Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "seventeenth-century Polish" wg kryterium: Wszystkie pola

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-32 z 32
    Tytuł:
    Druki jezuickie w kręgach prawosławnych: dwa przykłady z XVII-wiecznej Rzeczypospolitej
    Jesuit books among the Orthodox: two examples from the seventeenth-century Polish-Lithuanian Commonwealth
    Autorzy:
    Korzo, Margarita A.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/912384.pdf
    Data publikacji:
    2018-12-15
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Fulvio Androzzi
    Marcin Śmiglecki
    Orthodox religious literature
    Orthodox Rituals
    sample sermons
    Orthodox manuals on moral theology
    translation techniques
    prawosławna literatura religijna
    prawosławny Rytuał
    kazanie wzorcowe
    prawosławne manuale spowiednicze
    techniki translatorskie
    Opis:
    Tłumaczenia dzieł jezuitów Fulvia Androzziego (1523–1575) i Marcina Śmigleckiego (1563/64–1618) na język cerkiewnosłowiański i tzw. prostą mowę rozpatrywane są jako ciekawy przykład funkcjonowania utworów katolickich w XVII-wiecznym środowisku prawosławnym w Rzeczypospolitej. Della frequenza della communione (1579) Androzziego powstał jako traktat o częstym przyjmowaniu komunii. Oba jego przekłady polskie: w wersji skróconej Stanisława Grochowskiego (Scieszka poboznego chrześcianina, 1600) i pełnej Szymona Wysockiego (Skarbnica duchowna, 1600) stały się źródłem lakonicznego kazania wzorcowego na pogrzeb w składzie prawosławnego Rytuału (Wilno 1621). Traktat teologiczno-prawny o pobieraniu procentów i o kontraktach Śmigleckiego (O lichwie i trzech przednieyszych kontrakciech, Wilno 1596) został częściowo włączony do pierwszego prawosławnego manuale spowiedniczego Mir s Bogom čeloveku (Kijów 1669). Zarówno kazanie wzorcowe, jak i manuale spowiednicze należały do nowych gatunków literatury religijnej, które zaczęły powstawać w piśmiennictwie prawosławnym dopiero w XVII wieku pod wpływem tradycji katolickiej.
    The history of works composed by Jesuits Fulvio Androzzi (1523–1575) and Marcin Śmiglecki (1563/64–1618) and their translations into Church Slavonic and the so-called “prostaâ mova” are considered as an interesting example of the spread of Catholic works among adherents of Orthodoxy in the Polish-Lithuanian Commonwealth. Androzzi’s Della frequenza della communione (1579) was originally an essay on the preparation for frequent communion. Its two Polish-language editions by Stanisław Grochowski (Scieszka poboznego chrześcianina, 1600) and Szymon Wysocki (Skarbnica duchowna, 1600) served as a source for a concise, written in “prostaâ mova” funerary sample sermon, which is found in the Vilna’s Orthodox Ritual 1621. An essay on theological and legal aspects of money-lending (usury) by Śmiglecki (O lichwie i trzech przednieyszych kontrakciech, 1596) was partly used for drawing up a treatise on moral theology Mir s Bogom čeloveku (1669) published in the Kiev Monastery of the Caves. Both sample sermons and treatises on moral theology were new literary genres for Orthodox tradition; their origin in the seventeenth century can be associated with Catholic influences.
    Źródło:
    Biblioteka; 2018, 22(31); 65-74
    1506-3615
    2391-5838
    Pojawia się w:
    Biblioteka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Formy aorystyczne w XVII-wiecznych polonikach kijowskich
    Aoristic Forms in the Seventeenth-Century Kiev Polonicas
    Autorzy:
    Klimek, Jolanta
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1943992.pdf
    Data publikacji:
    2010
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    aoryst
    czasownik
    fleksja
    polszczyzna kresowa
    polszczyzna XVII wieku
    tryb warunkowy
    aorist
    verb
    flexion
    border Polish
    seventeenth-century Polish
    the conditional
    Opis:
    This paper belongs to a cycle of studies on the Polish language in Kiev. It draws on to Zofia Kurzowa’s publication, which revised some opinions on the temporal and geographic ranges of aorist and the conditional that was formed by analogy from -bych, -bychmy. The sources here are Polish prints edited by Kiev-Pechersk Lavra. On their basis past and conditional forms have been presented, the cohesion of enclitical elements with various parts of speech and determinants of the grammatical person. Such data confirmed Kurzowa’s thesis that forms of the type robilichmy (we were doing) robilibychmy (we would do) were used much longer than only until the beginnings of the seventeenth century. What is more, they were well-known not only in the kind of Polish that was spoken in Małopolska region.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2010, 58, 6; 29-40
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Polskie poradniki dyplomatyczne przełomu XVI i XVII wieku wobec dylematu “wola władcy czy dobro wspólne”
    Sixteenth- and seventeenth-century Polish diplomatic manuals dealing with the dilemma ‘the will of the ruler or the common good’
    Autorzy:
    Nowakowski, Michał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28408491.pdf
    Data publikacji:
    2021-12
    Wydawca:
    Associazione Italiana Polonisti (AIP)
    Tematy:
    Diplomatic theory
    Common good
    Reason of State
    Polish diplomatic manuals
    Opis:
    The aim of the article is to analyse three 16th and 17th centuries Polish diplomatic manuals written by Krzysztof Warszewicki, Ławryn Piaseczyński and Stanisław Miński dealing with the dilemma ‘the will of the ruler or the common good’, also known as ‘the prince or peace’ dilemma. This problem highlights the tension between the two opposing concepts of political order in early modern Europe: absolutist and republican. The article focuses on the attitude of the aforementioned authors towards the role of the monarch and the community of the republic, as well as the relationship between the monarch and the ambassadors.
    Źródło:
    pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi; 2021, 12; 163-179
    2384-9266
    Pojawia się w:
    pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kilka uwag o Epigramatach polskich Wespazjana Kochowskiego. Przyczynek do recepcji Acroamatum epigrammaticorum centuriae VII Alberta Inesa w epigramatyce polskiej XVII wieku
    Some Remarks on Wespazjan Kochowski’s Epigramaty polskie. A Contribution to the Reception of Albert Ines’s Acroamatum epigrammaticorum centuriae VII in Polish Seventeenth-Century Polish Epigrammatic
    Autorzy:
    Piskała, Magdalena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1945401.pdf
    Data publikacji:
    2008
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    Albert Ines
    Wespazjan Kochowski
    przekład
    nowołacińska poezja barokowa
    epigramat
    recepcja
    translation
    new-Latin
    baroque poetry
    epigram
    reception
    Opis:
    Albert Ines, the Jesuit new-Latin poet writing in the middle of the seventeenth century, is today almost forgotten. This does not mean that he was not popular among his contemporaries, in particular as an author of epigrams, a fact testified by the number of the editions of his “Acroamatum epigrammaticorum libri VII”, but also by the presence of his works in the collections of poets writing in Polish. He was a source of inspiration for them that equaled Marcialis or John Owen. This paper discusses the question of the reception of Albert Ines’s epigrams in Polish seventeenth-century poetry, as instanced by the paraphrases of the Jesuit poet’s texts in Wespazjan Kochowski’s collection of epigrams put in “Niepróżnujące próżnowanie” [Non-idling Idling]. Moreover, it seeks to present the intertextual dependencies on the basis of some translations made by Kochowski.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2008, 56, 1; 153-167
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Exhortatio ad paenitentiam Dominika z Prus (kartuza, 1382–1460) i dwie parafrazy tego dzieła w literaturze polskiej XVII wieku. Trzy nieznane utwory ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej
    Exhortatio ad paenitentiam by Dominic of Prusy (Carthusian, 1382–1460) and Two Paraphrases of this Work in Seventeenth-Century Polish Literature. Three Unknown Literary Works from the Collection of the Jagiellonian Library
    Autorzy:
    Wichowa, Maria
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/571035.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Jagielloński. Biblioteka Jagiellońska
    Tematy:
    Dominik Kartuz
    poezja średniowieczna
    Augustyn Kochański
    parafraza poetycka
    poezja religijna
    Dominic of Prusy
    Mediaeval poetry
    poetic paraphrase
    religious poetry
    Opis:
    Dominik z Prus (1382–1460) jest autorem nieznanym polskim historykom literatury. Jednak jego wierszowany utwór Exhortatio ad paenitentiam cieszył się znaczną popularnością w Polsce w wieku XVII. Jego recepcja miała miejsce w środowisku franciszkańskim. Napomnienie […] rozpoznawalne było w obiegu rękopiśmiennym, w wersji skróconej w stosunku do oryginału. W pełnej redakcji wiersz liczy 158 strof, w polskiej wersji tylko 42. Najpierw zostały opublikowane dwa przekłady tego utworu na język polski: Augustyna Kochańskiego w 1611 roku i Aleksego Piotrkowczyka w 1654 roku, a dopiero w roku 1731 opublikowany został tekst łaciński. Wszystkie podawane tu do druku teksty przechowywane są w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej.
    Dominic of Prusy (1382–1460) is an author who has hitherto been unknown to Polish literary historians. However, his poetic work entitled Exhortatio ad paenitentiam enjoyed considerable popularity in seventeenth-century Poland – mainly with Franciscan Friars, among whom an abridged version was circulated in manuscript form. The full text is 158 stanzas long, while the Polish version – entitled Napomnienie – had only 42 stanzas. The Latin original was published as late as 1731 – many years after the two translations by Augustyn Kochański and Aleksy Piotrkowczyk, which came out in 1611 and 1654 respectively. The original copies of all the texts published here are to be found in the Jagiellonian Library.
    Źródło:
    Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej; 2016, 66; 155-175
    0006-3940
    2450-0410
    Pojawia się w:
    Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Podatek podwodowy do połowy XVII stulecia w Koronie
    The podwoda tax to the mid-seventeenth century in the Polish Crown
    Autorzy:
    Łopatecki, Karol
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/29519710.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
    Tematy:
    podwody
    podatki i finanse w Koronie
    skarb nadworny
    rewolucja komunikacyjna
    poborcy
    szos
    transport XVI–XVII w.
    unpaid transport duties (podwody)
    taxes and finances in the Crown
    court treasury
    transport revolution
    tax collectors
    urban wealth tax (szos)
    transport in the 16th–17th cc.
    Opis:
    W artykule przeanalizowano przyczyny wprowadzenia w 1564 r. podatku podwodowego. Scharakteryzowano jego dalsze reformy organizacyjno-prawne zachodzące w drugiej połowie XVI i pierwszej połowie XVII stulecia. Zaakcentowano zasady naliczenia podatku płatnikom, sposób jego wybierania oraz rozwiązania dotyczące ściągania zaległości podatkowych. Punktem granicznym prowadzonych badań są reformy Władysława IV przeprowadzone w latach 1646–1647, kiedy zlikwidowano podwody i czterokrotnie podniesiono wymiar podstawy opodatkowania. Dokonano również oceny wielkości przychodów zasilających skarb nadworny z tej daniny.
    The article analyses the reasons for introducing the transport services (podwoda) tax in 1564. Next, it characterises its further organisational and legal reforms conducted in the second half of the sixteenth and the first half of the seventeenth centuries. Then, it presents the principles of calculating the tax for payers, the methods of its levying and solutions concerning the collection of outstanding taxes. The research is based on the reforms of King Władysław IV carried out in 1646–1647, when the tax base was increased four times. The study also includes an assessment of the amount of revenue flowing to the court treasury from these duties.
    Źródło:
    Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych; 2022, 83, Spec.; 175-199
    0080-3634
    Pojawia się w:
    Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Graduał rkp 7021 Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu jako przykład recepcji potrydenckiej reformy chorału gregoriańskiego w polskim obrządku liturgicznym.
    Gradual, MS 7021, from the Medieval and Renaissance Manuscripts Section of Poznań University Library, as an example of post-Trent reception and implementation of Georgian plainchant in Polish liturgical celebration
    Autorzy:
    Sobczak, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/912013.pdf
    Data publikacji:
    2015-12-15
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Piotrkowczyk
    Benedictine nuns of the Chełmno congregation
    manuscript
    the seventeenth century.
    gradual
    Trent reform
    the Council of Trent
    Georgian chant
    Catholic Church
    liturgy of the Catholic Church
    rites
    antiphonary
    missal
    breviary
    graduał
    reforma trydencka
    sobór trydencki
    chorał gregoriański
    Kościół katolicki
    liturgia Kościoła katolickiego
    ryt
    antyfonarz
    mszał
    brewiarz
    benedyktynki kongregacji chełmińskiej
    rękopis
    XVII wiek.
    Opis:
    Graduał rkp 7021 Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu jest jednym z wczesnych przykładów recepcji potrydenckiej reformy chorału gregoriańskiego na terenie XVII-wiecznej Rzeczypospolitej. Księga pochodzi z toruńskiego skryptorium benedyktynek kongregacji chełmińskiej. Celem artykułu jest ukazanie przemian liturgicznych, jakie zaszły w Rzeczypospolitej na początku XVII wieku, na przykładzie analizy zawartości rękopisu benedyktynek i innych dostępnych źródeł, a także nakreślenie problemu reformy repertuaru gregoriańskiego wprowadzonego przez Stolicę Apostolską i jego polskiej recepcji. Dla liturgii Kościoła zachodniego najważniejszym osiągnięciem reformy potrydenckiej było ujednolicenie ksiąg liturgicznych, co prowadziło do unifikacji liturgicznej całego Kościoła. W Rzeczypospolitej przyjęto brewiarz i mszał rzymski oraz mające z nimi ścisły związek – antyfonarz i graduał. W księgach tych starano się jednak zachowywać tradycje lokalne, co nie pozwoliło na całkowite przyjęcie rytu rzymskiego. Graduał rkp 7021 BUAM pochodzący z toruńskiego skryptorium zakonu benedyktynek kongregacji chełmińskiej i będący przykładem wprowadzania przez zakonnice reformy trydenckiej na terenie XVII-wiecznej Rzeczypospolitej nie ma powiązania z tradycją lokalną czy zakonną. W historii recepcji reformy trydenckiej na terenie Rzeczypospolitej benedyktynki kongregacji chełmińskiej mają niewątpliwie wiele zasług. Odcinając się od reguły benedyktynów tynieckich i tworząc własną, opartą na postanowieniach soboru trydenckiego, okazały się zakonem nowatorskim i atrakcyjnym. Nie bez znaczenia jest tu ich współpraca z zakonem jezuickim, który był również propagatorem reformy liturgicznej. Artykuł ukazuje, jak ważne są badania polskich źródeł muzyczno-liturgicznych okresu potrydenckiego. Stanowi też ważny wkład w rozpoznanie i opisanie źródła, które do tej pory nie było powszechnie znane.
    The gradual MS 7021 (kept at Poznań University Library) is one of the earliest examples of the reception of post-Trent reform of Gregorian plainchant in the seventeenth century Poland. The volume comes from the scriptorium of Benedictine convent in the Chełmno congregation. The article’s aim is to present the liturgical alterations and changes that occurred in the Polish Republic in the early seventeenth century with the example provided by an analysis of the content of the Benedictine manuscript as well as other available sources. Additionally, the article examines the problem of the reform of the Georgian repertoire introduced by the Apostolic See and the its subsequent reception in Poland. In the liturgy of the Western World, the most significant outcome of the post- Trent reform was the introduction of standarised principal liturgical books, which in consequence led to a unification of liturgy in the whole of the Church’s life. The Polish–Lithuanian Commonwealth adopted the breviary and the Roman Missal, the liturgical book that contains the texts and rubrics for the celebration of the Mass in the Roman Rite of the Catholic Church, as well as the antiphonary and gradual. Local traditions, however, were attempted to be retained in these liturgical books, so that the proper Roman rite could not have been implemented to the full. However, the gradual, MS 7021 BU UAM, from the Toruń scriptorium of the Benedictine convent, is an example of the implementation the Trent reform in the seventeenth century Polish-Lithuanian Commonwealth that has no connections with any local or locallybased monastic tradition. The Benedictine nuns from the Chełmno congregation were undoubtedly prominent in the history of the Trent reform in the Republic of Both Nations. By dissenting from the spirit of St. Benedict’s rule professed by the Tyniec Benedictines, and by creating their own rule based on the resolutions of the Council of Trent, the convent adopted an innovative and attractive stance. The cooperation of the nuns with the Jesuits from the Society of Jesus, who were also promoters of the liturgical reform, was also instrumental. The article shows how important it is to carry on with research studies on Polish music and liturgical sources from the post-Trent period. The article is also an important contribution to the investigation and description of a source that, as yet, has not been satisfactorily addressed.
    Źródło:
    Biblioteka; 2015, 19(28); 7-30
    1506-3615
    2391-5838
    Pojawia się w:
    Biblioteka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Diplomacy, Power and Ceremonial Entry: Polish-Lithuanian Grand Embassies in Moldavia in the Seventeenth Century
    Autorzy:
    Wasiucionek, Michał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/601487.pdf
    Data publikacji:
    2012
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
    Źródło:
    Acta Poloniae Historica; 2012, 105
    0001-6829
    Pojawia się w:
    Acta Poloniae Historica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Institution of Council of the Senate in the Political System of the Polish-Lithuanian Commonwealth under the Rule of Ladislaus IV Vasa (1632–48)
    Autorzy:
    Goszczyński, Artur
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2131457.pdf
    Data publikacji:
    2021-01-19
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
    Tematy:
    the Senate of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the seventeenth century
    Council of the Senate
    Sigismund III Vasa
    Ladislaus IV
    Polish nobility in the seventeenth century
    Adam Kazanowski
    Opis:
    Established under the Henrician Articles of 1573, the institution of Council of the Senate was supposed to be a standing advisory body to the rulers of the Polish-Lithuanian Commonwealth. Over the first few decades of its existence, the monarchs did not respect the obligation to appoint resident senators as the Council’s members. This changed only in 1607, as a result of a conflict between the king and the estates and the Rebellion of Sandomierz – the events that mobilised the nobility to enforce the monarch to observe the law in this respect. Since the beginning of his reign, Ladislaus IV Vasa fairly readily convened meetings of the Council, at which its members expressed their opinions on the current problems. The deliberations were usually about the state’s foreign policy, the functioning and internal security of the state, the affairs of war and peace, the military and the treasury, the king’s or the royal family’s private affairs, the Commonwealth’s feoffs, and matters related to private affairs of members of the power elite. Resulting from the monarch’s actions that did not win popularity in the nobility-dominated society, the Chamber of Deputies started with time perceive the Council as an institution detrimental to the state’s interest. The Chamber consequently extort from the king and the senators the duty to read out the reports on the senatus consilia at the diet (sejm) forum. Consequently, the upper chamber’s position was weakened and the Council of the Senate politicised – a process that directly affected Poland-Lithuania’s political system, vastly contributing to its degeneration.
    Źródło:
    Acta Poloniae Historica; 2021, 122; 181-207
    0001-6829
    Pojawia się w:
    Acta Poloniae Historica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Fałszerstwa szelągów Rzeczypospolitej z XVII wieku wykonane techniką walcową
    Milled false shillings of the Polish-Lithuanian state from the seventeenth century
    Autorzy:
    Wnęk, Krzysztof
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2091053.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Źródło:
    Wiadomości Numizmatyczne; 2013, 57, 1-2 (195-196); 151-206
    0043-5155
    Pojawia się w:
    Wiadomości Numizmatyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The French Aspects in the Education Pattern of the Polish Nobility in the Seventeenth Century
    Autorzy:
    Serwański, Maciej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/16020748.pdf
    Data publikacji:
    2019-06-15
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    Polish-Lithuanian Commonwealth in the 17th century
    education of noble youth
    reception of French cultural patterns
    Sarmatism in education
    Opis:
    The pattern of education of the Polish noble youth in the seventeenth century changed in comparison with the preceding century. In the latter, the mul-tinational, multicultural and multidenominational nature of the Polish-Lithuanian Commonwealth nurtured attitudes of widely understood tolerance both in terms of ideology and in practice. Poland was receptive to strong Re-naissance influence, while numerous sons of the Polish nobles studied abroad, mainly in Italy but also in Germany and France. The education system in the Jagiellonian monarchy of reflected the trends and the ideals of contemporary European education. The seventeenth century saw increased influence of the Counter-Reformation in the Nobles’ Commonwealth. The ideas of Sarmatism, embracing xenophobia, religiosity and self-glorification of the existing, petrified political system, became more pro-nounced. These tendencies were broadly present in the pattern of the educa-tion of nobility, a pattern that was prone to strong Jesuit influence in the spirit of the doctrine laid down by the Council of Trent.
    Źródło:
    Studia Europaea Gnesnensia; 2019, 19; 55-64
    2082-5951
    Pojawia się w:
    Studia Europaea Gnesnensia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Polskie kadzielnice z XVII w. o tradycjach romańskich i gotyckich
    Polish modern censers of the 17th century with Romanesque and Gothic traditions
    Autorzy:
    Kierczuk-Macieszko, Małgorzata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1901966.pdf
    Data publikacji:
    2012
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
    Tematy:
    censer
    goldsmithery
    the seventeenth century
    Opis:
    Censers (Latin: tribulum) are a group of antique objects that has not been yet researched well enough. The article discusses eleven modern specimens from the first half of the 17th century, in whose shape or decoration references can be seen to the forms from the medieval period. Several factors are the cause why so few censers from that time have been preserved in Poland: in the Catholic Church they were not as highly valued as vasa sacra that were used for the Eucharist itself; they decayed rapidly due to mechanical damage or contact with a high temperature; and finally they were good investment: they were melted, sold, stolen etc. The specimens in Mrzygłód, Jarogniewice and Poznań are patterned after the spherical Roman vessels from before about 1150. Their main body constitutes a support for a tower finial, with its considerable height diverging from the medieval models. About 1150 „architectonic” censers gained popularity that looked like faithful models of the Heavenly Jerusalem. The model was still used in the Gothic period, albeit it was reduced to the shape of the church. The idea that was born in the Middle Ages ordering formation of the censer on the pattern of the church lasted in the Polish goldsmithery until the middle of the 17th century, which is proven by seven vessels in the discussed group. Their finials, or the entire covers, look like spires (Zielonki, Małogoszcz, Żmigród Nowy, the Diocesan Museum in Przemyśl), or segmented cupolas with a lantern (Słupia, Licheń Stary, Graboszewo). The construction is complemented with a mixture of Gothic and modern ornaments. The censer cover from Służewo that looks like a tempietto, is the last link in the chain of the development of the architectonic mass of censers that evaluated according to the style of the changing epochs. The reason why conservative forms were used in goldsmithery for so long was the conservatism of the public. And what is more, these forms are typical of the vessels that were used for the worship of the Eucharist and relics that was denied by the Reformation. Their ideological archaism had a propaganda meaning then, proving the constancy and the many centuries of tradition of the institution of the Catholic Church. Who were the donors of the censers and why did they found them? Founded as votive offerings or as an expression of one’s private cult they manifested the prestige of the donor, irrespective of his being a clergyman or a lay person. For this reason inscriptions were engraved with his personal details, or more rarely with his initials or coat of arms only, so that they served commemorating the donor. The fact of offering the vessel to God made the person’s „chances” to be saved greater. Every time the altar was incensed the dead donor participated symbolically in the rite, and the prayer of the faithful indirectly became a prayer for him.
    Źródło:
    Roczniki Humanistyczne; 2012, 60, 4; 147-175
    0035-7707
    Pojawia się w:
    Roczniki Humanistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Primate Mikołaj Prażmowski and the Unwelcome Papal Legation in Poland-Lithuania (1668–69)
    Autorzy:
    Gregorowicz, Dorota
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/695697.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
    Tematy:
    Mikołaj Prażmowski
    papal legation
    seventeenth century
    Polish-Lithuanian Commonwealth
    Catholic Church
    Clement IX
    Opis:
    The article presents the reasons for refusing to receive the papal legation of Pope Clement IX in the matter of John Casimir Vasa’s abdication (1668) and, especially, the subsequent royal election (1669), by the Catholic Primate of the Polish-Lithuanian Commonwealth, Mikołaj Prażmowski. Prażmowski’s refusal to receive the legation has been overlooked in the literature on the subject so far. The author, on the basis of the diplomatic dispatches of the apostolic nuncios and on their instructions, will analyse the problematic relations of Prażmowski with papal diplomats, and explain why the papal legation ended in fiasco. The researcher concludes that the fiasco of papal legation was another clear indication of the Papacy’s lack of sufficient leverage in the post-Westphalian world, as it was fundamentally weakened by the deep divisions between the Catholic powers of France and the Habsburgs, which Westphalia had signally failed to resolve. Nowhere was this more apparent than in Poland-Lithuania, where the battle between Catholic supporters of the Habsburgs and France over the succession had profoundly divided the republic.
    Źródło:
    Legatio: The Journal for Renaissance and Early Modern Diplomatic Studies; 2018, 2
    2545-1685
    2545-1693
    Pojawia się w:
    Legatio: The Journal for Renaissance and Early Modern Diplomatic Studies
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Latyfundium Tęczyńskich w XVII wieku. Dobra i właściciele
    Autorzy:
    Anusik, Zbigniew
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2050923.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-03
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
    Tematy:
    Tęczyńscy herbu Topór
    dobra ziemskie Tęczyńskich w XVII w.
    latyfundia magnackie
    genealogia
    magnateria polska przełomu XVI i XVII w.
    dzieje Rzeczypospolitej w XVI i XVII w.
    Tęczyńskis of the Topór coat of arms
    Tęczyńskis’ landed estates in the seventeenth century
    magnate latifundia
    genealogy
    Polish magnates at the turn of the seventeenth century
    history of the Commonwealth in the sixteenth and seventeenth centuries
    Opis:
    Tęczyńscy herbu Topór od XIV do XVII w. należeli do ścisłej elity możnowładczej a następnie magnackiej Królestwa Polskiego, później Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Dziejom tego rodu poświęcono bardzo dużo miejsca w polskiej literaturze historycznej. Stosunkowo niewiele pisano jednak o należących do Tęczyńskich majątkach. Wydawać by się mogło, że zarówno genealogia tej rodziny, jak i dzieje należącego do niej latyfundium nie kryją już żadnych tajemnic. Badania podjęte przez autora przeczą jednak temu mniemaniu. W prezentowanym tu artykule, przy okazji przedstawiania dziejów latyfundium rodziny Tęczyńskich w XVII w. dokonano kilku istotnych korekt i uzupełnień dotyczących stosunków rodzinnych i dziejów życia przedstawicieli dwóch ostatnich pokoleń tej możnej i zasłużonej dla kraju rodziny.
    From the fourteenth to the seventeenth century, the Tęczyński family of the Topór coat of arms belonged to belonged to the magnate power elite in the Kingdom of Poland and later in the Polish-Lithuanian Commonwealth. Much space has been devoted to the history of this family in Polish historical literature. Relatively little has been written, however, about the estates belonging to the Tęczynskis. It might appear that the story of this family holds no mysteries. The author’s research demonstrates that there are. This article explores the history of the Tęczyński latifundium in the seventeenth century, and makes some significant corrections and additions to the family relations and history of the last two generations of this powerful family, which played a significant role in its time.
    Źródło:
    Kwartalnik Historyczny; 2021, 128, 3; 697-741
    0023-5903
    Pojawia się w:
    Kwartalnik Historyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Widziane z plebanii. Świat i ludzie w diariuszach dwóch duchownych ewangelickich z Rzeczypospolitej przełomu XVII i XVIII wieku
    Seen from the Clergy House. The World and the People in the Diaries of two Evangelical Clergymen from the Polish-Lithuanian Commonwealth at the Turn of the Seventeenth and Eighteenth Centuries
    Autorzy:
    Kriegseisen, Wojciech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2197827.pdf
    Data publikacji:
    2022-03-31
    Wydawca:
    Towarzystwo Naukowe w Toruniu
    Tematy:
    Polish-Lithuanian Commonwealth
    Grand Duchy of Lithuania
    religious relations
    Protestantism
    Calvinism
    mentality
    religious identity
    egodocument
    seventeenth century
    eighteenth century
    Opis:
    In the research on the deteriorating relations between the Evangelical-Reformed (Calvinist) minority and the Catholic majority of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the seventeenth and eighteenth centuries, the problems of mutual perception of the representatives of these denominations, as well as the evaluation of the realities of life in an increasingly Catholic state by the representatives of the Evangelical minority have been investigated the least. Based on two diaries by Evangelical-Reformed clergymen, Gabriel Dyjakiewicz and Jan Krzysztof Kraiński, who were active in Podlasie and the Grand Duchy of Lithuania at the turn of the eighteenth century, the author attempts to present the image of the world as perceived and presented on the pages of these two egodocuments. After analysing the diary entries, it cannot be concluded that their authors found themselves in a social and communicative vacuum, although both of them noticed the progressive isolation of Evangelical circles. According to the records, it also appears that interfaith relations in the everyday life were not as bad as contemporary historical studies suggest. Both authors had a positive attitude towards the state, felt to be its citizens and patriots, combining a strong Evangelical religious identity with a sense of community with the society of the predominantly Catholic Polish Nobles’ Republic. Neither of the diaries reflects on the civilisational and cultural differences between the society of the north-eastern lands of the Polish-Lithuanian Commonwealth and the world of Protestant Europe, known to both authors from their university studies.
    Źródło:
    Zapiski Historyczne; 2022, 87, 1; 63-89
    0044-1791
    2449-8637
    Pojawia się w:
    Zapiski Historyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Duchowe zaślubiny z Boskim Oblubieńcem na podstawie siedemnastowiecznych medytacji norbertańskich
    The Spiritual Marriage with the Divine Bridegroom upon the Norbertine Sisters’ Meditations from Seventeenth Century
    Autorzy:
    Kaczor-Scheitler, Katarzyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/649410.pdf
    Data publikacji:
    2012
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    Norbertine sister's meditation
    history of literature
    XVII century
    polish literature
    religious literature
    Opis:
    This article presents the image of a spiritual wedding between soul-Bride and Divine Bridegroom which is featured in anonymous meditations from the XVII century. They are bunched in manuscript form and stored in the archives of the Sisters of St. Norbert’s Order in Cracow. Therefore, it is proper to make the thesis that the author of this manuscript belonged to this abbey. The primary origin of these meditations is The Song of Songs which shows the special way mystics merge with God. This article also reveals meditations about ”spiritual marriage” that contain visible influences of the Fathers of Church and Żywoty świętych of Piotr Skarga. All these influences are evident not only about the authoress erudition but most of all about her need of strong effect, by means of suggestive images of figures, for the attitude of practitioners of meditations. With the aid of the idea of mutual love between Divine Bridegroom and human being-Bride, meditations were presented standing before God demanding from man spiritual transformation and pose of the human being who desires to internally change yourself for Him.
    Źródło:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica; 2012, 18, 4; 5-21
    1505-9057
    2353-1908
    Pojawia się w:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    DWIE EUROPEJSKIE PERYFERIE: PORÓWNANIE MIGRACJI PORTUGALSKICH I POLSKICH OD XVI WIEKU DO WIELKIEJ WOJNY
    TWO EUROPEAN PERIPHERIES: A COMPARISON OF POLISH AND PORTUGUESE MIGRATION FROM THE SIXTEENTH CENTURY TO THE GREAT WAR
    Autorzy:
    Walaszek, Adam
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/579636.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    FIFTEENTH AND SIXTEENTH CENTURY PORTUGUESE COLONIZATION
    POLISH COLONIZATION IN THE SEVENTEENTH CENTURY
    LABOR MIGRATION TO THE U.S. AND BRAZIL
    PORTUGUESE AND POLISH SETTLEMENT COUNTRIES IN THE NINETEENTH AND TWENTIETH CENTURIES
    Opis:
    The article is an attempt at comparing the Polish and Portuguese migration experiences in the period of great labor migration until 1914. The periods of Portugal’s establishment of its colonial empire in the sixteenth century and the period of the Polish expansion east, to Rus in the sixteenth and seventeenth centuries have been juxtaposed before. In the Time of Troubles Polish literature promoting eastward expansion quite directly referred to the examples of India’s or America’s colonization. In the nineteenth century the reasons for emigration from the two distant parts of Europe were similar (overpopulation, economic underdevelopment), the destinations were different, however. The Portuguese most often left for Brazil, with which Portugal remained strongly interconnected even after Brazil gained independence. For Poles, the country of emigration was predominantly the U.S. It was there, on the territory of New England, that the representatives of both of the groups met, and even cooperated, in the weaving industry. Both in Portugal and Poland emigration commenced on peripheral territories (Madera and provinces neighboring with Spain in the case of Portugal and the Polish-German and Polish-Hungarian borderland in the case of Poland). In both groups the percentage of returnees was high. It is only later that the Portuguese will travel to other countries, e.g. in Western Europe. Polish emigrants have had already discovered routes to Western Europe. Poles numerously traveled for work also to the occupying states. In this phenomenon we can find similarities to Portuguese migration to the territory of their empire. Regardless of the destination, individual and family histories, be it Portuguese or Polish, were very similar. In the interwar period an interesting postscript has been added to these histories. Poland and certain circles made, unsuccessful, attempts to organize Polish settlement in the Portuguese colonies in Angola and Mozambique.
    Źródło:
    Studia Migracyjne - Przegląd Polonijny; 2013, 39, 2(148); 15-50
    2081-4488
    2544-4972
    Pojawia się w:
    Studia Migracyjne - Przegląd Polonijny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kryptoportrety polskich władców w malarstwie sakralnym XVII i XVIII wieku
    Crypto-portraits of Polish rulers in seventeenth and eighteenth-century religious paintings
    Autorzy:
    Żukowski, Jacek
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/707079.pdf
    Data publikacji:
    2012
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    crypto-portraits
    Baroque
    paintings
    iconography
    portret
    barok
    malarstwo
    ikonografia
    Opis:
    This article discusses crypto-portraits, in the broadest sense of the word, that show Polish elected kings in religious narrative painting of the 17th and 18th centuries. This phenomenon is introduced against the backdrop of the genesis of the autonomous portrait and sacred and secular themes in the frame of ceremonial church space. The type of portrait discussed belongs to the category of the identification portrait that is “hidden” or “disguised”, as analyzed by Ladner and G. F. Polleross. The author of this study has narrowed the subject area to Catholic sacred pictures, whilst extending the formula of the crypto-portrait sensu largo to the assisting portrait, very popular in provincial art of the Commonwealth until the second half of the 18th century. Crypto-portraits sensu stricte created likenesses involved in the action on the basis of co-heroes, whilst portraits in assistenza did not transform the identity of a ruler when adoring a holy protagonist(s) or assisting in an event consecrated by biblical or hagiographic tradition. An intermediate category of images showed a ruler-commentator of the scene, who addressed the viewer. The author also refers to the issue of pseudo-portraits in assistenza – pre-portraits, more “meaning” than “showing”, likenesses inscribed in the tradition of the medieval ideogram, subjected to various degrees of typification, and referring only to concrete appearances of Polish monarchs. This article reveals the existence of many unknown or unacknowledged portraits of Polish kings which refer to Miles Christianus, in accordance with convention, or which portray the monarchs in coronation robes adoring saints or Holy Persons.
    Źródło:
    Rocznik Historii Sztuki; 2012, 37; 165-198
    0080-3472
    Pojawia się w:
    Rocznik Historii Sztuki
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Poselstwa województw kujawskich do pierwszych królów rodaków (1669–1690)
    Legations of Kuyavian Voivodeships to the First Compatriot Kings (1669–1690)
    Autorzy:
    Wierzbicki, Leszek A.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2197815.pdf
    Data publikacji:
    2022-06-30
    Wydawca:
    Towarzystwo Naukowe w Toruniu
    Tematy:
    legations
    deputies
    sejmiks
    Kuyavian voivodeships
    Michael I
    John III Sobieski
    seventeenth century
    Polish-Lithuanian Commonwealth
    Opis:
    The subject of legations sent by Kuyavian voivodeships to the royal court has not yet been discussed in historical literature. This work constitutes a supplement to the monograph by Adolf Pawiński devoted to the Kuyavian sejmik in Radziejów, in which these issues were completely ignored. The article makes use of the sejmik records of the Kuyavian voivodeships published by Pawiński, as well as other sources relating to this sejmik found in manuscripts. These include resolutions, instructions and credentials for the deputies, royal responses, letters of advice, and correspondence. This work gives an insight into the legations sent to the first compatriot kings, Michael I and John III Sobieski, through a critical analysis of the sources. Based on the preserved sources, it was possible to determine 12 legations sent to the royal court in the years 1669–1690. Initially, the legations consisted of four, and from 1672, of two persons. Twenty-three names were included among those who were sent to these rulers. They were land officials and representatives of the local nobility who had no offices or dignities. These legations were selected during relational, pre-sejm and mobilization sejmiks.
    Źródło:
    Zapiski Historyczne; 2022, 87, 2; 39-52
    0044-1791
    2449-8637
    Pojawia się w:
    Zapiski Historyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Radziwiłł Cousins, Prophecies and False News in Mid-Seventeenth-Century Europe
    Братья Радзивиллы, пророчества и фальшивые новости в Европе в середине XVII в.
    Autorzy:
    Mazheika, Hanna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/969590.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
    Tematy:
    Grand Duchy of Lithuania
    Polish-Lithuanian Commonwealth
    the Radziwills
    Protestantism
    Catholicism
    prophecy
    17th century
    Radziwiłł
    Великое Княжество Литовское
    Речь Посполитая
    Радзивилл
    протестантизм
    католицизм
    XVII век
    Opis:
    W artykule mówiono o tym, jak proroctwa i dezinformacja pomogły umocować w opinii międzynarodowej wizerunek Wielkiego Księstwa Litewskiego jako państwa protestanckiego w odróżnieniu od Królestwa Polskiego, tożsamość konfesyjna którego pozostawała bez wątpienia katolickiej. Lata 50. XVII wieku były czasem, gdy „proroctwa” Mikuláša Drábika zostały szczególnie popularnymi. Co więcej nowiny fałszywe o niszczeniu wszystkich polskich i ltewskich kościołów protestanckich znalazły swoich odbiorców i, jak wydawało się, funkcjonowały jako pomyślny fortel propagandystyczny. Komunikaty o przyczynach niszczenia kościołów protestanckich w Rzeczypospolitej spowodowały wzrost ciekawości w Europie Zachodniej do Wielkiego Księstwa Litewskiego i udostępniły Januszowi i Bogusławowi Radziwiłłom możliwość otrzymać uznanie międzynarodowe jako obrońców wiary prawdziwej w czasie, gdy we własnym państwie ich uważano za zdrajców.
    Źródło:
    Wschodni Rocznik Humanistyczny; 2020, XVII, 3; 137-154
    1731-982X
    Pojawia się w:
    Wschodni Rocznik Humanistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Skład i liczebność armii litewskiej podczas wojny z Turcją w latach 1683–1686
    Composition and Numbers of the Lithuanian Army during the War with Turkey in 1683–1686
    Autorzy:
    Bobiatyński, Konrad
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1058190.pdf
    Data publikacji:
    2021-03-31
    Wydawca:
    Towarzystwo Naukowe w Toruniu
    Tematy:
    war
    muster
    treasury
    seventeenth century
    Polish-Lithuanian Commonwealth
    Ottoman Empire
    Lithuanian army
    Opis:
    A historiography devoted to the reign of King John III Sobieski has so far lacked a detailed study on the Lithuanian army during the war with Turkey in 1683–1699. This article partially fills this gap as it precisely reconstructs the composition and numbers of the Lithuanian army in 1683–1686, i.e. during the expedition to Slovakia (1683), the campaigns in Zhvanets (1684) and Bukovina (1685), and military operations in Moldova (1686). Primary sources used for the article included treasury records, which are currently stored in Vilnius, i.e. reports of the Grand Treasurer of Lithuania, Benedict Paweł Sapieha, submitted at General Sejms in 1685 and 1689, as well as a short document that contains data from muster rolls of the 1680s. The records of the Grand Treasurer of Lithuania contain detailed lists of all Lithuanian military units which were part of the mercenary army and data on their numbers during the eight quarters of military service between 1683 and 1686. This material can be used for in-depth studies on the careers of military officers at that time, as well as the patronclient relationships between hetmans and their subordinates. The article also analyses the actions of the hetmans Kazimierz Jan Sapieha and Józef Bogusław Słuszko, whose aim was to strengthen the position of the Sapieha family and the royalist party, respectively, among soldiers and commanders.
    Źródło:
    Zapiski Historyczne; 2021, 86, 1; 29-55
    0044-1791
    2449-8637
    Pojawia się w:
    Zapiski Historyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The English Connection: Jacob and Johann Philipp Breyne, James Petiver and Plants: The Correspondence between the Breynes and Petiver from the 1690s
    Autorzy:
    Pękacka-Falkowska, Katarzyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2050975.pdf
    Data publikacji:
    2022-01-02
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
    Tematy:
    history of science
    transfer of knowledge
    Polish Prussia (in the seventeenth century)
    Danzig/Gdańsk, Royal Society
    Opis:
    The article discusses the hitherto unknown correspondence between the Danzig (present-day Gdańsk) botanist Jacob Breyne, his son Johann Philipp Breyne, and James Petiver in the last decade of the seventeenth century. Their correspondence documents contacts between one of the most important naturalists of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the second half of the seventeenth century and members of the Royal Society. The content of the letters reveals how books, naturalia and various artefacts circulated between Western and East-Central Europe. It also reveals the principles of reciprocity and friendship followed by those who conducted inquiries into natural history.
    Źródło:
    Kwartalnik Historyczny; 2022, 128, 2; 167-198
    0023-5903
    Pojawia się w:
    Kwartalnik Historyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Book review: From Zborowo to NATO (1649–2009). Studies in the History of Polish-Ukrainian relations since the seventeenth to the twenty-fi rst century. Scientifi c monograph – Volume 1 Political Science, Volume 2 History, edited by Maciej Franz and Krzysztof Pietkiewicz, Adam Marszałek Publishing House, Toruń 2009
    Autorzy:
    Serwońska, Sylwia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2140177.pdf
    Data publikacji:
    2010-12-31
    Wydawca:
    Wydawnictwo Adam Marszałek
    Źródło:
    Reality of Politics; 2010, 1; 263-267
    2082-3959
    Pojawia się w:
    Reality of Politics
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Marek Bebak, „Franciszek Lilius. Życie i twórczość na tle epoki”, Kraków 2018 Musica Iagellonica (= Acta Musicologica Universitatis Cracoviensis XXXv), ss. 460. ISBN 978-83-7099-230-9
    Autorzy:
    Przybyszewska-Jarmińska, Barbara
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/26054401.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
    Tematy:
    Franciszek Lilius
    Francesco Gigli
    muzyka religijna
    XVII-wieczna muzyka
    polsko-włoskie związki muzyczne
    church music
    seventeenth-century music
    Polish-Italian music relationships
    Źródło:
    Muzyka; 2021, 66, 4; 143-148
    0027-5344
    2720-7021
    Pojawia się w:
    Muzyka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Rola Kościoła w społeczeństwie staropolskim na przykładzie XVII-wiecznego archidiakonatu gnieźnieńskiego (wybrane aspekty)
    The role of the Church in Old Polish society illustrated with the example of the seventeenth-century archdeaconry of Gniezno (selected aspects)
    Autorzy:
    Jabłońska, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/784115.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
    Tematy:
    społeczeństwo staropolskie
    wychowawcza i edukacyjna rola Kościoła
    funkcje społeczne Kościoła
    kultura
    Wielkopolska
    Old Polish society
    the educational role of the Church
    he social functions of the Church
    culture
    Opis:
    The aim of the article is to show the role of the Church in Old Polish society illustrated with the example of a specific area (the archdeaconry of Gniezno) at a specific time (the seventeenth century). It presents selected aspects of this subject: secular clergy and the function of the parish. The article discusses not only the social functions of the Church and their institutionalized effects, such as hospitals, schools and brotherhoods; it analyses the role of the Christian religion in developing culture as well. To perform those functions, the Church became involved in two formidable tasks associated with the age of reforms, initiated by the Council of Trent: the education of the whole society, and charity as a practical effect of mercy. The purpose of both those tasks was to educate society.
    Artykuł ma na celu ukazanie roli Kościoła w społeczeństwie staropolskim na przykładzie określonego obszaru (archidiakonatu gnieźnieńskiego) w określonym czasie (XVII wieku). Przestawia wybrane aspekty zagadnienia. Omawia duchowieństwo świeckie oraz funkcjonowanie parafii. Podstawowym wyznacznikiem stały się funkcje społeczne i ich zinstytucjonalizowany efekt – szpitale, szkoły i bractwa oraz rola kulturotwórcza. Były one wyrazem dwóch wielkich zadań Kościoła w epoce reformy, zapoczątkowanej uchwałami soboru trydenckiego: szeroko pojętej edukacji dotyczącej całego społeczeństwa oraz charytatywności będącej praktycznym skutkiem miłosierdzia. Oba miały na celu wychowanie społeczeństwa.
    Źródło:
    Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne; 2019, 112; 199-218
    0518-3766
    2545-3491
    Pojawia się w:
    Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Komunikatywna efektywność uniwersałów królewskich w ostatnim trzydziestoleciu XVII w. (na podstawie ksiąg relacyjnych grodzkich województwa ruskiego)
    Communicative effectiveness of royal universals in the last three decades of the seventeenth century (based on the relational books of the township of the Ruthenian region)
    Autorzy:
    Ониськів, Марта
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2164774.pdf
    Data publikacji:
    2017-09-30
    Wydawca:
    Wydawnictwo Adam Marszałek
    Tematy:
    Uniwersał królewski
    wczesnonowożytna Rzeczypospolita
    komunikatywna efektywność
    Royal universal
    early modern Polish-Lithuanian Commonwealth
    communicative efficiency
    Opis:
    Royal universal was an official document, which was used for mass communication in the early modern Polish-Lithuanian Commonwealth. The document was an answer to the informative needs, which early modern polish society had. The level of communicative efficiency of the royal universal was significant. Royal universal is researched as mass communication tool at the paper. The purpose of the paper is to determine the level of communicative efficiency of the royal universal for the early modern polish society. For this the author found the elements of communicative efficiency of the document and applied them to the royal universales. As a result the author writes about significant, but not perfect, level of communicative efficiency of the royal universal. Technical elements of communicative efficiency of the royal universal had not always been used. Besides that, early modern polish society (especially nobility) did not comply with all orders, which were in the royal universales.
    Źródło:
    Historia Slavorum Occidentis; 2017, 3 (14); 89-104
    2084-1213
    Pojawia się w:
    Historia Slavorum Occidentis
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Sancte Simon magno mundi”: nowo zidentyfikowany motet Giovanniego Battisty Coccioli
    'Sancte Simon magno mundi': A newly identified motet by Giovanni Battista Cocciola
    Autorzy:
    Szelest, Marcin
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28409397.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
    Tematy:
    muzyka polska
    muzyka XVII wieku
    Giovanni Battista Cocciola
    tabulatura braniewsko-oliwska
    Szymon Rudnicki
    Antonio Gualtieri
    motet ostinatowy
    Polish music
    seventeenth-century music
    Braunsberg-Oliva tablature
    ostinato motet
    Opis:
    Przedmiotem artykułu jest dwuchórowy motet na dziewięć głosów o incipicie tekstu Sancte Simon magno mundi, zachowany w postaci intawolacji organowej w rozpoczętej w roku 1619 tabulaturze braniewsko-oliwskiej (Wilno, Biblioteka im. Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk, F 15-284, k. 45v–46r) z atrybucją „Joannis Baptistæ”. Podobnie skrótowe atrybucje w tym źródle oraz w innych, pochodzących z północnych terenów Rzeczpospolitej, odnosiły się wyłącznie do dobrze znanych kompozytorów lokalnych, a w dwóch z tych rękopisów imionami „Joannes Baptista” określano Giovanniego Battistę Cocciolę, twórcę działającego na Warmii i w Wielkim Księstwie Litewskim (potwierdzone źródłowo lata działalności 1606–1625). Autor podsumowuje i uzupełnia informacje na temat dorobku twórczego tego kompozytora, podając do wiadomości niezauważoną dotychczas wzmiankę o istnieniu jeszcze jednego jego druku autorskiego, który nie zachował się do naszych czasów (Motetti a cinque, wyd. przed 1621). Tekstu motetu Sancte Simon magno mundi nie udało się odnaleźć. Odnosi się on z pewnością do św. Szymona Apostoła, który wprawdzie nie cieszył się rozwiniętym indywidualnym kultem, ale był patronem Szymona Rudnickiego, biskupa warmińskiego w latach 1605–1621. Rudnicki utrzymywał ścisłe kontakty z kolegium jezuickim w Braniewie, gdzie powstało znane dziś źródło omawianego motetu, a Cocciola został w roku 1606 odnotowany jako muzyk tego biskupa. Ten szczególny splot okoliczności pozwala z dużym prawdopodobieństwem przypisać autorstwo motetu Sancte Simon magno mundi Coccioli, który przypuszczalnie dedykował go swojemu patronowi. Motet ten należy do niewielkiej ilościowo grupy utworów, w których jako ostinato wykorzystano melodię wezwania z litanii do Wszystkich Świętych. Zdradza on bardzo duże pokrewieństwo z przeznaczonym na taką samą obsadę motetem Beatissimus Marcus Antonia Gualtieriego, wydanym w jego druku autorskim z roku 1604. W obydwu utworach umieszczone w najwyższym głosie ostinato pojawia się siedem razy w niezmiennej postaci i w równych odstępach. Motet Gualtieriego również odnosi się do świętego, którego imię nosił patron kompozytora, biskup Marco II Cornaro, będący adresatem dedykacji zbioru. Wydaje się bardzo prawdopodobne, iż Cocciola świadomie wzorował się na utworze Gualtieriego, jednocześnie stosując w swojej kompozycji bardziej kunsztowne środki: prezentację ostinata na trzech różnych stopniach skali, imitacyjne rozpoczęcie, większe zróżnicowanie rytmiczne, rezygnację z powtórzeń materiału muzycznego i efektowniej zaplanowaną końcową kulminację.
    The article deals with a two-choir motet for nine voice-parts with the incipit Sancte Simon magno mundi, preserved in the form of an organ intabulation included in the Oliwa (Braniewo)  Tablature, started in 1619 (Vilnius, the Wróblewski Library of the Lithuanian Library of Sciences, F 15-284, f. 45v–46r), and attributed to a “Joannis Baptista”. In this source, and in similar sources from the northern territories of the First Polish Republic, such concise attributions referred only to composers well-known locally; also, in the case of two manuscripts, the names “Joannes Baptista” were used with reference to Giovanni Battista Cocciola, a composer based in Warmia and the Grand Duchy of Lithuania (years of activity confirmed in the sources: 1606–25). The author offers a summary of available knowledge about the composer’s artistic legacy, adding new information, including the previously unnoticed reference to the existence of another authorial print that has not survived (Motetti a cinque, ed. before 1621).  The text of the motet Sancte Simon magno mundi has not been found. The text certainly refers to the apostle Simon the Zealot, who was not worshipped individually on a large scale, but was the patron saint of Szymon Rudnicki, Bishop of Warmia in the years 1605–21. Rudnicki maintained close contacts with the Jesuit College in Braniewo, where the source of the motet discussed here originated, and Cocciola was recorded as a musician in the bishop’s service in 1606. This remarkable coincidence lends credibility to the speculation that the motet Sancte Simon magno mundi could have been authored by Cocciola, who probably dedicated the composition to his patron.  The motet belongs to a relatively small group of compositions in which the melody of the appeal from the Litany of Saints was used as an ostinato. The piece reveals a close affinity to Antonio Gualtieri’s motet Beatissimus Marcus for the same set of performers, published in an authorial print in 1604. In both compositions, the ostinato in the highest voice-part is repeated seven times without variations and at equal intervals. Gualtieri’s motet is also about a saint with the same name as the composer’s patron, Bishop Marco II Cornaro, to whom the collection was dedicated. It seems highly probable that Cocciola consciously modelled his composition on Gualtieri’s motet, while applying more sophisticated artistic devices: an ostinato performed at three different levels of the scale, an opening in imitative technique, greater variation of rhythm, the absence of repeated material and a more impressive culmination at the end. 
    Źródło:
    Muzyka; 2018, 63, 3; 65-101
    0027-5344
    2720-7021
    Pojawia się w:
    Muzyka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wydatki na żywność w budżecie domowym żołnierzy polskich i litewskich w połowie XVII wieku
    Expenditure on food in the household budget of Polish and Lithuanian soldiers in the mid-seventeenth century
    Autorzy:
    Woźnica, Kamila
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/29519717.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
    Tematy:
    koszty wyżywienia
    żołnierskie racje żywnościowe
    historia wyżywienia
    budżet domowy wojskowych
    wojsko w XVII w.
    food costs
    soldier’s rations
    food history
    military household budget
    army in the 17th century
    Opis:
    W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczących udziału wydatków na żywność w budżecie domowym żołnierzy polskich i litewskich w połowie XVII w. Przyjęto hipotetyczny jadłospis zgodny z dzisiejszymi normami energetycznymi i uwzględniający podstawowe produkty spożywcze dostarczające odpowiednią ilość węglowodanów, białka i tłuszczów, które były wówczas popularne również wśród uboższych warstw społeczeństwa Rzeczypospolitej. Z szacunkowych obliczeń wynika, że jego koszt wyniósłby ok. 40% żołdu szeregowego wojskowego służącego w piechocie. W przypadku pobierania przez dowódcę większej części żołdu na wyżywienie swoich podwładnych, np. 50%, świadczyłoby to o możliwości utrzymywania z nadwyżki osób wspomagających działanie oddziału od zaplecza.
    The article presents the research results on the share of expenditure on food in the household budget of Polish and Lithuanian soldiers in the mid-seventeenth century. The author adopted a hypothetical menu, compliant with today’s energy standards and including basic foodstuffs providing an adequate amount of carbohydrates, proteins and fats, which were popular at that time also among the poorer strata of the Polish society. According to estimates, its cost would amount to about 40 per cent of the pay of a private serving in the infantry. In the case of a commander taking a larger part of the pay to feed his subordinates, e.g. 50 per cent, it could have meant that the surplus was used to support the operation of the units at the back.
    Źródło:
    Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych; 2022, 83, Spec.; 261-290
    0080-3634
    Pojawia się w:
    Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    O anonimowym XVII-wiecznym hymnie do Matki Bożej i jego przekładzie. Inspiracje, loci theologici, poetyka, funkcja przekazu
    On the Anonymous Seventeenth-Century Hymn to the Mother of God and its Translation. Inspiration, Poetics, Function of the Message
    Autorzy:
    Janus, Katarzyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/29430827.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    Marian poems
    Polish Baroque
    Middle Ages
    Liturgical hymn
    poezja maryjna
    hymn liturgiczny
    polski barok
    średniowiecze
    Opis:
    Artykuł prezentuje nieznany hymn maryjny, stworzony w XVII wieku. Utwór został najpewniej napisany po łacinie i przetłumaczony na język polski. W tekście przeprowadzono filologiczną eksplikację utworu, w której zostały uwzględnione konteksty teologiczne i kulturowe. Zwrócono uwagę na świadomy zabieg średniowiecznej stylizacji hymnu. Skoncentrowano się także na wyjaśnieniu funkcji środków obrazowania poetyckiego służących opisaniu postaci Maryi i Jej roli w historii zbawienia. Wskazano inspiracje autora, jego dialog z tradycją i intertekstualne odniesienia hymnu.
    The article presents an unknown Marian hymn created in the seventeenth century. The work was probably written in Latin and translated into Polish. The text is a philo-logical explication of the work, which takes into account its theological and cultural contexts. Attention is paid to the deliberate medieval stylization of the hymn. It also focuses on explaining the function of poetic imagery used to describe the figure of Mary and her meaning in salvation history. The author’s inspirations, his dialogue with tradition and intertextual references of the hymn are indicated.
    Źródło:
    Polonia Sacra; 2022, 26, 4; 125-152
    1428-5673
    Pojawia się w:
    Polonia Sacra
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Obcy” kraj, „inne” społeczeństwo. XVII-wieczna Anglia w relacjach podróżniczych mieszkańców Rzeczypospolitej – wyobrażenia a rzeczywistość
    A ‘Foreign’ Country, ‘Another’ Society. Seventeenth-century England in the Travel Accounts of the Inhabitants of the Polish-Lithuanian Commonwealth – Perceptions versus Reality
    Autorzy:
    Nortowska, Paulina
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31231915.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    Reiseliteratur
    Reisen der Polen nach England
    altpolnische Stereotypen über England und die Engländer
    travel literature
    travels of Poles to England
    XVIIth century stereotypes about England and the English people
    literatura podróżnicza
    podróże Polaków do Anglii
    staropolskie stereotypy o Anglii i Anglikach
    Opis:
    Podróż w okresie nowożytnym odgrywała ważną rolę w kształtowaniu horyzontu „geograficznego” oraz tworzeniu wyobrażeń o „obcych” państwach i „innych” narodach. „Ciekawość” była podstawowym impulsem do rozpoczęcia podróży, stymulowała rozwój wiedzy, inspirowała oraz zachęcała do skrupulatnej obserwacji otaczającej rzeczywistości. Celem artykułu jest zrekonstruowanie sympatii i uprzedzeń wobec angielskiego społeczeństwa oraz wyobrażenia Anglii istniejącego w świadomości staropolskich wojażerów. Podstawę źródłową artykułu stanowią drukowane i rękopiśmienne relacje z podróży i misji poselskich oraz instrukcje wychowawcze. Relacje zawierają intersujące deskrypcje, które są świadectwem konfrontacji wyobrażeń z zastaną rzeczywistością. Materiał źródłowy prezentuje różnorodny wizerunek Anglika. W relacjach staropolskich podróżników dominują uwagi związane z aspektem religijnym. Opisy panującego wyznania były nacechowane emocjonalnie oraz stanowiły manifestację uczuć i przekonań religijnych katolików, jak również innowierców. Obraz Anglika – heretyka to stereotyp mocno osadzony w mentalności staropolskiej. Otrzymany obraz Anglii to wynik realnie istniejącej rzeczywistości, ale również subiektywnych opinii, wrażeń, sympatii oraz mitów i stereotypów funkcjonujących w sarmackiej świadomości.
    Das Reisen in der Neuzeit spielte eine wichtige Rolle bei der Gestaltung des geografischen Horizonts und der Gestaltung der Vorstellungen von „fremden“ Ländern und „anderen“ Völkern. Die „Neugier“ war der primäre Antrieb für das Reisen, stimulierte die Entwicklung von Wissen, inspirierte und förderte die gewissenhafte Beobachtung der umgebenden Realität. Ziel des Artikels ist es, die Sympathien und Vorurteile gegenüber der englischen Gesellschaft und das Englandbild im Bewusstsein der altpolnischen Reisenden zu rekonstruieren. Die Quellenbasis des Artikels bilden gedruckte und handschriftliche Berichte über Reisen und Missionen der Gesandten sowie Erziehungsanweisungen. Die Berichte enthalten interessante Beschreibungen, die von der Konfrontation der Vorstellungen mit der vorgefundenen Realität zeugen. Das Quellenmaterial präsentiert ein vielfältiges Bild des Engländers. In den Berichten altpolnischer Reisender dominieren Bemerkungen, die sich auf den religiösen Aspekt beziehen. Die Beschreibungen der herrschenden Religion waren emotional aufgeladen und stellten eine Manifestation der Gefühle und der religiösen Überzeugungen von Katholiken sowie von Nichtgläubigen dar. Das Bild des Engländers als Ketzers ist ein fest in der altpolnischen Mentalität verankertes Stereotyp. Das daraus resultierende Bild von England ist das Ergebnis der real existierenden Wirklichkeit, aber auch subjektiver Meinungen, Eindrücke, Sympathien sowie Mythen und Stereotypen, die im sarmatischen Bewusstsein wirkten. 
    Travel in the modern period played an important role in shaping the geographical horizon and creating perceptions of ‘foreign’ countries and ‘other’ peoples. ‘Curiosity’ was the basic impulse to embark on a journey to ‘foreign’ countries. It stimulated the development of knowledge, inspired, and encouraged meticulous observation of the surrounding reality. The aim of the article is to reconstruct sympathies and prejudices towards English society and the image of England existing in the consciousness of Old Polish voyagers. The source base of the article consists of printed and manuscript accounts of journeys and ambassadorial missions, as well as instructions written down by parents or guardians. The accounts contain rich and intriguing descriptions, which are a testimony to the confrontation of imagination with reality. The source material presents a diverse image of the English people. Accounts by Old Polish travelers are dominated by remarks related to the religious aspect. Descriptions of the prevailing religion were emotionally charged and constituted a manifestation of the feelings and religious beliefs of Catholics as well as dissenters. The image of the heretic Englishman is a stereotype firmly rooted in the Old Polish mentality. The resulting image of England has its roots in reality, but also in subjective opinions, impressions, sympathies as well as in myths and stereotypes functioning in the Sarmatian consciousness.
    Źródło:
    Kultura i Wartości; 2023, 36; 9-31
    2299-7806
    Pojawia się w:
    Kultura i Wartości
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Psalm Dawida” i inne intawolacje kontrafaktur wokalnych w rękopisach organowych z przełomu XVI i XVII wieku powstałych na terenach Rzeczpospolitej
    A ‘Psalm of David’ and Other Intabulations of Vocal Contrafacta in Late Sixteenth- / Early Seventeenth-Century Organ Manuscripts Compiled in the Polish–Lithuanian Commonwealth
    Autorzy:
    Szelest, Marcin
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/24253519.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
    Tematy:
    kontrafaktury
    intawolacje
    Psalm Dawida
    laudi spirituali
    tabulatura organowa
    tabulatura z Kroż
    tabulatura braniewsko-oliwska
    tabulatura ryska
    contrafacta
    intabulations
    Psalm of David
    organ tablatures
    Kražiai Tablature
    Braunsberg–Oliva Tablature
    Riga Tablature
    Opis:
    W artykule przedstawiono ustalenia dotyczące intawolacji kontrafaktur wokalnych oraz powiązanych z nimi zagadnień w czterech rękopisach na instrumenty klawiszowe powstałych na przełomie XVI i XVII wieku w kolegiach jezuickich na Warmii, Żmudzi oraz w Inflantach. Zapisany w rękopisie z Kroż (Wilno, Lietuvos nacionalinė Martyno Mažvydo biblioteka [LT-Vu], sygn. F105-67) Psalm Dawida został zidentyfikowany jako intawolacja canzonetty Hansa Leo Hasslera Chi mi dimandarà z autorskiego druku Canzonette a quatro voci ... libro primo (Nürnberg 1590), a następująca po nim kompozycja bez tytułu i atrybucji – jako zapis canzony Claudia Merulo, znanej również z czterech innych rękopisów. Rozpoznania te, uzupełnione o analizę inskrypcji tytułowej, falsyfikują niedawno zaprezentowaną hipotezę Tomasza Jasińskiego, według której utwory te miałyby stanowić dwuczęściowe opracowanie autorstwa Mikołaja Gomółki do słów Psalmu 1 w tłumaczeniu Jana Kochanowskiego. Rękopis z Kroż zawiera ponadto niewątpliwy cytat madrygału Palestriny Vestiva i colli w utworze „Łobzoskie” Adama z Wągrowca oraz anonimowo odpisany Ricercar Secondo Francesca Uspera. Utrwalony w źródle korpus utworów kontrapunktycznych zapisanych w notacji partyturowej może mieć związek z działalnością w Rzeczpospolitej Vincenza Bertolusiego, którego dwie kompozycje jako jedyne w tym korpusie zaopatrzono w atrybucje. Utworem pochodzenia lokalnego jest natomiast Surrexit Dominus [valete luctus], opracowanie pieśni Andrzeja Krzyckiego zanotowane już w tabulaturze Jana z Lublina i znane również z tabulatury S-Uu vmhs 89 oraz kancjonałów ze Staniątek, Sandomierza i Radomia. Tabulatura organowa zachowana w Universitetsbibliotek w Uppsali (S-Uu, sygn. Vokalmusik i handskrift 89) zawiera intawolacje pięciu włoskich laud, odpisanych bezpośrednio z pochodzącego z tradycji jezuickiej druku Lodi spirituali novamente composte… (Venezia 1580). Dwie z nich zapisano później w tabulaturze braniewsko-oliwskiej z niemieckimi tytułami wskazującymi na proces kontrafaktury; wersje niemieckie zostały następnie opublikowane w śpiewniku Himmlischer Harffenklang (Braunsberg 1639). Intawolacja znanego wyłącznie z rękopisów rzymskich trzychórowego motetu Annibale Zoilo Laudate Dominum in sanctis ejus również wskazuje na bliskie kontakty z Italią środowiska, w którym powstała tabulatura. Inne rozpoznane w niej kontrafaktury wiążą ją z praktyką muzyczną Rzeczpospolitej, Pomorza i Szwecji. W źródle utrwalono też intawolację chanson Thomasa Crecquillona Pour ung plaisir jako anonimową „Fugę” oraz dwie kompozycje instrumentalne, które wyposażono w incipity tekstowe świadczące o tym, że wykonywano je wokalnie. Ustalenia te pozwalają przypuszczać, że rękopis powstał na Warmii, w ośrodku, w którym pracowało równocześnie kilku skryptorów posługujących się notacją tabulaturową i w którym możliwe było wykonywanie utworów trzychórowych; jedynym ośrodkiem, który według obecnego stanu wiedzy spełniał te kryteria, było kolegium jezuickie w Braniewie. Większość kontrafaktur utrwalonych w braniewskiej części tabulatury braniewsko-oliwskiej (Wilno, Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka [LT-Va], sygn. F15-284) pochodzi z drukowanych antologii, których liczba i dostępność znacząco wzrosła na przełomie stuleci. Wśród nielicznych intawolacji kontrafaktur pochodzących z tradycji rękopiśmiennej wyróżnia się opracowanie anonimowej cantio zawartej, zazwyczaj z tekstem Spiritus Sancti gratia, w ok. dwudziestu rękopisach środkowoeuropejskich powstałych na przestrzeni ponad dwustu lat. Na tle obecnej w nich znacznej wariantywności tekstu muzycznego zwraca uwagę niemal całkowita zgodność przekazów w tabulaturze braniewsko-oliwskiej i w tabulaturze S-Uu vmhs 89. W tabulaturze pochodzącej z kolegium jezuickiego w Rydze (Uppsala, Universitetsbibliotek [S-Uu], sygn. Vokalmusik i handskrift 88) zapisano pięć intawolacji kontrafaktur utworów świeckich pochodzących z trzech druków autorskich z lat 1567–1577; ich incipity tekstowe nie są znane z innych źródeł, były to zatem najpewniej opracowania proweniencji lokalnej. Data 1620, zapisana w tytule rękopisu, prawdopodobnie dokumentuje końcowy etap jego powstawania, natomiast główna część źródła mogła być spisana już w pierwszej dekadzie XVII wieku. Badania zapisów kontrafaktur w rękopisach na instrumenty klawiszowe nie pozwalają zazwyczaj na wyciąganie szczegółowych wniosków w zakresie warstwy słownej opracowań, mogą jednak przynieść rezultaty dotyczące transmisji, migracji i recepcji repertuaru oraz praktyki muzycznej w ośrodkach, w których źródła te powstawały. Powinny być prowadzone systematycznie, ze zwróceniem szczególnej uwagi na nieznane skądinąd incipity tekstowe oraz na kompozycje, w których rodzaj tekstu słownego nie jest kompatybilny z gatunkiem muzycznym. Przykładem takiej potencjalnej kontrafaktury jest przypisywany Petrusowi de Drusina utwór Deus in adjutorium meum intende. Utrwalona w rękopisie z Kroż kompozycja Słuchaj, co żywo również może okazać się kontrafakturą. Z tego względu nie można mieć pewności, że jej tekst nie pochodził z Psałterza Kochanowskiego, jak udowadaniał Tomasz Jasiński; przypisywanie jej Adamowi z Wągrowca nie ma natomiast wystarczających podstaw w materiale źródłowym.
    This article presents findings concerning intabulations of vocal contrafacta and related issues in four keyboard manuscripts compiled around the turn of the seventeenth century in Jesuit colleges in Warmia, Samogitia and Livonia. The ‘Psalm of David’ entered in the Kražiai manuscript (Vilnius, Lietuvos nacionalinė Martyno Mažvydo biblioteka [LT-Vu], shelf-mark F105-67) has been identified as an intabulation of Hans Leo Hassler’s canzonetta Chi mi dimandarà from that composer’s print Canzonette a quatro voci ... libro primo (Nürnberg 1590). The composition that follows, untitled and unattributed in the source, is a canzona by Claudio Merulo, known from four other manuscripts. These findings, complemented by analysis of the titular inscription, belie Tomasz Jasiński’s recent hypothesis that these two pieces constitute a bipartite setting by Mikołaj Gomółka of Psalm 1 in Jan Kochanowski’s Polish rendering. The Kražiai Tablature also contains an evident quotation from Palestrina’s madrigal Vestiva i colli (in Adam of Wągrowiec’s Łobzoskie) and an unattributed copy of Francesco Usper’s Ricercar Secondo. The body of contrapuntal works found in this source (in score notation) may possibly be related to the activity in the Polish-Lithuanian Commonwealth of Vincenzo Bertolusi, two of whose compositions are the only attributed pieces in this set. Surrexit Dominus [valete luctus], on the other hand, is a local piece, a setting of a song by Andrzej Krzycki included in the Tablature of Jan of Lublin and also known from tablature S-Uu vmhs 89, as well as cantionals from Staniątki, Sandomierz and Radom. The organ tablature kept at Uppsala’s Universitetsbibliotek (S-Uu, shelf-mark Vokalmusik i handskrift 89) contains intabulations of five Italian laudi copied directly from the Jesuit-tradition print Lodi spirituali novamente composte… (Venezia 1580). Two of them were later inscribed in the Braunsberg–Oliva Tablature with German titles that reflect the process of contrafactum. The German-language versions were subsequently printed in the Himmlischer Harffenklang songbook (Braunsberg 1639). The presence of an intabulation of Annibale Zoilo’s motet Dominum in sanctis ejus for three choirs similarly suggests that close contacts with Italy were maintained by the circles in which the source was compiled. Other identified contrafacta from this manuscript relate it to the musical life of the Polish–Lithuanian Commonwealth, Pomerania and Sweden. The same source contains an intabulation of Thomas Crecquillon’s chanson Pour ung plaisir, inscribed there as an anonymous ‘Fuga’, as well as two instrumental pieces with text incipits, indicating that they were performed vocally. These findings support the thesis that the manuscript was compiled in Warmia, at a place where several scribes worked simultaneously using tablature notation and works for three choirs could be performed. As far as we know, the only centre that fulfilled all these criteria was the Jesuit college in Braunsberg (now Braniewo). The majority of the contrafacta found in the Braniewo section of the Braunsberg–Oliva Tablature (Vilnius, Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka [LT-Va], shelf-mark F15-284) come from printed anthologies, which became much more numerous and easily available around the turn of the century. Among the few contrafacta derived from the manuscript tradition, particularly notable is the setting of an anonymous cantio found (usually with the text Spiritus Sancti gratia) in about 20 Central European manuscripts compiled over a period of more than 200 years. They exist in numerous musical variants, but the versions recorded in the Braunsberg–Oliva Tablature and in S-Uu vmhs 89 are almost identical. A tablature from the Jesuit college in Riga (now in Uppsala, Universitetsbibliotek [S-Uu], shelf-mark Vokalmusik i handskrift 88) contains five intabulated contrafacta of secular works taken from three single-composer editions from the years 1567–1577. Their text incipits are not known from other sources, which suggests that these were local settings. The date 1620 in the manuscript’s title probably refers to the final stage of its compilation, whereas its main section may have been written as early as the first decade of the seventeenth century. Studies of contrafacta contained in keyboard manuscripts do not usually allow for detailed conclusions to be drawn concerning the literary texts, but they can provide results related to the transmission, migration and reception of the repertoire and musical performance practice in the centres where the sources were compiled. Such studies need to be conducted in a systematic manner, with special attention given to text incipits not recorded elsewhere and to works in which the incipit is incompatible with the musical genre. One example of such a potential contrafactum is Deus in adjutorium meum intende, attributed to Petrus de Drusina. The composition Słuchaj, co żywo from the Kražiai manuscript may likewise prove to be a contrafactum; therefore, contrary to what Tomasz Jasiński argues, we cannot be certain that its text was not taken from Kochanowski’s Psalter. There is also insufficient source evidence for its attribution to Adam of Wągrowiec.  
    Źródło:
    Muzyka; 2023, 68, 1; 93-154
    0027-5344
    2720-7021
    Pojawia się w:
    Muzyka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Polski przekład "Ars et praxis musica" Zygmunta Lauksmina z 1798 roku i problemy nauczania śpiewu chorałowego na ziemiach polskich w XVII i XVIII wieku
    The 1798 Polish Translation of Sigismundus Lauxmin’s ‘Ars et praxis musica’ and the Aspects of Plainchant Teaching in the Territory of Seventeenth- and Eighteenth-century Poland
    Autorzy:
    Grabiec, Dominika
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/26850447.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
    Tematy:
    Zygmunt Lauksmin SJ
    Ars et praxis musica
    traktat teoretyczno-muzyczny
    teoria muzyki
    podręcznik muzyczny
    nauczanie muzyki
    chorał gregoriański
    cystersi
    Szczyrzyc
    Zygmunt Lauksmin
    a musical-theoretical treatise
    music theory
    singing handbook
    music education
    Gregorian chant
    the Cistercians
    Opis:
    W bibliotece oo. Cystersów w Szczyrzycu, pod sygnaturą S.II.8/2, przechowywany jest rękopiśmienny egzemplarz nieznanego dotąd, polskojęzycznego podręcznika do nauki śpiewu chorałowego, sporządzony w 1798 r. w Limanowej i zatytułowany Nauka y praktyka muzyczna do używania uczącey się młodzi w Kollegiach Societatis Jesu za pozwoleniem starszych przełożona w Wilnie. Tekst ten zidentyfikowany został przez autorkę artykułu jako przekład traktatu Ars et praxis musica jezuity Zygmunta Lauksmina, wydanego w Wilnie w 1667 r. i dwukrotnie wznawianego w 1669 oraz 1693 roku. Recepcja wileńskiego podręcznika nie była do tej pory badana, a z trzech wydań zachowało się do dziś zaledwie kilka egzemplarzy. Odkrycie polskiego tłumaczenia sporządzonego w ostatnich latach XVIII w., a więc po ponad stu latach od ukazania się ostatniego wydania druku, w nowym świetle przedstawia zarówno dzieje wileńskiego podręcznika i jego oddziaływania, wykraczającego poza środowisko jezuickie i epokę baroku, jak również problemy nauczania śpiewu chorałowego u progu XIX wieku. Traktat Lauksmina był przeznaczony dla uczniów i studentów i miał być pomocą w praktycznym opanowaniu umiejętności śpiewu chorałowego, dlatego nie zawierał rozważań teoretycznych i ograniczał się jedynie do najbardziej podstawowych wiadomości oraz praktycznych wskazówek metodycznych. Tłumaczenie traktatu na język polski sporządzone w odmiennych już realiach historycznych, jest jednym ze stosunkowo niewielu zachowanych przykładów kształtowania się i ewoluowania polskiej terminologii muzycznej w XVIII wieku. Jest ono pośrednio także świadectwem ówczesnego stanu szkolnictwa muzycznego i braku nowoczesnych podręczników, który skłaniał do korzystania z materiałów dydaktycznych publikowanych jeszcze w poprzedniej epoce i przystosowywania ich do bieżących potrzeb lokalnych.  
    The handwritten copy of a hitherto unknown Polish-language plainchant handbook held in the Cistercian Fathers’ Library in Szczyrzyc (shelf mark S.II.8/2), produced in 1798 in Limanowa and entitled Nauka y praktyka muzyczna do używania uczącey się młodzi w Kollegiach Societatis Jesu za pozwoleniem starszych przełożona w Wilnie [The teaching and practice of music for the use of pupils of Jesuit colleges, translated in Vilnius with the permission of superiors] has been identified by the author of this article as a translation of the Jesuit Zygmunt Lauksmin’s handbook Ars et praxis musica. The latter was first published in 1667 in Vilnius, and later reissued twice (1669, 1693). Its reception has not been studied thus far. Of the three editions, only several copies have come down to us. The discovery of a Polish translation made during the last years of the eighteenth century, more than a hundred years after the print’s last edition, sheds new light on the history of the handbook and its impact, which extended beyond Jesuit circles and the Baroque era, and also on aspects of plainchant teaching during the early nineteenth century. Lauksmin’s treatise was addressed to pupils and students as an aid to mastering the practice of plainchant. The author included no theoretical commentary and limited himself to the absolute basics, as well as practical methodological guidelines. The Polish translation was prepared in a different historical reality and is one of the relatively few surviving examples of how Polish musical terminology took shape and evolved during the eighteenth century. Indirectly, it also represents the state of musical education at the time and shows that, due to the lack of contemporary handbooks, teachers turned to educational aids from the previous era, adapting them for their current local needs.
    Źródło:
    Muzyka; 2021, 66, 1; 81-104
    0027-5344
    2720-7021
    Pojawia się w:
    Muzyka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-32 z 32

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies