Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Enlightenment in Poland" wg kryterium: Wszystkie pola

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 16
Tytuł:
„Daj Boże Oświecenie w Polsce!”. Określenia Boga w pierwszym roczniku czasopisma „Monitor”
'God, Give the Enlightenment in Poland!'. Names of God in the first issue of "Monitor"
Autorzy:
Gorzelana, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1400611.pdf
Data publikacji:
2015-12-16
Wydawca:
Uniwersytet Zielonogórski. Wydział Humanistyczny
Tematy:
Polish Enlightenment
religion
"Monitor"
God
oświecenie polskie
religia
„Monitor”
Bóg
Opis:
W artykule przedstawiono określenia Boga obecne w czasopiśmie „Monitor” w 1765 roku. Periodyk, propagując hasła oświeceniowe, nie podważał wiary w Boga. Pojawiają się w nim określenia Boga jako stworzyciela (Stwórca), władcy (Pan Najwyższy, Pan Zastępów), opiekuna (Opatrzność) i sędziego (wyrok boski, boski urząd sądzenia). Także skonwencjonalizowane zwroty (uchowaj Boże, daj Boże) odzwierciedlają religijny światopogląd redaktorów bądź korespondujących z nimi czytelników „Monitora”.
The paper depicts the names of God present in the journal ‘Monitor’ in 1765. The maga-zine, while promoting Enlightenment slogans, did not undermine the faith in God. Therefore, the following names of God appear in the periodical: the Creator (Stwórca), the Ruler (Pan Najwyższy, Pan Zastępów), the Guardian (Opatrzność) and the Judge (wyrok boski, boski urząd sądzenia). There are also conventionalized phrases (uchowaj Boże, daj Boże) which reflect the religious belief of the editors or Monitor’s readers corresponding with them.
Źródło:
Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego; 2015, 1; 63-76
2450-3584
Pojawia się w:
Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O religii poczciwych ludzi Stanisława Konarskiego – między historiografią a nowymi ustaleniami na podstawie akt Kongregacji Świętego Oficjum
Autorzy:
Zając, Paweł
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2050965.pdf
Data publikacji:
2022-01-14
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
Stanisław Konarski
Angelo Maria Durini
nunciature
Holy Office
index of prohibited books
deism
Enlightenment in Poland
Counter-Enlightenment
nuncjatura
Święte Oficjum
indeks ksiąg zakazanych
deizm
Oświecenie w Polsce
Kontroświecenie
Opis:
W historiografii przeważa opinia, że oskarżenie książki Stanisława Konarskiego O religii poczciwych ludzi jako zawierającej błędy doktrynalne było przesadą niechętnych autorowi kręgów. Nie potrafiono jednak dotąd opisać następstw denuncjacji złożonej przez nuncjusza Angelo Marię Duriniego w Rzymie, ani też genezy łacińskiej wersji dzieła. Wykorzystane po raz pierwszy źródła archiwalne Kongregacji Doktryny Wiary pozwalają na szczegółowy opis procesu, jaki miał miejsce w Świętym Oficjum. Zlecono tam włoskie i łacińskie tłumaczenie książki, poddano je ocenie rzymskich teologów, zalecono Konarskiemu precyzyjną korektę oraz przygotowanie drugiego poprawionego wydania. Oczyszczono go z wielu zarzutów postawionych mu przez teologów w Polsce, lecz zakwalifikowano książkę do indeksu ksiąg zakazanych, o ile autor nie zgodzi się na jej poprawienie. Decyzja ta pozostała jednak utajniona, ponieważ autor poddał się nakazowi i przygotował drugie poprawione wydanie w języku łacińskim.
The prevailing opinion in historiography is that the accusation of Stanisław Konarski’s book O religii poczciwych ludzi (On the Religion of Honest Men) as containing doctrinal errors was an exaggeration of his enemies. However, it was impossible to describe the consequences of the denunciation made by Nuncio Durini in Rome and to explain the genesis of the Latin version of the book. The archival sources of the Congregation for the Doctrine of the Faith, used for the first time, allow for a detailed description of the process that took place in the Holy Office. The Italian and Latin translations of the book were commissioned, Roman theologians reviewed its contents, and Konarski was instructed to make precise corrections and to prepare a second revised edition. He was cleared of many charges made against him by the theologians in Poland, but the book was to be included in the index of prohibited books, should the author persist in his expressions. This decision, however, remained secret as the author complied with the order and prepared a second revised edition in Latin.
Źródło:
Kwartalnik Historyczny; 2022, 128, 1; 913-936
0023-5903
Pojawia się w:
Kwartalnik Historyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ubi thesaurus tuus, ibi et cor tuum. Tadeusz Czacki w badaniach Ireneusza Jakubowskiego
Ubi thesaurus tuus, ibi et cor tuum. Tadeusz Czacki in Ireneusz Jakubowski’s Research
Autorzy:
Czech-Jezierska, Bożena Anna
Dębiński, Antoni
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/4273653.pdf
Data publikacji:
2023-04-25
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
Ireneusz Jakubowski
Tadeusz Czacki
prawo rzymskie w Oświeceniu
historia nauki prawa rzymskiego w Polsce
Roman law in the age of Enlightenment in Poland
History of Roman legal studies in Poland
Opis:
Tadeusz Czacki to wybitna postać w historii Polski XVIII-wiecznej. Był społecznikiem i historykiem, z powodzeniem doprowadził do założenia słynnego Liceum Krzemienieckiego, gdzie nauka prawa (w tym prawa rzymskiego) była ważną częścią edukacji szkolnej. Doktor Ireneusz Jakubowski opublikował trzynaście artykułów poświęconych tej postaci i jej poglądom, w szczególności na znaczenie prawa rzymskiego w polskiej historii prawa. Autorzy dokonują syntetycznego przeglądu twórczości Ireneusza Jakubowskiego dedykowanej Tadeuszowi Czackiemu i jego poglądom, zwłaszcza w odniesieniu do prawa rzymskiego.
Tadeusz Czacki was an outstanding activist and historian, who lived at the turn of the 18th century. He founded a famous secondary school in Krzemieniec, where teaching law (including Roman law) was an important part of education. Dr Ireneusz Jakubowski has published thirteen articles on Tadeusz Czacki and his perspective on the importance of Roman law in Polish legal history. The authors synthesised Ireneusz Jakubowski’s research on Tadeusz Czacki and his ideas about law, especially Roman law.
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica; 2023, 102; 23-33
0208-6069
2450-2782
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Działania Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Polsce w latach 1918-1939 na rzecz rozwoju szkolnej turystyki wycieczkowej
Activities of the Minister of Religious Denominations and Public Enlightenment in Poland Between 1918 and 1939 for the Development of School Tourism
Autorzy:
Ćwikła, Leszek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29551721.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
tourism
children and youth tourism
tourism in the Second Republic of Poland
Opis:
W artykule starano się udowodnić, iż w rozwoju turystyki wycieczkowej dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1918-1939 bardzo ważną rolę odegrały władze państwowe, które podjęły działania promocyjne, słusznie upatrując w tej formie pracy z uczniem możliwości kształtowania postaw patriotycznych i obywatelskich. Dokonano analizy aktów prawnych wydanych przez Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, zawierających wytyczne w zakresie organizacji wycieczek w postaci wskazówek bądź zaleceń. W kolejnej części tekstu opisano zaangażowanie władz państwowych na rzecz stworzenia turystycznej bazy noclegowej, która mogła być wykorzystywana podczas wycieczek trwających dłużej niż jeden dzień. W końcowej części opracowania podkreślono, że regulacje prawne odnoszące się do szkolnej turystyki wycieczkowej w Polsce w latach 1918-1939 były niewystarczające.
The article tries to prove that in the development of children and youth tourism in Poland in the years 1918-1939 a very important role was played by the state authorities, who took promotional actions, rightly seeing in this form of work with students the possibility of shaping patriotic and civil attitudes. An analysis was made of the legal acts issued by the Minister of Religious Denominations and Public Enlightenment, containing guidelines for the organization of trips in the form of instructions or recommendations. The next part of the text describes the involvement of the state authorities in creating a tourist accommodation base that could be used during trips lasting more than one day. In the final part of the study it was emphasized that the legal regulations relating to school tourism in Poland between 1918 and 1939 were insufficient.
Źródło:
Roczniki Nauk Prawnych; 2022, 32, 2; 25-39
1507-7896
2544-5227
Pojawia się w:
Roczniki Nauk Prawnych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Language strategies of the Enlightenment: the image of ʽPolandʼ in French Napoleonic Press
Autorzy:
Kholtobina, Nelli
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/951595.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Polska
France
image
representation
mental mapping
Enlightenment
language
civilization
barbarity
culture
tradition
Opis:
In this article, we reconstructed a generalized image of Poland and Poles within the framework of the multidisciplinary concept of “mental mapping”. The most popular daily newspaper of Napoleon’s time “Journal de l’Empire” (1804–1814) used distinctive linguistic markers of the Enlightenment to depict Poland and its inhabitants in French society, such as, “civilization”, “barbarity”, “culture”, “tradition” (“religion”), “childhood of nation”. Content analysis has been applied as an auxiliary method to the press sources which allowed to determine the nature and the impact of political propaganda on the public imagination.
Źródło:
Poznańskie Studia Slawistyczne; 2018, 15; 117-132
2084-3011
Pojawia się w:
Poznańskie Studia Slawistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Działalność Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Drugiej Rzeczypospolitej w zakresie ochrony przyrody
The activity of the Ministry of the Religious Denominations and Public Enlightenment in the Second Republic of Poland concerning natural conservation
Autorzy:
Wolter, Edyta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1964717.pdf
Data publikacji:
2012-06-30
Wydawca:
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Tematy:
Druga Rzeczypospolita (1918 – 1939)
dziedzictwo narodowe
ochrona przyrody
Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego
The Second Republic of Poland (1918 – 1939)
cultural heritage
nature conservation
Ministry of the Religious Denominations and Public Enlightenment
Opis:
The article covers the period between 1918 and 1939. The first part explains the normative acts which were the basis for nature conservation and cooperation between the Ministry of Religious Denominations and Public Enlightenment, the Polish Natural Science Museum in Warsaw, and the State Council for Nature Conservation. The second part presents the editorial activities of the State Council for Nature Conservation (the chairman of which was the Minister of Religious Denominations and Public Enlightenment) concerning nature conservation. The authors of the publication are Seweryn Dziubałtowski, Karol Domin, Andrzej Czudek, rev. Henryk Weryński, and Jan Sokołowski. The publication also includes the Act of March 10, 1934, on nature conservation, the provisions of this act being popular in Poland at that time due to the fact that the majority of the population were mainly peasants. 60% of Polish inhabitants lived in rural areas and worked on the land.
Źródło:
Studia Ecologiae et Bioethicae; 2012, 10, 2; 9-30
1733-1218
Pojawia się w:
Studia Ecologiae et Bioethicae
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Oświecenie i kontroświecenie czasów Królestwa Polskiego. Polemika o. Karola Surowieckiego z ministrem Stanisławem Kostką Potockim
The Enlightenment and Counter-Enlightenment in the age of the Kingdom of Poland. The polemics between Father Karol Surowiecki and minister Stanisław Kostka Potocki
Autorzy:
Szczurowski, Rafał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/560449.pdf
Data publikacji:
2017-12-31
Wydawca:
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
Tematy:
oświecenie
kontroświecenie
polemika
Karol Surowiecki
Stanisław Kostka Potocki
Enlightenment
Counter- Enlightenment
polemics
Opis:
Zwolennicy idei oświecenia, poddając racjonalnej krytyce otaczającą ich rzeczywistość, dokonali gruntownych przeobrażeń we wszystkich dziedzinach życia. Nie oznaczało to jednak, że owe idee i przeobrażenia zyskały powszechną akceptację. Ich przeciwnicy, rozwijając nurt kontroświecenia, zamiast oświeceniowego postępu dostrzegali głęboki upadek i demoralizację. Krytycznie postrzegając nowoczesność, pytali o arbitralność rozumu ludzkiego, o koncepcję natury człowieka, o jego moralność, odpowiedzi udzielając z pozycji apologetów chrześcijaństwa. Dlatego też w dobie Królestwa Polskiego rodzimi antyoświeceniowcy wytrwale zwalczali osiemnastowieczną filozofię, występując przeciwko temu wszystkiemu, co uznali za szkodliwe dla współczesności i religii. Modelowym wręcz przykładem zmagań reprezentantów przeciwstawnych formacji ideowych była polemika o. Karola Surowieckiego z ministrem Stanisławem Kostką Potockim. Ukształtowany w epoce racjonalizmu działający według założeń oświecenia minister był symbolem rozumowych przemian w Rzeczpospolitej drugiej połowy XVIII w. Po drugiej stronie światopoglądowej barykady stał o. Surowiecki, antyoświeceniowo nastawiony franciszkanin-reformat, który zaciekle bronił Kościoła i religii. Ich polemiczne starcie doskonale obrazowało, jak bardzo prezentowane przez nich myślowe światy nie przystawały do siebie.
By criticizing the world around them, the supporters of the idea of Enli- ghtenment brought about profound transformations in all areas of life. This did not mean, however, that such ideas and transformations gained widespread acceptance. On the contrary, their opponents, who saw decli- ne and demoralization in lieu of ‘enlightenment', developed the Counter- -Enlightenment movement. Critically perceiving modernity, they asked questions about the arbitrariness of human reason, the concept of human nature and human morality, giving answers from the position of Christian apologists. Therefore in the period of the Kingdom of Poland, the Polish anti-Enlightenment movement persevered against eighteenth-century philosophy, opposing everything they considered harmful to modernity and religion. A perfect example of the struggle between representatives of hosti- le ideological factions was the polemics between Father Karol Surowiecki and Stanisław Kostka Potocki, minister of the Kingdom. Educated in the age of reason and following the assumptions of the Enlightenment, the minister was a symbol of the rational changes in the Second Polish Republic in the second half of the 18th century. On the other side of the barricade stood Father Surowiecki, an anti-Enlightenment Franciscan reformer, fier- cely defending the Church and religion. Their clash perfectly illustrated the incompatibility of their intellectual worlds.
Źródło:
Folia Historica Cracoviensia; 2017, 23/2; 406-426
0867-8294
Pojawia się w:
Folia Historica Cracoviensia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kondycja podmiotu wobec upadku Rzeczypospolitej. Treny Józefa Morelowskiego
The condition of the subject in view of the partition of Poland. Józef Morelowski’s Laments
Autorzy:
Bąkowska, Patrycja
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1046355.pdf
Data publikacji:
2020-10-19
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Tematy:
treny
oświecenie
poezja
„Ja”
laments
enlightenment
poetry
“Self”.
Opis:
Głównym celem artykułu jest lektura Trenów Józefa Morelowskiego jako utworu wyrażającego kryzys podmiotu. Autorka rozprawy proponuje, by cykl wierszy, powstałych po upadku Rzeczypospolitej, ująć w kontekście tradycji antycznej i staropolskiej. Daje to szansę na dostrzeżenie i wyeksponowanie różnorodnych sposobów manifestowania „Ja” w tekście poetyckim. Wydaje się bowiem, że uruchomienie zakorzenionych w kulturze literackiej toposów i środków literackiego obrazowania jest próbą przezwyciężenia kryzysu i dezintegracji podmiotu. Ponadto, zwrócenie uwagi na wpływ tradycji i literackiej konwencji pozwala zrewidować stan badań i przemyśleć dotychczas poczynione obserwacje o charakterze tzw. przełomu romantycznego.
The main aim of the article is a reading of Józef Morelowski’s Laments as a text which expresses the crisis of the subject. The author of the article proposes a an interpretation of this cycle of poems, written after the Third Partition of Poland, in the context of the antique and Old Polish tradition. It gives an opportunity to show and to emphasize diverse ways of self-manifestation in the poetical works. It appears that using literary topoi and stylistic devices rooted in culture is an attempt to overcome the crisis of the subject. Furthermore, taking into consideration the role of tradition and literary convention might help us to reconsider the state of research and to rethink conclusions, which have been reached so far, about the so-called romantic breakthrough.
Źródło:
Zeszyty Naukowe KUL; 2018, 61, 1; 399-414
0044-4405
2543-9715
Pojawia się w:
Zeszyty Naukowe KUL
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Les stratégies d’adaptation de quelques tragédies de Pierre Corneille dans le courant classiciste en Pologne (XVIIIe et XIXe siècles)
Adaptation strategies of Cornelian tragedies in the classical movement in Poland (18th and 19th century)
Autorzy:
Bajer, Michał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1050893.pdf
Data publikacji:
2014-01-01
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
theatrical translation
tragedy
classicism
Pierre Corneille
Polish Enlightenment
Opis:
The study discusses general rules of transforming Pierre Corneille’s texts in the transposition process, so as to fit the linguistic and cultural context of Polish classicism. The analysis concerns translations and adaptations following the first reception period of Corneille’s works in seventeenth-century Poland. These include: “Otto” by Stanisław Konarski, “Herakliusz” by Tomasz Aleksandrowicz from the years 1744-1749 (the second Polish reception period of Corneille’s works), “Cynna” by Franciszek Godlewski, as well as “Cynna” and “Horacjusze” by Ludwik Osiński from the years 1802-1808 (the third reception period). In the 18th century, the strategy of emphasizing didactic elements of texts is dominant. In 19th century, the authors strengthen suspense and the element of surprise; Aleksandrowicz uses prose and Osiński simplifies classical rhetoric. All of the translators share the ambition of enriching the Polish language and creating the tragic canon.
Źródło:
Studia Romanica Posnaniensia; 2014, 41, 2; 125-139
0137-2475
2084-4158
Pojawia się w:
Studia Romanica Posnaniensia
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Europa, kultura, Polska w świecie „śmierci Boga”
Europe, Culture, Poland In The World Of “God’s Dead”
Autorzy:
Kaute, Wojciech
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1402265.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej
Tematy:
L. Kołakowski
Sokrates
Descartes
Th. Hobbes
J. Locke
J. Lelewel
„crowd”
S. Brzozowski
S. Ign. Witkiewicz
W. Gombrowicz
I. Kant
Enlightenment
F. Nietzsche
Opis:
One of the basic problems of the Polish culture was – and still is – the answer to the question concerning the place of Poland in Europe and in the world. It is connected with the specificity of the Polish history. What is of special significance, it is the fact that on the threshold of the modern times, Polish and European paths diverged. The shape of modernity was determined by the thought of Descartes, Th. Hobbes and J. Locke. Its starting point is an autonomous and independent individual, taking an economic activity . In the archetype of the Polish culture it is different. This is “Polish dance” (J. Lelewel). And this state of affairs was explicitly criticized by S. Brzozowski and S. I. Witkiewicz. W. Gombrowicz sees it as a chance to take an original place in European culture. Y. Haenel defines the archetype of Polish culture as “the eternal sensivity”.
Źródło:
Polonia Journal; 2020, 11; 123-149
2083-3121
Pojawia się w:
Polonia Journal
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Women journalists: Women with careers in journalism in the first half of the 19th century
Gazeciarki. O dziennikarskich karierach kobiet w I połowie XIX wieku
Autorzy:
Żyrek-Horodyska, Edyta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2074974.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
Women’s press in the first half of the 19th century
Romanticism and the Enlightenment
women journalists in France
Poland and the USA
Delphinede Girardin
Wanda Malecka
Margaret Fuller
prasa kobieca
Delphine de Girardin
romantyzm
Opis:
This article takes a look at the development women’s press in the first half of the 19th century. A comparison of the press market in the Romantic Age in France, Poland and the United States shows that usually women were eager to take up journalism as a sideline to their literary careers. The article discusses the journalistic work of three women writers — Delphine de Girardin, Wanda Malecka and Margaret Fuller. While each of them was inspired by Romantic and Preromantic writers, their journalism was for the most part a continuation of the Enlightenment models of journalism.
Artykuł ma na celu omówienie rozwoju prasy kobiecej, tworzonej w pierwszej połowie XIX wieku. Komparatystyczne badania pozwalają zauważyć, że w epoce romantyzmu we Francji, w Polsce oraz w Stanach Zjednoczonych kobiety chętnie włączały się w pracę redakcyjną, łącząc ją najczęściej z działalnością literacką. W szkicu omówiona została działalność publicystyczna trzech autorek: Delphine de Girardin, Wandy Maleckiej oraz Margaret Fuller. Nakreślone badania wykazały, że choć dziennikarki chętnie drukowały prace romantycznych i preromantycznych twórców, w swej publicystyce często czerpały jeszcze z oświeceniowych wzorców.
Źródło:
Rocznik Historii Prasy Polskiej; 2019, 22, 3; 19-40
1509-1074
Pojawia się w:
Rocznik Historii Prasy Polskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Feliksa Jarońskiego koncepcja filozofii a kultura przełomu XVIII i XIX w.
Feliks Jaroński’s Conception of Philosophy and the Culture of the Turn of the Eighteenth and Nineteenth Centuries
Autorzy:
Janeczek, Stanisław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1807482.pdf
Data publikacji:
2019-09-30
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Historia filozofii w Polsce
Feliks Jaroński
oświecenie
kantyzm
filozofia zdrowego rozsądku
tradycjonalizm
History of philosophy in Poland
Enlightenment
Kantianism
Philosophy of common sense
Traditionalism
Opis:
Artykuł analizuje program filozoficzny Feliksa Jarońskiego, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, sformułowany w dwu pierwszych dziesięcioleciach wieku XIX. Ukazuje go na tle przemian w kulturze filozoficznej przełomu wieku XVIII i XIX, przede wszystkim w aspekcie oddziaływania szkockiej filozofii zdrowego rozsądku, kantyzmu i tradycjonalizmu, przełamującego minimalistyczne i sekularystyczne tendencje oświecenia. Ustosunkowuje się do dotychczasowych interpretacji i formułuje własną, łącząc dokonanie Jarońskiego z długim ciągiem philosophia recentiorum, zapoczątkowanej w połowie XVIII w., ale będącej standardem akademickim i na początku wieku XIX, choć stale modyfikowanej o asymilację zmieniających się autorytetów filozoficznych. Mimo jej eklektyzmu zachowała ona aspiracje maksymalistyczne (zachowując metafizykę) oraz otwarcie na religię, a nawet na chrystianizm. W końcu sygnalizująco zestawiono to dokonanie ze standardami kultury filozoficznej i naukowej początków wieku XXI, kwestionującej standardowy charakter naturalizmu ugruntowanego na ideale wąsko pojętej filozofii naukowej.
This paper analyses the philosophical programme of Feliks Jaroński, a professor of the Jagiellonian University, the programme he formulated in the first two decades of the nineteenth century. This is depicted against the backdrop of the transformations in the philosophical culture of the turn of the eighteenth and nineteenth centuries, especially with regard to the impact of the Scottish philosophy of common sense, Kantianism, and traditionalism. The latter approach broke down the minimalistic and secularist tendencies of the Enlightenment. The present paper addresses the current interpretations and formulates its own position by linking Jaroński’s attainment with a long tradition of philosophia recentiorum, a trend initiated in the 1750s, but remained still an academic standard in the beginning of the nineteenth century. It is constantly modified by assimilating the changing philosophical authorities. Despite its ecclectical character, it has preserved its maximalist aspirations (while retaining metaphysics) and openness to religion, or even to Christianism. Eventually, this paper has combined it with the standards of the philosophical and scientific culture of the origins of the twenty-first century, the culture that questions the standard character of naturalism founded on the ideal of scientific philosophy narrowly understood.
Źródło:
Roczniki Kulturoznawcze; 2019, 10, 1; 5-32
2082-8578
Pojawia się w:
Roczniki Kulturoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wątki medyczne w biografiach wybitnych Wielkopolan: Stanisława Staszica i Augusta Cieszkowskiego.
Medical Matters in Biographies of Two Distinguished Citizens of Great Poland: Stanisław Staszic and August Cieszkowski.
Autorzy:
Początek, Michał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2085426.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Historii Filozofii i Medycyny
Tematy:
Stanisław Staszic
August Cieszkowski
Oświecenie
praca organiczna
medycyna
edukacja
reformy
Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół nauk
Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
medicine, education, reforms, Scientific Society of
Warsaw, Scientific Society of Poznań
Enlightenment
ground-work for the nation and society
medicine
education
reforms
Opis:
Sięgając do wspomnień, osobistych listów oraz dostępnych dokumentów, poddano analizie wątki zdrowotne w biografiach dwóch wybitnych Wielkopolan, Stanisława Staszica (1755-1826) i Augusta Cieszkowskiego (1814-1894). Obaj zasłużyli się Rzeczypospolitej owocną działalnością na płaszczyźnie naukowej i społecznej. Ich aktywność przypadła na trudny, burzliwy okres w dziejach Polski, czas upadku państwowości, utraty niepodległości, dramatycznych zrywów powstańczych i wreszcie zaborów oraz ponad wiekowego ucisku. Znakomici mężowie opowiadali się raczej nie za militarną konfrontacją z wrogami, a za pokojową, acz stanowczą rywalizacją na polu gospodarczym i naukowym. Stawiali na pracę u podstaw, na znaną i sprawdzoną w tradycji Wielkopolski pracę organiczną. Czerpali z twórczego dorobku Oświecenia, ale wzbogacali je o własne prorocze wizje. Niezwykle uzdolnieni i wszechstronni, podejmowali również inicjatywy na rzecz zdrowia publicznego. Obie postacie przedstawiono od mniej znanej, bardziej prywatnej strony. Posągowym biografiom nadaje ona ludzkie, bezpośrednie oblicze i je po prostu ożywia. Przybliża tym samym sprawy, którym się poświęcili, przypomina ich dzieło.
Stanisław Staszic (1755-1826) and August Cieszkowski (1814-1894) were versatile persons, meritorious polish philosophers, founders of high schools, chairmen of famous scientific societas in Warsaw and Poznań. They live in the second half of XVIII century (the first) and in XIX century, became emitent advocates of modernisation and consolidation of Poland. Poland was divided then and annexed by foreign neighbours, our enemies. Both were followers of social integrity, education and industralisation- so called, ground work. They had of course some corporal ailments. This article shows them, and by the way, makes their biographies more interesting and vivid. Both great men influenced also, on preparing many reforms on the country medicine area.
Źródło:
Archiwum Historii i Filozofii Medycyny; 2020, 83; 37-51
0860-1844
Pojawia się w:
Archiwum Historii i Filozofii Medycyny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Armia w przebudowie – wysiłki szlachty na rzecz uzdrowienia sił zbrojnych w okresie stanisławowskim
Redevelopment of the Army – Nobility Efforts for Revitalization of the Armed Forces During the Reign of Stanisław August Poniatowski
Autorzy:
Majdański, Paweł
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1806673.pdf
Data publikacji:
2019-11-16
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
wojsko
panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego
oswiecenie w Polsce
reformy ustrojowe
Sejm Wielki (1788- 1792)
army
the reign of Stanisław August Poniatowski
The Great Sejm (1788-1792)
political reforms
Poland in the Age of Enlightenment
Opis:
Niniejszy artykuł jest próbą syntetycznego spojrzenia na sprawy wojskowości w okresie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Omówiono w nim ewolucję instytucjonalną organów władzy państwowej sprawujących nadzór organizacyjno-aprowizacyjny nad armią, zaprezentowano koncepcje rozwoju sił zbrojnych wyrażane przez cenionych publicystów doby polskiego oświecenia, zilustrowano sam proces przeobrażeń zachodzących wówczas w wojskach monarchii polsko-litewskiej oraz przedstawiono bezpośrednie implikacje działań zainicjowanych przez czynniki rządzące. Przedmiotowej syntezy dokonano w oparciu o umowny podział na wydarzenia: sprzed zwołania Sejmu Wielkiego, z okresu samych obrad Sejmu Czteroletniego oraz tych po zakończeniu jego prac. W podsumowaniu autor przedstawia konkluzje o przyczynach braku powodzenia podjętych przedsięwzięć na rzecz aukcji i unowocześnienia wojska.
This article is an attempt to summarize the overall view on military issues during the reign of Stanisław August Poniatowski. It discusses the institutional evolution of authorities responsible for supplying the army, the concepts of developing the army expressed by reputable publicists of the Age of Enlightenment, exemplifies the transformation process of the Polish – Lithuanian Commonwealth armed forces and represents direct implications of the actions initiated by the governing authorities. The synthesis is based on a convenient chronological division: before The Great Sejm, during The Great Sejm proceedings and after The Great Sejm. The summary of this article consist of the author’s conclusions concerning the failure of actions undertaken to enlarge and modernize the army.
Źródło:
Roczniki Nauk Prawnych; 2016, 26, 3; 39-61
1507-7896
2544-5227
Pojawia się w:
Roczniki Nauk Prawnych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Czy Georg Forster nie lubił Polaków? Pendant do refleksji nad literaturą podróżniczą jako źródłem historycznym
Did Georg Forster Dislike Poles? A Pendant to Reflections on Travel Literature as a Historical Source
Autorzy:
Kordel, Jacek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28763581.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
Tematy:
stereotypy narodowe w epoce nowożytnej
obraz Polski w oczach intelektualnych elit Oświecenia
literatura podróżnicza
Georg Forster
national stereotypes in the early modern era
image of Poland in the eyes of the intellectual elite of the Enlightenment
travel literature
Opis:
Obraz Polski i Polaków malowany ręką Georga Forstera, botanika i podróżnika, bawiącego w latach 1784–1787 w Wilnie, kolejne pokolenia historyków pokryły grubą warstwą werniksu. Zżółkł on, ściemniał i stracił przezroczystość, nie pozwalając dostrzec detali kompozycji. Analizując Forsteriańską korespondencję z okresu pobytu w Rzeczypospolitej na szerokim tle literackich zjawisk końca XVIII w., autor stara się tę zasłonę odsunąć. Podejmuje także polemikę z mitem Forstera jako obiektywnego obserwatora i kosmopolity.
The picture of Poland and Poles painted by the hand of Georg Forster, botanist and traveller staying in Vilnius between 1784 and 1787, has been covered with a thick layer of varnish by successive generations of historians. It decayed, darkened, and lost its transparency, making it impossible to see the details of the composition. The author tries to pull back this veil by analysing Forster’s correspondence from his stay in the Commonwealth against the broad background of the late eighteenth-century literary phenomena. He also undertakes a polemic against the myth of Forster as an objective observer and cosmopolitan.
Źródło:
Kwartalnik Historyczny; 2023, 130, 3; 493-528
0023-5903
Pojawia się w:
Kwartalnik Historyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 16

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies