantic features of the Germanic borrowings. In his final remarks the author comments on the difference between direct and indirect loans and points out the possibility of the interaction between different external and internal factors, for example, phonetic, lexical and semantic changes connected with the evolution wisa > guisa.
Źródło:: Collectanea Philologica; 2022, 25; 95-104
1733-0319
2353-0901
Pojawia się w:: Collectanea Philologica
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 9.

Tytuł:: The sixth renaissance and liturgical Latin in the 21st century
Szósty renesans a łacina liturgiczna w XXI wieku
Autorzy:: Pskit, Wiktor
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/11855246.pdf
Data publikacji:: 2022
Wydawca:: Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim
Tematy:: sixth renaissance
liturgical Latin
revival
digital revolution
szósty renesans
łacina liturgiczna
odrodzenie
rewolucja cyfrowa
Opis:: The paper is concerned with the notion of the sixth renaissance in relation to the status of Latin in the current linguistic landscape of the Roman Catholic Church. It argues that what amounts to be a revival of interest in Latin, especially as a liturgical language, though a marginal but at the same time dynamic phenomenon, may be regarded as an ecclesial analogue of the broader sixth renaissance. The factors that facilitate both revivals are presented, in particular the influence of the digital revolution. The discussion points to the symptoms of the renewed interest both in the Classical culture and languages and in liturgical Latin.
Artykuł omawia pojęcie szóstego renesansu rozumianego jako wzrost zainteresowania kulturą antyczną, a w szczególności antyczną greką i łaciną jako językami używanymi w mowie, oraz paralelnego względem niego odrodzenia łaciny liturgicznej w obrzędach rzymskokatolickich. Zwracamy uwagę na czynniki warunkujące oba zjawiska, w szczególności na pozytywny wpływ rewolucji cyfrowej jako narzędzia umożliwiającego potencjalny szósty renesans greki i łaciny oraz powrót do łaciny jako języka obrzędów w rycie rzymskim. Omawiamy też przejawy obu „renesansów”, wskazując między innymi na wpływ zainteresowania łaciną liturgiczną, zwłaszcza wśród młodszego pokolenia katolików, na współczesną angielszczyznę i polszczyznę.
Źródło:: Język. Religia. Tożsamość; 2022, 2 B (26); 7-21
2083-8964
2544-1701
Pojawia się w:: Język. Religia. Tożsamość
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 10.

Tytuł:: Were Bohemus and haereticus used as synonymous designations?
Czy określeń "Bohemus" i "haereticus" używano synonimicznie?
Autorzy:: Mazalová, Lucie
Rzepiela, Michał
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2167431.pdf
Data publikacji:: 2022-12-30
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
Tematy:: Hussite-related terminology
Medieval Latin
contextual synonymy
partial synonymy
connotative meaning
terminologia dotycząca Husytów
łacina średniowieczna
synonimia kontekstowa
synonimia częściowa
znaczenie konotacyjne
Opis:: Artykuł omawia terminologię używaną w łacinie średniowiecznej na oznaczenie husytów. Szczególną uwagę poświęcono frazie nominalnej Bohemi heretici ‛Czesi heretycy’, podkreślając, że leksemy współtworzące tę frazę wchodziły w relację synonimii. Tę relację interpretuje się tutaj bądź jako synonimię kontekstową, bądź synonimię częściową. Ponadto uwypukla się rolę znaczenia konotacyjnego jako kryterium analizy użycia terminów odnoszących się do Czech i Czechów w kontekście herezji husyckiej. Za podstawę materiałową prowadzonych analiz posłużyła korespondencja polskich dostojników duchownych i świeckich, także listy kierowane do nich przez zagranicznych korespondentów, a także „Roczniki” Jana Długosza.
This article discusses the terms used in medieval text sources to denote the Hussites. It pays particular attention to the nominal phrase Bohemi heretici arguing that its lexeme constituents functioned in fifteenth-century Latin as synonyms. A more detailed examination focuses on types of synonymy established between two mentioned lexemes. The terms contextual synonymy and partial synonymy are used here. In addition, the importance of connotative meaning is pointed out as a criterion for analysing the usage of lexemes referring to Bohemia and the Bohemian people in the context of the Hussite heresy. The study is based on letters written by Polish secular and ecclesiastical chanceries as well as those written to Polish sovereigns and dignitaries by their foreign correspondents. In addition, the “Annals” of Jan Długosz are taken into account.
Źródło:: Polonica; 2022, 42
0137-9712
2545-045X
Pojawia się w:: Polonica
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 11.

Tytuł:: Emendacje w tekstach średniowiecznych – problem ich interpretacji i edycji (na przykładzie zapiski sądowej z księgi ziemskiej poznańskiej II)
Autorzy:: Kuźmicki, Marcin
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2050005.pdf
Data publikacji:: 2021-03-15
Wydawca:: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
Tematy:: publishing of medieval texts
emendation
court case
Old Polish
medieval Latin
wydawanie tekstów średniowiecznych
emendacje
roty sądowe
język staropolski
łacina średniowieczna
Opis:: Główny problem przedstawiony w artykule skupia się wokół tytułowego terminu emendacja. Autor przedstawia ów problem z dwóch perspektyw. Pierwsza – to ingerencja średniowiecznego skryby w tekst, czego śladem są skreślenia i korekty wprowadzane przez pisarza. Drugą perspektywą jest działalność badacza-edytora, który odczytuje rękopis, interpretuje go i wydaje, stosując przy tym nieprecyzyjne zasady wydawania, co w konsekwencji prowadzi do zniekształcenia tekstu źródłowego. Przeprowadzone analizy pokazały, że przyjęte zasady wydawania tekstów średniowiecznych powinny być takie, by zachować wszelkie cechy rękopisu, które dotyczą rozumienia tekstu przez pisarza rękopisu, a które są w procesie interpretacji przez współczesnego wydawcę zacierane.
The main problem presented in the article and its title revolves around the term emendation. The author presents this problem from two perspectives. The first is the interference of the medieval scribe into the text which is evidenced by the deletions and corrections introduced by the writer. The second perspective is the activity of the researcher-editor who reads the manuscript, interprets, and publishes it, using imprecise publishing rules. This, in turn, leads to a distortion of the source text. The conducted analyzes showed that the adopted principles of publishing medieval texts should be such as to preserve all the features of the manuscript that relate to the writer's understanding of the text, and which are blurred in the process of interpretation by a modern publisher.
Źródło:: Linguistica Copernicana; 2021, 17; 239-258
2080-1068
2391-7768
Pojawia się w:: Linguistica Copernicana
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 12.

Tytuł:: Partykuły epistemiczne w Rocznikach Jana Długosza
Epistemic Particles in the Annals of Jan Długosz
Autorzy:: Koczarski, Zdzisław
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/1036312.pdf
Data publikacji:: 2021-04-16
Wydawca:: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:: particles
epistemic modality
Medieval Latin
Jan Długosz
Annals
partykuły
modalność epistemiczna
łacina średniowieczna
Roczniki
Opis:: Autor artykułu omawia użycie partykuł epistemicznych w Rocznikach Jana Długosza. Analizie zostały poddane zagadnienia ich dystrybucji w kronice oraz wzorców w obrębie literatury łacińskiej, z których Długosz mógł korzystać, wprowadzając partykuły do narracji. Uwagę poświęcono również zasięgowi oddziaływania partykuł epistemicznych w funkcji operatora modalnego oraz kwestii położenia tych leksemów w linearnym szyku zdania. Przeprowadzone analizy pokazują, że sposób użycia partykuł przez Długosza nie odbiega znacząco od normy językowej utrwalonej w łacinie klasycznej. Zasadniczy wywód został poprzedzony wstępem teoretycznym na temat badań nad partykułami w języku łacińskim i – ze względów metodologicznych i porównawczych – w języku polskim. W artykule wykorzystywane są bowiem propozycje terminologiczne i interpretacyjne wypracowane dla współczesnej polszczyzny przez Macieja Grochowskiego.
This article discusses the use of epistemic particles in Jan Długosz’s Annals, a work considered the greatest achievement of Polish medieval historiography written in Latin. The analysis focuses on particles in the quantitative and distributional aspects. The semantics of these particles, their role in the narrative of the Annals, their syntax (in particular their relationship with hosting utterances), as well as their position in the linear order of the sentence are discussed in detail. This study has shown that Długosz’s use of these particles does not differ greatly from the norms of classical Latin. In the introductory section of the article, the author presents research on Latin and Polish particles, using the latter in an examination of Latin examples. The author’s treatment of this subject is indebted to the terminological and methodological strategies developed by Maciej Grochowski, which are given here extensive application.
Źródło:: Forum Lingwistyczne; 2021, 8; 1-16
2449-9587
2450-2758
Pojawia się w:: Forum Lingwistyczne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 13.

Tytuł:: The Subjunctive—Indicative Opposition in Latin: A Contrastive Feature Hierarchy Approach
Opozycja trybu przypuszczającego i trybu oznajmującego w łacinie: teoria hierarchicznego uporządkowania cech dystynktywnych
Autorzy:: Jakielaszek, Jarosław
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2050004.pdf
Data publikacji:: 2021-03-29
Wydawca:: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
Tematy:: Latin verbal mood
morphosemantics
feature decomposition
feature hierarchy
łacina – tryb czasownika
morfosemantyka
analiza składnikowa
hierarchia cech
Opis:: The indicative—subjunctive distinction of the Latin verbal mood system  has been subject to various analyses. The paper presents an approach relying on the concept of contrastive feature hierarchy, developing the idea  of a featural decomposition of Latin verbal moods. A threefold distinction  in terms of features [±realis], [±oblique] and [±irrealis] is proposed, with  an elucidation of morphological and semantic counterparts of such features  and combinations thereof, utilizing basic tools of the possible worlds framework. Consequences of the proposed approach for an analysis of synchronic and diachronic variation in the Latin verbal mood system are also briefly discussed.
Opozycja trybu oznajmującego i trybu przypuszczającego w łacińskim systemie czasownikowym jest przedmiotem wielu odmiennych analiz. Artykuł przedstawia podejście oparte na koncepcji hierarchii cech dystynktywnych i analizie składnikowej cech trybu czasownika w systemie łacińskim. Proponowana jest analiza na cechy [±realis], [±oblique] oraz [±irrealis], wraz z opisem wykładników morfologicznych tych cech i ich dopuszczalnych kombinacji oraz ze wstępną analizą ich semantycznych korelatów z wykorzystaniem podstawowych pojęć semantyki światów możliwych. Zwięźle dyskutowane są także konsekwencje proponowanego podejścia dla analizy synchronicznego i diachronicznego zróżnicowania w łacińskim systemie czasownikowym.
Źródło:: Linguistica Copernicana; 2021, 17; 63-79
2080-1068
2391-7768
Pojawia się w:: Linguistica Copernicana
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 14.

Tytuł:: Jan Kazimir Pashkevichs Poem Poland prospers with Latin... as a Literary Mystiication
Wiersz Jana Kazimierza Paszkiewicza "Polska kwitnie łaciną…" jako mistyfikacja literacka
Autorzy:: Bahdanovich, Iryna
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/1837725.pdf
Data publikacji:: 2020
Wydawca:: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:: the poem Польска квитнет лациною... (Poland prospers with Latin)
Jan Kazimir Pashkevich
Slutsk manuscript of the First Lithuanian Statute of 1529
a hermeneutic reconstruction
literary mystification
ideology of ‘panrusism’
poemat Польска квитнет лациною… (Polska kwitnie łaciną...)
Jan Kazimierz Paszkiewicz
spis Słucki I Wiekiego Statutu Litewskiego z 1529 r.
rekonstrukcja hermeneutyczna
mistyfikacja literacka
ideologia panslawizmu
верш Польска квітнет лаціною...
Ян Казімір Пашкевіч
Слуцкі спіс Першага Літоўскага Статута 1529 года
герменеўтычная рэканструкцыя
літаратурная містыфікацыя
ідэалогія „панрусізму”
Opis:: The article offers a new interpretation of the famous Belarusian poem of the 17th century Польска квитнет лациною... (Poland prospers with Latin), the author of which is considered to be Jan Kazimir Pashkevich, and the date of writing is August 22, 1621. The poem is canonized in Belarusian literature as a sample of civil and patriotic lyrics and a hymn to the native Belarusian language, but the article questions the authenticity of the work as a monument of the literature of the 17th century; the circumstances that make the poem mysterious and anachronistic in the context of its era are also revealed. The author of the article suggests a hermeneutic reconstruction of an alternative history of the poem by Jan Kazimir Pashkevich Польска квитнет лациною...: namely, substantiates the hypothesis that the poem is a successful literary mystification created in the 40`s of the 19th century by Vilnius Governor-General and lover of antiquities and A. V. Semenov to reinforce the ideology of ‘panrusism’ and to legitimize, with the help of cultural projects, the domination of the Russian Empire on the occupied after the partitions of Polish-Lithuanian Commonwealth lands of historical Lithuania-Belarus. Semenov had the opportunity and reason to realize such an ideological project by getting acquainted with the ancient documents of the subordinate region, especially with the handwritten Slutsk manuscript of the First Lithuanian Statute of 1529, which was created in old Belarusian and which contained many documents unrelated to the main text, various records, as well as empty pages. The practical conditions for making copies and the necessary changes on the corresponding page of the manuscript were created by an easy-to-use lithography technology.
W artykule została zaprezentowana nowa interpretacja słynnego białoruskiego siedemnastowiecznego (datowanego na 22 sierpnia 1621 r.) wiersza Польска квитнет лациною... (Polska kwitnie łaciną...), za autora którego uważany jest Jan Kazimierz Paszkiewicz. W literaturze białoruskiej utwór uznawany jest za przykład tekstu o charakterze patriotycznym oraz jako hymn ku chwale rodzimego języka białoruskiego. Jak dowodzi przeprowadzona analiza, przynależność poematu do swojej epoki nie jest kwestią oczywistą, czego dowodzą dodatkowe, uwzględnione w artykule czynniki decydujące o tajemniczości i anachroniczności poematu. Autor proponuje hermeneutyczną rekonstrukcję alternatywnej historii powstania wiersza Jana Kazimierza Paszkiewicza Польска квитнет лациною…, opartą na hipotezie, że badany utwór stanowi pochodzącą z lat 40. XIX w. udaną mistyfikację literacką wileńskiego gubernatora generalnego i miłośnika antyków A.W. Siemionowa, zaplanowaną w celu utrwalenia na okupowanych po rozbiorach Rzeczypospolitej ziemiach historycznej Litwy i Białorusi ideologii panslawizmu i legitymizacji dominacji Imperium Rosyjskiego. Realizacja tego projektu była możliwa dzięki dostępności dokumentów archiwalnych a zwłaszcza znajomości napisanego w języku starobiałoruskim i zawierającego wiele niepowiązanych dokumentów. różnego rodzaju wpisów oraz pustych stron rękopisu spisu słuckiego pierwszego Wielkiego Statutu Litewskiego z 1529 r. Kopiowanie i dokonywanie zmian w manuskryptach umożliwiała dostępna wówczas technika litografii.
У артыкуле прапанавана новая інтэрпрэтацыя вядомага беларускага верша ХVІІ ст. Польска квитнет лациною..., аўтарам якога лічыцца Ян Казімір Пашкевіч, а датай напісання 22 жніўня 1621 г. Верш кананізаваны ў беларускай літаратуры як узор грамадзянска-патрыятычнай лірыкі і гімн роднай беларускай мове, аднак у артыкуле ставіцца пад сумненне аўтэнтычнасць твора як помніка літаратуры ХVІІ ст., выяўляюцца акалічнасці, якія робяць верш загадкавым і анахранічным у кантэксце сваёй эпохі. Аўтарам артыкула прапануецца герменеўтычная рэканструкцыя альтэрнатыўнай гісторыі ўзнікнення верша Яна Казіміра Пашкевіча Польска квитнет лациною...: а менавіта абгрунтоўваецца гіпотэза, што верш з’яўляецца ўдалай літаратурнай містыфікацыяй, створанай ў 40-я гады ХІХ ст. віленскім генерал-губернатарам і аматарам старажытнасцей А.В. Сямёнавым з мэтай замацавання ідэалогіі „панрусізму” і легітымізацыі панавання Расійскай імперыі на захопленых пасля падзелаў Рэчы Паспалітай землях гістарычнай Літвы-Беларусі пры дапамозе культурніцкіх праектаў. Магчымасцю і нагодай для рэалізацыі такога ідэалагічнага праекту для Сямёнава стала знаёмства са старажытнымі дакументамі падпарадкаванага краю, асабліва з рукапісным Слуцкім спісам першага Літоўскага статута 1529 г., які быў створаны на старабеларускай мове і ў якім былі досыць шматлікія, не звязаныя з асноўным тэкстам дакумента, запісы рознага характару, а таксама пустыя старонкі. Практычныя ўмовы для выканання копій і ўнясення патрэбных зменаў на адпаведнай старонцы рукапісу стварала даступная ў прымяненні тэхналогія літаграфавання.
Źródło:: Studia Białorutenistyczne; 2020, 14; 171-201
1898-0457
Pojawia się w:: Studia Białorutenistyczne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 15.

Tytuł:: Latin and Greek in Contemporary Names of Human Medicines on the Polish Market
Autorzy:: Grzelak-Krzymianowska, Adriana
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/1791389.pdf
Data publikacji:: 2020-02-07
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: leki
nazewnictwo
farmacja
łacina
greka
medicines
names
pharmacy
Latin
Greek
Opis:: Łacina i greka w świecie współczesnego nazewnictwa farmaceutycznego w Polsce Celem artykułu jest ukazanie, że słowa pochodzące z łaciny i greki są nadal efektywnie wykorzystywane w polskiej terminologii farmaceutycznej na przykładzie nazw handlowych leków oraz form, w jakich owe terminy pojawiają się w interesującym autora nazewnictwie. Autor pracy definiuje pewne zauważalne i charakterystyczne paradygmaty pojawiania się form łacińskich i greckich, które występują w konkretnych wyodrębnionych w artykule grupach leków, wskazuje na pewne widoczne tendencje w zastosowaniu języków innych niż klasyczne oraz podkreśla, jak ogromne znaczenie ma łacina i greka w ciągle rozwijającym się polskim przemyśle farmaceutycznym.
The aim of the article is to show that Latin and Greek derived words are still effectively used in Polish pharmaceutical terminology. The study focuses on the trade names of medicinal products and the forms in which these terms appear in the above mentioned nomenclature. The author defines some noticeable and characteristic paradigms of the presence of Latin and Greek forms that occur in specific groups of medicines identified in the article, points to some visible trends in the use of non-classical languages and emphasizes the importance of Latin and Greek in the ever-growing Polish pharmaceutical market.
Źródło:: Roczniki Humanistyczne; 2020, 68, 3; 23-36
0035-7707
Pojawia się w:: Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Informacja

Wyszukujesz frazę "łacina" wg kryterium: Temat

Źródło danych

Dostawca treści

Kolekcja

Rok wydania

Wydawca

Temat

Autor

Typ dokumentu

Język