Autor: Bozym, M - Katalog OPAC zbiorów

Skocz do pozycji: 1.

Tytuł:: Ocena możliwości wykorzystania suszonych solarnie osadów ściekowych
Evaluation of the possibilities of using of solar dried sewage sludge
Autorzy:: Bożym, M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/142401.pdf
Data publikacji:: 2015
Wydawca:: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego. Zakład Wydawniczy CHEMPRESS-SITPChem
Tematy:: osady ściekowe
solarne suszarnie
wykorzystanie
sewage sludge
solar driers
thermal utilization
natural use
Opis:: W pracy przedstawiono możliwości wykorzystania suszonych solarnie osadów ściekowych. Na podstawie wyników badań osadów ściekowych pochodzących z suszarni solarnych należących do Oczyszczalni Ścieków w Antoniowie przedstawiono ich przydatność do termicznego lub przyrodniczego wykorzystania. Stwierdzono, że badane osady mogą być spalane w cementowniach, gdyż udział zanieczyszczeń nie przekracza dopuszczalnych norm. Jedynym ograniczeniem jest niedostatecznie wysoki udział suchej masy, co bezpośrednio wpływa na wartość opałową osadów. Rozwiązaniem tego problemu może być dosuszanie osadów, prowadzone na terenie oczyszczalni lub w cementowni, wykorzystując tak zwane „ciepło odpadowe”. Innym zagadnieniem rozpatrywanym w pracy była możliwość wykorzystania przyrodniczego suszonych osadów. Zbadano wartość nawozową osadów przed i po procesie suszenia. Stwierdzono, że suszenie spowodowało obniżenie udziału azotu i węgla organicznego i form przyswajalnych makro- i mikroelementów. Dlatego metoda suszenia solarnego osadów nie wydaje się właściwym sposobem ich przetwarzania w celu przyrodniczego zastosowania.
The article presents the possibility of using of solar drying sewage sludge. Examined sewage sludge that came from solar dryers belonging to the Sewage Treatment Plant in Antoniów presents the possibilities of their thermal or agricultural use. It was found that sewage sludge can be burned in cement kilns, as contamination content does not exceed the permissible norms. The only limitation is low proportion of dry matter, which directly affects the calorific value of sewage sludge. The solution to this problem may be additional drying of sludge carried out on the sewage treatment or in a cement plant, using so-called „waste heat”. Another problem considered in the study was the possibility of using dried sludge in agriculture. Properties of fertilizers before and after the drying process of sludge were analysed. It was found that the drying despite many advantages, such as reducing the amount of water and sludge volume, facilitating application and sludge hygienization, causes a reduction of available forms of macro- and micronutrients and the total content of important nutrients. Therefore, the solar sludge drying is not an appropriate method of processing sewage sludge to use in agriculture.
Źródło:: Chemik; 2015, 69, 10; 666-669
0009-2886
Pojawia się w:: Chemik
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 2.

Tytuł:: Wykorzystywanie testów do oceny stopnia stabilizacji odpadów
Using of test methods to assessing stabilization level of wastes
Autorzy:: Bożym, M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/392041.pdf
Data publikacji:: 2011
Wydawca:: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Tematy:: odpad komunalny
składowanie odpadów
stabilizacja odpadów
stabilizacja biologiczna
ocena
municipal waste
waste staorage
waste stabilization
biostabilization
assessment
Opis:: Na rynku dostępnych jest wiele testów do oceny stopnia biologicznej stabilizacji składowanych odpadów. Zwykle są to metody bazujące na procesach beztlenowych bądź tlenowych, podczas których mierzona jest ilość gazu absorbowanego bądź wydzielonego przez próbkę odpadu. W artykule opisano wybrane metody testów szacujących stopień przetworzenia odpadów przed ich składowaniem.
Many tests can be used for assessing the biological stability level of waste before landfiling. Usually aerobic or anaerobic methods are using to measured of gas uptake or production in the waste samples. Several test methods to assessed treatment process level of wastes before landfilling in this review was described.
Źródło:: Prace Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych; 2011, R. 4, nr 7, 7; 79-88
1899-3230
Pojawia się w:: Prace Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 3.

Tytuł:: Alternatywne metody wykorzystania pyłów z pieców wapienniczych i cementowych, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki osadowej
Alternative methods of cement and lime kiln dusts utilization, especially with sewage sludge pretreatment
Autorzy:: Bożym, M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/392205.pdf
Data publikacji:: 2011
Wydawca:: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Tematy:: cement
wapno
produkcja
wykorzystanie odpadów
stabilizacja osadów ściekowych
lime
manufacturing
waste utilization
sewage sludge stabilization
Opis:: Pyły z pieców cementowych (CKD) oraz pyły z pieców wapienniczych są odpadami powstającymi podczas produkcji cementu i wapna. Zebrane w odpylaczach pyły są zwykle składowane. Nie jest to jednak metoda preferowana z uwagi na negatywny wpływ na środowisko. Część pyłów trafia do powtórnego wykorzystania w piecach pod warunkiem, że nie zawierają składników mogących obniżyć jakość produktu. Z uwagi na wysoki udział tlenku wapnia, pyły mogą być wykorzystane także w ochronie środowiska, w tym do neutralizacji kwaśnych ścieków i odpadów, stabilizacji i nawożenia gleb czy do przetwarzania osadów ściekowych. W wielu krajach prowadzone są badania nad zagospodarowaniem coraz większej ilości pyłów powstających w przemyśle cementowym i wapienniczym. W pracy przedstawiono przegląd badań dotyczących możliwości wykorzystania pyłów z pieców cementowych i wapienniczych, ze szczególnym uwzględnieniem stabilizacji i higienizacji osadów ściekowych.
Cement kiln dust (CKD) and lime kiln dust are a wastes of cement and lime manufacturing. After collection in precipitators behind the kilns, the dusts are dumped on a waste heap. The disposal is not an environmentally favorable situation. The obvious use of those dusts are they re-incorporation in the production cycle. Sometimes this way is impossible to application for contaminated dusts. CKD and lime kiln dusts characterize high content of free lime. For this reason dusts could be use in environment to neutralization of acidic sludges or wastes, soil stabilization, fertilization or sewage sludge treatment. Research to overcome cement and lime dusts development is being carried out in different countries to find appropriate ways of using those wastes in various applications. This work presents a research review on CKD and lime kiln dust in various applications, esspecially in sewage sludge stabilization and higienization.
Źródło:: Prace Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych; 2011, R. 4, nr 8, 8; 59-68
1899-3230
Pojawia się w:: Prace Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 4.

Tytuł:: Wykorzystanie pyłów dymnicowych ze spalania węgla brunatnego w gospodarce osadowej
Fly ash from brown coal in sewage sludge management
Autorzy:: Bożym, M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/392498.pdf
Data publikacji:: 2010
Wydawca:: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Tematy:: odpad
wykorzystanie odpadów
spalanie węgla brunatnego
pył dymnicowy
osad ściekowy
stabilizacja osadu
waste management
brown coal combustion
fly ash
sewage sludge
sludge stabilization
Opis:: Pyły dymnicowe, inaczej zwane popiołami lotnymi, ze spalania węgla brunatnego wykorzystuje się między innymi do stabilizacji osadów ściekowych. Zysk płynący z tego procesu to jednoczesne wykorzystanie dwóch stałych odpadów - redukcja kosztów związanych ze składowaniem popiołów oraz higienizacja osadów. Popioły lotne różnią się od wapna palonego składem, mechanizmem higienizacji i możliwością wiązania metali ciężkich. Ponadto, popioły wpływają dodatnio na produkcję roślinną, gdyż nie powodują niekorzystnych zmian we wzroście roślin czy ich składzie. Celem pracy było przedstawienie możliwości wykorzystania pyłów dymnicowych ze spalania węgla brunatnego jako materiału do stabilizacji i higienizacji osadów ściekowych oraz porównanie efektów ze stosowaniem wapna palonego.
Fly ash from brown coal can be used as an alternative material for sludge stabilization and hygienization with additional benefits, such as the reduced purchasing cost, and the minimization of fly ash disposal cost. Moreover, this method could be useful for the combined reuse of two solid wastes. Fly ash composition differs significantly from lime, the mechanisms of stabilization, hygienization and reduced heavy metals availability. Fly ash also performed beneficial role to plant production, without causing any deleterious effects on plant growth or plant composition. The aims of this paper were to present of fly ash from brown coal as potential material in sewage sludge stabilization and hygienization process and its comparison with the more conventional method of lime treatment.
Źródło:: Prace Instytutu Szkła, Ceramiki, Materiałów Ogniotrwałych i Budowlanych; 2010, R. 3, nr 5, 5; 103-112
1899-3230
Pojawia się w:: Prace Instytutu Szkła, Ceramiki, Materiałów Ogniotrwałych i Budowlanych
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 5.

Tytuł:: Wermikompostowanie osadów ściekowych
Vermicomposting of sewage sludge
Autorzy:: Bożym, M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/1208827.pdf
Data publikacji:: 2016
Wydawca:: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego. Zakład Wydawniczy CHEMPRESS-SITPChem
Tematy:: osady ściekowe
wermikompost
dżdżownice
sewage sludge
vermicomposting
earthworms
Opis:: Wermikompostowanie osadów ściekowych prowadzi się w celu ich stabilizacji oraz wytworzenia produktu stosowanego do celów przyrodniczych. Z tego względu osady poddawane wermikompostowaniu powinny zawierać wysoki udział materii organicznej oraz być wolne od zanieczyszczeń mikrobiologicznych, i posiadać mały ładunek metali ciężkich. Dlatego najczęściej proces wermikompostowania prowadzi się w małych oczyszczalniach ścieków. Zastosowanie nawozowe wermikompostów dostarcza roślinom wielu składników odżywczych, polepsza właściwości fizyczne gleby oraz stopień jej nawożenia. Dodatkowo, ważne makroelementy obecne w osadach ściekowych stają się po procesie lepiej przyswajalne przez rośliny. W pracy opisano proces wermikompostowania osadów ściekowych, wady i zalety oraz możliwości dalszego wykorzystania wermikompostu.
Vermicomposting process is carried out for stabilize of sewage sludge and production fertilizer for natural purposed. For this reason, vermicomposted sewage sludge should contain a high content of organic matter and to be free from microbiological and heavy metals contamination. Therefore, the most common process of vermicomposting is popular in small waste-water treatment plants. The usage of vermicomposted sewage sludge can supply nutrients to plants and also improve soil physical conditions and fertility. During vermicomposting, important macronutrients, present in the sewage sludge, are converted into the forms that are more available to plants. This paper describes the technology of vermicomposting of sewage sludge, the advantages and disadvantages of the process and directions for use of vermicompost.
Źródło:: Chemik; 2016, 70, 10; 616-619
0009-2886
Pojawia się w:: Chemik
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 6.

Tytuł:: Problemy analityczne oznaczania stopnia stabilizacji odpadów po biologicznym przetworzeniu
Analytical issues in the assessment of waste stabilisation degree after biological treatment
Autorzy:: Bożym, M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/1218026.pdf
Data publikacji:: 2012
Wydawca:: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego. Zakład Wydawniczy CHEMPRESS-SITPChem
Tematy:: parametr AT4
odpady
biologiczne przetwarzanie
parameter AT-4
wastes
biological treatment
Opis:: W kilku krajach europejskich parametr AT-4 wykorzystuje się do oznaczania stopnia stabilizacji odpadów po przetworzeniu. Metoda jest stosowana między innymi w Niemczech, Austrii czy Włoszech. W Polsce prowadzone są badania nad adaptacją tej metody do oceny stopnia stabilizacji odpadów po biologicznym przetworzeniu w warunkach tlenowych. Metodykę oznaczania wskaźnika AT-4 opisują normy niemieckie i austriackie. Zgodnie z krajowymi wytycznymi dotyczącymi wymagań dla procesów kompostowania, fermentacji i mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów zaleca się stosowanie doświadczeń austriackich oznaczania parametru respiracji odpadów (AT-4). W pracy omówiono problemy analityczne, które mogą pojawić się podczas oznaczania parametru AT-4 na podstawie doświadczeń austriackich i własnych badań.
In several European countries, the parameter AT-4 is used to determine the degree of waste stabilization after treatment. The method is used among others in Germany, Austria and Italy. In Poland, the research of an adaptation of this method to determine waste stabilization level after biological treatment in aerobic conditions. Methodology for determining the rate of AT-4 describe the German and Austrian standards. In accordance with national guidelines for composting processes, fermentation and mechanicalbiological waste treatment is recommended to use the experience of Austrian waste respiration parameter determination (AT-4). The paper presents analytical problems that may arise during the determination of the parameter AT-4, based on their own research and experiences in Austria.
Źródło:: Chemik; 2012, 66, 11; 1211-1218
0009-2886
Pojawia się w:: Chemik
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 7.

Tytuł:: Wymagania jakościowe stawiane osadom ściekowym spalanym w krajowych cementowniach
Sewage sludge quality standards required by Polish cement plants
Autorzy:: Bożym, M
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/1208283.pdf
Data publikacji:: 2013
Wydawca:: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego. Zakład Wydawniczy CHEMPRESS-SITPChem
Tematy:: cementownie
osady ściekowe
współspalanie
cement kilns
sewage sludge
co-incineration
Opis:: Spalanie osadów ściekowych w piecach cementowych jest dobrym rozwiązaniem, w porównaniu do innych metod ich utylizacji. Do zalet należy bezodpadowa produkcja, związanie metali ciężkich w cemencie, ograniczenie powstawania zanieczyszczeń gazowych z uwagi na wysoką temperaturę spalania. Utylizacja termiczna w cementowniach ma jednak ograniczenia wynikające z wysokiego uwodnienia osadów, niekorzystnej konsystencji oraz niskiej wartości opałowej. Alternatywą jest stosowanie mieszanin osadów z innymi paliwami, podnoszącymi kaloryczność. Na opłacalność termicznej utylizacji w cementowniach mają wpływ koszty suszenia osadów, ich transportu oraz opłaty za utylizację.
Incineration of sewage sludge in cement kilns is a good alternative to other methods of disposal. The advantages of such a solution are wastefree production, deactivation of heavy metals in the cement, reduction in the formation of gaseous pollutants due to high combustion temperature. Thermal treatment in the cement industry, however, has limitations due to the high hydration of sewage sludge, inadequate consistency and low caloric value. An alternative method is to mix the sewage sludge with other fuels with higher calorific. Cost-effectiveness of thermal utilization in cement kilns may depend on the cost of sludge drying, transport and utilization fees.
Źródło:: Chemik; 2013, 67, 10; 1019-1024
0009-2886
Pojawia się w:: Chemik
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 8.

Tytuł:: Biologiczne przetwarzanie biodegradowalnej frakcji odpadów komunalnych i osadów ściekowych w wermikulturze
Biologische Verarbeitung der biodegradierbaren Fraktion von Kommunalabfällen und Klärschlamm in Wurmkompostierungen (Wermikultur)
Autorzy:: Bożym, M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/392235.pdf
Data publikacji:: 2012
Wydawca:: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Tematy:: odpad komunalny
przetwarzanie biologiczne
frakcja biodegradowalna
wermikultura
wermikompost
metal ciężki
municipal waste
biological treatment
biodegradable fraction
vermiculture
vermicompost
heavy metal
Opis:: Wermikultura to hodowla dżdżownic przy wysokim ich zagęszczeniu, prowadzona na odpadach organicznych. Głównym celem wermikultury jest produkcja nawozów organicznych lub środków wspomagających uprawę roślin, zgodnie z Ustawą z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz.U. z 2007 r. nr 147, poz. 1033). Wermikulturę można także wykorzystać do przetworzenia frakcji biodegradowalnej odpadów komunalnych bądź osadów ściekowych. Dodatkowo służy ona do hodowli samych dżdżownic, które następnie stosuje się w produkcji leków, detergentów i środków kosmetycznych oraz jako pasza. Dżdżownice wraz z wermikompostem można wykorzystać do podniesienia jakości gleb, wprowadzając je na tereny zdegradowane. W wermikompostowaniu odpadów najlepiej sprawdza się Eisenia fetida (Sav.). Najważniejsze cechy odróżniające ten gatunek od innych dżdżownic glebowych to większa płodność, dłuższe życie oraz duża odporność na negatywne czynniki środowiskowe. W produkcji wermikompostu należy pamiętać o zdolnościach kumulacji metali ciężkich w ciałach dżdżownic. Zjawisko to jest często wykorzystywane w tak zwanej bioindykacji zanieczyszczeń środowiska. W pracy opisano sposób prowadzenia kompostowania w wermikulturze, wady i zalety procesu oraz możliwość dalszego wykorzystania wermikompostu. Przedstawiono wyniki badań własnych oraz licznych autorów nad prowadzeniem wermikultury na odpadach i osadach ściekowych.
Die Wurmkompostierung (Wermikultur) ist eine, in hoher Dichte geführte, Würmerzüchtung, auf organischen Abfällen. Das Hauptziel einer Wermikultur ist die Herstellung von organischem Dünger oder von Mittel, die den Pflanzenbau unterstützen – laut Gesetz vom 10 Juli 2007, über Dünger und Düngung (Gesetzblatt von 2007, Nr. 147, Pos. 1033). Die Wermikultur kann auch zur Verarbeitung von biodegradierbaren Fraktionen aus Kommunalabfällen oder von Klärschlamm eingesetzt werden. Zusätzlich, nutzt man die Wurmkompostierung zur Züchtung von Regenwürmern, die demnächst bei der Herstellung von Medikamenten, Detergens und Kosmetika und auch als Futtermittel, eingesetzt werden. Die Regenwürmer mit dem Wurmhumus (Wermikompost), kann man zur Verbesserung der Bodenqualität einsetzen, in dem man sie auf degradierte Böden einführt. In der Wermikompostierung von Abfällen, hat sich am besten die Eisenia fetida (Sav.) bewährt. Zu den wichtigsten Merkmahlen, die diese Art von anderen Boden-Regenwürmern unterscheidet, sind: größere Fruchtbarkeit, längere Lebenszeit und große Widerstandsfähigkeit gegen negative Umwelteinflüsse. Bei der Produktion von Wermikompost, sollte man das Kumulationsvermögen. Von Schwermetallen in den Würmerorganismen, beachten. Dieses Phänomen wird oft in der s.g. Bioindikation der Umwelt genutzt. In der Schrift wurde die Prozessführung bei der Wurmkompostierung (Wermikultur) beschrieben, die Vor und Nachteile des Prozesses, und die Möglichkeit der weitern Nutzung des hergestellten Wermikomposts erörtert. Es wurden eigene Untersuchungsergebnisse und auch Ergebnisse von mehreren anderen Autoren, bei der Ausführung von Wermikultur auf Abfällen und Klärschlämmen, beschrieben.
Źródło:: Prace Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych; 2012, R. 5, nr 10, 10; 335-369
1899-3230
Pojawia się w:: Prace Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 9.

Tytuł:: Alternatywne kierunki wykorzystania odpadów odlewniczych ze szczególnym uwzględnieniem energetycznego zagospodarowania
Alternative directions for the use of foundry waste, especially for energy management
Autorzy:: Bożym, M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/393992.pdf
Data publikacji:: 2018
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
Tematy:: odpady odlewnicze
zużyte piaski formierskie
pyły poregeneracyjne
energetyczne wykorzystanie
agrotechniczne wykorzystanie
foundry waste
spent foundry sands
after reclamation dusts
energy use
Opis:: W artykule przedstawiono kierunki zagospodarowania odpadów odlewniczych, przede wszystkim zużytych piasków formierskich (SFS – Spent Foundry Sands) oraz pyłu po regeneracji mas odlewniczych. Ważnym aspektem ochrony środowiska w produkcji odlewniczej jest ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów. Można to osiągnąć poprzez regenerację SFS. Dzięki temu powtórnie wykorzystuje się odpady, co zmniejsza koszty zakupu surowców i opłaty środowiskowe związane z ich składowaniem. Zużyte piaski formierskie, które nie nadają się do powtórnego wykorzystania w odlewniach, mogą być stosowane w innych dziedzinach przemysłu. SFS stosuje się najczęściej w drogownictwie i budownictwie oraz jako materiał inertny do wypełniania nieczynnych kopalni (Smoluchowska i Zgut 2005; Bany-Kowalska 2006). Ciekawym rozwiązaniem jest stosowanie SFS w ogrodnictwie i rolnictwie. W artykule przedstawiono zalety i wady takiego wykorzystania. Stwierdzono, że zużyte piaski formierskie mogą być przydatne do produkcji mieszanek glebowych dla wielu zastosowań rolniczych i ogrodniczych. Ze względu na możliwość zanieczyszczenia środowiska metalami ciężkimi i związkami organicznymi takie stosowanie zaleca się dla tak zwanych green sands, czyli SFS ze spoiwami mineralnymi. Poza tym omówiono – proponowane przez niektórych badaczy – nowatorskie rozwiązanie energetycznego wykorzystania pyłów po regeneracji SFS ze spoiwami organicznymi. Okazuje się, że pyły z regeneracji zużytych piasków formierskich ze spoiwami organicznymi, ze względu na wysoki udział substancji organicznych, decydujących o ich wartości opałowej oraz krzemionki, mogą być wykorzystane jako paliwo alternatywne i surowiec w piecach cementowych.
The article presents the directions of foundry waste management, mainly used for spent foundry sands (SFS) and dust after the reclamation of this waste. An important aspect of environmental protection in foundry production is the reduction of the amount of generated waste as a result of SFS regeneration. The advantage is the reuse of waste, which reduces the costs of raw materials purchase and environmental fees for landfilling. Non -recycled spent foundry sands can be used in other industries. SFS is most often used in road and construction industries as well as inert material in closed mines (Smoluchowska and Zgut 2005; Bany-Kowalska 2006). An interesting direction of using SFS is its application in gardening and agriculture. The article presents the advantages and disadvantages of such use. It was found that spent foundry sands can be useful for the production of soil mixtures for many agricultural and horticultural applications. Due to the possibility of environmental pollution with heavy metals and organic compounds, such an application is recommended for the so-called green sands, i.e. SFS with mineral binders. In addition, an innovative solution for the energy use of dusts after spent foundry sands reclamation with organic binders has been discussed and proposed by some researchers. It was shown that dust from reclaimed SFS with organic binders can be used as an alternative fuel and raw material in cement kilns, due to the high percentage of organic substances which determine their calorific value and silica.
Źródło:: Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN; 2018, 105; 197-211
2080-0819
Pojawia się w:: Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 10.

Tytuł:: Kumulacja metali ciężkich przez dżdżownice w wermikompostowanych osadach ściekowych
Accumulation of heavy metals by earthworms from vermicomposting sewage sludges
Autorzy:: Bożym, M
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/142440.pdf
Data publikacji:: 2014
Wydawca:: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego. Zakład Wydawniczy CHEMPRESS-SITPChem
Tematy:: osady ściekowe
wermikompost
dżdżownice
metale ciężkie
sewage sludge
vermicompost
earthworms
heavy metals
Opis:: Celem pracy było zbadanie zdolności do kumulacji metali ciężkich przez dżdżownice przetwarzające osady ściekowe i określenie czynników wpływających na ten efekt. Zbadano zawartość metali ciężkich w osadach surowych, wermikompostach i dżdżownicach. Stwierdzono, że podczas procesu wermikompostowania osadów ściekowych zwiększa się w nich udział metali ciężkich. Prawdopodobnie wynika to ze zmniejszania masy przetwarzanych osadów, mimo dodawania materiału roślinnego w trakcie procesu. Dżdżownice kumulowały większe ilości metali, w porównaniu z podłożem. Na kumulację metali przez dżdżownice ma wpływ ich zawartość ogólna w podłożu, odczyn pH i udział substancji organicznej w osadach.
The aim of this study was to analyzed the ability to accumulate heavy metals in the earthworms of sewage sludge treating and to determine the factors influencing the effect. The contents of heavy metals in raw sewage sludge, vermicomposts, earthworms and coprolite were analyzed. It was found that content of heavy metals in vermicompost during the process was increased. Probably this is due to the weight reduction of treated sludges, although the additive of plant material. Earthworms accumulated a higher content of heavy metals as compared with the ground (vermicompost). On the metals accumulation effect in earthworms bodies influenced the content of metals, organic matter and pH of sewage sludge.
Źródło:: Chemik; 2014, 68, 10; 868-873
0009-2886
Pojawia się w:: Chemik
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 11.

Tytuł:: Zmiany parametrow fizykochemicznych osadu sciekowego w czasie wermikompostowania
Autorzy:: Bozym, M
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/794654.pdf
Data publikacji:: 2004
Wydawca:: Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Tematy:: dzdzownice
osady sciekowe
metale ciezkie
kumulacja
wlasciwosci fizykochemiczne
kompostowanie
wermikompost
zmiany wlasciwosci
Opis:: Results of assessment of raw sewage sludge, vermicompost and earthworms from Waste Water Treatment Plant in Kluczbork are presented in this paper. Vermicomposting process improved sewage sludge from greasy to soily structure. It affected the level of organic matter, total N, Na, Cd, Zn during the process. The Cr and Cd contents remained at the same level. However, the increase of the level of dry matter, and the content of P, K, Ca, Mg, Pb, Cu was observed. Heavy metals cumulating in earthworms depended on the type of metal and their content in some cases (Cd, Pb, Ni) was higher than in vermicompost.
W pracy przedstawiono wyniki badań osadów ściekowych i wermikompostu oraz dżdżownic pochodzących z Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Kluczborku. Proces wermikompostwania poprawił strukturę osadu z mazistej na ziemistą. Podczas procesu zauważono zmniejszenie się zawartości substancji organicznej, N ogólnego, Na, Cd, Zn. Zawartość Cr i Ni utrzymywała się na podobnym poziomie. Natomiast wzrosła zawartość suchej masy (zmniejszenie uwodnienia i objętości), P, K, Ca, Mg, Pb, Cu. Kumulacja metali ciężkich w dżdżownicach zależała od rodzaju metalu i w kilku przypadkach przekraczała zawartość w osadzie (Cd, Pb, Ni).
Źródło:: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych; 2004, 498; 33-39
0084-5477
Pojawia się w:: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 12.

Tytuł:: Titanium compounds and their impact on the transformation of air pollutants
Autorzy:: Bok, A.
Bożym, M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/184203.pdf
Data publikacji:: 2015
Wydawca:: Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie. Wydawnictwo AGH
Tematy:: titanium
TiO2
photo-catalysis process
wear
pollutant
catalyst
Opis:: Titanium, as a transition metal, demonstrates a high mechanical strength. It is light and corrosion resistant. The estimation of the environmental impact of the use of machine parts that grains are freed from and contact the surface of titanium alloys by wear is buffing. Due to its catalytic action, TiO2 is nowadays added to asphalt, concrete, exterior paints for elevation, self-cleaning glass and protective coatings. It is also present in clothes, food (E171), cosmetics (CI 77891) and textiles. The research on the toxicity of titanium and its compounds points towards their neutral character, however an adverse impact is also observed in nature. TiO2 may affect air quality. It promotes free radicals and ozone origination. The properties and direction of the use of titanium compounds and their inf luence on the circulation of pollutants are described below.
Źródło:: Geology, Geophysics and Environment; 2015, 41, 3; 213-222
2299-8004
2353-0790
Pojawia się w:: Geology, Geophysics and Environment
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 13.

Tytuł:: Badanie wymywalności molibdenu z gleb nawożonych osadami ściekowymi i kompostami osadowymi
The study of molybdenum leaching from soils fertilized with sewage sludge and their composts
Autorzy:: Bożym, M
Rajmund, A.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/142198.pdf
Data publikacji:: 2014
Wydawca:: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego. Zakład Wydawniczy CHEMPRESS-SITPChem
Tematy:: gleba
osady ściekowe
kompost
molibden
soil
sewage sludge
compost
molybdenum
Opis:: W pracy zbadano zmiany zawartości molibdenu w glebach nawożonych osadami ściekowymi i kompostami osadowymi w czasie trwania doświadczenia lizymetrycznego. Dodatkowo zbadano mobilność tego metalu przy wykorzystaniu wybranych ekstrahentów (H2O, 0,1M HCl, 1M HCl). Osady ściekowe i komposty charakteryzowały się ponad dwukrotnie większym udziałem molibdenu niż gleby. Mimo to udział form mobilnych tego metalu w glebach był zbliżony, niezależnie od rodzaju nawożenia. Wymywalność molibdenu zależała od mocy zastosowanego ekstrahentu. Najmniej molibdenu oznaczono w ekstraktach wodnych, najwięcej w 1M HCl. Z przeprowadzonej analizy statystycznej wynika, że na wymywanie molibdenu z osadów i kompostów wpłynęła zawartość ogólna metalu, odczyn i zawartość substancji organicznej. W przypadku wymywalności z gleb, wpływ tych czynników nie został jednoznacznie określony.
Changes of molybdenum content in soils fertilized with sewage sludge and composts during lysimeter experiment was researched. Additionally, the mobility of this metal was measured using selected extractants (H2O, 0.1M HCl, 1M HCl). Sewage sludges and composts were characterized by more than twice larger molybdenum content than in soils. Nevertheless, the percentage of Mo mobile forms in the soil was similar, regardless of the type of fertilization. Leaching of molybdenum depended on the ionic strength of the extractant. The lowest molybdenum content was determined in aqueous extracts, the highest in 1M HCl. The statistical analysis shows that the leaching of molybdenum from sewage and compost was influenced by pH, overall metal and organic matter content. In case of leaching from soils, the impact of these factors has not been clearly defined.
Źródło:: Chemik; 2014, 68, 10; 874-879
0009-2886
Pojawia się w:: Chemik
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 14.

Tytuł:: Techniki przetwarzania odpadów ze szczególnym uwzględnieniem osadów ściekowych
Waste processing techniques with particular emphasis on sewage sludge
Autorzy:: Nolepa, A.
Bożym, M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/392310.pdf
Data publikacji:: 2012
Wydawca:: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Tematy:: odpad komunalny
odpad ściekowy
biodegradacja
paliwo alternatywne
municipal waste
sewage sludge
biodegradation
alternative fuel
Opis:: Obecnie zauważa się intensywny rozwój technologii związanych z gospodarką odpadami. Głównie dotyczy to zmian jakie zaszły w składowaniu odpadów. Składowanie jest wciąż głównym sposobem zagospodarowania odpadów w naszym kraju. W pracy przedstawiono przegląd wybranych kierunków w zagospodarowaniu odpadów, takich jak odzysk surowców wtórnych, biologiczne przetwarzanie, termiczne przetworzenie czy składowanie.
Technologies of waste management are currently undergoing rapid development. In particular it refers to change of landfilling idea. However, landfilling is still the predominant waste management method in Poland. This work presents a research review on waste treatment directions such as recovery of recyclable materials, biological treatment, thermal processing or landfilling.
Źródło:: Prace Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych; 2012, R. 5, nr 9, 9; 125-135
1899-3230
Pojawia się w:: Prace Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 15.

Tytuł:: Ocena zawartości metali ciężkich w wiejskich osadach ściekowych i kompostach w aspekcie ich przyrodniczego wykorzystania
An assessment of the contents of heavy metals in sewage sludge from rural area and composts, in the aspect of their natural use
Autorzy:: Rajmund, A.
Bożym, M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/338253.pdf
Data publikacji:: 2013
Wydawca:: Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:: kompost
metale ciężkie
osad ściekowy
wiejskie oczyszczalnie ścieków
composts
heavy metals
rural waste water treatment plants
sewage sludge
Opis:: Osady ściekowe pochodzące z wiejskich oczyszczalni ścieków powinny być zagospodarowywane przyrodniczo z uwagi na małą zawartość metali ciężkich i dużą wartość nawozową tych osadów. Zbadano całkowitą zawartość metali ciężkich w osadach ściekowych pochodzących z wiejskiej oczyszczalni ścieków i kompostach z tych osadów. Próbki osadów i kompostów poddano mineralizacji mikrofalowej w systemie zamkniętym w wodzie królewskiej, a następnie zbadano obecność Cd, Pb, Cu, Zn, Cr i Ni z wykorzystaniem spektrometru absorpcji atomowej. Przeanalizowano wpływ procesu kompostowania na zmiany zawartości tych metali w osadach. Uzyskane wyniki porównano z wartościami dopuszczalnymi według obowiązującego prawa. Stwierdzono, że zawartość metali ciężkich w badanych osadach i kompostach była bardzo mała. Uzyskane wyniki były wielokrotnie niższe od granicznych zawartości metali ciężkich w osadach stosowanych rolniczo. Zawartość większości metali była podobna zarówno w osadach, jak i kompostach. Nie stwierdzono znaczących różnic w zawartości metali ciężkich w kolejnych latach. Zarówno badane osady, jak i komposty mogą być dopuszczone do wykorzystania przyrodniczego, w tym rolniczego.
Sewage sludge from rural sewage treatment plant should be naturally utilized due to the low kontent of heavy metals and high fertilizer value. The total content of heavy metals in sewage sludgem from rural sewage treatment plants and composts from these deposits was examined in this study. Sediment and compost samples were subjected to microwave mineralization in a closed system in aqua regia, and then the presence of Cd, Pb, Cu, Zn, Cr and Ni using atomic absorption spectrom eter was examined. The influence of the composting process on the changes of content of these metals in the sediment was analyzed. The results were compared against the limit values according to the applicable law. It was found that the content of heavy metals in sediments and composts was very small. The results were many times lower than the acceptable limits of heavy metals in sludge used for agricultural purposes. The content of most metals was similar in both sediments and composts. There were no significant differences in the content of heavy metals in the following years. Both, the studiem sediments and composts may be admitted to the natural (including agricultural) use.
Źródło:: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2013, 13, 4; 103-113
1642-8145
Pojawia się w:: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 16.

Tytuł:: Zmiany zawartości żelaza i manganu w glebie lekkiej nawożonej osadami ściekowymi i kompostami w czasie 6-letniego doświadczenia lizymetrycznego
The iron and manganese content changes in light soil fertilized with sewage sludge or composts during the 6-years lysimeter experiment
Autorzy:: Rajmund, A.
Bożym, M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/338639.pdf
Data publikacji:: 2017
Wydawca:: Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:: gleba lekka piaszczysta
kompost
mangan
osady ściekowe
żelazo
compost
iron
light sandy soils
manganese
sewage sludge
Opis:: W pracy przedstawiono zmiany zawartości żelaza (Fe) i manganu (Mn) w glebie lekkiej piaszczystej corocznie nawożonej osadami ściekowymi i kompostami z osadów na podstawie wieloletniego doświadczenia lizymetrycznego prowadzonego w latach 2008–2013. Badano również mobilność tych pierwiastków z wykorzystaniem 1 M HCl. Osady i komposty charakteryzowały się dużą zawartością żelaza, znacznie większą niż gleba wykorzystana w doświadczeniu lizymetrycznym. Zawartość manganu w glebach, osadach i kompostach była zbliżona. Nawożenie gleb osadami ściekowymi i kompostami z osadów w nieznacznym stopniu wzbogaciło glebę w żelazo i mangan. Żelazo w osadach i kompostach oraz glebie występowało głównie w formach niemobilnych, natomiast mangan – w mobilnych. W kolejnych latach trwania doświadczenia lizymetrycznego nie stwierdzono znaczących zmian w mobilności obydwu metali w badanej glebie.
This scientific description covers iron (Fe) and manganese (Mn) content changes in light sandy soils fertilized with sewage sludge and composts, that was examined during long-term lysimeter experiment that took place in the years 2008–2013. The mobility of those elements using 1 M HCl was also measured. Sewage sludge and composts contained much more iron, than soils used in the lysimeter experiment, while the manganese content was at a similar level. Soils fertilized with sewage sludge and compost were slightly enriched in iron and manganese. The sludge, composts and soils contained mainly iron in immobile, while manganese in mobile forms. During the following years of lysimeter experiment, no significant changes in the mobility of both metals in soils were noticed.
Źródło:: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2017, 17, 1; 101-113
1642-8145
Pojawia się w:: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 17.

Tytuł:: Monitoring jakości wód na składowiskach odpadów komunalnych
Monitoring of water quality at the municipal waste landfills
Autorzy:: Mizerna, K.
Bożym, M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/357555.pdf
Data publikacji:: 2015
Wydawca:: Politechnika Śląska
Tematy:: landfill monitoring
groundwater
waste management
monitoring składowiska
wody podziemne
gospodarka odpadami
Opis:: The article describes methodology of water monitoring in the area municipal waste landfill. There are presented a legal aspects of method and periodicity of sampling, samples transport and keep, carry out the physico – chemical analysis and results interpretation. The monitoring is carried out before and during landfill exploitation and after closure of landfill. The environmental hazard are detected in the monitoring studies.
W pracy opisano metodykę wykonywania monitoringu wód w obrębie składowiska odpadów komunalnych. Przedstawiono prawne aspekty monitoringu dotyczące sposobu i częstotliwości pobierania próbek, ich transportu oraz przechowywania, wykonywania analiz fizyko – chemicznych i interpretacji wyników. Monitoring prowadzi się zarówno przed, jak i w trakcie eksploatacji składowiska oraz po jej zakończeniu. Badania monitorujące umożliwiają wykrycie potencjalnych zagrożeń dla środowiska.
Źródło:: Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska; 2015, 17, 4; 51-58
1733-4381
Pojawia się w:: Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 18.

Tytuł:: Ocena biodostępności metali ciężkich w osadach ściekowych z wiejskiej oczyszczalni ścieków i kompostach w aspekcie przyrodniczego wykorzystania
Assessment of the bioavailability of heavy metals in sewage sludge from rural area and composts, in the aspect of their natural use
Autorzy:: Rajmund, A.
Bożym, M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/297748.pdf
Data publikacji:: 2014
Wydawca:: Politechnika Częstochowska. Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej
Tematy:: osady ściekowe
kompost
ekstrakcja jednostopniowa
metale ciężkie
sewage sludge
compost
one-step extraction
heavy metals
Opis:: Właściwym kierunkiem zagospodarowania osadów ściekowych pochodzących z małych wiejskich oczyszczalni ścieków powinno być ich przyrodnicze wykorzystanie, ponieważ osady te zazwyczaj charakteryzują się dużą wartością nawozową oraz niską zawartością metali ciężkich. Ograniczeniem w ich przyrodniczym wykorzystaniu może być występowanie mikroorganizmów chorobotwórczych oraz jaj helmintów. Po odpowiedniej przeróbce - stabilizacji i higienizacji - mogą być stosowane. W Polsce normowane są jedynie całkowite zawartości metali w osadach wykorzystywanych do celów przyrodniczych. Udział frakcji mobilnych jest pomijany. W przypadku gleb do oceny biodostępności metali stosuje się szybki test z 1 M HCl (metoda Rinkisa). Celem pracy było określenie zawartości przyswajalnych form metali w osadach pochodzących z wiejskiej oczyszczalni ścieków, zlokalizowanej w Dobrzeniu, woj. dolnośląskie. Część osadów poddano kompostowaniu z materiałem strukturotwórczym. Osady i komposty stosowano do nawożenia roślin energetycznych w wieloletnim doświadczeniu lizymetrycznym, prowadzonym na terenie Dolnośląskiego Ośrodka Badawczego we Wrocławiu. Próbki osadów i kompostów ekstrahowano roztworem 1 M HCl oraz czynnikiem chelatującym (0,05 M Na 2 EDTA). Wyniki ekstrakcji porównano z zawartością ogólną w celu określenia stopnia wymywania metali. Zbadano także korelację między frakcjami a zawartością ogólną metali. Stwierdzono, że 1 M HCl ekstrahował więcej metali z osadów i kompostów niż odczynnik chelatujący. Potwierdzono skuteczność stosowania testu z 1 M HCl do określania mobilności metali w próbkach osadów i kompostów.
An appropriate utilization of sewage sludge from small, rural waste-water treatment plants should be used in agriculture, since these wastes are usually characterized by a high fertilizer value and low heavy metal content. Natural use of sludges may be limited by the presence of pathogenic microorganisms and eggs of helminths. However, after such treatment as: stabilisation and hygenisation, it can be used as fertilizer. To small waste-water treatment plants there flows mainly domestic waste water. Thus, there is a slight risk of sewage sludge contamination by heavy metals, because mainly industrial wastewater flows determine its concentration. According to Polish regulations only total content of metals in sewage sludge used in agriculture is limited. Mobile fraction content of metals in those wastes and soil is omitted. Simple acid extractions (1 M HCl, Rinkis test) can be classified amongst methods simulating bioavailability of metals in soils, and used in Polish Agricultural-Chemical Stations. There are many studies testing the mobility of metals in soils, sediments and sewage sludge. For sewage sludge, a four-step extraction procedure is frequently used, which is recommended by the EC Standards, Measurement and Testing Programme (SM&T, previous BCR - Community Bureau of Reference). Sequential extraction is time-consuming and requires many specific reagents. For one-step (single-step) extraction there is needed only one appropriately selected extraction solvent. That method is most often used for soil analysis. Single-extraction tests are commonly used to study the bioavailability and mobility of metals in soils. In single extractions, a large spectrum of extractants have been used to mobilize of metals, e.g. deionized water, buffered and unbuffered salt solutions, chelating agents like EDTA or DTPA, inorganic acid solution (e.g. HCl, HNO 3 ) or organic acid solutions (e.g. acetic acid, citric acid). Normally for extraction of potentially bioavailable forms of metals in soil HCl or EDTA extracts are commonly used, especially for determination of extractable metal content of soils, sediments and sewage sludges. The aim of the study was to determine the content of digestible forms of metals in sewage sludge from rural waste-water treatment plants and composts. Sediments came from mechanicalbiological treatment plant with a capacity of up to 160 m³/d, located in Dobrzeń, Lower Silesian. A part of sewage sludge were composted with structure material (sawdust, grass). Sewage sludges and composts were used as fertilizer for the energy crops, in long-term lysimeter experiment, conducted in Lower Silesian Research Centre in Wroclaw, Institute of Technology and Life Sciences. Samples of sewage sludge and compost were extracted with a 1 M HCl solution (Rinkis’ method) and a chelating reagent (Na 2 EDTA). Results of extraction were compared with total content, in order to determine the degree of elution of metals. The correlation coefficient (r; α ≤ 0.05) between metal concentration in each fractions to the total metal content were also examined. It was found that 1 M HCl extracted more metals from the sewage sludge and composts than the chelating agent (EDTA). The efficiency of the test with 1 M HCl to determine the mobility of metals in sewage sludge and compost was confirmed.
Źródło:: Inżynieria i Ochrona Środowiska; 2014, 17, 2; 231-242
1505-3695
2391-7253
Pojawia się w:: Inżynieria i Ochrona Środowiska
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 19.

Tytuł:: Badanie wymywalności metali ciężkich z pyłów odlewniczych pod kątem ich wpływu na środowisko
The study of heavy metals leaching from foundry dusts in terms of their impact on the environment
Autorzy:: Bożym, M
Zalejska, K.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/357053.pdf
Data publikacji:: 2014
Wydawca:: Politechnika Śląska
Tematy:: pył odlewniczy
metale ciężkie
wymywalność
foundry dust
heavy metals
leachability
Opis:: W pracy zbadano wymywalność metali ciężkich z pyłów odlewniczych. Próbki pochodziły z odpylaczy pieców łukowych dwóch stalowni (A i B), z oczyszczania pneumatycznego odlewów, krat wstrząsowych oraz z hali do regeneracji mas formierskich. Z odpadów sporządzono wyciągi wodne. W pyłach oznaczono zawartość całkowitą metali ciężkich i formy rozpuszczone w wodzie. Wyniki badań porównano z obowiązującym prawem, w celu określenia wpływu badanych odpadów na środowisko. W pyłach pochodzących z obu stalowni stwierdzono dużą wymywalność chromu i kadmu. Pył z krat wstrząsowych charakteryzował się wysoką zawartością niklu i cynku, także w wyciągach wodnych. Z tego względu pyły ze stalowni A i B oraz krat wstrząsowych zaklasyfikowano do odpadów niebezpiecznych. Pyły z oczyszczania pneumatycznego odlewów i hali do regeneracji mas zawierały nieznaczny udział wymywalnych form metali ciężkich. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że pyły pochodzące z badanej odlewni nie powinny być składowane na przyzakładowych hałdach, z uwagi na sypki, pylący charakter i obecność metali ciężkich w wyciągach wodnych. Rozwiązaniem problemu pyłów w odlewniach może być zawracanie ich do procesu produkcyjnego lub powtórne wykorzystanie do innych celów.
The study investigated the leachability of heavy metals from foundry dusts. Samples were taken from the dust collectors of arc furnace from two steel plants (A and B), pneumatic cleaner of casts, lattice vibration, reclamation of moulding sands yard. From waste water extracts were prepared. The total and dissolved content of heavy metals in dusts was analyzed. The results were compared with current law, in order to determine the effects of the waste on the environment. In the dusts from both the steel plants was found high leachability of chromium and cadmium. Dust from lattice vibration characterized by high nickel and zinc, also in aqueous extracts. Therefore, dusts from steel plants A and B and dust from lattice vibration were classified as hazardous waste. The remaining dusts contained low level of leachable heavy metal forms. On the basis of these results, it was found that dusts from the foundry should not be stored in company dump area, due to the loose, dusty character and content of heavy metals in the water extracts. A good solution to the problem of dust in foundries can be recycle them into the production process or other utilization.
Źródło:: Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska; 2014, 16, 3; 1-6
1733-4381
Pojawia się w:: Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 20.

Tytuł:: Zawartość makroelementów i ich form przyswajalnych w kompostach produkowanych z odpadów zielonych
The content of macronutrients and available forms in composts produced from green waste
Autorzy:: Bożym, M.
Dróżdż, N.
Siemiątkowski, G.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/392006.pdf
Data publikacji:: 2014
Wydawca:: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Tematy:: odpady zielone
kompost
wartość nawozowa
zawartość makroelementów
green waste
compost
fertilizing value
macronutrients content
Opis:: Kompostowanie odpadów należy do ważnych kierunków odzysku i recyklingu organicznego odpadów [13]. W ten sposób można otrzymać pełnowartościowy produkt, nadający się do wykorzystania jako nawóz lub środek poprawiający właściwości gleby. Procesy biochemiczne zachodzące podczas kompostowania powodują rozkład substancji organicznej i uwalnianie makro- i mikroelementów. Wartość nawozowa kompostu w dużej mierze zależy od zawartości makroelementów (N, P, K, Mg, Ca). W pracy przedstawiono wyniki badań kompostów produkowanych z odpadów zielonych w zależności od stopnia ich dojrzałości. Próbki pobrano jednorazowo z pięciu pryzm, różniących się stopniem dojrzałości kompostu: od 3-miesięcznego do 2-letniego. Dodatkowo pobrano próbki kompostów zawierających dodatek frakcji biodegradowalnej odpadów komunalnych. W próbkach oznaczono zawartość makroelementów i ich form przyswajalnych w celu oceny wartości nawozowej kompostów. Stwierdzono, że badane komposty były zasobne w makroskładniki. Największy udział przyswajalnych form makroelementów oznaczono w kompostach „najstarszych” i z dodatkiem frakcji biodegradowalnej. Wyjątek stanowił fosfor, dla którego największy udział formy przyswajalnej oznaczono w kompoście 3-miesięcznym.
Composting of waste is one of the important directions of recovery and recycling of organic waste. In this way, a high-value product can be obtained, it can be used as a fertilizer or improve its physicochemical properties. Biochemical processes during composting cause decomposition of organic matter and the availability of macro-and micronutrients. Compost value as a fertilizer compost mainly depends on the content of macronutrients (N, P, K, Mg, Ca). The paper presents the results of compost analysis, produced from green waste, depending on their degree of maturity. Samples were collected once from five piles, differing in the degree of maturity of compost, from 3 months to 2 years. In addition, samples of compost with biodegradable fraction of municipal waste were containing. In the samples, the contents of macronutrients and their available forms to evaluate the fertilizer value of compost. It was found that the tested composts were rich in macronutrients. Highest content of available forms of macronutrients was determined in the “oldest” composts and with biodegradable fractions of municipal waste. The exception was phosphorus, the highest content of available form was determined in 3-month compost.
Źródło:: Prace Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych; 2014, R. 7, nr 18, 18; 150-161
1899-3230
Pojawia się w:: Prace Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 21.

Tytuł:: Badanie zanieczyszczenia metalami ciężkimi i radionuklidami zwałowisk odpadów odlewniczych w Ozimku oraz ich wpływu na stan okolicznych gleb
The influence of waste products from steel foundry dump on heavy metals and radionuclides contaminations in local soils
Autorzy:: Bożym, M.
Staszak, D.
Majcherczyk, T.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/392416.pdf
Data publikacji:: 2009
Wydawca:: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Tematy:: odpad przemysłowy
odlewnictwo żelaza
składowisko odpadów odlewniczych
wpływ na środowisko
metal ciężki
pierwiastek promieniotwórczy
zanieczyszczenie gleby
industrial waste
metallurgy
steel foundry dump
impact on environment
heavy metal
radionuclide
soil contamination
Opis:: Celem pracy było określenie wpływu pylenia z hałd zawierających odpady odlewnicze na zanieczyszczenie okolicznych gleb metalami ciężkimi i radionuklidami. Przedstawiono wyniki badań dwóch składowisk odpadów produkcyjnych byłej Huty "Małapanew" S.A. oraz gleb znajdujących się w różnej odległości od tych składowisk. Próbki odpadów i gleb zbierano w lipcu 2004 r., a następnie poddawano analizom fizykochemicznym. W próbkach oznaczono skład granulometryczny, pH, zawartooeć węgla organicznego i próchnicy, zawartośeć makroelementów (N, P, K, Ca, Mg), metali ciężkich (Zn, Cu, Cd, Pb, Ni i Cr) oraz aktywność radionuklidów w odpadach i glebach. Badane gleby należały do gleb lekkich o odczynie kwaśnym, średnio zasobnych w makroelementy. Odpady składały się głównie z piasków. Zawartość próchnicy i makroelementów (NPK) była relatywnie niższa niż w glebach. Zawartość Mg i Ca przewyższała ich stężenie w glebach. Badane gleby nie były skażone metalami ciężkimi i radionuklidami (z wyjątkiem Cd i 137Cs). Zawartość metali ciężkich, z wyjątkiem Ni i Cr oraz radionuklidów, z wyjątkiem 137Cs i 40K, była zbliżona w odpadzie i glebach. Nie wykazano wpływu odpadów z hałd na zanieczyszczenie metalami ciężkimi i radionuklidami okolicznych gleb.
The aim of this study was to determine the influence of dusting of waste products from steel foundry dump on metals and radionuclides contaminations in local soils. The work presents results of research of two waste products from steel foundry dump of "Małapanew" Co. steel foundry plant and soils situated in different distance from those storage yards. Waste and soils samples was collected in July 2004. In samples granulometric composition, pH, organic carbon and humus content, macronutrients (N, P, K, Ca, Mg), heavy metals (Zn, Cu, Cd, Pb, Ni i Cr) concentrations and radionuclides activity in wastes and soils were analysed. Light, acidic soils were inter-rich in macronutrients. Wastes mainly were consist of sand. Humus and macronutrients (NPK) content was relatively low than in soils, but Mg and Ca content was higher. Analysed soils were not contaminated with heavy metals and radionuclides (except respectively Cd i 137Cs). The heavy metals concentration, except Ni and Cr, and radionuclides activities, except 137Cs i 40K, was on the same level in wastes and soils. The influence of waste products in storage yards on metal and radionuclides contaminations in neighbouring soils was not researched.
Źródło:: Prace Instytutu Szkła, Ceramiki, Materiałów Ogniotrwałych i Budowlanych; 2009, R. 2, nr 4, 4; 107-121
1899-3230
Pojawia się w:: Prace Instytutu Szkła, Ceramiki, Materiałów Ogniotrwałych i Budowlanych
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 22.

Tytuł:: Health risk as a consequence of exposure to trihalomethanes in swimming pool water
Autorzy:: Bozym, M.
Wzorek, M.
Klosok-Bazan, I.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/872856.pdf
Data publikacji:: 2017
Wydawca:: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Państwowy Zakład Higieny
Tematy:: health risk
toxicological exposure
human exposure
trihalomethane
toxicity
swimming pool
swimming water
Opis:: The article presents the formation and toxicity of trihalomethanes (THMs), substances belonging to Disinfection By- Products (DBP), formed as a result of pool water chlorination. Concentration of THMs in pool water has been standardised in Poland since recently. THMs concentration in pool water depends on multiple factors, mostly the method of water disinfection, including chlorine or organic substance (TOC) concentration. Apart from that, the level of exposure of swimmers to the toxic effect of THMs is affected by their content in the air of swimming pool halls, intensity of swimming as well as time of stay in the indoor swimming pool area. The water and air temperature as well as number of swimmers and time of their staying in pool have also significance influence on THMs concentration. In order to decrease the quantity of THMs in pool water, alternative disinfection agents are applied. Additionally, an efficiently operating pool ventilation system as well as proper water treatment method are also important. Because THMs are produced from organic material under the influence of the chlorination, the users can have an impact on decrease of the THMs concentration in pool water, for instance by taking a shower prior to entering the pool or by wearing a swim cap. The results of studies conducted in 2015 showed that the quantity of THMs in pool water depends on type of the pool (indoor, outdoor), water replacement frequency, water treatment system, chlorine dose and TOC content. In most collected samples, the THMs concentration exceeded the admissible norm (100 μg/L).
W artykule omówiono powstawanie i działanie toksyczne trihalometanów (THM), związków należących do tzw. Disinfection By-Products (DBP), powstających w wyniku chlorowania wody w nieckach basenowych. Od niedawna w Polsce normuje się stężenie tych związków w wodzie basenowej. Stężenie THM w wodach w obiektach basenowych zależy od wielu czynników, głównie od sposobu dezynfekcji wody, w tym stężenia chloru oraz substancji organicznych (TOC). Poza tym na stopień narażenia pływaków na toksyczne działanie THM ma ich zawartość w powietrzu hali basenowych, intensywność pływania oraz czas przebywania na terenie pływalni. Ważna jest też temperatura wody i powietrza oraz ilość osób korzystających z basenu w danym czasie. W celu zmniejszenia ilości THM w wodzie basenowej stosuje się alternatywne środki dezynfekcji. Poza tym ważny jest sprawnie działający system wentylacji hali basenowej i odpowiedni sposób oczyszczania wody. Ponieważ THM są wytwarzane z udziałem substancji organicznych pod wpływem chlorowania, korzystający z basenów mogą wpłynąć na obniżenie poziomu THM, np. poprzez noszenie czepków oraz skorzystanie z prysznica przed wejściem do wody. Przeprowadzone w 2015 roku badania wykazały, że ilość THM w wodzie basenowej zależy od wielu czynników, w tym rodzaju basenu (kryty, odkryty), częstości wymian wody, rodzaju systemu jej oczyszczania, dawki chloru oraz zawartości TOC. W większości pobranych próbek stężenie THM przekraczało dopuszczalną normę (100 μg/L).
Źródło:: Roczniki Państwowego Zakładu Higieny; 2017, 68, 4
0035-7715
Pojawia się w:: Roczniki Państwowego Zakładu Higieny
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 23.

Tytuł:: Oznaczanie substancji ropopochodnych za pomocą chromatografii gazowej połączonej z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym
Determination of total petroleum hydrocarbons (TPH) by gas chromatography with flame ionization detection method
Autorzy:: Poluszyńska, J.
Bożym, M.
Sławińska, I.
Dwojak, J.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/392476.pdf
Data publikacji:: 2009
Wydawca:: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Tematy:: węglowodór ropopochodny
zanieczyszczenie środowiska
oznaczanie ilościowe
chromatografia gazowa
detektor płomieniowo-jonizacyjny
petroleum hydrocarbon
environment pollution
quantitative determination
gas chromatography
flame ionization detector
Opis:: Do oznaczania ropopochodnych (TPH) w próbkach środowiskowych najczęściej wykorzystuje się metodę chromatografii gazowej (GC) oraz spektrometrię w podczerwieni (IR). Metoda GC-FID jest preferowaną w oznaczeniach węglowodorów ropopochodnych (TPH). W pracy wykorzystano metodę chromatografii gazowej z detektorem jonizacji płomieniowej (GC-FID) w celu określenia zakresu metody, granicy wykrywalności (LOD) i oznaczalności (LOQ), wyznaczenia krzywych kalibracyjnych oraz odzysku dla próbek wzbogaconych. Dodatkowo zbadano dwie metody ekstrakcji: na zimno (20°C) i na ciepło (40°C). Dla obu metod obliczono stopnie odzysku na dwóch poziomach stężeń (2 i 20 mg/ml). Wyniki uzyskane z analizy odzysku wskazują, że zależy on od temperatury ekstrakcji. Najwyższe stopnie odzysku uzyskano dla metody na ciepło (40°C). Opracowana metoda GC-FID nadaje się do oznaczania TPH (C10-C40) w próbkach wody.
Two main methods are usually used to determined TPH in environmental samples: gas chromatography (GC) and infrared spectrometry (IR). However GC-FID is preferred method to TPH determination. In this work gas chromatography with flame ionization detection (GC-FID) was used to quantify of method range, to determine the limit of detection (LOD) and the limit of quantification (LOQ), to prepare a calibration curves, to determine the TPH in water samples and recovery test in contaminated samples. Two extraction methods were also researched in this paper: cold method (20°C) and warm method (40°C). The recovery range was calculated for these two types of extractions. The results indicate that the recovery of TPH is dependent on the temperature of the extraction. The highest recoveries of TPH were obtained with warm method (40°C). The GC-FID method, used in this work, is an useful technique for the determination of TPH (C10-C40) in water samples.
Źródło:: Prace Instytutu Szkła, Ceramiki, Materiałów Ogniotrwałych i Budowlanych; 2009, R. 2, nr 3, 3; 131-140
1899-3230
Pojawia się w:: Prace Instytutu Szkła, Ceramiki, Materiałów Ogniotrwałych i Budowlanych
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 24.

Tytuł:: Oznaczanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w stałych próbkach środowiskowych z wykorzystaniem chromatografii gazowej sprzężonej ze spektrometrią mas GC-MS
Determination od PAH from environmental solid samples with use gas chromatography with mass spectrometry
Autorzy:: Bożym, M.
Poluszyńska, J.
Sławińska, I.
Dwojak, J.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/392542.pdf
Data publikacji:: 2009
Wydawca:: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Tematy:: węglowodór aromatyczny wielopierścieniowy
zanieczyszczenie środowiska
oznaczanie ilościowe
chromatografia gazowa
spektrometria masowa
polycyclic aromatic hydrocarbon
environment pollution
quantitative determination
gas chromatography
mass spectrometry
Opis:: Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) występują powszechnie we wszystkich elementach środowiska (powietrze, wody, gleby). Do najpowszechniejszych metod oznaczania WWA w próbkach środowiskowych należą chromatografia gazowa z detektorem jonizacji płomieniowej i z detektorem spektrometrii masowej oraz chromatografia cieczowa. W pracy przedstawiono wyniki badań zawartości wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w stałych próbkach środowiskowych, wykonanych opracowaną w laboratorium metodą oznaczania WWA z wykorzystaniem chromatografii gazowej ze spektrometrią mas. Wykonano kalibrację przy pomocy wzorców mieszaniny WWA. Określono granice wykrywalności i oznaczalności dla opracowanej metody oraz porównano dwie metody oznaczania WWA w tych samych próbkach przy użyciu chromatografu gazowego z detektorem jonizacji płomieniowej (FID) oraz chromatografu gazowego z detektorem spektrometrii masowej.
Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) are existing in all elements of environment (including air, water and soil). The gas chromatographies with flame ionisation detection (FID) and mass spectrometry (MS) as well as liquid chromatography (HPLC) are the most general methods to determinate of PAHs. In this paper a results of research of PAHs in solid environmental samples were presented. The method used to determination of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs), with using GC-MS, in environmental solid samples was the new method studied in Laboratory. These researches contain calibration of instruments (gas chromatograph with mass spectrometry) with use PAHs mixture standards and determination of limit of detection and limit of quantification of PAHs standards. The two methods of determination of PAHs, GC-MS and GC-FID were compare.
Źródło:: Prace Instytutu Szkła, Ceramiki, Materiałów Ogniotrwałych i Budowlanych; 2009, R. 2, nr 4, 4; 155-164
1899-3230
Pojawia się w:: Prace Instytutu Szkła, Ceramiki, Materiałów Ogniotrwałych i Budowlanych
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 25.

Tytuł:: Oznaczanie halogenowych pochodnych węglowodorów (THM) w próbkach wody metodą chromatografii gazowej z detektorem wychwytu elektronów (GC-ECD)
Determination of organic halogen compounds THM in water samples using gas chromatography with electron capture detector GC-ECD)
Autorzy:: Poluszyńska, J.
Bożym, M.
Narolska, J.
Sławińska, I.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/392494.pdf
Data publikacji:: 2010
Wydawca:: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Tematy:: uzdatnianie wody
trójhalometany
oznaczanie THM
chromatografia gazowa
technika GC-ECD
water treatment
trihalometanes
THM determination
gas chromatography
GC-ECD technique
Opis:: W wyniku uzdatniania wody, podczas dezynfekcji chlorem, do środowiska przedostają się związki chloro- oraz bromoorganiczne, takie jak halogenowe pochodne węglowodorów - trójhalometany (THM). Głównymi przedstawicielami tej grupy związków są: chloroform (CHCl3), bromodichlorometan (CHCl2Br), dibromochlorometan (CHClBr2) i bromoform (CHBr3). Trójhalometany wykazują działanie mutagenne i kancerogenne na organizmy ludzi i zwierząt, dlatego też ich obecność w wodach wodociągowych lub ogólnie w wodach do konsumpcji jest limitowana i powinna być ściśle kontrolowana. W pracy omówiono opracowaną w Laboratorium Badań Środowiska metodę analityczną oznaczania czterech wskaźnikowych halogenowych pochodnych węglowodorów (THM). Zanalizowano również wstępne wyniki badań zawartości THM w próbkach wody fortyfikowanych wzorcem trójhalometanów oraz w próbkach wody wodociągowej.
During water conditioning using chlorination process, the bromoorganic and chloroorganic compounds, such as trihalomethanes (THM) trafia to environment. The four most dominant THMs are chloroform, bromodichloromethane (BDCM), dibromochloromethane (DBCM) and bromoform. The trihalomethanes can have a mutagenic effect and potential cancer risks for organisms. Concern about health risks the levels of THMs in drinking water are limited and controlled. In this paper the method of THMs determination and results of research of THM in drinking water were presented.
Źródło:: Prace Instytutu Szkła, Ceramiki, Materiałów Ogniotrwałych i Budowlanych; 2010, R. 3, nr 5, 5; 133-145
1899-3230
Pojawia się w:: Prace Instytutu Szkła, Ceramiki, Materiałów Ogniotrwałych i Budowlanych
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 26.

Tytuł:: Physicochemical Properties of Seed Extraction Residues and Their Potential Uses in Energy Production
Właściwości fizykochemiczne i możliwości energetycznego wykorzystania pozostałości wyłuszczarskich
Autorzy:: Aniszewska, M.
Gendek, A.
Drożdżek, M.
Bożym, M.
Wojdalski, J.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/1813868.pdf
Data publikacji:: 2017
Wydawca:: Politechnika Koszalińska. Wydawnictwo Uczelniane
Tematy:: bioenergy
biomass
biomonitoring
forest waste
metals
seed extraction residues
bioenergia
biomasa
odpady leśne
metale
pozostałości wyłuszczarskie
Opis:: The heat of combustion and calorific value of empty seeds and seed wings were determined. The structure of seed and wing cells and the content of toxic metals and other elements (Cd, Pb, Hg, Cu, Zn, Ni, Cr, Mo, Co, Fe, Mn, Ca, Mg, K, Na) were described. Heat of combustion was measured in a bomb calorimeter. Cell structure was described based on microscopic images acquired with the Nikon Alphaphot -2- TRIN microscope and camera and the Quanta 200 scanning electron microscope. The elemental analysis was performed in the Elementar Vario Macro Cube analyzer and the Milestone Start D microwave digestion system. The mean calorific value of the tested materials ranged from 19.20 to 19.49 MJ×kg-1. Heavy metal content was higher in pine and spruce seeds than in wings, but the noted concentrations should not have adverse environmental effects. Metal concentrations were similar to those reported by other authors. The tested seeds were abundant in potassium, calcium and magnesium. Wings and empty seeds from extraction residues can be burned and used as sources of renewable energy.
W przedstawionych badaniach określono ciepło spalania i wartość opałową pustych nasion i ich skrzydełek, które mogą być wykorzystane na cele energetyczne. Opisana została ich budowa komórkowa oraz zawartość toksycznych metali i innych pierwiastków (Cd, Pb, Hg, Cu, Zn, Ni, Cr, Mo, Co, Fe, Mn, Ca, Mg, K, Na), które mogą być emitowane do środowiska. Ciepło spalania wyznaczono metodą kalorymetryczną, budowę komórkową określano na podstawie zdjęć z mikroskopu z kamerą Nikon Alphaphot -2- TRIN i mikroskopu skaningowego Quanta 200. Analizę elementarną i pierwiastkową wykonano analizatorem Elementar Vario Macro Cube oraz mineralizatorem mikrofalowym Milestone Start D. Uzyskano średnią wartość opałową badanych materiałów w zakresie 19,20-19,49 MJ×kg-1. Zawartość metali ciężkich w nasionach sosny i świerka jest wyższa niż w skrzydełkach, jednak ich ilość nie powinna powodować negatywnych skutków ekologicznych. Zawartość metali była zbliżona do wartości podawanych przez innych autorów. Nasiona były zasobne w potas, wapń i magnez. Skrzydełka i puste nasiona po procesie wyłuszczenia szyszek można spalać i wykorzystywać jako paliwo pochodzące z OZE.
Źródło:: Rocznik Ochrona Środowiska; 2017, Tom 19; 302-334
1506-218X
Pojawia się w:: Rocznik Ochrona Środowiska
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Informacja

Wyszukujesz frazę "Bozym, M" wg kryterium: Autor

Źródło danych

Dostawca treści

Kolekcja

Rok wydania

Wydawca

Temat

Autor

Typ dokumentu

Język