Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Kosciół" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 19
Tytuł:
Reformacja i powstanie Kościoła ewangelickiego w Inflantach w XVI wieku
Reformation and founding of Evangelical church in Livonia in 16th century
Autorzy:
Makiłła, Dariusz
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23942712.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Reformacja
Inflanty
Kościół ewangelicki
Opis:
W artykule przedstawiono okoliczności i uwarunkowania wprowadzenia reformacji w Inflantach w pierwszej połowie XVI w. Na przebieg tego procesu miała wpływ szczególna sytuacja wewnętrzna Inflant. Były one konfederacją różnych organizmów politycznych o charakterze duchownym (zakon krzyżacki, biskupstwa) oraz kilku dużych miast (Ryga, Rewel, Dorpat). Znaczenie w rozwoju reformacji w Inflantach odgrywała zróżnicowana również struktura społeczna (stanowa), jak też etniczna Inflant, z dominującym politycznie i gospodarczo żywiołem niemieckim, który był najbardziej podatny na jej oddziaływanie. Rywalizacja ośrodków politycznych o władzę w Inflantach spowodowała nierównomierny i zróżnicowany przebieg rozwoju reformacji w poszczególnych częściach Inflant. Najszybciej i dość gwałtownie rozwinęła się ona w miastach, a poza nimi miała ona wolniejszy przebieg. Czynniki te zadecydowały, że rozszerzenie się i ugruntowanie reformacji, pomimo jej wczesnego pojawienia się w Inflantach, przeciągnęło się do drugiej połowy XVI w. Wskutek podziału Inflant między jej sąsiadów (najpierw Litwę, a następnie Rzeczpospolitą, a także Szwecję i Danię) oraz powstania księstwa kurlandzkiego, jako lenna Polski i Litwy, co nastąpiło po próbie zdobycia Inflant przez Moskwę (1558 r.), nie doszło do powstania jednego Kościoła ewangelickiego w Inflantach. Dlatego w poszczególnych prowincjach Inflant powstały osobne Kościoły, podległe nowym władzom.
The article presents circumstances and ramifications of Reformation in Livonia in the first half of 16th century. The process was influenced by Livonia’s particular internal situation; it was a confederation of various political bodies, some of those religious in nature (Teutonic Knights Order, the bishoprics) and a number of large cities (Riga, Reval, Dorpat). Other factors important for development of Reformation in Livonia included diverse social (estates-based) and ethnic structure of the territory, with politically and economically dominant German element, that was also the most susceptible to Reformation’s influence. The rivalry between political centres vying for power in Livonia has resulted in uneven and diverse course of Reformation in various parts of Livonia. It developed the fastest, in a fairly tempestuous manner, in the cities, while elsewhere in the country its progress was slower. Due to those factors, Reformation, despite its fairly early introduction to Livonia, took until the second half of 16th century to expand and take root. Due to partition of Livonia between its neighbours (first Lithuania, then Poland-Lithuania Commonwealth, as well as Sweden and Denmark) as well as creation of the Duchy of Courland, as fiefdom to Poland and Lithuania, after Muscovite attempt to conquer Livonia (1558), no single Evangelical Church was established in Livonia. That is why separate churches, subordinated to new authorities, were created in individual provinces of Livonia.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 433-446
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Udział przedstawicieli Kościoła prawosławnego w pracy systemu parlamentarnego Rzeczypospolitej w końcu XVI wieku
Participation of Orthodox Church in parliamentary system of Polish-Lithuanian Commonwealth at the end of 16th century
Autorzy:
Padalinski, Uładzimir
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23943220.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Kościół prawosławny
Cerkiew
parlamentaryzm
Rzeczpospolita
Opis:
Celem artykułu jest zbadanie udziału Kościoła prawosławnego jako odrębnej instytucji społecznej, w pracy sejmików powiatowych Wielkiego Księstwa Litewskiego i sejmu walnego Rzeczypospolitej w latach 1569–1596. Badanie opiera się na analizie instrukcji na synod kościelny, złożoną na zjeździe (nieformalnym sejmiku) szlachty prawosławnej Wielkiego Księstwa Litewskiego w Wilnie w 1594 r. Do połowy XVI w. najwyższa hierarchia Kościoła brała udział w zjazdach regionalnych i sejmie walnym Wielkiego Księstwa i miała bezpośredni wpływ na podejmowanie decyzji w sprawach kościelnych. Jednak po reformach systemu państwowego Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie lat 60. XVI w. i po zawarciu unii lubelskiej w 1569 r. hierarchowie Kościoła prawosławnego faktycznie pozostali poza strukturami władzy przedstawicielskiej. Niemniej jednak, autor dochodzi do wniosku, że w końcu XVI w. Kościół prawosławny miał realną możliwość uczestniczenia w pracy systemu parlamentarnego Rzeczypospolitej. W tym celu metropolita i biskupi mogli wysyłać na sejmiki powiatowe Wielkiego Księstwa oficjalne pisma, w których zgłaszali istotne dla Kościoła zagadnienia. Z kolei szlachta mogła włączać te kwestie do instrukcji wydawanych swoim posłom na sejm, a zatem przedstawić je do rozpatrzenia sejmowi walnemu Rzeczypospolitej. Należy podkreślić, że zarówno szlachta, jak i hierarchowie Kościoła uznawali taki sposób odwołania się do instytucji przedstawicielskich Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej jako całkowicie możliwy i zgodny z prawem. Zbadane źródła pokazują, że szlachta prawosławna Wielkiego Księstwa Litewskiego w końcu XVI w. była aktywną grupą polityczną, która broniła przestrzegania swoich praw i interesów religijnych. W artykule jest również wyjaśniona wyznaniowa przynależność niektórych przedstawicieli regionalnych elit politycznych Wielkiego Księstwa. Tak więc, marszałek hospodarski, kniaź Michał Drucki Sokoliński i Jan Tryzna byli wyznawcami prawosławia, a nie protestantami, jak to niekiedy jest przedstawiane w historiografii.
The objective of the article is to research the participation of Orthodox Church, as separate social institution, in work of district parliaments (sejmik powiatowy) of the Grand Duchy of Lithuania and General Sejm of the Commonwealth in 1569–1596. The work is based on analysis of instructions for the Church synod, submitted on rally (informal sejmik) of Orthodox nobility of the Grand Duchy of Lithuania in Vilnius in 1594. Until mid-16th century, highest echelons of Church hierarchy have participated in regional rallies and General Sejm of the Grand Duchy, thus having direct influence on decision making with respect to matters of the church. However, after the reforms of state system of the Grand Duchy of Lithuania in 1560s, and the Union of Lublin of 1569, leaders of the Orthodox Church have remained de facto outside of the structures of representative power. Nonetheless, the author draws a conclusion that at the end of 16th century the Orthodox Church had a real possibility of participating in the work of Commonwealth’s parliamentary system. With that purpose, the Metropolitan Bishop and other bishops were able to send official letters to district parliaments of the Grand Duchy, raising issues important for the Church. In turn, the nobles could include those in instructions issued to their deputies to Sejm, thus presenting them to the General Sejm of the Commonwealth for consideration. It should be emphasized, that both the nobility and Church leaders considered such a procedure for appealing to representative institutions of the Grand Duchy and the Commonwealth to be completely valid and legal. Investigated sources indicate, that Orthodox nobility of the Grand Duchy of Lithuania at the end of 16th century was an active political group, which defended its rights and religious interests. The article also clarifies religious affiliation of some of the representatives of regional political elites of the Grand Duchy. Thus, Hospodar Marshal, Duke Michał Drucki Sokoliński and Jan Tryzna were Orthodox, not Protestant, as they are sometimes presented in historiography.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 367-378
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Obraz i zadania Kościoła katolickiego w Galicji przełomu XIX i XX stulecia w pismach kardynała Jana Maurycego Puzyny (1842–1911)
Image of the Catholic Church and its tasks in turn of the century Galicia, in writings of Cardinal Jan Maurycy Puzyna (1842–1911)
Autorzy:
Marchel, Sławomir
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23955934.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Jan Maurycy Puzyna
Galicja
Kościół katolicki
Opis:
Artykuł jest próbą zarysowania koncepcji dotyczących obrazu i roli Kościoła katolickiego w Galicji na przełomie XIX i XX wieku w oparciu o pisma i przemówienia biskupa krakowskiego kardynała Jana Maurycego Puzyny (1842–1911). Kardynał budził kontrowersje zarówno za życia, jak i po śmierci. Zdaniem autora artykułu Puzyna jest jedną z najciekawszych postaci Kościoła w Polsce omawianego okresu. Analiza rękopiśmiennych i drukowanych materiałów archiwalnych pozwala na wgląd w motywacje Puzyny i wpisuje się w narrację historyczną dotyczącą miejsca i znaczenia wiary katolickiej w dziejach Polski.
The paper is an attempt to outline the concepts pertaining to the image and role of Catholic Church in Galicia at the turn of 19th and 20th century, based on writings and speeches of Bishop of Cracow, Cardinal Jan Maurycy Puzyna (1842–1911). The Cardinal gave rise to controversy both in his lifetime and after death. According to the author of the paper, Puzyna is one of the most interesting people of the Church in Poland in the discussed period. Analysis of handwritten and printed archival materials allows an insight into Puzyna’s motivations and contributes to historical narrative pertaining to the place and importance of Catholic faith in the history of Poland.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 235-249
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Najważniejsza próba. Kościół greckokatolicki w Galicji podczas I wojny światowej
The most important trial. Greek-Catholic Church in Galicia during World War 1
Autorzy:
Szczupak, Adam
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23352261.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Kościół greckokatolicki
Galicja
I wojna światowa
Opis:
W latach I wojny światowej Kościół greckokatolicki w Galicji musiał stawić czoła wielu problemom. W ciągu pierwszych miesięcy zmagań wojennych liczni duchowni i wierni tej wspólnoty zostali uwięzieni przez władze austriackie lub armię austro-węgierską pod zarzutem współpracy z Rosjanami. Choć wśród więźniów faktycznie znaleźli się sympatycy Rosji i prawosławia, zdecydowana większość aresztantów była całkowicie niewinna i padła ofiarą obsesji zdrady, panującej wśród wojskowych i urzędników austriackich. Przed nadejściem Rosjan wielu duchownych greckokatolickich porzuciło swe parafie, uciekając w głąb monarchii habsburskiej. Z kolei zajęcie Galicji przez wojska rosyjskie wiązało się z zagrożeniem represjami i masowymi konwersjami grekokatolików na prawosławie. Wprawdzie rosyjska akcja misyjna odniosła niewielkie sukcesy, ale zdecydowana większość wiernych Kościoła greckokatolickiego pozostała przy swojej wspólnocie. Bezpośrednie spotkanie grekokatolików z rosyjskimi władzami i duchownymi naocznie ukazało różnice, które narosły w ciągu wieków między mieszkańcami Galicji a carskim imperium. Wyparcie z Galicji wojsk rosyjskich oznaczało powrót austriackich represji. W ostatnich miesiącach istnienia monarchii habsburskiej wzrosła aktywność polityczna duchowieństwa greckokatolickiego w ukraińskim duchu narodowym. Jej efektem było zaangażowanie kapłanów tego wyznania w budowanie struktur nowego państwa – Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej.
During World War 1, the Greek Catholic Church in Galicia had to face many problems. During the first months of military operations, numerous clergymen and members of the congregation were arrested by Austrian authorities or Austro-Hungarian army, on charges of collaboration with the Russians. Although among the prisoners there indeed were some sympathizers of Russia and the Orthodox Church, vast majority of detainees were completely innocent and fell victim to obsession of treason, widespread among Austrian military and officials. Before the coming of Russians, many Greek Catholic priests have abandoned their parishes, fleeing deeper into the Habsburg territories. In turn, invasion of Galicia by Russian troops involved the threat of repressions and mass conversions of Greek Catholics to Orthodox faith. Although Russian missionary activity did note some minor success, vast majority of Greek Catholic Church followers have remained true to their own congregations. A direct encounter between Greek Catholics and Russian authorities and priests has clearly highlighted differences, which accumulated over the ages between the inhabitants of Galicia and Tsar’s empire. Driving Russian troops out of Galicia meant the return of Austrian repressions. In the last months of Habsburg dynasty there was an increase in political activity of Greek Catholic clergy in the spirit of Ukrainian nationalism. As a result, Greek Catholic priests were involved in building the structures of the new state – West Ukrainian People’s Republic.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 657-682
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Miejsce i rola Kościoła luterańskiego w dziejach Prus Książęcych
Place and role of Lutheran Church in Ducal Prussia
Autorzy:
Małłek, Janusz
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23942714.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Luteranie
Prusy Książęce
luteranizm
Kościół luterański
protestanci
Opis:
Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie o miejsce i rolę Kościoła luterańskiego w Prusach Książęcych w latach 1525–1657. Przedstawiono w nim problem stosunku Kościoła luterańskiego do państwa pruskiego oraz do innych wyznań. Podkreślono fakt utożsamiania się państwa pruskiego z Kościołem luterańskim poprzez zagwarantowanie mu wyłączności na uprawianie kultu religijnego w Księstwie Pruskim. Współczesna historiografia nazwała to konfesjonalizacją luterańską, co oznaczało nietolerancję wobec innych wyznań. Dotyczyło to zwłaszcza katolicyzmu i kalwinizmu, a nawet wyznania braci czeskich. Ostro zwalczano tendencje odśrodkowe w Kościele luterańskim – szwenkfeldianizm i osiandryzm, mimo sympatii dla tego drugiego deklarowanej przez księcia Albrechta. Ponadto przedstawiono wkład protestantyzmu w rozwój oświaty i kultury w Prusach Książęcych. Zwrócono uwagę na wypowiedzi Marcina Lutra, w których zalecał odprawianie nabożeństw w języku zrozumiałym dla wiernych, tak aby mogli w pełni korzystać ze Słowa Bożego. Otwarcie się Kościoła luterańskiego na języki narodowe dało nowy impuls dla rozwoju szkolnictwa i piśmiennictwa. Nowy uniwersytet w Królewcu (1544) kształcił pastorów. Obok niego specjalną troską otoczono szkoły w parafiach. Szacuje się, że w 1528 r. było ich 228. W XVI w. w Królewcu ukazało się drukiem 297 druków w języku łacińskim, 183 w języku niemieckim i 90 w języku polskim. Były to w większości książki o treści religijnej, a więc katechizmy, postylle i śpiewniki.
The objective of the article is to present the place and role of Lutheran Church in Ducal Prussia in 1525–1657. The issue of Lutheran Church’s position with respect to the Prussian state and other denominations is presented as well. The article emphasizes the fact that the Prussian state identified with Lutheran Church by guaranteeing its exclusive rights to practice religious worship in the Duchy of Prussia. Modern historiography has dubbed it “the Lutheran confessionalization”, which meant lack of tolerance for other confessions. This pertained in particular to Catholicism and Calvinism, and even the Bohemian Brethren. Any decentralist tendencies within the Lutheran Church – Schwenkfelders and Osiandrian controversy – were fought ardently, despite sympathy for the latter, declared by Prince Albrecht. Moreover, the article presents the contribution of Lutheranism into development of education and culture in Ducal Prussia. Martin Luther’s statements are pointed out, in which he recommended holding services in a language understandable for the followers, so they could fully benefit from the Word of God. Lutheran Church opening to national languages has become a new stimulus for development of education and writing. New university in Konigsberg (1544) was educating pastors. Besides that, special care was given to parish schools. It is estimated, that in 1528 there were 228 such schools. In 16th century, 297 works in Latin were printed in Konigsberg, 183 in German and 90 in Polish. Those were mainly publications of religious nature – catechisms, postils, and hymnals.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 411-432
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Źródła do dziejów Kościoła w Polsce w zasobie Archiwum Historycznego Zakonu Kanoników Regularnych Laterańskich w Rzymie
Source materials for history of the Church in Poland in the fonds of the Historical Archive of Lateran Canon Regulars Order in Rome
Autorzy:
Łatak, Kazimierz
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23352256.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Kościół w Polsce
kanonicy regularni
archiwa kościelne
Rzym
Opis:
Zakon kanoników regularnych świętego Augustyna należy do najstarszych instytucji klaustralnych w Kościele Zachodnim. Od 1959 r. tworzy konfederację, która składa się z kilkunastu kongregacji. Kongregacja laterańska uformowała się w średniowieczu we Włoszech. W Polsce miała ponad 50 ośrodków, które tworzyły odrębne obediencje na wzór późniejszych prowincji. Pierwszym z ośrodków, który przyjął przywileje kongregacji laterańskiej była prepozytura Bożego Ciała na Kazimierzu w Krakowie (3 XII 1503). Później o podobne przywileje wystąpiły opactwa i prepozytury w Czerwińsku, Trzemesznie, Wrocławiu, Kaliszu, Mstowie, Lubrańcu, Kłodawie, Krzepicach. Po wielu kasatach przeprowadzonych w okresie zaborów ostał się w Polsce tylko jeden ośrodek, a mianowicie opactwo Bożego Ciała na Kazimierzu w Krakowie. Na przełomie XIX/XX w. nadeszło odrodzenie zakonu i fundacja kolejnych klasztorów. W 1952 r. kapituła generalna zakonu utworzyła w Polsce odrębną prowincję z siedzibą w Krakowie. W archiwum historycznym kongregacji, którego siedziba mieści się przy Bazylice Św. Piotra w Okowach (San Pietro in Vincoli) w Rzymie, najwcześniejsze z zachowanych materiałów źródłowych dotyczących ośrodków polskich zakonu, dotąd zidentyfikowane, pochodzą z drugiej ćwierci XVI w. Od przełomu XVI/XVII w. relacje klasztorów polskich z kurią generalną zakonu stały się żywsze, co przełożyło się na ilość zgromadzonych materiałów. Od początku XVII wieku klasztory polskie wysyłały do Rzymu również ważniejsze spośród publikowanych książek, stąd ich egzemplarze znajdują się nie tylko w bibliotece generalnej, ale także w zasobie archiwum. Opaci generalni zakonu i wielu z kanoników pracujących w kurii generalnej byli konsultorami różnych kongregacji i dykasteriów Stolicy Apostolskiej. Do zaopiniowania otrzymywali również sprawy nadchodzące z Polski. Dość często część dokumentacji pozostawała w zasobach prywatnych konsultorów, która po ich śmierci trafiała do archiwum generalnego. Zasób archiwum jest bardzo duży. Jego nowoczesne porządkowanie i katalogowanie rozpoczęło się w latach osiemdziesiątych XX w, poczynając od dokumentacji sprzed Soboru Trydenckiego. Do dzisiaj zdołano uporządkować i skatalogować zasób do połowy XVII w., a także materiały od 1823 r. (reforma zakonu) do 1945 r. Dotychczasowe prace pozwoliły na zidentyfikowanie wielu nieznanych dotąd, a ważnych materiałów do dziejów nie tylko zakonu w Polsce, ale także wielu diecezji Kościoła rzymskokatolickiego.
The Order of Canons Regular of Saint Augustine is one of the oldest monastic institutions in the Western Church. Since 1959 it has formed a confederation, which is composed of several congregations. The Lateran Congregation was formed in the Middle Ages in Rome. In Poland, it had nearly 50 centres, which formed separate obediences, following the model of subsequent provinces. The first centre to adopt the privileges of Lateran Congregation was the Corpus Christi provostry in Kazimierz district of Cracow (3 Dec. 1503). Later, provostries and priories in Czerwińsk, Trzemeszno, Wrocław, Kalisz, Mstów, Lubraniec, Kłodawa, and Krzepice have applied for similar privileges. After many monastery closures enforced during the Partitions period, only one centre remained in Poland, that of Corpus Christi in Kazimierz district in Cracow. In late 19th–early 20th century, the order has experienced a revival and new monasteries were founded. In 1952, the General Chapter of the order has established a separate province in Poland, with seat in Cracow. Earliest extant source materials pertaining to Polish centres of the order, as identified so far, contained in the historical archive of the congregation, located near to Basilica of St Peter in Chains (San Pietro in Vincoli) in Rome, date back to first half of 16th century. Since late 16th–early 17th century, relations between Polish monasteries and the General Chapter of the order have become more lively, which is reflected in the number of preserved documents. Since the beginning of 17th century, Polish monasteries have also sent to Rome some of the more important books they published, hence their copies can be found not only in the general library, but also in the archive. Abbot Generals of the order, as well as many of the canons working in the general chapter served as consultors to various congregations and dicasteries of the Holy See. They were requested to provide opinions also on matters referred from Poland. Quite often, part of the documentation remained in private archives of the consultors, which after their deaths were incorporated in the general archive. The fonds of the archive are very extensive. Modern arrangement and cataloguing have begun only in 1980s, and started with documents predating the Council of Trent. Until today, it was possible to arrange and catalogue the fonds dated until mid-17th century, as well as materials dated between 1823 (reform of the order) and 1945. Works conducted so far have allowed identification of many hereto unknown materials important not only for the history of the order in Poland, but also for history of many Roman Catholic dioceses.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 685-701
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kościół katolicki a polityka. Udział duchowieństwa w życiu politycznym ziem byłego Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX wieku
Catholic Church and politics – clergy’s participation in political life of the former Kingdom of Poland at the turn of 19th and 20th century
Autorzy:
Zaleska, Ilona
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23945072.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Kościół katolicki
polityka
duchowieństwo
kapłani katoliccy
Królestwo Polskie
Opis:
Przełom XIX i XX w. to ważny okres dla pozakościelnej aktywizacji polskiego duchowieństwa katolickiego w Królestwie Polskim. Szczególną rolę odgrywała cezura 1905 r. i związane z nią wydarzenia, które przyniosły częściową liberalizację polityki władz zaborczych wobec Królestwa Polskiego, w tym polityki kościelnej. Uzyskane swobody pozwoliły na podjęcie przez duchowieństwo różnych inicjatyw oraz stworzyły mu możliwości do udziału w życiu publicznym, w tym życiu politycznym. W tym czasie nastąpiła też aktywizacja różnych ruchów politycznych oraz reprezentujących je partii zabiegających o wpływy społeczne. Kwestie związane ze stanowiskiem duchowieństwa wobec stronnictw politycznych stanowiły przedmiot dyskusji na organizowanych wiecach, zjazdach diecezjalnych, czy konferencjach dostojników kościelnych. Na politycznej scenie Królestwa Polskiego istniały dwie siły zabiegające o poparcie Kościoła i duchowieństwa: Narodowa Demokracja oraz Stronnictwo Polityki Realnej. Polityczne sympatie wśród duchowieństwa rozkładały się między tymi partiami. Większość duchowieństwa sympatyzowała z endecją, choć wielu zrażał do partii program uznający Kościół za instytucję narodową oraz forsujący zasadę narodowego egoizmu. Za politycznego sojusznika ugodowo nastrojonej hierarchii kościelnej uchodzili natomiast realiści. Niektórzy duchowni stali na stanowisku, że w odradzającym się ruchu narodowym Kościół nie może być bierny i powinien odegrać rolę przewodnika, niezależnego od istniejących sił politycznych. W obozie katolickim pojawiła się także idea utworzenia partii katolickiej, która nie wyszła jednak poza fazę projektu.
Turn of 19th and 20th century is an important period for non-ecclesiastical activity of Polish Catholic clergy in the former Kingdom of Poland. A particularly important turning point was 1905 and related events, which brought on partial liberalization of the invading powers’ policy with respect to the former Kingdom of Poland, including policy pertaining to the church. Granted liberties have allowed the clergy to undertake various initiatives and opened the possibility for them to participate in public life, including politics. In the same period, various political movements have become active, as well as a number of parties representing those movements and vying for influence on the society. Issues related to position of the clergy with respect to political factions were the subject of debate during numerous rallies, diocese assemblies or conferences of church leaders. There were two forces on the political arena of the former Kingdom of Poland, seeking support of the Church and the clergy: National Democracy (Narodowa Demokracja) and Real Politics Party (Stronnictwo Polityki Realnej). Political affiliations of the clergy were divided between these two parties. Most of the clergy sympathized with National Democracy, although many were discouraged by is program, which recognized the Church as a national institution and forced the principle of national egoism. Realists, on the other hand, were considered a political ally of the more conciliatory portion of Church hierarchy. Some of the clergy believed that in a reviving nationalist movement the Church should not be idle and should take on the role of a guide, independent from existing political forces. There was also an idea in the Catholic faction to create a Catholic party; however, it never went beyond the design stage.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 250-266
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Słowo wstępne
Foreword
Autorzy:
Krochmal, Jacek
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/22676547.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Historia Kościoła
Kościół w Polsce
Chrzest Polski
AGAD
Opis:
W roku 2016 obchodzone były rocznice kilku ważnych wydarzeń z dziejów Kościoła polskiego i powszechnego. Kościół katolicki wspominał 1050-lecie Chrztu Polski oraz 420. rocznicę Unii Brzeskiej – regionalnej unii kościelnej zawartej pomiędzy Kościołami katolickim i prawosławnym funkcjonującymi w granicach I Rzeczypospolitej. Jesienią 2016 r. Kościół ewangelicki zainaugurował zaś obchody 500-lecia Reformacji. W uczczenie tych wielkich rocznic włączyło się także Archiwum Główne Akt Dawnych.
In 2016, anniversaries of a number of important events in the history of Polish and Universal Church were celebrated. Catholic Church celebrated 1050th anniversary of the Baptism of Poland, and 420th anniversary of the Union of Brest – a regional church union, effected between Catholic and Orthodox Churches active on the territory of Polish-Lithuanian Commonwe alth. In the autumn of 2016, Evangelical Church has commenced celebration of 500th anniversary of the Reformation. Central Archive of Historical Records (AGAD) has also joined those celebrations.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 5-8
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Źródła archiwalne do dziejów Kościoła prawosławnego w guberni piotrkowskiej w zasobie Archiwum Państwowego w Łodzi
Archival sources for history of Orthodox Church in Piotrków Governorate in the fonds of Łódź State Archive
Autorzy:
Pawełczyk-Dura, Kamila
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23202340.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Kościół prawosławny
gubernia piotrkowska
Archiwum Państwowego w Łodzi
Opis:
Wielowymiarowe dzieje Kościoła prawosławnego w guberni piotrkowskiej rejestrowały w ciągu dziesięcioleci urzędy administracji gubernialnej, powiatowej i miejskiej, organy bezpieczeństwa i porządku publicznego, jednostki oświatowe, wymiaru sprawiedliwości, skarbowe oraz instytucje kulturalne i opiekuńcze. Wytwory ich działalności biurokratycznej stanowią dziś cenne źródło do badań. Poniżej przedstawiono, dokonując pewnej egzemplifikacji, najważniejsze materiały archiwalne dotyczące rozwoju prawosławia na obszarze guberni piotrkowskiej, skupiając się na zasobie Archiwum Państwowego w Łodzi, gromadzącego najważniejsze zespoły powstałe w wyniku działalności administracji carskiej na wskazanym terenie.
Multi-dimensional history of Orthodox Church in Piotrków Governorate was recorded over the decades by governorate, powiat and city administration offices, security and public order services, educational institutions, law enforcement, treasury as well as cultural and welfare institutions. Results of their bureaucratic activity today constitute a valuable research resource. Below, with certain exemplifications, the most important archival materials are presented, pertaining to development of Orthodox Church in Piotrków Governorate, with a focus on the fonds of Łódź State Archive, which preserves the most important collections created as a result of tsar administration activity in the indicated area.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 769-786
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Cerkiew prawosławna w I Rzeczypospolitej
Orthodox Church in the history of Poland
Autorzy:
Mironowicz, Antoni
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23944094.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Kościół prawosławny
Cerkiew
Rzeczpospolita
Polska
Wielkie Księstwo Litewskie
Opis:
Społeczeństwo Rzeczypospolitej w mniejszym lub większym stopniu zawsze posiadało zróżnicowaną strukturę wyznaniową i narodową. Problem związany ze społecznością o odmiennej specyfice wyznaniowej pojawił się w Polsce na szeroką skalę już w XIV w., kiedy w jej granicach znalazły się obszary zamieszkałe przez ludność etnicznie niepolską. W XIV w. Królestwo Polskie utraciło znaczne obszary etnicznych ziem polskich na zachodzie. W rezultacie włączenia przez Kazimierza Wielkiego Rusi Halickiej zmieniła się struktura wyznaniowa i etniczna kraju. Wagę problemu, obecności w granicach państwa polskiego wyznawców Kościoła prawosławnego rozumiał ostatni przedstawiciel dynastii piastowskiej - Kazimierz Wielki. Zachował on prawa i obrządek Kościoła prawosławnego. Związek polityczny Wielkiego Księstwa Litewskiego z katolicką Polską miał ważne konsekwencje w relacjach wyznaniowych. Zahamował rozwój prawosławia i utorował drogę Kościołowi łacińskiemu ze wszystkimi skutkami polityczno-kulturowymi. Prawosławie z wyznania dominującego stało się wyznaniem tolerowanym. Mimo to, Jagiellonowie rozumieli, że ludność prawosławna była na swym etnicznym terytorium. Jagiellonowie, w odróżnieniu od Andegawenów czy Walezjuszy, swoją potęgę budowali na wielowyznaniowej strukturze Wielkiego Księstwa Litewskiego. Obcy był im model zachodni jednowyznaniowego państwa katolickiego, z jedną dominującą kulturą łacińską. Do takiej postawy zmuszała ich struktura etniczna Księstwa Litewskiego. W epoce jagiellońskiej prawosławie stało się wiarą narodową i ludową, poprzez wszechobecność różnorodnych form kultu i obrzędów. Potęga Rzeczypospolitej opierała się na uznaniu przez ludność ruską, wyznania prawosławnego Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego za własne państwo. Fenomen dobrego wielowyznaniowego i wielokulturowego współżycia został zachwiany zawarciem unii brzeskiej (1596 r.). Unia brzeska podważyła główny element podstawy kultury ruskiej, opierający się na duchowej jedności z Bizancjum. Do istniejącego układu katolicko-prawosławnego doszedł jeszcze jeden element pośredni, zawieszony między dwoma tradycjami. Inicjatorzy unii błędnie liczyli, że jej atrakcyjność spowoduje odejście Rusinów od prawosławia. Pomimo tej tendencji nie nastąpił upadek Cerkwi prawosławnej, a nawet jej rozwój w nowych strukturach, bardziej dostosowanych do XVII i XVIII–wiecznej rzeczywistości.
Society of the Polish-Lithuanian Commonwealth has always been, to a greater or lesser extent, diverse in terms of nationality and religion. Problems related to communities of different religious characteristics have emerged on a broad scale as early as 14th century, when territories inhabited by ethnically non-Polish peoples have fallen within Poland’s borders. In 14th century, the Kingdom of Poland has lost significant areas of ethnically Polish lands in the West. As a result of incorporation of Halych-Ruthenia by Casimir the Great, religious and ethnical structure of the country has changed. Casimir the Great, last king of the Piast dynasty, understood well the importance of the problem of having followers of the Orthodox Church within the borders of Poland. He maintained the rights and rite of the Orthodox Church. Political union between the Grand Duchy of Lithuania and Catholic Poland had important consequences for religious matters and relationships. It has hampered the expansion of Orthodox Church and opened the way for Catholic Church, with all its political and cultural impacts. Orthodox faith ceased to be the prevalent denomination and became a tolerated one. Despite that, Jagiellonians understood, that the Orthodox population lived on its own ethnic territory. As opposed to representatives of Houses of Anjou or Valois, monarchs of Jagiellonian dynasty built their power on multi-denominational structure of the Great Duchy of Lithuania. The Western model, of mono-denominational state with a single dominant Latin culture, was alien to them. Such an attitude was required due to the ethnic structure of the Grand Duchy. During the rule of the Jagiellons, Orthodox denomination has become a folk and popular religion, through ubiquity of diverse types of worship and rites. Power of the Polish-Lithuanian Commonwealth was based on Ruthenian, Orthodox population recognizing the Crown and Grand Duchy as their own state. The phenomenon of good multi-denominational and multi-cultural coexistence was undermined by the Union of Brest (1596). That union has undermined the main foundation of Ruthenian culture, rooted in spiritual unity with Byzantium. The existing Catholic/Orthodox structure was expanded to include another, intermediate element, suspended between the two traditions. Initiators of the Union have mistakenly hoped, that its attractiveness would induce the Ruthenians to depart from Orthodox faith. Despite such a tendency, the Orthodox Church did not collapse, and it even developed new structures, better adapted to the realities of 17th and 18th century.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 321-354
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Organizacja Kościoła łacińskiego na terenach wschodnich Rzeczypospolitej w początkach unii brzeskiej
The organization of the Latin Church on eastern territories of the Polish Commonwealth after the Union of Brześć
Autorzy:
Pietrzykowski, Jan
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/24201243.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Kościół katolicki
Rzeczpospolita
unia brzeska
relacja katolicko-prawosławne
Opis:
W artykule przedstawiono struktury organizacyjne Kościoła rzymskokatolickiego na przełomie XVI i XVII w. Diecezje łacińskie istniejące na terenach Rusi Czerwonej i Rusi Litewskiej należały do dwóch metropolii: lwowskiej (archidiecezja lwowska oraz diecezje przemyska, chełmska, kamieniecka i kijowska) i gnieźnieńskiej (diecezje wileńska, łucka a od XVII w. także diecezja smoleńska). Wymienione diecezje obejmowały obszary zamieszkiwane przez ludność różnych narodowości i wyznań. Jako wyznawcy prawosławia Rusini w dużej mierze dominowali nad katolikami. Struktury Kościoła katolickiego zaczęto trwale zaznaczać na Rusi Czerwonej, Podolu i Wielkim Księstwie Litewskim w drugiej połowie XIV i na początku XV w. Miało to związek z ekspansją Królestwa Polskiego pod panowaniem Kazimierza Wielkiego i chrystianizacją Litwy zapoczątkowaną przez Władysława II Jagiełłę. Na rozwój katolicyzmu we wschodniej części Rzeczypospolitej wpływ miały: polityka królewska sprzyjająca polonizacji tych ziem, konwersja wpływowych rodów z Kościoła prawosławnego, reformowanego i ewangelickiego wyznania augsburskiego na rzymskokatolicki, działalność wychowawcza jezuitów i działalność kapłańska franciszkanów (bernardynów), renesans katolicyzmu po przyjęciu dekretów Soboru Trydenckiego.
This article presents the organizational structures of the Roman Catholic Church at the turn of the 16th and 17th centuries. Latin dioceses existing on the territories of Red Ruthenia and Lithuanian Ruthenia belonged to two metropolises: the one of Lwów (the Archdiocese of Lviv and the Dioceses of Przemyśl, Chełm, Kamieniec and Kiev) and the one of Gniezno (the Dioceses of Vilnius, Lutsk and, since the 17th century, also the Diocese of Smolensk). The above mentioned dioceses covered areas the population of which comprised people of various nationalities and religions. As the adherents of Eastern Orthodox Church, Ruthenians largely dominated Roman Catholics. Catholic Church structures began to be permanently marked in Red Ruthenia, Podolia and the Grand Duchy of Lithuania in the second half of the 14th century and early 15th century. This was related to the expansion of the Kingdom of Poland ruled by Casimir the Great and the christianisation of Lithuania started by Władysław II Jagiełło. The development of Catholicism in the eastern part of the Polish Commonwealth was influenced by: royal policies supporting the Polonisation of those lands, the conversion of influential families from the Orthodox Church, the Reformed Church and the Evangelical Church of the Augsburg Confession to the Roman Catholic confession, educational activities of the Jesuits and priesthood activities of the Franciscans (Bernardines), the renaissance of Catholicism after the reception of the Council of Trent decrees.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 121-137
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kościół unicki (greckokatolicki) wobec polskich powstań narodowych
Greek Catholic (Uniate) Church in relation to Polish national uprisings
Autorzy:
Krochmal, Anna
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23352278.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Kościół unicki
Kościół greckokatolicki
powstania narodowe
powstanie listopadowe
powstanie styczniowe
konspiracje galicyjskie
Chełmszczyzna
duchowieństwo parafialne
duchowieństwo zakonne
manifestacje patriotyczne
powstanie kościuszkowskie
Opis:
Artykuł poświęcono zagadnieniu w niewielkim stopniu obecnemu w dotychczasowej historiografii polskich powstań narodowych. Opracowania naukowe skupiały się dotąd na aspektach politycznych i militarnych oraz analizie sytuacji międzynarodowej. W niewielkim stopniu zajmowano się zaś postawami różnych społeczności religijnych i wyznaniowych wobec polskich dążeń niepodległościowych. W artykule wskazano na możliwości badawcze tkwiące w ogromnych ilościowo, choć znacznie rozproszonych, materiałach archiwalnych do wymienionego tematu. Podstawę źródłową do dalszych prac tworzą zarówno źródła o proweniencji kościelnej – archiwa historyczne Kościoła Wschodniego przechowywane w Przemyślu, Lublinie, Lwowie i Petersburgu, jak też materiały o proweniencji państwowej znajdujące się w archiwach polskich i zagranicznych. Analizą objęto okres począwszy od konfederacji barskiej (1768–1772), uważanej za pierwsze polskie powstanie narodowe, aż do powstania styczniowego w 1863 r. Wskazano na potrzebę kontynuacji badań w dwóch głównych aspektach – stosunku kolejnych władz powstańczych do „sprawy ruskiej” oraz postawy Kościoła unickiego na obszarze byłej Rzeczypospolitej wobec działań powstańczych. Zwrócono uwagę na zjawisko kurczenia się stanu posiadania Kościoła unickiego i stopniową likwidację unii kościelnej po kolejnych powstaniach narodowych. Analizując próby włączenia do działań powstańczych społeczności unickiej (ruskiej) na ziemiach polskich starano się uchwycić zmiany w postawie kolejnych władz powstańczych w przeciągu niemal stu lat. Zwrócono uwagę na przychylne sprawie polskiej reakcje Kościoła unickiego i jego hierarchii w diecezji chełmskiej oraz bardziej zdystansowane stanowisko Kościoła greckokatolickiego w diecezjach galicyjskich (lwowskiej i przemyskiej). Różnice te wynikały z odmiennej sytuacji społeczno-politycznej w zaborze rosyjskim i austriackim, jak też różnych doświadczeń i tradycji poszczególnych wspólnot lokalnych Kościoła unickiego.
The article is devoted to a matter which is rarely tackled in historiography of Polish national uprisings. Scholarly works have so far focused on political and military aspects, as well as analysis of international situation. Attitudes of various religious communities and minorities with respect to Polish strive for sovereignty were only tackled to an insignificant extent. The article points out research opportunities presented by vast, if significantly fragmented, archival materials pertaining to the subject. Source basis for further work can be found in sources of Church origin – historical archives of the Eastern Church preserved in Przemyśl, Lublin, L’viv and Petersburg, as well as secular sources, of state origin, preserved in Polish and foreign archives. The analysis covers the period starting from Bar Confederacy (1768–1772), considered to be the first Polish national uprising, through to January Uprising in 1863. Need was indicated to continue research in two main aspects – the attitude of subsequent uprising leadership towards the “Ruthenian cause” and attitude of Uniate Church in former Commonwealth territory towards insurgents activity. The article draws attention to the phenomenon of shrinking holdings of Uniate Church and gradual elimination of church union after subsequent national uprisings. In analysing the attempts to include Uniate (Ruthenian) population in insurgent activity on the territory of Poland, an effort was made to capture changing attitudes of subsequent uprising leadership groups over the period of nearly a hundred years. Attention was given to reactions of Uniate Church and its hierarchy in Chełm diocese, which was largely favourable to the Polish cause, and a more withdrawn position of Greek-Catholic Church in Galician dioceses (L’viv and Przemyśl). The differences stemmed from different socio-political circumstances in Russian and Austrian partition, as well as disparate experiences and traditions of various local communities of the Uniate Church.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 622-656
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
W przeddzień triumfu. Cerkiew unicka w Rzeczypospolitej w końcu XVII i początkach XVIII wieku
On the eve of triumph. Uniate Church in the Commonwealth at the turn of 17th and 18th century
Autorzy:
Gil, Andrzej
Skoczylas, Ihor
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23352282.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Cerkiew unicka
Kościół unicki
synod zamojski
unia brzeska
unici
Opis:
Nowa unia, którą na przełomie XVII i XVIII wieku przyjęły cztery eparchie prawosławne polsko-litewskiej części metropolii kijowskiej, oznaczała w praktyce zakończenie procesu katolicyzacji społeczności ruskiej Rzeczypospolitej. Cerkiew unicka między synodem zamojskim (1720) a pierwszym rozbiorem Polski (1772) osiągnęła status największej instytucjonalnie wspólnoty wyznaniowej. Istotną cechą katolicyzmu obrządku wschodniego tego okresu było mocne wpisanie go w krajobraz kulturowo-religijny nie tylko ówczesnej Rzeczypospolitej, ale i całej nowożytnej Europy. Unici stali się bowiem częścią tej światowej przestrzeni, która po soborze trydenckim zjednoczona została wokół instytucji papiestwa i doznawała – poprzez włączenie w Kościół powszechny – wszystkich związanych z tym kulturowych profitów. Barok, niekiedy w najlepszym artystycznie wydaniu, stał się istotnym czynnikiem konstytuującym tożsamość wiernych Cerkwi unickiej, a ona sama stała się znaczącym czynnikiem wpływającym na cywilizacyjne oblicze wschodniej części naszego kontynentu, zmieniającym go w stopni znacznie większym, niż się dotychczas sądzi. To właśnie ten wyzwolony wówczas ogromny potencjał, wypływając tak z kijowskiej tradycji, jak i z dziedzictwa europejskiego Zachodu, spowodował, że śmiało można nazwać to postzamojskie (po synodzie w Zamościu) półwiecze okresem triumfu Cerkwi unickiej w Rzeczypospolitej.
The article focuses on the breakthrough period in the history of Uniate Church in the Commonwealth – the turn of 17th and 18th century. The “New Union” effected at that time, manifested by four eparchies – Przemyśl, L’viv, Lutsk and Kiev – communing with Rome, has made the Eastern Catholic community the largest religious community in Polish-Lithuanian Commonwealth. At the same time, within the Uniate Church itself, a fundamental ecclesiastic and cultural change took place, bringing it into the orbit of various processes characterising the Western Christianity of the time. Eastern Catholics of the Commonwealth have then entered a phase of rapid development, and not just institutional. It was characterized by adoption of baroque civilization models and baroque type of piety on one hand, and on the other, retaining those elements of the old, Ruthenian tradition, which were not in conflict with its new identity. At the same time, the Uniate Church has become an important element of the religious, cultural and socio-political order of the state; wherever the structures of Catholic Metropolis of Kiev reached, there was a guarantee of peace and perspectives for future development. A good example was the situation of lands recovered from Turkish hands (Podolia), or liberated from under Russian occupation (the Right Bank), where intensive settlement efforts were made, accompanied by establishment of Uniate parishes. An important element constituting the new Uniate identity was the Synod of Zamość in 1720, through which the Eastern Catholics were fully included in legal and liturgical order of the Catholic Church. This event has become a sort of a cornerstone of the Uniate Church, amalgamating universal elements with particular ones. Those transformations have prepared a true ground for a phenomenon which the authors dubbed “Uniate triumphalism”.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 584-599
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kościół katolicki wobec wydarzeń pierwszego roku rewolucji na ziemiach byłego królestwa Polskiego – rok 1905 na łamach „Przeglądu Katolickiego”
Position of the Catholic Church with respect to events of 1905 – the first year of the revolution – on the territory of the former Kingdom of Poland, as presented in “Przegląd Katolicki” (Catholic Review)
Autorzy:
Karbowniczek, Tomasz
Święcich, Karolina
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/23945070.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Kościół katolicki
rewolucja 1905 r.
Przegląd Katolicki
Królestwo Polskie
Opis:
Podstawą działalności Kościoła katolickiego była encyklika „Rerum novarum” papieża Leona XIII. Dała ona możliwość oddziaływania kół katolickich na środowisko robotnicze. Zostało to formalnie usankcjonowane przez Stolicę Apostolską. Właśnie ta encyklika oddziaływała na postawę Kościoła katolickiego w walce z socjalizmem. Celem artykułu jest pokazania nastawienia Kościoła katolickiego w Królestwie Polskim do problemów, jakie przyniosły wydarzenia roku 1905. Najważniejszym z nich był socjalizm. Socjaliści organizowali strajki robotnicze, zarówno o charakterze politycznym, jak i ekonomicznym. Następnym zagadnieniem był strajk szkolny i postawa wobec niego Kościoła katolickiego w Królestwie Polskim. Rok 1905 spowodował także wydanie ukazu o powołaniu rosyjskiej Dumy (parlamentu). Tematyka ta często pojawiała się na łamach periodyku „Przegląd Katolicki”, który stanowi podstawę źródłową tego artykułu.
The basis for operation of the Catholic Church was the “Rerum novarum” encyclical by Pope Leo XIII. It opened the possibility for Catholic circles to influence workers community. It was formally sanctioned by the Holy See. The encyclical was the main influence on Catholic Church’s struggle against socialism. The objective of the article is to show the attitude of Catholic Church in the former Kingdom of Poland with respect to issues caused by the events of 1905. The most important of those was socialism. Socialists organized workers’ strike actions, with both political and economic goals. The next issue was the school strike action and the position Polish Catholic Church took with respect to that. 1905 events have also resulted in issuance of a decree forming the Russian Duma (parliament). Those topics were frequently mentioned and discussed in “Przegląd Katolicki” (Catholic Review) periodical, which is the source base for this article.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 267-281
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kościoły katolickie w powiatach brzeskim, kamienieckim i kobryńskim do roku 1566
Catholic churches in Brest, Kamieniec and Kobryn powiats until 1566
Autorzy:
Jaszczołt, Tomasz
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/chapters/24202937.pdf
Data publikacji:
2017-10-31
Wydawca:
Archiwum Główne Akt Dawnych
Tematy:
Kościół katolicki na Litwie
powiat brzeski
powiat kobryński
powiat kamieniecki
Opis:
W wyniku reformy administracyjnej z lat 1565–1566 trzy dawne powiaty Wielkiego Księstwa Litewskiego: brzeski, kamieniecki i kobryński zostały połączone w jeden powiat brzeski, który stał się częścią nowo utworzonego województwa brzeskiego. Przed 1566 rokiem na terenie trzech wymienionych powiatów utworzono sieć parafii katolickich, erygowanych w XV i pierwszej połowie XVI w. Początki Kościoła katolickiego w Brześciu sięgają końca XIV w. Od 1425 r. tereny te wchodziły w skład diecezji łuckiej; poprzednio (od 1408 r.) wchodziło w skład diecezji włodzimierskiej. Rozwój sieci parafii katolickich na tym terenie stał się możliwy po unii polsko-litewskiej w Krewie w 1385 r. i chrystianizacji Litwy. Wcześniej dominującą rolę na tym terenie odgrywała Cerkiew prawosławna. Źródła do badań rozwoju sieci kościelnej w powiatach brzeskim, kamienieckim i kobryńskim zachowały się przede wszystkim w aktach konsystorza janowskiego, przechowywanych w Archiwum Diecezjalnym w Siedlcach. Zachowało się jedynie kilka oryginalnych dokumentów fundacyjnych. Sieć kościołów katolickich na terenie trzech powiatów nie była równomiernie rozłożona. Najwięcej kościołów powstało w powiecie brzeskim, po obu stronach Bugu. Poza tym powiat ten był największy pod względem powierzchni. W powiecie kobryńskim utworzono 6 kościołów, a w kamienieckim tylko trzy. Założycielami byli przeważnie indywidualni ludzie. Byli wśród nich zarówno magnaci litewsko-ruscy (przedstawiciele rodów Zabrzezińskich, Iliniczów, Sapiehów i Sanguszków), jak i szlachta średniego szczebla, posiadająca jedną lub kilka wsi. Warto podkreślić, że część fundatorów była wyznania prawosławnego. Kościoły fundowane przez wielkich książąt powstawały w ośrodkach powiatowych, a więc w dawnych grodach książęcych oraz w nowo powstałych miastach powiatu brzeskiego. Jedynie kościoły w Janowie i Mrozowiczach zostały erygowane przez biskupów i pozostawały pod patronatem duchowieństwa. Ogółem na omawianym terenie przed 1566 r. zidentyfikowano 36 kościołów katolickich, z czego 29 to kościoły parafialne, a 7 – nieparafialne (1 kościół klasztorny i dwa kościoły szpitalne). W późniejszym okresie przestały istnieć 2 kościoły parafialne i 1 nieparafialny. Część kościołów została przejęta przez protestantów, jednak już w pierwszej połowie XVII w. przywrócono je katolicyzmowi. Na całym terenie do końca XVI w. istniał tylko jeden kościół klasztorny – augustianów.
As a result of administrative reform of 1565–1566, three former powiats of the Grand Duchy of Lithuania: Brest, Kamieniec and Kobryn were combined into one Brest powiat, which became a part of a newly established Brest-Litovsk voivodship. Before 1566, in the three aforementioned powiats a network of Catholic parishes was created, founded in 15th and first half of 16th century. Only the beginnings of a Catholic church in Brest date as far back as late 14th century. Since 1425, the area was part of Lutsk diocese; previously (since 1408) it was included in Volodymyr diocese. Development of Catholic parishes network in the area has become possible after the Polish-Lithuanian Union in Krewo in 1385 and Christianisation of Lithuania. Before that, the Orthodox Church played a dominant role in the area. The sources for study of church network development in Brest, Kamieniec and Kobryn powiats have been preserved predominantly in the records of Janów consistory, kept in Diocese Archive in Siedlce. Only few original foundation documents were preserved. The network of Catholic churches in the three powiats was not evenly distributed. The most churches were founded in Brest powiat, on both sides of Bug river Bug. Besides, that powiat was the largest in terms of area. Six churches were established in Kobryn powiat, and only three in Kamieniec powiat. The founders were predominantly individuals. They included both Lithuanian-Ruthenian magnates (representatives of Zabrzeziński, Ilinicz, Sapieha and Sanguszko families), as well as mid-level nobles, owning one or a few villages. It is worth emphasizing, that some of the founders were of Orthodox denomination. Churches sponsored by Grand Dukes (or royal) were founded in powiat centres, so in former ducal gords (burgwalls) and in newly established cities in Brest powiat. Only churches in Janów and Mrozowicze were established by bishops and remained under the patronage of the clergy. In total, in the discussed territory, 36 Catholic churches were identified pre-1566, of which 29 were parish churches and 7 – non-parish (1 monastery church and two hospital churches). At later times, only 2 parish churches and 1 non-parish church from among those ceased to exist. Some of the churches were taken over by Protestants, however already in first half of 17th century were restituted as Catholic. Throughout the area, until the end of 16th century, only one monastery church existed – that of Augustinians.
Źródło:
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 73-105
9788394837433
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 19

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies