Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Białuński, Grzegorz" wg kryterium: Autor

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 31
Tytuł:
Wojciech Kętrzyński jako historyk prawa
Wojciech Kętrzyński as a Historian of Law
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1055017.pdf
Data publikacji:
2018-09-30
Wydawca:
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Tematy:
Prussia
the 19th century
methodology of history
Ossoliński National Institute in Lviv
Opis:
The article concerns Wojciech Kętrzyński (1838–1918), the long-term director of the Ossoliński National Institute in Lviv. He was above all an outstanding historian, a passionate researcher with great methodological background. For the contemporaries, he was undoubtedly a scientific authority, an expert in the Polish Middle Ages, Prussian lands, genealogy and diplomacy, and a publisher of historical sources. Less known are his other merits in the field of research, such as interest in the history of law. There is no doubt that they remained beyond his main scientific interests; nevertheless one may say that Kętrzyński was also a researcher in the history of law. It should also be noted that he received a good education in this respect during his studies in Königsberg, especially in the field of Roman law and German law. Mostly, his research concerned the history of law in the Prussian lands and the original socio-legal system of Polish lands. It should be emphasized, however, that in these disciplines Kętrzyński usually limited himself to searching for sources of law and the system, their analysis and explanation. He rarely made detailed analytical or wider synthetic conclusions. He kept up to date with the historical and legal literature; he also maintained intense contacts with the entourage of Polish and foreign (German-speaking) scholars dealing with the history of law. Kętrzyński’s findings were scarcely maintained, but they undoubtedly constituted a step forward in the development of historical and legal sciences. The source publications and possibly their translations remain valid, as do numerous extracts from archival sources, which are nowadays partly missing.
Źródło:
Zapiski Historyczne; 2018, 83, 3; 117-141
0044-1791
2449-8637
Pojawia się w:
Zapiski Historyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
W sprawie lasów i leśnictwa w południowo-wschodnich Mazurach od XIV do początku XVIII wieku
On forests and forestry in south-eastern Masuria from the 14th to the beginning of the 18th century
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2049829.pdf
Data publikacji:
2021-12-24
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
leśnictwo
Mazury
osadnictwo
Prusy
zakon krzyżacki
forestry
Masuria
settlement
Prussia
Teutonic Order
Opis:
Dzieje lasów w Prusach otrzymały co prawda fundamentalne opracowanie pióra F. Magera, ale nadal pewne szczegóły pozostają nie wyjaśnione. Uboga jak do tej pory jest polska literatura na ten temat. Najpoważniejsze okazuje się ostatnie omówienie T. Brzeczkowskiego. Niniejsza praca też nie stanowi kompletnego obrazu tej tematyki, raczej są to szczegółowe uwagi uzupełniające dotychczasową historiografię. Podstawą rozważań jest obszar dwóch starostw w południowo-wschodnich Mazurach – starostwo leckie (tj. giżyckie) i ryńskie. Uwagi obejmują okres od XIV do początków XVIII w., opierają się głównie na źródłach archiwalnych z dawnego archiwum królewieckiego.
The history of forests in Prussia was the focus of a major study by F. Mager, but still some details remain unclear. The Polish literature on this subject has thus far been limited. The last discussion by T. Brzeczkowski was the most serious. This study does not provide a complete picture of the subject, but rather includes detailed comments supplementing the existing historiography. The basis for the considerations is the area of two elderships in south-eastern Masuria – the Lec (ie Giżycko) and Ryn elderships. The notes cover the period from the 14th to the beginning of the 18th century, and are mainly based on archival sources from the former Königsberg archives.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2021, 315; 22-40
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Problem odprzezwiskowych (obraźliwo-humorystycznych) nazw miejscowości na Mazurach
The problem of abusive (offensive and humorous) names of places in Masuria
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2049836.pdf
Data publikacji:
2021-12-24
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
Mazury
nazwy miejscowości
onomastyka
Masuria
place names
onomastics
Opis:
Analizą objęto dwadzieścia dwie nazwy, które miały brzmienie wskazujące na pochodzenie od przezwiska obraźliwo-humorystycznego. Z tego sześć nazw (Bździele, Dupki pow. piski, Oszczywilki, Pierdzielewo, Pistki, Zasraje) rzeczywiście uznano za prawdopodobnie pochodzące od tego typu określeń. Kolejne dwie nazwy (Dupki pow. gołdapski, Osranki) być może również były takiego pochodzenia, choć istnieją też wskazówki przeciwne, które należy jeszcze sprawdzić w dodatkowych badaniach. Można natomiast wykluczyć takie pochodzenie nazw pozostałych czternastu miejscowości (Dopki, Jodupie Wielkie, Małe i Średnie, Kurwią, Kurwik, Pupy i pochodne, Szczybały Giżyckie i Orłowskie, Usranki, Zakałcze). Należy jednak zauważyć, że pierwotne obce brzmienie (pruskie lub litewskie) niektórych tych nazw (Jodupie, Kurwią, Kurwik, Pupy, Usranki) były podstawą do późniejszych skojarzeń z polskimi określeniami obraźliwo- humorystycznymi. Tak też je rozumiała ludność mazurska (przykład Usranek) i późniejsza ludność napływowa po 1945 r. Faktyczne nazwy odprzezwiskowe obraźliwo-humorystyczne i im podobne stanowią więc zaledwie niewielki ułamek wszystkich nazw miejscowości, ale w sposób oryginalny oddają zróżnicowany charakter onomastyki dawnych Mazur.
The analysis covered twenty-two names that included words pointing to their origin in an offensive- humorous nickname. Of these, six names (Bździele, Dupki, Piski district, Oszczywilki, Pierdzielewo, Pistki, Zasraje) probably derived from this type of designation. The next two names (Dupki, Gołdap district, Osranki) may also have had a similar origin, although there are also indications to the contrary, which still need to be researched further. However, such a derivation of the names of the remaining fourteen localities (Dopki, Jodupie Wielkie, Małe and Średnie, Kurwią, Kurwik, Pupy and derivatives, Szczybały Giżyckie and Orłowskie, Usranki, Zakałcze) can be excluded. It should be noted, however, that the original foreign wording (Prussian or Lithuanian) of some of these names (Jodupie, Kurwią, Kurwik, Pupy, Usranki) were the basis for later associations with Polish offensive-humorous terms. This is also how the Masurian population understood them (e.g. Usranki) as well as the later immigrant population after 1945. The actual number of offensive-humorous and similar names therefore only make small fraction of all place names, but they reflect in an original way the diverse character of old Masuria’s onomastics.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2021, 315; 47-55
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Pruskie związki terytorialno-osadnicze w dorzeczu środkowej Łyny w XIII wieku
Prussian territorial and settlement associations in the basin of the middle Łyna in the 13th century
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2049844.pdf
Data publikacji:
2021-12-24
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
Łyna
osadnictwo
pruskie pole (lauks)
Prusowie
Łyna (river)
settlement
Prussian field (lauks)
Prussians
Opis:
Celem artykułu jest przedstawienie pruskich związków terytorialno-osadniczych w okresie przedkrzyżackim na obszarze środkowej Łyny, na terenie późniejszego Olsztyna. W pierwszej kolejności została omówiona literatura dotycząca charakteru i form pruskich związków terytorialnych. Następnie została podjęta próba identyfikacji i lokalizacji tych stosunków na ww. terytorium. Zidentyfikowano czternaście pruskich pól, tzw. lauksów (najmniejszych jednostek terytorialno-osadniczych). Pamięć o nich, w zasadzie również ich nazwy pochodzą z czasów pogańskich, były one wymienione w źródłach krzyżackich z okresu kolonizacji. Później zostały omówione i zidentyfikowane związki terytorialne niższego rzędu, które występują w źródłach pod nazwą „ziemi“ (łac. terra, territorium). Były to ziemie: Gudikus (w okolicach Stękin, Godek i Kajn), Gunelauken (w okolicach od Barczewka po Barczewo, od Odryt i Jedzbarka po Tuławki i Tęguty) oraz Berting (w okolicach m.in. Bartąga i Gągławek). Olsztyn najprawdopodobniej leżał w obrębie ziemi Berting. Uznano za słuszne stwierdzenie, że komornictwa z czasów krzyżackich były tworzone na ziemiach pruskich. Przykładem tego jest ziemia Berting oraz komornictwa olsztyńskie i barczewskie. Na podstawie „castrum Hirsberg” postawiono tezę, że przynajmniej na większych ziemiach znajdowały się mniejsze tereny, które odpowiadały okręgom grodowym. Na ogół każda ziemia posiadała własne centrum kultowe położone na pograniczu. Badany obszar należał do dwóch plemion – Berting i Gunelauken do Galindii (Olsztyn leżał więc w jej obrębie), a Gudikus najprawdopodobniej do Pogezanii. Niniejsze badania, ograniczone do niewielkiego obszaru, przyniosły obiecujące efekty, należałoby je kontynuować na pozostałym obszarze. Pozwolą one na dokładniejsze niż w dotychczasowej historiografii poznanie struktury i charakteru związków terytorialnych poszczególnych plemion pruskich, jak też częściowo ich sieci osadniczej przed podbojem krzyżackim.
The aim of this paper is to present Prussian territorial and settlement associations in the pre-Teutonic Order period in the area of the middle Łyna, within the area of later Olsztyn. First, the literature on the nature and forms of Prussian territorial associations was discussed. Then, an attempt was made to identify and locate these. Fourteen Prussian fields, so-called lauks (the smallest territorial and settlement units) were identified. The memory of these, and in fact their names, derived from the pagan period, and they were mentioned in the Teutonic Order’s sources during the colonisation period. Later, territorial associations of a lower order were discussed and identified, which are called “lands” (Latin: terra, territorium) in the sources. These were the following lands: Gudikus (in the vicinity of Stękiny, Godek and Kajny), Gunelauken (in the vicinity of Barczewko to Barczewo, from Odryt and Jadbark to Tuławki and Tęguty) and Berting (in the vicinity of Baratąg and Gągławki). Most likely, Olsztyn was situated within the land of Berting. The Teutonic Order also established bailiwicks in Prussia. An example of this is the land of Berting and the Olsztyn and Barczewo bailiwicks. On the basis of the “castrum Hirsberg”, it is possible to hypothesise, at least in relation to larger lands, that smaller territories existed which related to strongholds. In general, each land had its own cult centre, located in its frontier. The studied area belonged to two tribes - Berting and Gunelauken to Galindia (Olsztyn was therefore within it), and Gudikus most likely to Pogesania. This research, limited to a small area, has shown promising results and should be extended. This will allow for a more precise understanding of the structure and character of territorial associations of the individual Prussian tribes, as well as part of their settlement network before the Teutonic Order’s conquest, than in previous historiography.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2021, 315; 128-146
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Czy Prusy Książęce były krajem tolerancyjnym? Przypadek braci czeskich
Was Ducal Prussia a tolerant country? The case of the Czech brothers
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2049846.pdf
Data publikacji:
2021-12-24
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
bracia czescy
Pomezania
Prusy Książęce
Mazury
religia
tolerancja
religijna
Unity of the Brethren
Pomesania
Ducal Prussia
religion
religious
tolerance
Opis:
Bracia czescy przybyli do Prus Książęcych na przełomie 1548 i 1549 r. Osiedlili się przede wszystkim na Mazurach (Nidzica, Działdowo, Dąbrówno i Olsztynek) oraz na Powiślu (Kwidzyn, Gardeja). Znaleźli się jednak w dosyć trudnych warunkach bytowych, jak też religijnych. W znacznej bowiem mierze ograniczono im swobodę kultu, podporządkowując Kościołowi ewangelickiemu. Od około 1553 r. rozpoczął się powrotny ruch migracyjny członków Jednoty, który zakończył się pod koniec lat siedemdziesiątych. Zdecydowana większość braci powróciła do Czech lub Wielkopolski, tylko nieliczni ulegli asymilacji. Bracia czescy nie odegrali w Prusach Książęcych jakiejś poważniejszej roli, tak jak np. w Polsce, ale byli tutaj po prostu zbyt krótko. Czas wreszcie odpowiedzieć na pytanie o tolerancję religijną w Prusach Książęcych. Przypadek braci czeskich wskazuje, że jej właściwie nie było, a wręcz przeciwnie – można mówić o odwrotności tolerancji, mianowicie o próbie konfesjonalizacji augsbursko-luterańskiej Prus Książęcych. W pewnym uproszczeniu określenie „konfesjonalizacja” oznacza społeczeństwo i państwo jednego wyznania, wpływ religii nie tylko na życie duchowe, ale też na wszelkie przejawy życia społecznego, kulturalnego, a nawet politycznego. Zdaniem Janusza Małłka, z konsekwentną konfesjonalizacją luterańską w Prusach Książęcych mamy do czynienia przynajmniej do lat dwudziestych XV II w. Dopiero wówczas nastąpił odwrót – ale umiarkowany – od nietolerancji religijnej. Powyższe uwagi stanowią zaledwie wstępną próbę odpowiedzi na postawione w tytule pytanie, niewątpliwie wymaga ono znacznie bardziej pogłębionych badań.
The Czech brothers came to the Duchy of Prussia at the turn of 1548 and 1549. They settled mainly in Masuria (Nidzica, Działdowo, Dąbrówno and Olsztynek) and in Powiśle (Kwidzyn, Gardeja). However, they found themselves in quite difficult living and religious conditions. This is because their freedom of worship was largely restricted, subordinating them to the Evangelical Church. From around 1553, the return migration of members of the Unity began, which ended in the late 1970s. The vast majority of the brothers returned to the Czech Republic or Greater Poland, only a few were assimilated. The Czech brothers did not play a more serious role in Ducal Prussia, as in Poland, for example, but they were there for too short a time. It is timely to now approach the question of religious tolerance in Ducal Prussia. The case of the Czech brothers demonstrates that it was not actually there, on the contrary – one can speak of a reverse of tolerance, namely an attempt to confessionalize Augsburg-Lutheran Ducal Prussia. To put it simply, the term „confessionalization“ means a society and state consisting of one religion, the influence of religion not only on the spiritual life, but also on all manifestations of social, cultural and even political life. According to Janusz Małłek, we are dealing with consistent Lutheran confessionalization in Ducal Prussia until at least the 1620s. Only then was there a reduction – albeit a moderate one – in religious intolerance. These observations are only a preliminary attempt to answer the question posed in the title, which undoubtedly requires much more indepth research.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2021, 315; 147-167
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Opozycja rycerstwa pruskiego. Na początku XV wieku
Prussian knights’ opposition at the beginning of 15th century
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2049856.pdf
Data publikacji:
2021-12-24
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
bitwa pod Grunwaldem
opozycja stanowa
rycerstwo pruskie
wiek XIV
i XV
zakon krzyżacki
The Battle of Grunwald
opposition of the knighthood
Prussian
knighthood
14th and 15th century
Teutonic Order
Opis:
Artykuł dotyczy sprzeciwu rycerstwa pruskiego wobec Zakonu Krzyżackiego na początku XV wieku – zwłaszcza w okresie wielkiej wojny z Polską i Litwą. Główny punkt ciężkości stanowi bitwa pod Grunwaldem. Zakres geograficzny obejmuje Prusy i ziemię chełmińską, a chronologicznie od założenia Związku Jaszczurczego do sądu rycerskiego w Bratianie (1414). Większość z wymienionych rycerzy należała do grupy aktywnej politycznie, która chciała mieć większy wpływ na życie państwa krzyżackiego. Zaowocowało to szeregiem działań przed bitwą pod Grunwaldem, w tym konspiracyjnych (np. Jan Surwiłło [Hans Surwille]). Działania te nie ustały po bitwie. Bardzo dobrym przykładem jest Mikołaj z Pilewic [von Pfeilsdorf], który dostarczał Krzyżakom fałszywych informacji wywiadowczych i wymieniał z Polakami wrogie Zakonowi listy. Na pewno ten rodzaj sprzeciwu nie był zbyt powszechny. Na początku działań wojennych rycerze z ziemi chełmińskiej i dobrzyńskiej starali się pozyskać dalsze przywileje od Zakonu, np. przywilej z października 1409 r. Nie można całkowicie wykluczyć, że rzeczywiście istniała zorganizowana opozycja przed Bitwą pod Grunwaldem. Zostało potwierdzone, że w krzyżackich siłach rozpoznawczych służyli polskojęzyczni rycerze. W tym świetle warto zwrócić uwagę na polskie proporczyki odnalezione po aresztowaniu Mikołaja z Pilewic oraz ciekawe wyniki rekonesansu po polskim wycofaniu się z Kurzętnika. W czasie bitwy pod Grunwaldem chorągiew ziemi chełmińskiej, stanowiąca część ostatniego krzyżackiego uderzenia poddała się Polakom po śmierci wielkiego mistrza. Rycerze zostali wzięci do niewoli więc nie możemy mówić o zdradzie stanu, ale mimo wszystko mniejsza kapitulacja mogła mieć wpływ na wynik bitwy. Po klęsce Zakonu część rycerzy jawnie opowiedziała się po stronie polskiej – przyrzekli wierność Jagielle i wzięli udział w szturmowaniu zamków krzyżackich. Przy współpracy z niepokornym rycerstwem Polacy zdobyli Ostródę, Kowalewo, Krzyżbork, Bałgę i Kętrzyn. W efekcie, gdy Heinrich von Plauen został Wielkim Mistrzem, a polskie wojska wycofały się na przełomie września i października 1410 r., rycerze ci zostali surowo ukarani. Ścigani byli m. in. Mikołaj z Plewic, Eberhard z Korsz, Jochart z Kętrzyna i niejaki Zbylut (najprawdopodobniej tożsamy ze Zbylutem Zebowskim). Część rycerzy zbiegła do Polski (Mikołaj z Ryńska [von Renis] czy Stanisław z Bolumina [von Bolmen], a niektórzy uzyskali ułaskawienie Wielkiego Mistrza (np. Albrecht Karschau). Niektórzy z uciekinierów powrócili później do Prus, (Mikołaj z Ryńska już w jesienią 1410 r. ). Wkrótce potem rycerze nawiązali kontakt z ambitnym komturem radzyńskim Jerzym Wirsembergiem. Prawdopodobnie zamierzali obalić Heinricha von Plauen i zmusić nowego Wielkiego Mistrza, aby przyznał więcej przywilejów dla rycerzy. Konspiracja została ujawniona i zarówno Jerzy Wirsberg i Mikołaj z Ryńska zostali aresztowani. Mikołaj został później ścięty za zdradę stanu. Inni członkowie konspiracji (Janusz z Pułkowa [von Pulkau], Fryderyk z Kitnowa [von Kintenau], Janusz ze Szczuplinki [von Czipplin] i Gunter z Dylewa [von der Delau]) zbiegli do Polski i próbowali odzyskać swoje majątki. Oni, a także inni zbiegowie (Jan Surwiłło,Kacper/Jakub z Kobyły [von Kobil]) wspierali zarówno Jagiełłę, jak i Witolda. Po obaleniu Heinricha von Plauen większość rycerzy powróciła do Prus, a w 1414 r. uniewinniono pozostałych przy życiu członków spisku Wirsberga. Istnieją pewne uderzające podobieństwa między rycerzami przeciwstawiającymi się regule Zakonu. Istnieją pewne uderzające podobieństwa między rycerzami przeciwstawiającymi się regule Zakonu. Byli to często członkowie tej samej rodziny: bracia z Ryńska i Kitowa, ojciec i syn z Dylewa, teść i zięć (Mikołaj z Ryńska i Gunter z Dylewa), kuzyni (z Ryńska, Kitnowa i Szczuplinek). Często byli też sąsiadami, zwłaszcza wśród pochodzących z ziemi chałmińskiej (Pilewice, Płąchawy, Robakowo i Kobyły; Szczuplinki i Kitnowo; Słomowo i Bolumin; Ryńsk, Orzechowo i Pułkowo), ale także z okolic Korsz (Eberhard Kunseck, Albrecht Karschau i prawdopodobnie Jochart) i Ostródy (Dylewo i Durąg).
The article covers Prussian knights’ opposition against the Teutonic Order at the beginning of 15th century – especially during the Great War with Poland and Lithuania. The main focal point of the work is set on the Battle of Grunwald. The geographical scope is that of Prussia and Culmerland and the chronological one is from the foundation of the Lizard League up to the knights’ court in Bratian (1414). Most of the knights mentioned belong to the politcaly active group, who wanted a bigger influence on the current matters of the state. This resulted in a number of activities before the Battle of Grunwald, including conspiracy (e.g. Jan Surwiłło [Hans Surwille]). Those activities did not cease after the battle. A very good example is Mikołaj z Pilewic [von Pfeilsdorf], who had been supplying the Teutonic Knights with false intelligence and had exchenged hostile to the Order letters with the Poles. For sure this kind of opposition was not very widespread. After the beginning of hostilities knights from Culmerland and Dobrzyn Land tried to acquire further privileges from the Order, e.g. the privilege from October 1409. It cannot be completely ruled out, that there was indeed an organized opposition before the Battle of Grunwald. It has been confirmed, that there were Polish-speaking knights in the Teutonic Order reconnaissance forces. In that light it is important to note Polish pennants found after the arrest of Mikołaj from Pilewice and curious results of the reconnaissance after Polish withdrawal from Kurzętnik. During the Battle of Grunwald the Culm Banner, which was a part of the last Teutonic Order strike, has surrendered to the Poles just after the death of the Grand Master. The knights have been taken captive, so we cannot speak of high treason, but nevertheless the surrender could have affected the battle’s outcome. After the Order was defeated some of the knights have openly backed the Polish side – they have pledged allegiance to Jagiełło and took part in storming of the Teutonic Order castles. In cooperation with rebellious knights the Poles have captured Ostróda, Kowalewo, Krzyżbork, Bałga and Kętrzyn. In effect, when Heinrich von Plauen became the Grand Master and Polish forces have withdrawn in September–October of 1410, those knights have been severely punished, without proper trials. The prosecution included, among others, Mikołaj from Plewice, Eberhard from Korsze, Jochart from Kętrzyn and a certain Zbylut (most likely identical with Zbylut Zebowski). Some knight fled to Poland (Mikołaj from Ryńsk [von Renis] or Stanisław from Bolumin [von Bolmen] and some obtained pardon of the Grand Master (e.g. Albrecht Karschau). Some of the fugitives later returned to Prussia, (Mikołaj from Ryńsk already in the autumn of 1410). Soon after, the knights contacted the ambitious komtur of Radzyń Jerzy Wirsberg. Probably they intended to overthrow Heinrich von Plauen and to force the new Grand Master to give more privileges to the knights. The conspiracy was revealed and both Jerzy Wirsberg and Mikołaj from Ryńsk were arrested. Mikołaj was later beheaded for treason. Other memebers of the conspiracy (Janusz from Pułkowo [von Pulkau], Fryderyk from Kitnowo [von Kintenau], Janusz from Szczuplinka [von Czipplin] and Gunter from Dylewo [von der Delau]) fled to Poland and tried to regain their properties. They, and also other fugitives (Jan Surwiłło, Kacper/Jacob from Kobyły [von Kobil]) were backed by both Jagiełło and Witold. Finally, after Heinrich von Plauen was overthrown most of the knights returned to Prussia and the knights’ tribunal acquitted the surviving members of Wirsberg conspiracy in 1414. There are some striking similarities between the knights opposing the Order rule. They are often members of the same family: brothers from Ryńsk and Kitowo, father and son from Dylewo, father-in-law and son-in-law (Mikołaj from Ryńsk and Gunter from Dylewo), first cousins (from Ryńsk, Kitnowo and Szczuplinki). Frequently they were also neighbours, especially among those who came from Culmerland (Pilewice, Płąchawy, Robakowo and Kobyły; Szczuplinki and Kitnowo; Słomowo and Bolumin; Ryńsk, Orzechowo and Pułkowo), but also from Korsze region (Eberhard Kunseck, Albrecht Karschau and probably Jochart) and Ostróda (Dylewo and Durąg). At least some of the knights owned money to the Order. There is no comprehensive data, but Dytryk and Gunter from Dylewo, Mikołaj from Ryńsk, Janusz from Pułkowo, Konrad from Płąchawy [von Planchau], Janusz from Szczuplinki, Konrad from Orzechowo [von Orsechaw], Mikołaj from Słomowo [von Slommau] and Janusz from Topolno [Toppolensky] were indebted. This could not be without influence on their attitude to the Order. To be fair one has to add, that there were also knights, who reminde faithful to the Order. The best known examples are Mikołaj Witkop from Targowo [von Tergewisch], Szymon Wagil and Albrechta from Wigwałd [von Wittchenwalde], who was given Sławkowo in 1411 „umb synes getruwen dinstes willen, den her unsern orden in den groesten noten hat beweist”. Some of the Lizard League members also remained faithful, e.g. Otton from Konojady [von Konoyad], who was not persecuted after the Battle of Grunwald (he appears in the sources in 1417). His family also worked with the Order: his brother Knrad (Kuncze) from Dąbrówka [von Damerau] was working in the Teutonic Order intelligence. At the beginning of the 15th century the Teutonic Order state was shaken by an internal struggle between the knights with the Order authorities. Both parties remained without a clear victory as their argument ended, for a time, in a stalemate. But the future would belong to the knights, and in an alliance with burgers, they eventually defeated the Teutonic Order.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2021, 315; 206-250
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O początkach zamku w Olsztynie
About begginning of the castle in Olsztyn
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2049860.pdf
Data publikacji:
2021-12-24
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
Olsztyn
Stary Olsztyn
Bartąg
Bartążek
zamek kapitulny
Old Olsztyn
chapter’s castle
Opis:
Analiza przeprowadzona w artykule pozwala odrzucić pogląd najnowszej literatury na temat genezy Olsztyna (J. Sikorski, S. Achremczyk) i częściowo powrócić do ustaleń wcześniejszej historiografii (H. Bonk, A. Funk, A. Wakar). Stwierdzono zatem, że najprawdopodobniej w 1334 r., zgodnie z XVIII wieczną tradycją, powstała ziemno-drewniana strażnica, jakkolwiek nie w Olsztynie, tylko w pobliżu Jeziora Bartąg (na wzniesieniu między Bartągiem a Bartążkiem) lub na wschodnim brzegu Jeziora Kielarskiego. Kwestia lokalizacji na podstawie źródeł pisanych jest niemożliwa do rozstrzygnięcia, więc postuluje się jak najszybsze zbadanie archeologiczne, tym bardziej, że obiekt Bartąg nad jeziorem jest zagrożony zabudową mieszkaniową. Strażnica otrzymała nazwę całej ziemi Berting (en). W 1348 r. kapituła postanowiła wybudować miasto a wraz z nim nowy, kamienny zamek. Wybrali zakole Łyny na obszarze dzisiejszego Olsztyna. Stara twierdza funkcjonowała tylko do czasu budowy nowego zamku. Z czasem nazwa tego obiektu została zapomniana (zachowała się w nazwie sąsiedniej wsi Bartąg i Bartążek). Pamiętano, że teren ten był siedzibą „starego komornictwa”. Przez nieokreślony czas, nowa nazwa, nawiązująca do pamięci o starym zamku, a także nazwa nowego zamku, stąd Stary Olsztyn. O trwałości nazwy świadczy początek XIX wieku, kiedy posiadłość wiejską powstałą na miejscu dawnej leśniczówki nazwano Stary Olsztyn.
Analysis conducted in the article allows to reject the view of latest literature about the origins of Olsztyn (J. Sikorski, S. Achremczyk) and partialy return to the findings of an earlier historiography (H. Bonk, A. Funk, A. Wakar). It was therefore concluded that the most likely in 1334, according to the eighteenth century tradition, was established earth-wooden watchtower, however not in Olsztyn but near Lake Bartąg (on the hill between Bartąg and Bartążek), or on the eastern shore of Lake Kielarskie. The question of localization using written sources is impossible to solve, so is postulated to be as soon as possible archaeologicaly researched, the more that object Bartąg the lake is threatened by residential development. The Watchtower has received the name of the whole earth Berting (en). In 1348 chapter decided to construct the city and with him a new stone castle. They selected bend of Lyna in today’s Olsztyn. The old fortress functioned only until the construction of a new castle. In time, the name of this object was forgotten (preserved in the name of the neighboring village Bartąg and Bartążek), and remembered that this area was the seat of the “stare komornictwo“. The unspecified time, a new name, referring to the continuing memory of the old castle, as well as the name of the new castle, hence Alt Allenstein. Tracing the durability of the name to name – at the beginning of the nineteenth century, the nearby assets arising on the site of a former forester Allenstein – as old Olsztyn.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2021, 315; 260-281
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Settlement in the South-Eastern state of the Teutonic Order in Prussia after Thirteen Years’ War (1466–1525)
Osadnictwo w południowo-wschodniej części państwa zakonu krzyżackiego po wojnie trzynastoletniej (1466–1525)
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1365882.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
settlement
State of the Teutonic Order in Prussia
great wilderness
osadnictwo
państwo zakonu krzyżackiego w Prusach
wielka puszcza
Opis:
W artykule podjęto próbę podsumowania aktualnej wiedzy na temat osadnictwa w południowo-wschodniej części państwa Zakonu Krzyżackiego w latach 1466–1525. Autor skupia się wyłącznie na wybranym obszarze Prus, tzw. Wielkiej Puszczy (Grosse Wildnis). W artykule została omówiona problematyka kolonizacji i zasiedlenia, a także towarzyszących tym procesom przemianom etnicznym i demograficznym, omówiono uczestniczące w nich grupy społeczne i prawo stosowane w czasie kolonizacji, jakim objęci byli osadnicy. Osadnictwo na obszarze Wielkiej Puszczy po wojnie trzynastoletniej odegrało bardzo ważną rolę nie tylko w kontekście omawianego terytorium, ale też państwa krzyżackiego. Był to okres bardzo intensywnego tworzenia nowych osad. Przełomowy był również intensywny napływ ludności polskojęzycznej, która przez kolejne stulecia kształtowała krajobraz etniczny i kulturowy tej części Prus, która później stała się Mazurami.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2016, 294, 4; 659-675
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Przywilej dla osady pod zamkiem w Piszu z 1367 roku
The privileges of the settlement by the castle at Pisz in 1367
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1365931.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
Pisz
przywilej lokacyjny
bartnictwo
rybacy
zakon krzyżacki
Pisz (Johannisburg)
location privilege
bee keeping
Teutonic Order
Opis:
This paper discusses, in detail, the content of the privileges for the residents of the settlement by the castle at Pisz from 10 November 1367, which were presented simultaneously by the commander of Balga and the Natangian advocate Ulryk Fricke. The commander provided the right to fish freely, maintain apiaries and hunt, and the inhabitants also received the Kulm law, although this was not mentioned in the document. From the beginning, the community also had a clear role in serving the castle garrison, tasked with the economic exploitation of the forest and wetlands. The inhabitants, however, were free, with the status of gardeners, and were referred to above all as bee keepers or fishermen.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2017, 295, 1; 23-34
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Z przemian społeczno-prawnych na ziemiach pruskich. Problem tzw. oraczy (XV-XVIII wiek)
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/916757.pdf
Data publikacji:
2019-07-17
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Opis:
Oracze (Pflüger) to specyficzna grupa społeczna, która funkcjonowała od drugiej połowy XV w. tylko w okręgu ełckim w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach. Oracze byli małymi wolnymi (Freie), którzy zamiast obowiązku służby zbrojnej mieli obowiązek wystawiania służby oraczowskiej (konia ze sprzężajem). Początkowo ich pozycja społeczna (i ekonomiczna) była zbliżona do wolnych, choć w świadomości ówczesnych mieszkańców była ona nieco niższa. Swoje majątki posiadali oracze bez przywilejów lokacyjnych, ale kierowano się wobec nich prawem magdeburskim prostym. Pod koniec XVII w. w związku ze wzrastającymi obciążeniami (czynszami, daninami i robociznami) oracze zaczęli być zrównywani z chłopami szarwarkowymi i ostatecznie w XVIII w. zaliczono ich do jednej warstwy chłopów królewskich (kӧniglichen Bauern).
Źródło:
Czasopismo Prawno-Historyczne; 2018, 70, 2; 11-22
0070-2471
Pojawia się w:
Czasopismo Prawno-Historyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Już bezprawie czy jeszcze prawo? O główszczyźnie i wróżdzie w Prusach Książęcych i Prusach Królewskich w czasach nowożytnych
Lawless or still lawful? About wergild (man-price) and vendetta in the Duchy of Prussia and Royal Prussia in the early modern times
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1193942.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Tematy:
early modern criminal law
Chełmo law
the General State Laws for the Prussian States
the judicial system of early modern Warmia (Ermland)
bloody retaliation
Opis:
The wergild as a financial punishment for husband killing survived in Prussia until the mid-18th century, but the general rule was that the perpetrators of husband killing were sentenced to death. The reason why the wergild survived for such a long time in Prussia was the fact that courts applied the Chelmno law, according to which the wergild was recognized by tradition and also found in subsequent registers of the Chelmno law. At the beginning of the early modern period the wergild could apply only in case of assassinations committed in self-defense or by accident; deliberate crimes were subject to the law of retaliation. Yet, the law of retaliation could not be applied in relation to groups. With time the wergild could not be used out of court and the law of retaliation was abolished. The next step restricting the use of the wergild was the fact that it was to be applied in case of unintentional or accidental homicides; moreover, in case of killing in self-defence the perpetrator was exempt from the wergild. It was the court that passed a sentence of the wergild, but in cases of reconciliation the sentence was passed by other arbitration bodies. The wergild was allowed mainly among noblemen, which was in accordance with the Polish law of the time. The circle of people entitled to the wergild was reduced to the closest agnate, while in case of husband killing it applied only to the perpetrator. The wergild was no longer shared with the authorities; it was only the judge who received the fee referred to as multa. The value of the wergild was determined by the rank of the office held by the assassinated person. Moreover, the wergild constituted a kind of financial unit used to establish the value of fines and compensatory damages. Apart from the compensation in the form of financial gratification, the wergild constituted the indemnification for physical injury or damage to honour. The latter could also entail some additional punishment e.g. the act of submission. Until the mid-17th century the tradition of bloody retaliation (vendetta) was practiced at least among the nobility. It was illegal and punished by death sentence. Its alternative continued to be the possibility of settlement. The retaliation was limited only to the perpetrator of the homicide.
Źródło:
Zapiski Historyczne; 2016, 81, 2; 47-63
0044-1791
2449-8637
Pojawia się w:
Zapiski Historyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Bogini Kurko – główny kult Galindii
The Goddess Kurko – the principal cult of Galindia
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2049748.pdf
Data publikacji:
2021-12-24
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
Galindia
Kurko (bóstwo pruskie)
Prusowie
religia
Kurko (Prussian deity)
Prussians
religion
Opis:
Bogini Kurko była obiektem kultu plemion pruskich. Autor wskazuje w swoim artykule na rozpowszechnienie jej kultu na terytorium plemiennym Galindów oraz obecność widocznych śladów toponimicznych Kurko w Galindii. Kurko była żeńskim bóstwem, które opiekowało się plonem, dojrzewaniem i płodnością. Cześć Kurke oddawano w dwojaki sposób: po zakończonych żniwach ostatni snop zboża wystawiano na każdym polu (lauksie) lub w przeznaczonych do tego miejscach w lesie (w lipowych gajach). Na terenie Galindii autor zlokalizował siedem nazw własnych wywodzących się od Kurke, które kiedyś prawdopodobnie były miejscami kultu tego bóstwa. Charakteryzowały się szczególnym położeniem geograficznym, m.in. na obrzeżach poszczególnych terytoriów plemiennych, w oddaleniu od większych ośrodków obronnych.
The goddess Kurko was the focus of a cult for the Prussian tribes. In his article, the author outlines the spread of her cult within the tribal territory of Galindia as well as the presence of toponyms related to Kurko in Galindia. Kurko was a female deity who looked after crops, ripening and fertility. Devotion to Kurke took place in two forms: after the harvest was finished, the last sheaf of grain was displayed in every field (lauks) or in dedicated places in the forest (in linden groves). In Galindia, the author identified seven place names connected with Kurko, which in the past were probably places of worship associated with this deity. They were characterized by a special geographic location, including the fringes of individual tribal territories, away from major defensive centres.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2021, 315; 10-21
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
W sprawie zmiany kalendarza w Prusach Książęcych w 1612 r.
On the change of the calendar in Ducal Prussia in 1612
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2049833.pdf
Data publikacji:
2021-12-24
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
kalendarz gregoriański
kalendarz juliański
luteranie
Prusy Książęce
wiek XVII
Gregorian calendar
Julian calendar
Lutherans
Ducal Prussia
13th century
Opis:
Sprawa zamiany kalendarza juliańskiego na gregoriański w Prusach Książęcych nie doczekała się jak do tej pory oddzielnego omówienia. Problem to z pozoru prosty, wywoływał jednak w dotychczasowej literaturze spore zamieszanie. Józef Szymański w podstawowej pracy o naukach pomocniczych historii podaje co prawda informację o zamianie kalendarza, ale z błędną datą, mianowicie 1610 r. Natomiast wydawca pracy Maxa Toeppena Historia Mazur podaje datę 1700 r., kiedy to rzeczywiście wprowadzono kalendarz gregoriański, ale w protestanckich krajach niemieckich. Przy tym samego Toeppena problem ten nie interesował i daty podawał za dokumentami, nie zmieniając ich na kalendarz gregoriański. Tak postępowała większość badaczy niemieckich, a za nimi też polscy. Powoduje to jednak, że daty między 1582 a 1612 r. podawane są na ogół według kalendarza juliańskiego i wiele z nich należy zweryfikować. Takim przykładem jest m.in. datacja lokacji miasta Leca (Giżycka) w maju 1612 r.
The issue of changing the Julian calendar to the Gregorian calendar in Ducal Prussia has not been discussed separately so far. The problem seems simple, but it has caused quite some discussion in the literature to date. In his seminal work on the auxiliary sciences of history, Józef Szymanski provides information about changing the calendar, but with the wrong date, namely 1610. The publisher of Max Toeppen’s work, The History of Masuria, gives the date of 1700, when the Gregorian calendar was actually introduced, although in German Protestant countries. At the same time, Toeppen himself was not interested in this problem and he gave the dates from the documents, without changing them to the Gregorian calendar. This was what most German researchers subsequently did, and following them Polish researchers. However, this means that the dates between 1582 and 1612 are generally given according to the Julian calendar and many of them need to be verified. One such example is dating the location of the town of Lec (Giżycko) to May 1612.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2021, 315; 41-46
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Rybołówstwo w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich (XIV–XVII w.) ze szczególnym uwzględnieniem starostwa ryńskiego
Fishing in the Land of the Great Masurian Lakes (14th–17th centuries) with particular emphasis on the Ryn County
Autorzy:
Białuński, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2049839.pdf
Data publikacji:
2021-12-24
Wydawca:
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Tematy:
Kraina Wielkich Jezior Mazurskich
państwo krzyżackie
Prusy Książęce
rybołówstwo
The Great Masurian Lake district
State of the Teutonic Order
Ducal
Prussia
fishing
Opis:
Historia rybołówstwa na Mazurach nie mogła być w pełni omówiona w ramach niniejszego artykułu, jego celem jest natomiast uściślenie niektórych zagadnień związanych z tym tematem. Przede wszystkim należy przedstawić ustępstwa na rzecz mieszkańców w przywilejach rybołówstwa, skupiając się na narzędziach służących do połowu ryb oraz kwestii zarzadzania rybołówstwem w poszczególnych starostwach. Przedstawione badania ograniczają się do Starostwa Ryńskiego w okresie do początku XVIII wieku. Artykuł nie pozwala na wyciągniecie ostatecznych wniosków czy sformułowanie ogólnych ocen dotyczących rozwoju rybołówstwa na obszarze Wielkich Jezior Mazurskich, może jednak być dobrym punktem wyjścia dla przyszłej monografii na ten temat.
The history of fishing in Masuria cannot be discussed in full within this paper, but its purpose is to clarify some issues related to this topic. Above all, it outlines the concessions provided for the inhabitants within the fishing privileges, focusing on the tools used to catch fish and the issues of fishery management within the individual elderships. The presented research is limited to the Ryn eldership in the period up to the beginning of the 18th century. This paper does not enable final conclusions or general assessments regarding the development of fisheries in the area of the Great Masurian Lakes to be drawn, but it may provide a useful starting point for a future monograph on this subject.
Źródło:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2021, 315; 56-93
0023-3196
2719-8979
Pojawia się w:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 31

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies