Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "slavic" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-14 z 14
    Tytuł:
    Polskie, regionalne morzyć w kontekście historycznym i słowiańskim
    Polish, regional morzyć in the historical and Slavic context
    Autorzy:
    Osowski, Błażej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1945047.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-21
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    języki słowiańskie
    leksykografia
    regionalizm
    Wielkopolska
    Slavic languages, lexicography, regionalism, Greater Poland
    Slavic languages
    lexicography
    regionalism
    Greater Poland
    Opis:
    W polszczyźnie ogólnej czasownik morzyć ma znaczenia ‘zabijać’, ‘dręczyć’, ponadto występują kolokacje morzyć głodem, sen kogoś morzy. Tymczasem w Wielkopolsce pojawia się dodatkowe znaczenie – ‘tracić twardość, stawać się miękkim pod wpływem soli’, co odnosi się do warzyw. W artykule poszukuje się odpowiedzi na pytanie o źródło wskazanego wyżej znaczenia wielkopolskiego oraz próbuje się określić jego zasięg geograficzny. W tym celu przeprowadzono ankietę internetową, sięgnięto do słowników historycznych i współczesnych polszczyzny ogólnej oraz danych z języków słowiańskich.
    In literary Polish, the verb morzyć has the meaning ‘to kill’, ‘to torture’, there are also collocations morzyć głodem ‘to starve’, kogoś morzy sen ‘someone is sleepy’. Meanwhile, in Wielkopolska (Greater Poland) there is an additional meaning – ‘lose hardness, become soft under the influence of salt’, which refers to vegetables. The article seeks to answer the question about the source of the above-mentioned meaning from Greater Poland and to define its geographical range. For this purpose, an online survey was conducted, historical and contemporary dictionaries of general Polish were reviewed, and data from the Slavic languages were consulted.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2021, 69; 101-114
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zmiany semantyki morfemu rdzeniowego *myš- a zmiany motywacji zachodniosłowiańskich fitonimów dialektalnych
    The changes in semantics of root morpheme *myš- and the changes in motivation of West Slavic dialectal phytonyms
    Autorzy:
    Padporynava, Liubou
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594055.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    West Slavic phytonyms
    semantics
    semantic motivation
    fitonimia zachodniosłowiańska
    semantyka
    motywacja semantyczna
    Opis:
    Contraction of the concept of the animal Mus L. leads to changes in semantics of the root morpheme *myš- and accordingly in motivation of West Slavic dialectal phytonyms. The changes in semantics are based on specialization of meaning. As a result, the emotional associations, which was accompanied to the phytonyms at earlier stages, turn up at the periphery of the semantics. This fact leads to gradual loss of connection between the plant properties and the semantics of the roots of their names. The motivational mechanisms of phytonyms adapt to the changes of the semantics. As a result, the phytonyms, which were motivated by covering the ground with their leaves and stalks, are gradually becoming motivated by their similarity with the mice. The reason of these changes is that now the seme ‘groundcover’ is not realized by native speakers as a component of actual semantics of the root *myš-, so the motivation of the phytonyms has changed and become to embody in the seme ‘mousy’.
    Zawężenie wyobrażeń rdzennych użytkowników języka o zwierzęciu Mus L. powoduje zmiany w semantyce morfemu rdzeniowego *myš- i odpowiednio w motywacji zachodniosłowiańskich fitonimów dialektalnych o tym rdzeniu. Zmiany semantyczne polegają na specjalizacji znaczenia, kiedy to towarzyszące od początków istnienia słowa wyobrażenia i skojarzenia emocjonalne zostają wypchnięte na peryferia semantyki. Prowadzi to do stopniowego zacierania się więzi motywacyjnych pomiędzy fitonimami a ich nazwami. Jednym ze sposobów na zachowanie fitonimów dialektalnych jest adaptacja mechanizmów motywacyjnych do opisanych wyżej zmian semantycznych. W przypadku omawianych w artykule nazw roślin fitonimy, pierwotnie motywowane okrywowością roślin, stopniowo zmieniły swoją motywację na korzyść podobieństwa do myszy. Przyczyny danych zmian upatrujemy w tym, że sem ‘pełznący’ nie jest już odbierany przez rdzennych użytkowników języka jako składnik semantyki rdzenia *myš-, a więc motywacja fitonimów uległa zmianie i obecnie realizowana jest przez aktualnie uświadamiany sem ‘mysi’.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2017, 64; 217-232
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Język Hajnówki jako element stylizacji w powieści kryminalnej Okularnik Katarzyny Bondy
    Language of Hajnówka as element of language stylization in crime story Okularnik by Katarzyna Bonda
    Autorzy:
    Czarnecka, Katarzyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594031.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    stylizacja językowa
    pogranicze
    gwary wschodniosłowiańskie
    language stylization
    borderland
    East-Slavic subdialects
    Opis:
    Katarzyna Bonda jest jedną z bardziej poczytnych autorek kryminałów. Urodziła się w Hajnówce na Podlasiu, w miasteczku o skomplikowanym wizerunku językowym (obecność polszczyzny, języków białoruskiego i ukraińskiego oraz ich odmian gwarowych), tu też umiejscowiła akcję swojej nagradzanej powieści. W Okularniku pojawiają się elementy języka Hajnówki – charakterystyczne antroponimy, zapożyczenia białoruskie i rosyjskie, gwaryzmy; wyrazy związane z tradycjami Cerkwi prawosławnej, ze wschodnią obrzędowością, tradycyjną kuchnią. Jest ich w powieści niewiele i są niekonsekwentnie stosowane, jednak trzeba przyznać, że w tego typu twórczości literackiej ich obecność jest zaskakująca, jako że determinantem tworzywa językowego uprawianej przez Bondę literatury popularnej jest funkcja komunikatywna.
    Katarzyna Bonda has recently become one of the most popular authors of crime stories. She was born in Hajnówka, a town in North-eastern Poland, situated near the Belarusian border. A rather complicated and peculiar language situation can be observed here: the inhabitants speak Polish (including its regional variants), East-Slavic languages (Belarusian and Ukrainian) and East-Slavic sub-dialects. The story told by Bonda takes place in this small town. In Okularnik various elements of the town inhabitants’ language can be found: e.g. typical anthroponyms, loanwords from Belarusian or Russian and forms from East-Slavic subdialects. There are words used in the Eastern Orthodox Church, words typical of Eastern rituals and traditional cuisine. Although only a few dialect forms and loanwords are used infrequently by the author, the use of the stylized language is itself very surprising in this literary genre.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2018, 65; 5-17
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Semantyka morfemu rdzeniowego *kozw zachodniosłowiańskich dialektalnych nazwach roślin
    Semantics of the root morpheme *koz- in West Slavic dialectal phytonyms
    Autorzy:
    Padporynava, Liubou
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594058.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    dialektologia
    języki zachodniosłowiańskie
    fitonimia
    semantyka
    dialectology
    West Slavic languages
    phytonyms
    semantics
    Opis:
    Artykuł poświęcony jest specyfice struktury semantycznej morfemu rdzeniowego *koz- w zachodniosłowiańskich dialektalnych nazwach roślin. W centrum uwagi znajduje się licząca ponad 30 nazw grupa fitonimów mających w swojej strukturze rdzeń *koz-. Fitonimy należące do tej grupy cechuje różnorodność podstaw nominacji oraz motywacja podwójna niektórych nazw. Zakłada się, że źródłem tych zjawisk jest kilkuwarstwowa struktura semantyki morfemu rdzeniowego *koz- oraz zdolność poszczególnych semów (‘kozi’ i ‘niespokojny’) do zmiany swojego miejsca i statusu w tej strukturze. Jednocześnie podkreśla się, że w fitonimach, które zawierają rdzenie *koz-, *koń-, *žab-, *myš- i podobne stale obecny jest składnik semantyczny ‘zwierzęcy’, który nie zmienia swojego statusu i scala semantykę wymienionych rdzeni na różnych etapach funkcjonowania fitonimów.
    The article is devoted to specifics of semantic structure of the root morpheme *koz- in West Slavic dialectal phytonyms. In the center of attention is the group of phytonyms numbering more than 30 names of plants with the root *koz- in their structure. The characteristic feature of this group is a variety of their motivational signs and double motivation of some names of plants. It is supposed that a source of this phenomenon is multilayered structure of semantics of the root morpheme *koz- and ability of some components (‘goat’ and ‘nervous’) to change their place and status in this structure. The attention is also paid, that in such roots as *koz-, *koń-, *žab-, *myš- etc. there is always a seme ‘animal’, which doesn’t change its status and unites all the components of the semantics of the root in one structure at different stages of functioning of the names of plants.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2016, 62; 91-102
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Antroponimia pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego w XVII i XVIII wieku na przykładzie rzymskokatolickiej parafii w Żółkwi. Wybrane zagadnienia
    The Anthroponymy of the Polish-East Slavic Borderland in the 17th and 18th Centuries According to the Roman Catholic Parish in Zhovkva Selected Issues
    Autorzy:
    Trzeciak, Łukasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1945051.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-21
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    antroponimia
    pogranicze polsko-wschodniosłowiańskie
    Żółkiew
    anthroponymy
    Polish-East Slavic borderland
    Zhovkva
    Opis:
    Żółkiew położona jest około trzydziestu kilometrów na północny zachód od Lwowa, przy historycznym szlaku prowadzącym do Warszawy. Fundacji miasta dokonano na gruntach wsi (dawnej osady służebnej) Winniki nad rzeką Świnią. Dzięki korzystnym przywilejom lokacyjnym do polskiej i ukraińskiej ludności autochtonicznej dołączali kolonizatorzy z innych części kraju. Księgi metrykalne żółkiewskiej parafii rzymskokatolickiej były prowadzone od pierwszych lat jej istnienia. Analizowany materiał wyekscerpowany został z jednorodnego źródła rękopiśmiennego z XVII i XVIII wieku, mianowicie z siedmiu ksiąg metrykalnych chrztów (lata 1604–1787). W analizowanych antroponimach widoczne są wpływy wschodniosłowiańskie, w szczególności interferencje polsko-ukraińskie. Nazewnictwo osobowe Żółkwi i okolic odzwierciedla zróżnicowanie etniczne i językowe, religijne oraz kulturowe mikroregionu.
    Żółkiew (Zhovkva) is located about thirty kilometers north-west of Lwów (Lviv), on the historical route leading to Warsaw. The foundation of the city was on the territory of the village (former ancillary colony) Winniki (Vynnyky) by the Świnia (Svynya) river. Thanks to advantageous town privileges, colonizers from other parts of the country joined Polish and Ukrainian indigenous people. Registers of baptisms of the Roman Catholic parish in Żółkiew (Zhovkva) were held from the first years of it’s existence; analyzed data is extracted from excerption of homogenous manuscript sources of the 17th and 18th centuries – seven parish registers of baptisms (1604–1787). The analyzed anthroponyms show East Slavic influences, especially Polish-Ukrainian linguistic interferences. The personal names of Żółkiew (Zhovkva) and the surrounding area illustrate ethnic and linguistic, religious as well as cultural differentiation of the microregion.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2021, 69; 149-156
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Czasowniki z przedrostkiem re- w dawnej i współczesnej polszczyźnie (na tle wybranych języków słowiańskich)
    Verbs with the prefix re- in old and contemporary polish (compared to some other slavic languages)
    Autorzy:
    Zarębski, Rafał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594176.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    prefiks
    czasownik
    historia języka polskiego
    języki słowiańskie
    prefix
    verb
    history of the Polish language
    Slavic languages
    Opis:
    Celem artykułu jest opis czasowników z niesłowiańską cząstką re- w historii języka polskiego, z uwzględnieniem tła słowiańskiego. Omówiono: genezę i chronologię zjawiska, proces wydzielania się prefiksu re- z serii zapożyczeń łacińskich, zależności genetyczno-morfologiczne pomiędzy prefiksem re- a rodzajami podstaw słowotwórczych, relacje motywacyjne zachodzące pomiędzy derywatami czasownikowymi z re- a wyrazami motywującymi, semantykę czasowników z re- oraz uwarunkowania stylistyczno-pragmatyczne tych czasowników. Przeprowadzone badania pozwoliły ustalić, że prefiks re- ma długą tradycję w polszczyźnie, ale jego łączliwość jest ograniczona do podstaw genetycznie obcych. Wskazano także na polisemiczność prefiksu re-, która może zależeć od semantyki podstaw, oraz na przynależność czasowników z re- do specjalistycznej leksyki naukowo- technicznej. Podobnymi właściwościami charakteryzują się derywaty werbalne na re- także w innych językach słowiańskich.
    The article aims to describe verbs with non-Slavic prefix re- in the history of the Polish language, including the Slavic background. Discussed issues include: origins and chronology of the phenomenon, the process of evolution of the prefix re- from a series borrowings from Latin, genetic and morphological links between the prefix re- and the types root words, motivational relationships, semantics, as well as the stylistic and pragmatic characteristics of verbs prefixed by re-. It has been established through research that the prefix re- has a long tradition in the Polish language, but its connectivity is limited to genetically foreign roots. Also indicated has been the polysemy of the prefix and the fact that the re- verbs belong in a specialised scholarly and technical vocabulary. Similar properties characterise verbal derivatives prefixed with re- also in other Slavic languages.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2016, 63; 143-158
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Struktura predykatowo-argumentowa bułgarskich czasowników poliprefiksalnych (na przykładzie verba mentalis)
    Predicate-argument structure of Bulgarian polyprefixal verbs (based on verba mentalis)
    Autorzy:
    Mazurkiewicz-Sułkowska, Julia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594330.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    verba mentalis
    struktura predykatowo-argumentowa
    czasowniki poliprefiksalne
    języki słowiańskie
    predicate-argument structure
    polyprefixal verbs
    Slavic languages
    Opis:
    Współczesny język bułgarski cechuje tendencja do tworzenia czasowników poliprefiksalnych, które są charakterystycznymi dla języka potocznego nośnikami ekspresji. Powstaje więc pytanie, czy formalny stopień złożoności struktury słowotwórczej takich jednostek znajduje swoje odzwierciedlenie w ich strukturze semantycznej. W celu odpowiedzi na nie przeprowadzono analizę struktury predykatowo-argumentowej czasowników poliprefiksalnych należących do klasy verba mentalis. Badania wykazały, że wszystkie analizowane czasowniki poliprefiksalne tworzą bardzo podobne struktury zdaniowe, a na tle pozostałych verba mentalis wyróżnia je bardzo duża częstotliwość występowania członów wolnych, mających wartość pleonastyczną z verbum.
    The modern Bulgarian language is characterized by a tendency to create polyprefixal verbs that are characteristic carrier of expression in the ordinary language. The question then arises: does a formal degree of formative structure complexity of such units is reflected in the their semantic structure? In order to answer this question it was necessary to conduct an analysis of predicate-argument structure of the polyprefixal verbs, belonging to verba mentalis class. Studies have shown that all the analyzed polyprefixal verbs create a very similar sentence structures. Against the background of other verba mentalis they are distinguished by very high frequency the occurrence of independent elements having a pleonastic value with verbum.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2016, 62; 59-70
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Typy semantyczne trójek aspektowych. Wstępne rozpoznanie
    Semantic types of aspectual triplets. An introduction
    Autorzy:
    Osior-Szot, Katarzyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594182.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    aspekt słowiański
    trójki aspektowe
    aktionsart
    analiza prefiksalna
    typy semantyczne
    Slavic aspect
    aspectual triplets
    Aktionsart
    prefix analysis
    semantic types
    Opis:
    Jednym z istotnych etapów rozwoju aspektu słowiańskiego było wyodrębnienie się trójek aspektowych w następującym układzie chronologicznym: czasownik niedokonany (simplicjum) – perfektiwum prefiksalne (pozwalające na skonkretyzowanie rodzaju akcji) – wtórne imperfektiwum sufiksalne, tak jak w przykładzie robić – zrobić – *zrabiać. Następny krok rozwojowy to zanik wtórnego czasownika niedokonanego (*zrabiać), jednak nie w każdej trójce ten człon zanikł. W artykule postawiono pytania o to, dlaczego wtórne imperfektiwum nie uległo całkowitej redukcji i jaką funkcję pełni obecnie, a także czy pod względem znaczeniowym trójki wykazują podobieństwa (a jeśli tak, to jakie). Aby to zbadać, zanalizowano zbiór 664 trójek aspektowych, których trzecie człony (wtórne imperfektiwa) podzielono według prefiksów i określono na tej podstawie typy semantyczne trójek. Wskazano także na możliwe dalsze kroki badawcze.
    In the evolution of the Slavic aspect one of the significant stages was the separation of aspectual triplets in the following chronological order: simplex imperfective – prefixed Natural Perfective (which allows clarification of a type of action) – secondary imperfective derived via suffixation (e.g. robić – zrobić – *zrabiać). The next step of Slavic aspect’ development was the disappearance of the secondary imperfective verb (*zrabiać), but not in every triplet. This paper poses a question about the secondary imperfective verb: why it didn’t become completely obsolete, what is a function of this type of structure now and are there any semantic similarities between aspectual triplets (and if so, what are the types of similarities). To explore this, the base of 664 aspectual triplets was analysed. The secondary imperfectives were divided by prefixes and on this basis the semantic types of triplets were defined. Further research possibilities were also indicated in the paper.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2019, 67; 239-249
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Uwagi dotyczące współczesnej terminologii technicznej w języku polskim, rosyjskim i bułgarskim (na przykładzie terminów z branży cukrowniczej)
    Comments on the modern technical terminology in Polish, Russian and Bulgarian (based on terms of sugar industry)
    Autorzy:
    Mazurkiewicz-Sułkowska, Julia
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594243.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    termin
    terminologia
    słownictwo techniczne
    terminologia naukowo-techniczna
    językoznawstwo słowiańskie
    term
    terminology
    technical vocabulary
    scientific and technical terminology Slavic linguistics
    Opis:
    W artykule autorka zaprezentowała stan badań nad współczesną terminologią techniczną w językach słowiańskich, a następnie omówiła terminologię branży cukrowniczej w trzech językach słowiańskich, należących do odrębnych wspólnot językowych – polskim (z grupy zachodniosłowiańskiej), rosyjskim (ze wschodniosłowiańskiej) i bułgarskim (z południowosłowiańskiej). Z przedstawionych badań wynika, że słowiańskie terminy techniczne to zazwyczaj jednostki dwuwyrazowe składające się z rzeczownika i przymiotnika w języku polskim i z przymiotnika i rzeczownika w bułgarskim i rosyjskim. Analiza zbioru pokazała, że w zakresie konwencjonalnego słownictwa technicznego obserwuje się tendencje właściwe słownictwu naturalnemu badanych języków zarówno w zakresie wstrzemięźliwości bądź łatwości w zapożyczaniu leksyki obcej, jak i w roduktywności poszczególnych form (np. NN).
    The author of the paper has presented the state of research on contemporary technical terminology in Slavic languages and has discussed the terminology of the sugar industry in three Slavic languages belonging to separate linguistic communities – Polish (Western Slavic), Russian (Eastern Slavic) and Bulgarian (Southern Slavic). Presented research shows that the Slavic technical terms usually consist of two words: noun and adjective in Polish and adjective and noun in Bulgarian and Russian. Analysis of harvest showed that in the sphere of conventional technical vocabulary, trends are adequate to natural vocabulary in these languages, both in terms of limitation or ease in linguistic borrowings of foreign lexis, as well as the productivity of individual forms (eg NN).
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2013, 59; 123-133
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Czasowniki onomatopeiczne w gwarach Śląska na tle słowiańskim. I. Leksemy opisujące głosy i zachowania ptaków
    Onomatopoeic verbs in the Silesian dialect compared to Slavic languages. I. Lexemes describing bird sounds and behaviours
    Autorzy:
    Muszyńska, Marzena
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594261.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    słowotwórstwo czasownika
    onomatopeja
    gwary Śląska
    języki słowiańskie
    polszczyzna historyczna
    verb formation,
    onomatopoeia,
    Silesian dialect,
    Slavic languages,
    historical Polish language
    Opis:
    Artykuł stanowi opracowanie z zakresu czasowników onomatopeicznych w gwarach Śląska, a konkretnie dotyczy leksemów opisujących głosy i zachowania ptaków. Zagadnienie zostało zaprezentowane na tle słowiańskim i w kontekście polszczyzny ogólnej, z uwzględnieniem polszczyzny historycznej (zwłaszcza doby staro- i średniopolskiej). Przytoczone przykłady opowiadają się za tezą o więzi między budową głoskową wyrazu a jego znaczeniem. Zwraca się uwagę na istotną w wypadku onomatopei opozycję u–i (samogłoskom tylnym: u, o, a odpowiada wyobrażenie dużych przedmiotów, a samogłoskom przednim: i, y, e – wyobrażenie małych obiektów). Ważny wydaje się sam fakt odnotowania interesującego zbioru „ptasich” onomatopei, gdyż w polskiej literaturze omawianej tematyce poświęca się stosunkowo niewiele miejsca (przeważają publikacje obcojęzyczne).
    This paper is a study dedicated to onomatopoeic verbs in the Silesian dialect, and specifically, lexemes describing bird sounds and behaviours. The subject has been discussed compared to Slavic languages and in the context of the common Polish language, as well as taking into consideration historical Polish (in particular that in the Old- and Middle Polish era). The provided examples support the thesis that there exists a link between the word’s sound formation and its meaning. There is emphasized the opposition between ‘u’ and ‘i’ which is essential in the case of onomatopoeia (back vowels ‘u’, ‘o’ and ‘a’ are used with reference to large objects, while front vowels ‘i’, ‘y’ and ‘e’ – small objects). Noticing an interesting set of ‘bird-type’ onomatopoeia also seems important, since there is relatively little mention of this phenomena in the Polish literature (foreign studies prevail).
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2013, 59; 165-187
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Żywotność zapożyczeń wschodniosłowiańskich w gwarach polskich z okolic Lubaczowa (na podstawie pola tematycznego CZŁOWIEK)
    The Vitality of East Slavic Borrowings in the Dialect of Lubaczów (on the Basis of the Thematic Field MAN)
    Autorzy:
    Kostecka-Sadowa, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1831383.pdf
    Data publikacji:
    2020-11-26
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    zapożyczenia wschodniosłowiańskie
    świadomość językowa
    przekrój pokoleniowy
    gwary południowo-wschodnie
    East Slavic borrowings
    linguistic consciousness
    generational cross-section
    south‑eastern dialects
    Opis:
    Celem artykułu jest zweryfikowanie stopnia żywotności wyrazów wschodniosłowiańskich w gwarach polskich z okolic Lubaczowa. Bazując na własnych badaniach terenowych, skonfrontowałam materiał pozyskany z kartoteki SGP z nowszymi badaniami, uwzględniając zróżnicowanie pokoleniowe respondentów. Pozyskany materiał został zweryfikowany przez badanych z trzech grup pokoleniowych, co dało mi podstawę do wiarygodnego prześledzenia zmian. Omówienie dotyczy pola tematycznego CZŁOWIEK, nazw stopni pokrewieństwa, nazw zawodów i nazw części ciała. Utrzymujące się w gwarach polskich z okolic Lubaczowa elementy wschodniosłowiańskie ulegają różnym zmianom językowym, które prowadzą do modyfikacji znaczeń leksemów i przesunięć w ich strefie pragmatycznej. Na żywotność wschodnioslawizmów w gwarach polskich ma wpływ brak ich odpowiedników w języku polskim czy obecność form pokrewnych słowotwórczo. Przeobrażenia cywilizacyjno-kulturowe oddziałują na język mieszkańców wsi oraz powodują stopniowe zanikanie gwar.
    In the article the author presents verification the degree of vitality of East Slavonic borrowings in the dialects of south-eastern Małopolska. Based on own field research, confronted the material obtained from the SGP file with the current state of the research, taking into account the generational diversity of the respondents. The collection of material among the younger generation gave the basis for a reliable tracking of changes. This discussions concerns the thematic filed related to man, degrees of affinity, names of body parts. The remaining East Slavic elements are subject to various linguistic changes, which lead to the modification of the meanings of lexemes and shifts in their pragmatic zone. The vitality of East Slavicism in Polish dialects is influenced by the lack of their equivalents in Polish or the presence of word-forming related forms. Civilisational and cultural transformations affect the language of the rural population and the gradual disappearance of the bustle.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2020, 68; 89-105
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Tak zwane samogłoski nosowe w języku dzieci i młodzieży (na przykładzie polszczyzny mówionej uczniów z Bełchatowa)
    „Nasal vowels” in the language of children and young people (based on the spoken Polish language students from Belchatow)
    Autorzy:
    Kluba, Ewa
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594020.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    antroponimia
    nazwy własne
    imiona męskie
    warianty imion
    pogranicze polsko-wschodniosłowiańskie
    anthroponomy
    proper name
    male names
    names’ variants
    polish-east slavic borderland
    Opis:
    Niniejszy artykuł stanowi próbę ustalenia społecznego zasięgu wymowy wariantów tzw. samogłosek nosowych ę i M w najmłodszym pokoleniu Polaków, w tym przypadku mieszkańców Bełchatowa (woj. łódzkie). Zostali oni podzieleni na grupy ze względu na wiek oraz pochodzenie społeczne. W tekstach czytanych zmienna (ę) w pozycji wygłosowej w języku większości badanych realizowana była jako wariant ustny [e]. Jedynie u dzieci pochodzenia robotniczego pojawił się wariant [ę], co tłumaczy się wpływem pisma na wymowę. W tekstach mówionych dominującą realizacją był odnosowiony wariant [e]. Zmienna (M) w wygłosie, w tekstach czytanych, najczęściej wymawiana była zgodnie z normą jako nosowy wariant [M]. W tej samej pozycji, w tekstach mówionych, najczęściej występowała samogłoska nosowa [M]. Jednak najmłodsi informatorzy pochodzenia robotniczego realizowali tu połączenie [om], co może być wynikiem szerzenia się wymowy gwarowej południowej i wschodniej Polski na obszary Polski centralnej. W omawianej pozycji zarówno w wypadku (ę), jak i (M ) zanotowano liczne formy hiperpoprawne. Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że w tekstach czytanych, jak i mówionych wiek i pochodzenie społeczne respondentów nie miały wpływu na częstotliwość występowania samogłosek nosowych -ę i -M w śródgłosie wyrazów.
    The presented article is to determine the pronunciation spread of nasal vowels ę and M in the youngest generation of Belchatow’s people. They have been grouped by taking into consideration their age and social origin. In read texts the variable (ę), in word-final position in the language of the most of children being tested, was fulfilled as the variable [e]. Only in the case of working-class children the variable [ę] has occurred, which is explained by the writing influence on pronunciation. In spoken texts, the non-nasal variable [e] was in the ascendant. The variable (M), in its final position, in read texts was usually pronounced under canon of the nasal variable (M). In the same position, the nasal vowel [M] was the most common in spoken texts. However, the youngest communicants of working-class origin has made a combination [om], which can be a result of dialect pronunciation of Northern and Southern Poland being spread onto the central part of Poland. There has been many forms of hypercorrection of both (ę) and (M), in the discussed stand. On the grounds of the carried out research, it can be ascertained that, in both, read and spoken texts, age and social origin of respondents did not have any influence on the frequency of appearance of nasal vowels -ę and -M in mid-word position.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2015, 61; 99-109
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ukraińskie imiona męskie i ich warianty w polskich zapisach akt miasta Hrubieszowa w I poł. XVII wieku (pogranicze polsko-wschodniosłowiańskie)
    Ukrainian male names and its variants in polish books of Hrubieszow municipal court in the first half of the XVII century (the polish-east slavic borderland)
    Autorzy:
    Kojder, Marcin
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/973218.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    antroponimia
    nazwy własne
    imiona męskie
    warianty imion
    pogranicze polsko-
    wschodniosłowiańskie
    anthroponomy
    proper name
    male names
    names’ variants
    polish-east slavic borderland
    Opis:
    W artykule przeanalizowano ukraińskie imiona męskie i ich warianty występujące w XVII-wiecznych zapisach ksiąg sądowych z pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego. Ziemie stanowiące historyczne pogranicze polsko-wschodniosłowiańskie, w tym ziemia chełmska, były w przeszłości terenem styku dwóch kręgów kulturowych: wschodniosłowiańskiego z bizantyjską tradycją chrześcijańską i cyrylickim alfabetem oraz zachodniosłowiańskiego z rzymskokatolicką religią, łacińskim alfabetem i językiem. Historyczne imiennictwo starostwa hrubieszowskiego wykazuje silne związki zarówno z antroponimią polską, jak i wschodniosłowiańską. Współcześnie typowo ukraińskie imiona są praktycznie nieobecne – wszystkie używane imiona mają hebrajskie, greckie, łacińskie, skandynawskie, a nawet tureckie pochodzenie i tylko część z nich jest pochodzenia słowiańskiego. Jednak za ukraińskie należy uznać warianty imion oficjalnych zaadaptowanych do ukraińskiego systemu imienniczego.
    The article presents an analysis of ukrainian male names and its variants in Polich court registers on the Polish-East Slavic borderland in the first half of 17th century. The lands forming the historical Polish-East Slavic borderland, including the Chelm Land, were in the past the contact area of two cultures: East Slavic with Byzantine Christian tradition and the Cyrillic alphabet and the West Slavic Roman Catholic religion, with the Latin alphabet and language. All analyzed male names belongs to the christian tradition. As Ukrainian should by considered variants of official names adapted to the Ukrainian system of names.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2014, 60; 121-137
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Nu… pr˙ivet peredavajta, co tu tak˙e Mazur˙i, Polak’i luterany su… Jeszcze raz o „polszczyźnie okolic Krasnojarska” na tle innych przesiedleńczych gwar słowiańskich w Rosji
    Well... greet everybody and tell that such Masures, Polish Lutherans live here... Once again about “Polish language in the area of Krasnoyarsk” against the background of other Slavic immigrant dialects in Russia
    Autorzy:
    Skorwid, Sergiej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594328.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    Slavic immigrant dialects in Russia
    Northern Caucasus
    Western and Eastern Siberia
    dialectal systems
    language contact
    linguistic typology
    słowiańskie gwary przesiedleńcze w Rosji
    Wschodnia i Zachodnia Syberia
    Kaukaz Północny
    systemy dialektalne
    kontakty międzyjęzykowe
    typologia lingwistyczna
    Opis:
    The aim of this article is to introduce a typology of Slavic immigrant dialects spoken in the Russian Federation. The paper deals with two Polish and three Czech varieties located in Siberia, in the case of the Czech ones also at the Black Sea coast of the Northern Caucasus and, partly, with West Ukrainian patois of Siberian Hollanders. The author outlines the current state of their research and analyzes the most eloquent examples of the phonological and grammatical resemblances between them which appeared mainly due to the fact that their original dialectal systems have been similarly influenced by their language surroundings, first of all by Russian. In particular attention is drawn to the problem of penetration of Russian palatalized consonants to phonetic or even phonological systems of those dialects. In morphology, it is shown that the functional sphere of some grammatical categories and forms has changed in the examined dialects not only under influence from Russian, but sometimes also as a result of their independent development in an insular situation.
    Celem artykułu jest przedstawienie typologii „innosłowiańskich” gwar przesiedleńczych w Rosji. Przedmiotem analizy są dwie polskie i trzy czeskie gwary występujące na Syberii oraz, w przypadku odmian czeskich, na czarnomorskim wybrzeżu Kaukazu Północnego, częściowo też zachodnioukraińska gwara Holendrów (Olędrów) syberyjskich. Autor charakteryzuje aktualny stan badań i przytacza najwyrazistsze przykłady podobieństw między nimi, które powstały przede wszystkim w wyniku analogicznego oddziaływania na pierwotne systemy tych gwar ich wschodniosłowiańskiego otoczenia językowego, zwłaszcza języka rosyjskiego. W obrębie fonetyki/fonologii zwraca się szczególną uwagę na problem przenikania rosyjskich spółgłosek spalatalizowanych do systemu omawianych gwar. W morfologii na kilku przykładach pokazano, że zakres funkcjonowania niektórych kategorii i form gramatycznych zmieniał się w badanych gwarach nie tylko pod wpływem języka rosyjskiego, ale czasem też w wyniku niezależnego rozwoju ich systemów w sytuacji wyspowej.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2017, 64; 289-302
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-14 z 14

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies