Zakon kanoników regularnych świętego Augustyna należy do najstarszych instytucji klaustralnych w Kościele Zachodnim. Od 1959 r. tworzy konfederację, która składa się z kilkunastu kongregacji. Kongregacja laterańska uformowała się w średniowieczu we Włoszech. W Polsce miała ponad 50 ośrodków, które tworzyły odrębne obediencje na wzór późniejszych prowincji. Pierwszym z ośrodków, który przyjął przywileje kongregacji laterańskiej była prepozytura Bożego Ciała na Kazimierzu w Krakowie (3 XII 1503). Później o podobne przywileje wystąpiły opactwa i prepozytury w Czerwińsku, Trzemesznie, Wrocławiu, Kaliszu, Mstowie, Lubrańcu, Kłodawie, Krzepicach. Po wielu kasatach przeprowadzonych w okresie zaborów ostał się w Polsce tylko jeden ośrodek, a mianowicie opactwo Bożego Ciała na Kazimierzu w Krakowie. Na przełomie XIX/XX w. nadeszło odrodzenie zakonu i fundacja kolejnych klasztorów. W 1952 r. kapituła generalna zakonu utworzyła w Polsce odrębną prowincję z siedzibą w Krakowie. W archiwum historycznym kongregacji, którego siedziba mieści się przy Bazylice Św. Piotra w Okowach (San Pietro in Vincoli) w Rzymie, najwcześniejsze z zachowanych materiałów źródłowych dotyczących ośrodków polskich zakonu, dotąd zidentyfikowane, pochodzą z drugiej ćwierci XVI w. Od przełomu XVI/XVII w. relacje klasztorów polskich z kurią generalną zakonu stały się żywsze, co przełożyło się na ilość zgromadzonych materiałów. Od początku XVII wieku klasztory polskie wysyłały do Rzymu również ważniejsze spośród publikowanych książek, stąd ich egzemplarze znajdują się nie tylko w bibliotece generalnej, ale także w zasobie archiwum. Opaci generalni zakonu i wielu z kanoników pracujących w kurii generalnej byli konsultorami różnych kongregacji i dykasteriów Stolicy Apostolskiej. Do zaopiniowania otrzymywali również sprawy nadchodzące z Polski. Dość często część dokumentacji pozostawała w zasobach prywatnych konsultorów, która po ich śmierci trafiała do archiwum generalnego. Zasób archiwum jest bardzo duży. Jego nowoczesne porządkowanie i katalogowanie rozpoczęło się w latach osiemdziesiątych XX w, poczynając od dokumentacji sprzed Soboru Trydenckiego. Do dzisiaj zdołano uporządkować i skatalogować zasób do połowy XVII w., a także materiały od 1823 r. (reforma zakonu) do 1945 r. Dotychczasowe prace pozwoliły na zidentyfikowanie wielu nieznanych dotąd, a ważnych materiałów do dziejów nie tylko zakonu w Polsce, ale także wielu diecezji Kościoła rzymskokatolickiego.
The Order of Canons Regular of Saint Augustine is one of the oldest monastic institutions in the Western Church. Since 1959 it has formed a confederation, which is composed of several congregations. The Lateran Congregation was formed in the Middle Ages in Rome. In Poland, it had nearly 50 centres, which formed separate obediences, following the model of subsequent provinces. The first centre to adopt the privileges of Lateran Congregation was the Corpus Christi provostry in Kazimierz district of Cracow (3 Dec. 1503). Later, provostries and priories in Czerwińsk, Trzemeszno, Wrocław, Kalisz, Mstów, Lubraniec, Kłodawa, and Krzepice have applied for similar privileges. After many monastery closures enforced during the Partitions period, only one centre remained in Poland, that of Corpus Christi in Kazimierz district in Cracow. In late 19th–early 20th century, the order has experienced a revival and new monasteries were founded. In 1952, the General Chapter of the order has established a separate province in Poland, with seat in Cracow. Earliest extant source materials pertaining to Polish centres of the order, as identified so far, contained in the historical archive of the congregation, located near to Basilica of St Peter in Chains (San Pietro in Vincoli) in Rome, date back to first half of 16th century. Since late 16th–early 17th century, relations between Polish monasteries and the General Chapter of the order have become more lively, which is reflected in the number of preserved documents. Since the beginning of 17th century, Polish monasteries have also sent to Rome some of the more important books they published, hence their copies can be found not only in the general library, but also in the archive. Abbot Generals of the order, as well as many of the canons working in the general chapter served as consultors to various congregations and dicasteries of the Holy See. They were requested to provide opinions also on matters referred from Poland. Quite often, part of the documentation remained in private archives of the consultors, which after their deaths were incorporated in the general archive. The fonds of the archive are very extensive. Modern arrangement and cataloguing have begun only in 1980s, and started with documents predating the Council of Trent. Until today, it was possible to arrange and catalogue the fonds dated until mid-17th century, as well as materials dated between 1823 (reform of the order) and 1945. Works conducted so far have allowed identification of many hereto unknown materials important not only for the history of the order in Poland, but also for history of many Roman Catholic dioceses.
