Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "Polish language of the 16th century" wg kryterium: Wszystkie pola


Wyświetlanie 1-39 z 39
Tytuł:
Oddziaływanie spółgłosek płynnych na poprzedzaj ące je samogłoski wąskie nietylne (na materiale listów polskich z I połowy XVI wieku)
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/776768.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language
Polish language of the 16th century
historical phonetics
Opis:
This article attempts to prove the hypothesis on the “processual homogeneity” of the changes iR (*ŕ̥ *ir *yr) ≥ eR i iL ≥ eL. The source material for the following analysis has been excerpted from letters written in Polish between 1525–1550. Within the specified time brackets, the most dynamic is the process of the extension of the groups iR ≤ *ŕ̥ , whereas the extended combinations eR ≤ *ir *yr are characterized by far lower intensity. The extensions within the groups of the type eL are not numerous and rare. Textual extensions of the combinations eR and eL show a significant convergence: forms with eL are to be found mostly in those letters that consistently demonstrate and provide evidence of the occurrence of the group eR; while they are virtually non-existent in the texts that document exclusively the combination iR. This fact confirms the hypothesis that combines both types of change into one process. The author does not associate the dependencies in the different pace of both phenomena and their different outcome with phonetic factors, but with the sensitivity to phonotactic and phonostatistical provisions and patterns, as well as with the morphological placement of the dyads under scrutiny. This interpretation, in turn, provides a new insight into the nature of the process of shaping linguistic norms: all the contributing processes have random (non-purposeful) origins, and their constraints involve a necessity to retain the necessary minimum of the internal balance.
Źródło:
Slavia Occidentalis; 2012, 69; 185-198
0081-0002
Pojawia się w:
Slavia Occidentalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zróżnicowanie ekstensji tekstowej fonetycznych form obocznych w Księgach o gospodarstwie z 1549 roku (oboczność biał- || białł- oraz wariantywność w zakresie kontynuantów grup *sŕ, *zŕ, *žŕ, *(s)tьc i *(z)dьc)
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/777020.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of language
Polish language of the 16th century
historical phonetics
printing
typesetter
Opis:
A material basis for the study is the first Polish language edition of Księgi o gospodarstwie by Piotr Krescentyn from 1549 (Cracow, Helena Unglerowa). The study led to the formulation of the following conclusions: 1) the variancy biał- // białł- is most likely of Great Polish origin; 2) the variancy miestce // miesce confirmed in the prints from the 16th century has a graphical character motivated by technical factors (typesetting); 3) the distribution of the analysed phonetic variants in Księgi… is not equal; 4) the supreme degree of normalization of the studied variancies has been confirmed in the combinations R–Cc; 5) variant conditions, non-normalized, appeared in the parts: Cresc293–384 and CrescDd–[0]C; 6) a greater part of the textual space of the historical text–from the combination A to the combination Cc– reveals Great Polish features; the remaining part–the combination Dd–Ii and the initial chapters–reveal evident Little Polish features.
Źródło:
Slavia Occidentalis; 2014, 71/1; 55-78
0081-0002
Pojawia się w:
Slavia Occidentalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Graficzne i fonetyczne warianty techniczne w polskiej edycji Żywotów filozofów Mikuláša Konáča (F. Ungler, Kraków 1535)
Graphic and phonetic technical variants in the Polish edition of the Żywoty filozofów by Mikuláš Konáč (F. Ungler, Kraków 1535)
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044850.pdf
Data publikacji:
2017-08-10
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of language
Polish language of the 16th century
orthography
history of printing
typesetting
Opis:
The article attempts the technical determination of the graphic and phonetic variance acknowledged in the Polish edition of the Żywoty filozofów by Mikuláš Konáč. The method used was to analyze the distribution of oppositional graphic forms. It has been determined that the technical nature of the print is 9 variants: 4 graphic variants („j” = /j/ in position before consonant, „j” = /j/ in the voice-over position, „u” = /v/ i /v/ in the midpoint position, „th” = /t/) and 5 phonetic variants (miesce, miejsce, miejstce; wszystko; wieliki); among them are both regressive and progressive forms. The analysis also shows that, using the disclosed technical variants, zecer manipulated the graphical content of the lines in both possible ways: narrowing or widening.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2017, 24, 1; 117-128
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Demorfologizacja rodzaju w liczbie mnogiej rzeczowników w Księgach o gospodarstwie Piotra Krescentyna (Kraków 1549, Helena Unglerowa)
Demorphologization of gender in plural nouns in the Księgi o gospodarstwie by Piotr Krescentyn (Krakow 1549, Helena Unglerowa)
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044494.pdf
Data publikacji:
2019-12-15
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Polish language of the 16th century
16th-century prints
linguistic variance
linguistic norms
historical inflexion
Opis:
The article is a continuation of the research on linguistic variance in the first Polish edition of Księgi o gospodarstwie by Piotr Krescentyn (Krakow 1549, Helena Unglerowa). The inflectional forms were analyzed: the dative, instrumental and locative of plural nouns. The investigated issues included: textual differentiation, scope and degree of normalization of the particular alterations. The results of the analysis were compared with the results of research on other texts from the first half of the 16th century. The conclusions are: a) the books certify the initial but advanced stage of the demorphologization process of gender in plural nouns; b) the text distribution of most variants is even, the discontinuous textual distribution is characterized by only three inflectional forms: koniem and ludziom in the dative case, -och in the instrumental of the plural form of masculines; c) the state certified in the books is in most categories convergent with the state certified in other texts, the exception is the form of the instrumental and locus of masculine and neuter nouns; d) in the analyzed area, Księgi show little convergence with the language of Glaber’s texts (preferring the forms: ludziem in the dative case, -ami in the instrumental case, occasional end-case -och in the locative of masculines).
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2019, 26, 2; 175-194
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zróżnicowanie tekstowe, zakres i stopień normalizacji wariantywności fonetycznej w Księgach o gospodarstwie (Kraków 1549, Helena Unglerowa)
Textual differentiation, scope and degree of normalization of the phonetic variance in Księgi o gospodarstwie (Kraków 1549, H. Unglerowa)
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045013.pdf
Data publikacji:
2016-12-04
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Polish language of the 16th century
16th century prints
linguistic variance
linguistic norms
historical phonetics
Opis:
The article summarize a number of analysis of the phonetic variance acknowledged in the first Polish edition of Księgi o gospodarstwie by Piotr Krescentyn (Kraków 1549, H. Unglerowa). Investigated issues included: textual differentiation, scope and degree of normalization of the particular alternations. In a sample of 11 analyzed phonetic oppositions the biggest textual differentiation demonstrate: mdl- || -mgl-, jestli || jesli, biał- || białł- oraz miedzy || między. The most clearly seen border of textual forms differentiation runs between column 384 and 381a and is already known from the graphic and typographic analyses. The degree of normalization of the particular variants, diversified in terms of textual localization, allows to divide the examined antique print on 9 textual areas. Among these, two areas distinguish: Cresc61–137, with the lowest degree of normalization and the highest level of the regressive form usage, and Cresc573–605, characterized by high rates of the norm-setting variants occurrence and the progressive forms preference. Quite numerous dialect words from Wielkopolska, the most likely adopted from handwritten basis for print, appeared in the text. The results of analysis substantiate the hypothesis which attributes the translation authorship to Andrzej Glaber from Kobylin.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2016, 23, 2; 135-158
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Leksykografia Andrzeja Calagiusa. Uwagi wstępne
The Lexicography of Andrzej Calagius. Introductory Remarks
Autorzy:
Jankowiak, Lucyna Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2035338.pdf
Data publikacji:
2021-12-27
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Polish language of the 16th century
lexicography of the 16th century
lexicography of Andrzej Calagius
Opis:
The aim of this article is to review the lexicography of Andrzej Calagius, to present a list of his dictionaries of synonyms and to correct the misinformation about his dictionaries. The article describes three German-Polish-Latin editions (1579, 1595, 1602), one German-Latin edition (1597), and two Latin editions (1592 and 1594). It also proves that these multilingual editions are not revised versions of the 1579 edition but independent dictionaries.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2021, 28, 2; 43-73
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Oboczność ir || er (≤*ir, yr) w Księgach o gospodarstwie (Kraków 1549, Helena Unglerowi)
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/776800.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
the Polish language of the 16th century
16th century prints
linguistic variance
linguistic norm
historical phonetics
Opis:
This article presents a subsequent stage of research into the textual variability of alterations of the phonetic forms in the first Polish edition of Księgi o gospodarstwie by Piotr Krescentyn (Krakow 1549). The ir || er group has been analysed as continuants of the Proto-Slavic conjunctions *ir, yr. The status of the discussed phonetic alternation depends on the core location and the textual distribution. It has been established that within the specific cores, the status of the alternation attested in Cresc is related to the status identified in other printed texts of that time and is considerably progressive. The second part of the text (CrescII) tends to be much more normalized where the innovative forms are preferred. However, this part of the text also tends to be most diversified with respect to the analysed phonetic alternation. A differentiation of the textual distribution of the opposite forms has also revealed two new text boundaries stretching between columns 409/410 and 524/525.
Źródło:
Slavia Occidentalis; 2015, 72/1; 159-176
0081-0002
Pojawia się w:
Slavia Occidentalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Oboczność ir // er (≤ *ŕ̥) w Księgach o gospodarstwie (Kraków 1549, Helena Unglerowa)
The ir // er (≤ *ŕ̥ ) alternation in Księgi o gospodarstwie (Krakow 1549, Helena Unglerowa)
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045164.pdf
Data publikacji:
2015-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Polish language of the 16th century
16th century prints
linguistic variants
linguistic standard
historic phonetics
Opis:
This article is a continuation of research into the textual differentiation of the distribution of the variant phonetic forms in Księgi o gospodarstwie by Piotr Krescentyn of 1549. The analysis includes forms with the ir // er (≤ *ŕ̥) groups. While the diversity of the textual distribution of the surveyed forms pertains to only six roots: -ḿ_řv-, -v́_řb-, -ṕ_rv-, -č_rń, -tv́_rʒ-, -v́_řx-, it is quite considerable as it encompasses 10 textual areas coinciding with the text segmentation typical of previous (graphic and phonetic) analyses. Three text layers indicate the typesetter’s intervention. As for the analysed form, the part containing the 381a–R10v quarts was the most standardised chunk of the text; it is also quite conservative with respect to the solutions in the area analysed. The analysis also demonstrates that the demarcation line between the Q and R quarts, as indicated by Kazimierz Piekarski on the basis of a typographic analysis, coincides with the demarcation line of phonetic phenomena.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2015, 22, 2; 103-128
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Słowniki Bartłomieja z Bydgoszczy (1532 i 1544). Stan badań i perspektywy badawcze
Dictionaries by Bartholomew of Bydgoszcz (1532 and 1544). State of Research and Research Perspectives
Autorzy:
Jankowiak, Lucyna Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044884.pdf
Data publikacji:
2017-08-10
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Polish language of the 16th century
lexicography of the 16th century
dictionaries of Bartholomew of Bydgoszcz
Opis:
The purpose of this article is to recall the 16th century Latin-Polish dictionaries by Bartholomew of Bydgoszcz. The article describes the figure of the monk, the history of his works as well as their structure and contents. The interest in the lexicons grew in the 70s of the 20th century when a manuscript dated 1532 (considered to be lost after the second world war) was found and a dictionary dated 1544 was unexpectedly discovered. A decision was made then to (jointly) publish both lexicons in the reversed version (Polish-Latin). This project still has not been completed which certainly has had its effect on the researchers’ weakening interest in the dictionaries and a small number of publications. Therefore the article presents possibilities of the analysis of the Polish and Latin lexical material.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2017, 24, 1; 11-26
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zróżnicowanie ekstensji tekstowej fonetycznych form obocznych w Księgach o gospodarstwie Piotra Krescentyna z 1549 roku
Different Textual Scope of Phonetic Variant Forms in Księgi o gospodarstwie by Piotr Krescentyn from 1549
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045503.pdf
Data publikacji:
2014-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Polish language of the 16th century
16th-century printed material
linguistic variance
language norm
historical phonetics
Opis:
The article is a continuation of studies concerning textual differences in distribution of variant phonetic forms. The analysis covers the forms being a part of four variances: jestli // jesli, -mdl- // -mgl-, miedzy // między and -mieszk- // -mięszk-. Different textual distribution of the studied forms proved to be significant – not only revealed the segmentation of text known from previous analysis (graphical and phonetic), but also 3 new, previously unknown text boundaries extending between the columns 510/511, 591/592 and 612/613. The strongest relationship with the job of a compositor is indicated by textual repartition of forms belonging to two variances: miedzy // między i jestli // jesli. With regard to the analysed forms the central part Cresc is most standardized, contained in the columns 138-384, whereas the most progressive (containing the greatest number of progressive variants) – is the section of text including the columns 381a–R10v. The completed study has also demonstrated that the boundary between the cluster Q and R established by Kazimierz Piekarski on the basis of a typographical analysis is also the boundary of occurrence of certain phonetic phenomena.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2014, 21, 1; 75-94
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wtórna nosowość antycypacyjna w Księgach o gospodarstwie Piotra Krescentyna z 1549 roku
Secondary Anticipatory Nasality in Księgi o gospodarstwie by Piotr Krescentyn from 1549
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045407.pdf
Data publikacji:
2014-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Polish language of the 16th century
16th-century prints
linguistic variance
linguistic norm
historical graphy
historical phonetics
Opis:
The article is a continuation of research concerning textual differences of the distribution of variant graphic and phonetic forms in the first Polish-language edition of Księgi o gospodarstwie by Piotr Krescentyn (Helena Unglerowa, 1549). The analysis comprised the markings of the secondary anticipatory nasality. The article proposes a graphic interpretation of this phenomenon. Such interpretation results from the recognition as common a phenomenon of nasalization of labial vowels before nasal consonants. Different distribution of the studied forms in the text proved significant – it revealed not only the segmentation of text already known from previous analyses (graphic and phonetic – boundaries 429/430 and 485/486), but also three new, previously unknown text boundaries running between columns 477/478, 501/502 and 531/532. The convergence of the separated boundaries with a division of text into typesets was confirmed three times. This attests to a strong dependence of the discussed phenomenon on the type-setting factor. A comparative analysis demonstrated that as far as marking the secondary nasality is concerned, Księgi bear witness of the condition unknown in other prints from this period, which is closer to some 16th-century manuscripts, especially the letters of Stanisław Koszucki.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2014, 21, 2; 71-92
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Określenia chrześcijańskich duchownych Kościołów innych niż katolicki w polszczyźnie XVI wieku
The Names of Christian Clergymen from Churches Other than Catholic in the Polish Language of the 16th Century
Autorzy:
Migdał, Jolanta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/911174.pdf
Data publikacji:
2015-02-05
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
16-th century Polish
religious lexis
clergyperson
Orthodox Church
Protestantism
Opis:
The article discusses 21 designations for Christian clergymen from Churches other than Catholic from the 16th century. They are general names of Orthodox and Protestant clergymen as well as the names of high-ranking priests and dignitaries of those Churches. The names mentioned have been excerpted from the published volumes of Słownik polszczyzny XVI wieku (“Dictionary of the 16thcentury Polish Language”). The article presents their origin and a consecutive history. What must be noted is quite big variety of the names of clergypersons of the denominations other than Catholic in the Polish language of the 16th century. Additionally, we can notice stability of those basic, most common designations. They are generally continued in contemporary Polish, not only in its specialist ecclesiastical variety.
Źródło:
Poznańskie Spotkania Językoznawcze; 2015, 30
2082-9825
2450-0259
Pojawia się w:
Poznańskie Spotkania Językoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Historia polskich nazw roślin występujących w poradniku P. Krescencjusza
The History of Polish Names of Plants Appearing in P. Crescentiuss Manual
Autorzy:
Kamper-Warejko, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/568062.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
Tematy:
History of the Polish language
the Polish language of the 16th century
historical fitonyms
Polish vocabulary concerning plant in the reference manual by P. Crescentius
Opis:
The material presented in the article comes from the second edition (1571) of the Polish translation of the reference manual by Peturs de Crescentius. To the extent posiible, it was identified and confronted with the historical botanic vocabulary. The aim of the analysis is to trace the mechanism of naming plants described in the manual and to research how the fitonyms functioned in the historical Polish language at that time as well as in the subsequent centuries. It has been noticed that most names of the pre-Slavic and pre-Indo_European origin fossilize and do not alter throughout the history of the Polish language. Words of younger origin frequently illustrate the phonetic changes which took place in order to simplify articulation. Examples of secondary nominalization, taken from the text, other hand, they manifest the use of word-formative mechanisms. Some of the names have disappeared, while others have survived and appear in the botanic nomenclature of the 18th century (in K. Kluk). Moreover, the material analyzed shows the creative input of the translator of the work, who evinced good intuition in choosing the terms which have stood the test of time (e.g. faseol, lubczyk, por).
Źródło:
Linguistica Copernicana; 2014, 11; 143-158
2080-1068
2391-7768
Pojawia się w:
Linguistica Copernicana
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O pewnym typie haseł w XVI-wiecznych słownikach Bartłomieja z Bydgoszczy
Autorzy:
Jankowiak, Lucyna Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/567974.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
Tematy:
Polish language of the 16th century
lexicography of the 16th century
dictionaries by Bartholomew of Bydgoszcz
język polski XVI wieku
leksykografia XVI wieku
słowniki Bartłomieja z Bydgoszczy
Opis:
The article presents one of the types of the Polish entries in the 16th century Latin-Polish dictionaries by Bartholomew of Bydgoszcz, i.e. the Polish words and word combinations included in these lexicons more than once. One can distinguish 4 major types of the recurring Polish entries: 1) entries occurring simultaneously in the dictionary of 1532 and of 1544; 2) entries recurring in the major parts of the dictionaries and in the enclosed thematic dictionaries, 3) entries recurring on the same sheet of the dictionary (recto side and verso side), 4) entries recurring on the same page of the dictionary. The recurrences of the Polish entries have various reasons, including the dictionary structures, using a variety of sources, a long period of time over which the dictionaries were created and Bartholomew’s mistakes.
Artykuł przedstawia jeden z typów polskich haseł w XVI-wiecznych łacińsko-polskich słownikach Bartłomieja z Bydgoszczy, tzn. polskie wyrazy i połączenia wyrazowe zapisane w tych leksykonach więcej niż raz. Można wyróżnić 4 zasadnicze typy powtarzających się polskich haseł: 1) hasła występujące jednocześnie w słowniku z 1532 r. i 1544; 2) hasła powtarzające się w częściach zasadniczych słowników i dołączonych do nich słowniczkach tematycznych, 3) hasła powtarzające się na tej samej karcie słownika (recto i verso), 4) hasła powtarzające się na tej samej stronie słownika. Powtórzenia polskich haseł wynikają z różnych przyczyn, m.in. z budowy słowników, z korzystania z różnych źródeł, z długiego czasu powstawania obu słowników i pomyłek Bartłomieja.
Źródło:
Linguistica Copernicana; 2019, 16
2080-1068
2391-7768
Pojawia się w:
Linguistica Copernicana
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Z warsztatu leksykograficznego Bartłomieja z Bydgoszczy. Powtórzenia haseł
Autorzy:
Jankowiak, Lucyna Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38631560.pdf
Data publikacji:
2020-12-31
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
Polish language of the 16th century
lexicography of the 16th century
dictionaries by Bartłomiej of Bydgoszcz
lexicographic method
język polski XVI wieku
leksykografia XVI wieku
metoda leksykograficzna
słowniki Bartłomieja z Bydgoszczy
Opis:
The aim of this article is to describe 280 examples of recurrences of Polish entries in the Latin-Polish dictionaries by Bartholomeus de Bydgostia of 1532 and 1544. The first researchers considered these recurrences to be mere mistakes resulting from a long time taken to prepare the dictionaries or from other causes. However, the scale of this phenomenon (4.3%) and its peculiar regularity make one think of another way of interpreting it – as Bartholomeus’ lexicographic method.
Niniejszy artykuł opisuje 280 przykładów powtórzeń haseł polskich w łacińsko-polskich słownikach Bartłomieja z Bydgoszczy (1532 i 1544). Pierwsze badaczki traktowały je wyłącznie jako pomyłki spowodowane między innymi długim czasem przygotowywania słowników. Jednakże skala tego zjawiska (4,3%) i jego regularność oznaczają, że można je interpretować inaczej – jako jedną z metod leksykograficznych Bartłomieja z Bydgoszczy.
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2020, 55
0081-7090
2392-2435
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Leksyka Nowego Testamentu Biblii brzeskiej (1563) oraz Biblii Jakuba Wujka (1599) wobec zasobu leksykalnego Słownika polszczyzny XVI wieku
The Vocabulary of the New Testament of Brześć Bible (1563) and the Bible by Jakub Wujek (1599) as Compared with Lexical Resources of the Dictionary of the Polish Language of the 16th Century
Autorzy:
Lisowski, Tomasz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1375363.pdf
Data publikacji:
2010-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Opis:
The analysis presented in the paper consists in juxtaposition of the listing of the entries from the New Testament of Brześć Bible (1563) and the New Testament of the Bible of Jakub Wujek (1599), two sixteen-century translations of the Bible, distinguished by their great social influence, with the index of the entries of hitherto published volumes of the Dictionary of the Polish Language of the 16th Century, the wordbook which presents the condition of the vocabulary of the sixteen-century Polish. The two biblical translations provided 14 lexemes unrecorded as entries in the Dictionary. Firstly, there are morphological variants among them of the entries of the Dictionary – 4 lexemes, (e.g., huf); secondly, derivatives from the entries of the Dictionary – 3 lexemes (e.g., potaić się); thirdly, the lexemes being grammatical forms stemming from the entries in the Dictionary – 5 lexemes (e.g., gardzony), the meaning of some of them departs from the meaning of their basic grammatical form; fourthly, the lexemes which are not morphological variants of the entries of the Dictionary – 2 lexemes of foreign origin (e.g., afryk). All of the mentioned lexemes are marginal with respect to typical lexical resources of the sixteenth-century Polish. Some of them, however, (e.g., pomorze), became popular in the seventeenth-century Polish, which attests to the transformations of the Polish lexis in that century.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2010, 16; 143-161
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Asymilacje pod względem dźwięczności w grupach spółgłoskowych w polszczyźnie XVI i pierwszej połowy XVII wieku (na podstawie druków krakowskich)
Assimilations with Respect to Tone in Consonant Groups in the Polish Language of the 16th Century and the First Half of the 17th Century (on the basis of printed material from Cracow)
Autorzy:
Pyrkosz, Anna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1375347.pdf
Data publikacji:
2010-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Opis:
The aim of the article is to present the problem of assimilation with reference to tone within consonant groups (inside words and at word boundaries) in the Polish language of the 16th century and the first half of the 17th century. Research material is analysed in three synchronic sections, making it possible to capture the dynamics of change. On the basis of the collected material, general tendencies have been determined for particular periods and dominants with reference to orthography of consonant groups, which are compared with individual orthographic solutions applied by individual publishing houses. It was possible to conclude from the results of the studies that tonal assimilations did not belong, during the analysed period, to mass phenomena, although their examples can be found in every text. Moreover, noticeable is the tendency to limit the variant character of records concerning heterogeneous consonant groups, which is expressed by the decline in the number of assimilated forms in the subsequent study periods.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2010, 16; 227-239
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Confessional Diversity of 16th-century Polish Religious Lexis: Recapitulation and Research Postulates
Autorzy:
Woźniak, Ewa
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/35185671.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language – 16th century
religious lexis
Reformation vs language
Opis:
The author summarises the research conducted so far on the confessional differentiation of Polish religious lexis in the 16th century, which was initiated in the 1960s by Konrad Górski, a literary historian. In his publication Zagadnienia słownictwa reformacji polskiej (The Issue of the Polish Reformation Vocabulary), the scholar argued that Protestants used different words than Catholics to designate important religious concepts, and that lexis was an important factor to identify the denomination. This thesis had a significant impact on the assumptions and research objectives formulated by subsequent scholars who addressed the relationship between denomination and vocabulary. In the section of the article containing research postulates, attention is drawn to thenecessity of verifying Górski’s position, which was already initiated to a limited extent, mainly in the works by Tomasz Lisowski, who pointed out other than confessional determinants of lexical choices in the 16th-century translations of the Bible. It is considerednecessary in the postulated research to broaden the resource base, to take into account the pragmatic diversity of the source texts (sender-receiver relations, intentions), to introduce numerical data objectifying the conclusions, as well as a comparative reference to the status in other languages.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2023, 30, 2; 193-205
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wzorzec stylistyczny polszczyzny biblijnej w pierwszej połowie XVI wieku
Stylistic pattern of biblical Polish language in the first half of 16th century
Autorzy:
Bieńkowska, Danuta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1596206.pdf
Data publikacji:
2009
Wydawca:
Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
Opis:
The article describes the stylistic shape of biblical Polish language in the fi rst half of 16th century. This stylistic aspect has been analyzed in two perspectives. The fi rst one – the contemporary reception – shows several opinions of scientists, who work on the language of old Polish religious texts; the second perspective is the current language custom from the period of the texts’ creation. Materials for the second type of analysis were excerpted from the stylistic and language comments made upon creating the biblical texts by their authors and from the discussion led between Jan Sandecki-Malecki, Stanisław Murzynowski and Jan Seklucjan.
Źródło:
Studia Językoznawcze; 2009, 8; 29-39
1730-4180
2353-3161
Pojawia się w:
Studia Językoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Od ewangelika do protestanta. Dzieje leksemów w polszczyźnie
From Evangelic to Protestant. The history of lexemes in the Polish language
Autorzy:
Michalska-Górecka, Paulina
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2117328.pdf
Data publikacji:
2016-12-30
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
Reformation
Evangelic
Protestant
16th century lexis
Opis:
Lexemes Evangelic and Protestant appeared in the Polish language in the middle of the 16th century. The name Evangelic was first used by Stanislaw Orzechowski in the work Rozmowa około egzekucyjej of 1563. The name Protestant was created in connection with the protest of Martin Luther’s followers at the Diet of Speyer and its only 16th century attestation comes from Marcin Kromer’s work Mnicha z dworzaninem rozmowa trzecia of 1553. This lexeme also functioned in the meaning not related to religious issues but resulting from the Latin basis. A general name applied in the 16th c. in relation to the Reformation’s followers was the lexeme Evangelic used, among others, by Bielski, Wujek or Skarga. At that time, apart from Evangelic, names reflecting internal diversity of the movement were in use such as, among others, luteran, luteryjan, luter, kalwinista, kalwinita, kalwin or auszpurczanin as well as general names such as konfessyjonista. In subsequent centuries the lexeme Protestant popularized in the first non-religious meaning as a synonym of an opponent. Dictionary resource material from the 17th and 18th centuries concerning the above mentioned lexemes does not allow to claim whether they became synonyms already in the Middle Polish period. The process of semantic identification of the lexemes finished in the Modern Polish period, which is confirmed by both the Polish language dictionaries and the most recent Polish language included in the National Corpus of Polish. It appears that such identification is a result of expiration of the first sub-meaning of the lexeme Protestant as well as an effect of the manner of defining this lexeme involving separation of a religious meaning from specified historical events. When the lexemes appeared in the 16th century, the lexeme Evangelic prevailed whereas currently the lexeme Protestant is more popular.
Źródło:
Białostockie Archiwum Językowe; 2016, 16; 213-229
1641-6961
Pojawia się w:
Białostockie Archiwum Językowe
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O partykułach wzmacniających w szesnastowiecznych przekładach Ewangelii na język polski
About intensive particles in 16th century translations of the Gospel to Polish language
Autorzy:
Kępińska, Alina
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/594170.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
partykuła wzmacniająca
geneza partykuły ci
polszczyzna biblijna
XVI wieku
przekłady Ewangelii
intensive particle
origin of particle ci
Biblical Polish language of 16th
century
Gospel translations
Opis:
Artykuł traktuje o partykułach wzmacniających (afektantach) w XVI-wiecznych tłumaczeniach Ewangelii na język polski. Obecność partykuł ekspresywnych (emotywnych) jest cechą charakterystyczną polszczyzny dawnej i gwar. Także w XVI-wiecznych przekładach Ewangelii występuje wiele różnych partykuł, jak a, i¸ to, ale najczęstsze są partykuły że i ci. Tylko one też ulegają skróceniu do -ż i -ć, zwykle w pozycji posamogłoskowej, choć nie tylko, jak pokazują takie przykłady, jak jeśliż i jeśliże oraz jeślić i jeślici. W artykule ukazana jest zarówno geneza partykuły ci, propozycje jej transkrypcji dla tekstów typu A, czyli wydań ściśle naukowych, dokumentacyjnych, przeznaczonych dla celów badawczych, jak i zróżnicowana frekwencja partykuł ci/-ć oraz że/-ż w dziewięciu różnych szesnastowiecznych przekładach Ewangelii na język polski, od największej w Biblii brzeskiej do niewielkiej w tłumaczeniach Szymona Budnego. Podjęta jest próba ukazania przyczyn tej różnorodności; wskazuje się, że wpływ na to zjawisko ma przede wszystkim chronologia tekstów, w mniejszym zaś stopniu wyznanie (konfesja) tłumaczy.
The article treats of the intensive particles (affective) in 16thcentury translations of the Gospel to Polish language. The presence of expressive particles (emotive ones) is a specific feature of the old Polish language and of the local dialects. In 16th century translations of the Gospel we can found a lot of different particles too, such as a, i, to, but the most frequent are że and ci. Only these particles are shortened to -ż and -ć, usually when placed after the vowel, but sometimes not, as can be seen in such examples as jeśliż and jeśliże, as well as jeślić and jeślici. The article presents the origin of particle ci and the proposals of its transcription for the texts of A type, i.e. the publications strictly scientific, documentation ones, for research purposes. There is also covered the diverse frequency of particles ci/-ć and że/-ż in nine different 16th century translations of the Gospel to Polish language, from the highest frequency in Bible from Brześć, to smallest in Szymon Budny’s translations. An attempt to present the reasons of this diversity is also the subject of the article: it is shown that especially the chronology of texts influences this phenomenon, in a smaller extent the religion (confession) of translators.
Źródło:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2015, 61; 79-97
0076-0390
Pojawia się w:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
VARIATION AND NORMALIZATION OF THE POLISH LANGUAGE IN THE OLD PRINTS FROM THE FIRST HALF OF THE 16TH CENTURY
Variation and Normalization of the Polish Language in the Old Prints from the First Half of the 16th Century
Autorzy:
MIGDAŁ, JOLANTA
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/776776.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
sixteenth-century Polish language
normalization
variance of language forms
the role of sixteenth-century printers
Opis:
The article presents normalization of the Polish literary language in prints from the first half of the 16th century. It was a breakthrough period for the normalization process in which the activities aimed at limiting the variation of language forms were intensified. The linguistic analysis presented here focuses on two groups of sixteen-century texts: Polish palaeotypes, that is the prints from Cracow from the years 1521–1522 as well as on the writings of Andrzej Glaber of Kobylin published in the years 1535–1539 in the Cracow publishing house of Florian Ungler and his wife Helena where he performed various functions: of an author, translator and editorpublisher.The observation and study of variance of language forms and its limitation enables us not only to determine the degree of normalization of the Polish language in particular periods, but also to characterize the attitude to standards of sixteen-century publishers of Polish books. On the basis of the comparison of normalization of Polish in palaeotypes from the years 1521–1522 and in the works of Andrzej Glaber from the years 1535–1539 we can conclude that the first half of the 16th century was characterized by particular standards. It is difficult to notice an apparent continuity of the normalizationtradition. Nevertheless, we can discern in this period a developing progressive trend in the normalization of the Polish literary language which quickly became widespread. The group of progressive normalizers definitely includes: the anonymous editor of Żywot Pana Jezu Krysta, printed in the publishing house of Hieronim Wietor, Jan from Koszyczki, Hieronim from Wieluń (Spiczyński) and Andrzej Glaber. In the later period also Jan Seklucjan and Stanisław Murzynowski joined this group, the polemicists who broke the old linguistic traditionsof Jan Sandecki-Malecki. Nowadays, on the basis of the findings of numerous historical-linguistic analyses, the victory of this progressive option is quite apparent..
Źródło:
Slavia Occidentalis; 2018, 75/1; 199-214
0081-0002
Pojawia się w:
Slavia Occidentalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O możliwości technicznego uwarunkowania oboczności albo // abo w drukach polskich z XVI wieku
On the Possibility of Technical Conditioning of Variant Forms albo // abo in Polish Printed Material from the 16th Century
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045232.pdf
Data publikacji:
2015-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of language
Polish language in the 16th century
orthography
phonetics
history of Polish printing
typesetting
Opis:
The article presents evidence of the use of variant forms albo // abo for typesetting purposes. To demonstrate this, the illustration material was used originating from five 16th-century prints in verse in which the form abo or albo appears only in long verses, brought to the right margin – which proves that the form was utilized because of its graphical and not linguistic features.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2015, 22, 1; 185-202
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Linguistic Creation of a City in the 16th-century Polish Accounts from Travels to the Holy Land
Autorzy:
Zarębski, Rafał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1032044.pdf
Data publikacji:
2020-12-23
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
city
language creation
Polish diaries
XVI century
Holy Land
Opis:
The article tries to describe the linguistic creation of a city in Polish 16th-century diaries from journeys to the Holy Land. During long trips, the authors visited many exotic, for the Polish traveller, cities and towns to whom they devoted a lot of space in their diaries. The analysis is based on findings of theory of linguistic image of a world and on the concept of linguistic creation and semiotic role. The author outlines the set of linguistic means used by the diarists to indicate various roles. He concludes that the image of a city presented in the analysed texts oscillates between traditional frame that has its source in the classical antiquity and modern perspective significant for the man of the Renaissance.
Źródło:
Studia Ceranea; 2020, 10; 499-514
2084-140X
2449-8378
Pojawia się w:
Studia Ceranea
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Jakim językiem XVI-wieczni pisarze reformacyjni pisali o wychowaniu dzieci (Gliczner, Kwiatkowski, Lorichius)?
What language did the 16th century Reformation writers use to write about the upbringing of children (Gliczner, Kwiatkowski, Lorichius)?
Autorzy:
Woźniak, Ewa
Gozdek, Magdalena
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044663.pdf
Data publikacji:
2019-04-08
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish language (16th)
historical stylistics
Reformation (16th)
pedagogics
Erazm Gliczner
Marcin Kwiatkowski
Reinhard Lorichius
Opis:
The article is devoted to stylistic properties of three pedagogical works that were published in Protestant circles in the 16th century Poland. The first one is the translation from Latin of the treatise written by German Protestant theologian Reinhard Lorichius titled Księgi o wychowaniu i o ćwiczeniu każdego przełożonego (1558), the second one is the Polish publication of Erazm Gliczner’s Książki o wychowaniu dzieci bardzo dobre, pożyteczne i potrzebne (1558) and the third one is the treatise written by the Italian humanist from the 14th and 15th century titled Książeczki rozkoszne a wielmi użyteczne o poćciwym wychowaniu […] dziatek (1564), translated by Marcin Kwiatkowski. The authors of the analysis recognised didacticism, vividness and erudition as the predominant stylistic features of discussed works. They proved that the 16th century books on upbringing of children had been addressed to readers of every denomination and lacked elements of religious polemics on the linguistic and stylistic level. The ideas of the Reformation can be connected mainly with popularization of the Bible, which was used as the source of exempla and sententiae in the works by Lorichius and Gliczner.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 2; 327-343
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Funkcje środków wartościujących w polskim dyskursie naukowym XVI wieku
The functions of axiology exponents in the Polish academic discourse of the 16th century
Autorzy:
Rejter, Artur
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/615530.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Uniwersytet Opolski
Tematy:
academic discourse
axiology
text
stylistics
history of Polish language
Opis:
The paper concerns the problem of axiology exponents in the Polish academic discourse of the 16th century. The research proved that this kind of exponents refer to different discourse levels, from the topic of the discourse, through the field of science, to metatext. As for language determinants one can distinguish evaluating lexis, modal verbs and style exponents (e.g. comparisons, phraseological constructions, enumera- tions). The analysis shows that the subjective aspect of the texts confirms the initial stage of the Polish academic discourse forming process. Furthermore, the style diversity reflects the discourse state which was then rather practical than theoretical.
Źródło:
Stylistyka; 2018, 27; 33-46
1230-2287
2545-1669
Pojawia się w:
Stylistyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Analiza kwantytatywno-porównawcza słownictwa Ksiąg o gospodarstwie Piotra Krescentyna (1549)
Quantitative and comparative analysis of the vocabulary of Piotr Krescentyn’s Księgi o gospodarstwie (Polish translation: 1549)
Autorzy:
Osiewicz, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1045670.pdf
Data publikacji:
2012-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
history of the Polish laguage
Polish language in the 16th century
language of printed texts
quantitative linguistics
lexis
stylistics
comparative analysis
Opis:
The article presents the results of a quantitative analysis of the vocabulary attested in the Polish translation of the work of Pietro de‘ Crescenzi (Piotr Krescentyn) Księgi o gospodarstwie (original title: Opus ruralium commodorum) against the statystical characteristics of the translations of the New Testament from the latter half of the sixteenth century and the beginning of the seventeenth century, and the text of Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego (The Life of the Honest Man) by Mikołaj Rej. The following statystical parameters were studied: the number of words, the number of entries, K quantity factor, arithmetic mean of the frequency of entries, dispersion of entries, vocabulary originality parameter I, distribution of the autosemantic parts of speech (lexical category) and the distribution of individual autosemantic parts of speech (lexical categories). The analysis shows that, with regard to the statistical approach, the vocabulary of Księgi... is rather closer to Wizerunek than to the translations of the New Testament – in comparison to the latter, Księgi... is characterized by a far more ample vocabulary, greater number of entries and autosemantic words, greater number of attested nouns, adverbs in particular (the latter group is characterized by a higher percentage of entries with high frequency). Księgi..., as compared to the translations of the New Testament, also abounds with participles whose repertory is not only more numerous with regard to words but also to entries. The analysis confims the observation made by Władysław Kuraszkiewicz with reference to the dependence between the quantity of vocabulary and the content of texts – the closer it is to real life and refers to its diverse aspects, the richer vocabulary is used for its rendering.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2012, 19, 1; 67-92
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
W sprawie XVI-wiecznej normy polskiego języka literackiego na przykładzie kontynuantów grupy *źŕ
The 16th-Century Norm of the Polish Literary Language on the Basis of the Continuants of the *źŕ Group
Autorzy:
Matuszczyk, Bożena
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1964596.pdf
Data publikacji:
1993
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Opis:
The author takes up the problem of the norm of the Polish literary language in the period of the Renaissance. We find the instances of the continuants of the *źŕ group in the prints written by the authors from Great Poland, Masovia and Little Poland. They are also in prints edited outside Krakow (in Poznań, Vilnius, Nieśwież and Brześć Litewski). In keeping with the above-mentioned examples we can say that in the second half of the sixteenth century there was a variety of the Polish literary language due to various regions. For example, in Great Poland and Masovia the continuant of the *źŕ group in medial position was the -jrz- group. In Little Poland, however, if we can rely on the testimony of the Radziwiłł Bible, there was the -jzr- (-jźr-) group. The -jzr- has been regarded by the historians of the language as something exceptional, which is confirmed with hundreds of instances in the Radziwiłł Bible from Little Poland. This fact deserves particular attention and a more thorough study. The regional variety of the literary language in the second half of the sixteenth century is not confirmed by the "Krakow prints", the works published in Krakow. The authors (who came from various regions) printed the majority of their works just in Krakow. In this manner, one may conclude that the Polish literary language of that time bore a uniform character as regards its grammar. When we confront, however, these works with those printed outside Krakow, we find that there is a clear difference.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 1993, 41, 6; 31-41
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Z zagadnień polsko-ruskich kontaktów językowych w Wielkim Księstwie Litewskim. Zapożyczenia leksykalne za pośrednictwem polszczyzny w wybranych gatunkach piśmiennictwa starobiałoruskiego XVI–XVII wieku
On the matter of Polish and Russian language contacts in the Grand Duchy of Lithuania. Lexical borrowings – via the Polish language – in selected literary genres of Old Belarusian in the 16th and 17th century
Autorzy:
Citko, Lilia
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2109372.pdf
Data publikacji:
2020-12-08
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
Grand Duchy of Lithuania
language contacts
Old Belarusian literature
Polish Language
lexical borrowings
Opis:
This article is dedicated to the issue of Polish and Russian language contacts in the 16th and 17th centuries. The analysed Old Belarusian historical assets document the presence of foreign vocabulary assimilated via the Polish language. Research shows that the Polish Language of that period formed a medium used to transfer words of German, Latin, Czech or Italian origin to the Belorusian land. The functioning of such borrowings has been tracked on the basis of two popular literary genres on the territory of the Grand Duchy of Lithuania – chronicles (Kronika Supraska and Kronika Bychowca), representing original Belorusian literature, and chivalric romance (Białoruski Tristan), which was an example of translated literature. Loanwords supplemented native lexical resources with lacking units to name such areas as state, church and military institutions, living needs, war craft and the life of knights.
Źródło:
Białostockie Archiwum Językowe; 2020, 20; 45-62
1641-6961
Pojawia się w:
Białostockie Archiwum Językowe
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Przypomnienie słowników Bartłomieja z Bydgoszczy z lat 1532 i 1544
The reminder of the dictionaries by Bartłomiej z Bydgoszczy from 1532 and 1544
Autorzy:
Jankowiak, Lucyna Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1591803.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
Tematy:
16th century Polish language
16th century Latin-Polish lexicography
dictionaries by Bartłomiej z Bydgoszczy
język polski XVI wieku
leksykografia łacińsko-polska XVI wieku
słowniki Bartłomieja z Bydgoszczy
Opis:
Celem artykułu jest przypomnienie XVI-wiecznych łacińsko-polskich słowników Bartłomieja z Bydgoszczy. Nasilenie zainteresowania leksykonami nastąpiło w latach 70. XX wieku, kiedy odnaleziono (uznany po drugiej wojnie światowej za zaginiony) rękopis z 1532 roku i niespodziewanie odkryto słownik z 1544 roku. W artykule kolejno opisano sylwetkę zakonnika, losy jego dzieł, jak również ich budowę i zawartość. Ponadto omówiono dotychczasowe wydania słowników Bartłomieja (B. Erzepkiego oraz nową, łączną, edycję w wersji polsko-łacińskiej). Kolejną kwestią zaprezentowaną w artykule są działania w XX i XXI wieku na rzecz upowszechnienia materiału leksykalnego słowników.
The purpose of the article is reminding the readers of the 16th century Latin-Polish dictionaries by Bartłomiej z Bydgoszczy. The interest in the lexicons increased in the 1970s, when the manuscript from 1532, believed to be lost after the World War II, was found, and unexpectedly the dictionary from 1544 was discovered. The article briefly portraits the monk, outlines the fortunes of his works, and presents their construction and content. Moreover, the editions of the dictionaries published to date are described (Bolesław Erzepki’s edition and the new, joint edition in the Polish-Latin version). The attempts are also discussed undertaken in the 20th and 21th centuries to propagate the lexical material of the dictionaries.
Źródło:
Studia Językoznawcze; 2017, 16; 107-133
1730-4180
2353-3161
Pojawia się w:
Studia Językoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Hasło LUTER w słownikach Bartłomieja z Bydgoszczy 1532 i 1544
Entry LUTER in dictionaries by Bartlomiej of Bydgoszcz of 1532 and 1544
Autorzy:
Jankowiak, Lucyna Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1044629.pdf
Data publikacji:
2019-04-08
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
16th century Polish language
lexicography
Polish religious vocabulary (the Reformation)
Opis:
This paper discusses the first 3 mentions of the entry LUTER, as a common word, in the Polish language. They were recorded by Bartlomiej of Bydgoszcz in his dictionaries dated 1532 and 1544. According to the analysis made in the article, these are the examples of extremely quick registration of a new word in the Polish language, and most probably the only confirmations of this lexeme in dictionaries in 16th century and two subsequent centuries. The detailed write-up of the location of the entry LUTER in both dictionaries by Bartlomiej allowed the recollection of the lexicographic method applied by the monk and – in comparison with other religious Polish vocabulary – emphasizing the uniqueness of recording the entry LUTER as a common word, only a dozen years after the Reformation.
Źródło:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza; 2018, 25, 2; 61-76
1233-8672
2450-4939
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kim były szesnastowieczne malarki, murarki i mydlarki?
Who were the 16th century malarka (she-painter), murarka (she-mason) and mydlarka (she-soaper)?
Autorzy:
Luto-Kamińska, Anetta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2116533.pdf
Data publikacji:
2021-12-30
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
historia języka polskiego – XVI wiek
słowotwórstwo historyczne
nazwy żeńskie (feminatywa)
nazwy zawodów
history of Polish language – 16th century
historical word formation
female names (feminatives)
names of the professions
Opis:
Artykuł opisuje trudności związane z interpretacją szesnastowiecznych nazw kobiet utworzonych od męskich nazw zawodowych. Badany materiał leksykalny ograniczono do żeńskich formacji utworzonych za pomocą przyrostka -ka od męskich nazw na -arz. Dzięki takiemu wyraźnemu zawężeniu formalnemu poddano analizie wszystkie feminatywa z tej klasy odnotowane w SPXVI oraz dodatkowe wystąpienia pochodzące z ekscerpcji własnej, które stanowiły ponad 60% przeanalizowanych tu użyć tekstowych. Skupiono się na dwu produktywnych wówczas funkcjach przyrostka -ka tworzącego nomina feminativa – nazwy żon oraz feminatywa „proste”, czyli takie, w których formant wnosi do znaczenia podstawy słowotwórczej jedynie znaczenie żeńskości. Analizie poddano ponad 60 leksemów. W pierwszej kolejności zbadano wszystkie zarejestrowane wystąpienia każdego wyrazu w renesansowych tekstach, ze szczególnym uwzględnieniem użyć w źródłach nieliterackich, dostarczających autentycznych danych historycznych o opisywanych osobach. Uzyskane informacje skonfrontowano z: 1) ustaleniami historyków, demografów czy socjologów badających rolę kobiety w renesansowym społeczeństwie oraz możliwości podejmowania przez nią pracy zarobkowej i wykonywania konkretnych zawodów; 2) opisami leksykograficznymi poszczególnych haseł w SPXVI, poszerzając analizę leksykograficzną o leksykę wcześniejszą zarejestrowaną w SStp oraz późniejszą w słowniku źródłowym (Cn). Ostatni etap badań obejmował formalną historyczną analizę słowotwórczą opisywanych feminatywów i jej zależności z opisami leksykograficznymi poszczególnych jednostek.
The article describes difficulties connected with interpreting 16th century names of women created out of men’s profession names. The analyzed lexical material was limited to feminine formations created with the use of the -ka suffix out of masculine names ending with -arz. Due to such a clear formal restriction, I analyzed all feminatives in this class found in SPXVI as well as additional occurrences excerpted by me, which constituted over 60% of textual usages analyzed herein. I focused on two functions of the -ka suffix creating nomina feminativa of the time – the names of wives and the “simple” feminatives, that is those in which the formant provides the formative base only with the meaning of femininity. Over 60 lexemes were analyzed. In the first place, I examined all registered appearances of every word in Renaissance texts, with a particular emphasis of uses in non-literary sources providing authentic historical data about the people described. I confronted thus obtained information with 1) the findings of historians, demographics scholars or sociologists researching the role of women in Renaissance society and the opportunities available for women regarding taking up paid work and performing specific professions; 2) lexicographic descriptions of particular entries in SPXVI, broadening lexicographic analysis with the earlier lexis as registered in SStp and the later lexis found in source dictionary (Cn). The final stage of research involved a formal historical word formation analysis of the described feminatives and its dependencies with lexicographic descriptions of particular items.
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica; 2021, 55; 11-35
0208-6077
2450-0119
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Z historii określników czasu. Doba w opisie szesnastowiecznych pamiętnikarzy
Autorzy:
Janowska, Aleksandra
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29520135.pdf
Data publikacji:
2022-12-20
Wydawca:
Uniwersytet Bielsko-Bialski
Tematy:
modifiers of time
the history of a language
the Polish language in the 16th century
historical vocabulary
Opis:
A contribution to the history of modifiers of time. The 24-hour span of time in the description of 16th-century memoirists The present article is devoted to the selected determiners of time in the early Polish language. The author studies the indication of time within a 24-hour span of time, documented in 16th-century memoirs. In the analysis one may distinguish two groups of temporal constructions. The first one is associated with the ways in which a point of time is indicated (przed godziną wtórą a dwudziestą; raniuczko, skoro ze dniem; trzy godziny po miesiącu); another one is associated with the indication of the duration of an action/state (np. pół ćwierci godziny). In the evolution of the perception of the world it is above all the changes imposed by the development of science and technology that are relevant – in this case the means of measuring time and space. A prominent feature of 16th-century texts is associated with the diversity of description associated with the class of the anteriorly prevailing perception of time with the new systems of keeping time. One is struck not only by the diversity but also the richness of the ways of expressing temporal relations, which enable a subtle modelling of description.
Źródło:
Świat i Słowo; 2022, 39, 2; 75-89
1731-3317
Pojawia się w:
Świat i Słowo
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Obce nazwy winorośli występujące w poradniku Piotra Krescencjusza (1571)
Foreign names of grapevine from Piotr Crescentius’ Guide (1571)
Autorzy:
Kamper-Warejko, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1595628.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
Tematy:
the 16th century Polish language
borrowings
the names of grapevine
XVI-wieczna polszczyzna
zapożyczenia
nazwy winorośli
Opis:
The subject of the article are foreign names of grapevine from the second edition of the Polish version of Crescentius’ guide (1571) which were adopted by the Polish language. The material analyzed embraces 41 names, none of which appears in other texts. The aim of the work is to examine the appearance of foreign words in the Polish language and their possible incorporation into Polish. More than half of the words (58,5%) were taken from the Latin text with no alterations; the remaining words were submitted to adaptation, which was not always consistent. Only two words underwent the phonetic and infl ectional assimilation (labruszki, arbusta), but only labruszki became common in this meaning in the 16th century Polish language. In the Old Polish language and in later periods there appeared the word muszkatela, which was submitted to communization. The names analyzed here are not common in Polish, which is probably due to their originality and their highly specifi c narrow meaning.
Źródło:
Studia Językoznawcze; 2013, 12; 73-81
1730-4180
2353-3161
Pojawia się w:
Studia Językoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Elementarne szkoły wielskie z polskim/kaszubskim językiem nauczania w synodzie słupskim od reformacji do wojny siedmioletniej
Rural Elementary Schools with Polish/Kashubian as the languages of instruction in Słupsk Synod from the Reformation to Seven Years’ War.
Autorzy:
Szultka, Zygmunt
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1591141.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
Tematy:
education in the Słupsk Synod
Polish/Kashubian language
16th–18th century
szkolnictwo wiejskie synodu słupskiego
język polski/kaszubski
XVI– XVIII wiek
Opis:
Artykuł jest próbą syntetycznego przedstawienia zarysu szkół wiejskich z polskim językiem nauczania na kaszubskim obszarze językowym synodu słupskiego na tle uwarunkowań i głównych linii rozwoju wiejskiego szkolnictwa elementarnego z niemieckim językiem nauczania na Pomorzu Zachodnim od reformacji do wojny siedmioletniej. Szkolnictwo elementarne kaszubskiej mniejszości etniczno-językowej charakteryzowało się wieloma specyficznymi cechami, wśród których najważniejszą był język nauczania. Zwrócono również uwagę na zrodzone z pietyzmu próby ożywienia umysłowego, w tym szkolnictwa elementarnego, w pierwszej połowie XVIII wieku.
This article is an attempt of a synthetic outline of the rural schools with Polish as the language of instruction in the Kashubian language area of the Słupsk Synod in the context of the conditions and main directions of the development of rural elementary education with German as the language of instruction in West Pomerania in the period from the Reformation to the Seven Years’ War. The elementary education of the Kashubian ethnic and linguistic minority was defined by many specific traits, among which the most significant one was the language of instruction. In addition, the paper touches on the pietism-inspired attempts at an intellectual revival, which included elementary education, in the first half of the 18th century.
Źródło:
Przegląd Zachodniopomorski; 2017, 3; 57-67
0552-4245
2353-3021
Pojawia się w:
Przegląd Zachodniopomorski
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nazwy typów, części konstrukcyjnych oraz wyposażenia jednostek pływających w XVI-wiecznych drukowanych słownikach z polskim komponentem językowym
Names of types, construction parts and equipment of vessels in the 16th-century printed dictionaries with the Polish language component
Autorzy:
Kuliński, Bohdan A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2089430.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Uniwersytet Jagielloński. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Tematy:
nautology
lexicography
early modernity
Latin
Polish
nautologia
leksykografia
wczesna nowożytność
język łaciński
język polski
Opis:
The article analyzes the Polish language nomenclature of types, construction parts and equipment of vessels recorded in the 16th-century printed dictionaries with the Polish component. In addition, the text reviews the current state of research and discusses the sources in view of the terminology in question. The excerpted source material has been listed in three tables.
Źródło:
Kwartalnik Historii Nauki i Techniki; 2021, 66, 4; 83--106
0023-589X
2657-4020
Pojawia się w:
Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Leksem drabant (Act 23,23) w Nowym Testamencie Biblii gdańskiej (1632) w przekładzie Daniela Mikołajewskiego
Lexeme drabant (Act 23,23) in the New Testament, Biblia gdańska (1632), translated by Daniel Mikołajewski
Autorzy:
Lisowski, Tomasz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2109092.pdf
Data publikacji:
2020-12-08
Wydawca:
Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Tematy:
Bible translations to the Polish language
lexis of the 16th century
military vocabulary
cultural
religious associations
Biblia gdańska
Opis:
In a verse of Act 23,23 in Biblia gdańska (1632) translated by Daniel Mikołajewski, an equivalent of Greek lexeme δεξιόλαβος ‘probably a spearman or slinger’, the noun drabant is used, which is unique, compared to its counterpart – oszczepnik – in Biblia translated by JakubWujek (1599). It may have been borrowed from the Czech language in the second half of the 16th century. In the Polish language of the time it was not a very widespread lexeme, maybe of erudite nature. It appeared in the text of Biblia gdańska taken from the Czech Biblia kralicka. Among Protestants at that time, as a military term, it could have evoked associations with the religious Hussite Wars. The lexeme drabant survived in the biblical text of the Evangelist circles until the second half of the twentieth century. Given the fact that in that century it was already an archaic word, it was not used in new testament translations which followed the translational tradition of Biblia gdańska. And probably it became fixed in the consciousness of the faithful of Evangelist churches as a memorable reminder of the past. For centuries that lexeme, along with other lexemes characteristic of Biblia gdańska caused lexical distinctiveness of that Evangelist translation compared to the Catholic translation by Jakub Wujek.
Źródło:
Białostockie Archiwum Językowe; 2020, 20; 131-151
1641-6961
Pojawia się w:
Białostockie Archiwum Językowe
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zabytki rękopiśmienne z Pyzdr z drugiej połowy XVI wieku. Uwarunkowania historyczne. Właściwości językowe w kontekście tendencji rozwojowych i unifikacyjnych języka narodowego
Handwritten historical texts from Pyzdry from the second half of the XVI century. Historical conditions. Linguistic properties in the context of development and unification tendencies of the national language
Autorzy:
Chojnacki, Józef
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2192876.pdf
Data publikacji:
2021-01-11
Wydawca:
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
Tematy:
przywileje mieszczańskie
kształtowanie się języka ogólnopolskiego
regionalne archaizmy językowe
kontynuacje niektórych szesnastowiecznych regionalizmów we współczesnych gwarach
bourgeois privileges
shaping of the Polish language
regional linguistic archaisms
continuations of some 16th-century regionalisms in contemporary dialects
Opis:
W Muzeum Regionalnym w Pyzdrach (miasteczko nad Wartą) znajdują się szesnastowieczne rękopiśmienne zabytki językowe (języka polskiego). Zabytki zawierają treść przywilejów mieszczańskich z Pyzdr (drugiej połowy XVI wieku). W artykule zamieszczono krótki opis przywilejów dotyczących miasta królewskiego Pyzdr. Dokonano analizy zabytków w kontekście udokumentowanych zjawisk językowych Wielkopolski (ze szczególnym uwzględnieniem cech regionalnych).
In the Regional Museum in Pyzdry (a town on the Warta River) there are sixteenth-century handwritten Polish language texts. The texts contain the content of town privileges from Pyzdry (second half of the 16th century). The article contains a short description of the privileges concerning the royal city of Pyzdry. The historical texts were analyzed in the context of documented linguistic phenomena in Wielkopolska (with particular emphasis on regional features).
Źródło:
Językoznawstwo; 2020, 14; 163-191
1897-0389
2391-5137
Pojawia się w:
Językoznawstwo
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Beata Jarosz (2023): Język zawodowy polskich dziennikarzy prasowych (XIX–XXI w.) [Professional Language of the Polish Print Press Journalists (19th-21st Century)]. Lublin: Maria Curie‑Skłodowska University Press, pp. 951, ISBN: 9788322797174
Autorzy:
Nowak, Paweł
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/36774357.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej
Tematy:
journalistic jargon
linguistics
textology
dictionary of press journalism terms
Źródło:
Central European Journal of Communication; 2023, 16, 2(34); 289-291
1899-5101
Pojawia się w:
Central European Journal of Communication
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
    Wyświetlanie 1-39 z 39

    Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies