Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "zabytki archeologiczne" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-13 z 13
    Tytuł:
    Przyczynek do identyfikacji średniowiecznej aparatury destylacyjnej w Polsce
    An introduction to identification of mediaeval distilling-apparatus in Poland
    Autorzy:
    Szymański, Michał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/681671.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
    Tematy:
    alembiki
    zabytki archeologiczne
    technologia destylacji
    alembics
    archaeological artefacts
    distilling technology
    Opis:
    Although alembics, erstwhile distilling-apparatus, are deeply rooted in Polish traditional culture, they have not been yet analysed separately. Ceramic and glass alembics, rarely being discovered during excavations within Poland, are also seldom published. Therefore using Western European studies seems to be necessary to amend that state of being. The case study on distilling-apparatus from France and Great Britain, which was used in the article, has been compiled by S. Moorhouse and N. Thomas. They presented morphologic traits of the devices: vaporizer – distilling-base or cucurbit used for heating the raw material, and alembic – a still-head with collecting-channel and spout. The authors also described industrial, kitchen and alchemical use of the devices. Based on the morphological traits, 3 types of ceramic and glass alembics were established, and presented in the article. Article uses findings already published, focuses on preliminary issues and is an attempt on introducing the reader to the matter of former distilling-apparatus. Amongst sources published in Poland one should distinguish graphics from Marcin Siennik’s Herbarz, to iest ziół tutecznych y zamorskich opisanie, Polish 16th century herbarium, fragments of pottery distilling-base from the knight’s stronghold from Mymoń, Podkarpackie Voivodeship and alembic from castle in Puck, Pomeranian Voivodeship. The latter, although ceramic, represents advanced type of distilling-apparatus with an external cooling system – removable pipe, placed in the barrel with water. Amongst instalations associated with alembics, one should mention special furnaces (athanors), ember dispensers and receivers for distillate. Another fact worth mentioning is that distilling-apparatus could be luted with a special alchemical clay, recipe of which is known from Renaissance herbarium by Marcin Siennik. Alchemical utensils were frequently placed in a separate room, especially in pharmacies and distilleries. Distilling-apparatus, artefacts heretofore neglected in Poland, could help in development of studies in the history of chemistry and complement an image of cultural space in pre-industrial Central Europe.
    -
    Źródło:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica; 2015, 30; 207-223
    0208-6034
    2449-8300
    Pojawia się w:
    Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ochrona zabytków Białostocczyzny w XXX-leciu PRL
    Autorzy:
    Jankowski, Wojciech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/539508.pdf
    Data publikacji:
    1976
    Wydawca:
    Narodowy Instytut Dziedzictwa
    Tematy:
    zabytki Białostocczyzny
    wystawa w Muzeum Okręgowym w Białymstoku 1975
    zabytki archeologiczne Białostocczyzny
    Źródło:
    Ochrona Zabytków; 1976, 2; 143
    0029-8247
    Pojawia się w:
    Ochrona Zabytków
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ochrona zabytków archeologicznych?
    The Protection of Archaeological Monuments?
    Autorzy:
    Szpanowski, Piotr
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/536808.pdf
    Data publikacji:
    2002
    Wydawca:
    Narodowy Instytut Dziedzictwa
    Tematy:
    ochrona zabytków archeologicznych
    Ośrodek Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego (OODA)
    konserwatorstwo archeologiczne
    prace archeologiczne i wykopaliskowe w Polsce
    zabytki archeologiczne w Polsce
    Opis:
    Once again archaeological conservation is in the throes of institutional transformations, which in 2002 involved offices and institutions associated with the protection of cultural heritage. The protection of archaeological monuments has been, for all practical purposes, excluded from the tasks of government administration, which included the Office of the General Conservator of H istorical Monuments, liquidated on 31 March 2002. Its fate was shared by the Centre for Salvage Archaeological Research and the Department of Archaeology at the Centre for the Documentation of Historical Monuments. Today, the protection of archaeological monuments is the domain of the newly established Centre for the Protection of Archaeological Heritage which, in its capacity as a cultural institution outside the structure of government administration, has been entrusted with extremely responsible tasks stemming from the regulations of the binding statute about the protection of cultural property and acts of international law, supervision over the Service of the Protection of Historical Monuments entailing the p ro tection of archeological monuments, current inventories, the documentation and assessment of the state of the preservation of monuments and tackling the challenges of an epoch of the domination of digital techniques, in which the usefulness of archaeological archives will be decided by the degree of their accessibility with the help of modern information instruments.
    Źródło:
    Ochrona Zabytków; 2002, 2; 214-216
    0029-8247
    Pojawia się w:
    Ochrona Zabytków
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zagadkowe znalezisko z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Lubieniu. Z problematyki konserwacji zabytków archeologicznych
    An intriguing find from an Early Medieval cemetery in Lubień. Issues of conservation of archaeological relics
    Autorzy:
    Kurasiński, T.
    Rychter, M.R.
    Skóra, K.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/217631.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków
    Tematy:
    archeologia
    zabytki archeologiczne
    denar
    krzesiwo
    cmentarz
    Średniowiecze
    archaeology
    archaeological relics
    denarius
    strike-a-light
    cemetery
    Middle Ages
    Opis:
    Do Pracowni Konserwacji Zabytków Metalowych Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego przekazywane są do konserwacji oraz analiz różnorodne zabytki odnalezione podczas badań archeologicznych. Jednym z takich zabytków był przedmiot pochodzący z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Lubieniu określony jako okładzina pochewki noża. Po dogłębnej analizie oraz różnorodnych badaniach okazało się, że był to zupełnie inny przedmiot niż pierwotnie przypuszczano, a mianowicie rzadko spotykane we wczesnym Średniowieczu na ziemiach polskich krzesiwko ażurowe. Wśród produktów korozji znajdował się również srebrny denar krzyżowy z 4. ćwierci XI w. Okazuje się, że podczas wnikliwej obserwacji oraz interwencji konserwatorskiej zmienia się także dotychczasowy stan badań oraz pozyskuje się nową wiedzę na temat depozytów grobowych.
    The Laboratory of Conservation of Metal Objects at the Institute of Archaeology of the University of Łódź receives various relics discovered during archaeological excavations for conservation and analysis. One of such items was an object found in an early-medieval cemetery in Lubień, and described as covering of a knife scabbard. After a thorough analysis and various tests, it turned out that it was an entirely different object than had been originally assumed, namely an openwork strike-a-light rarely encountered in Polish territories during the Early Medieval period. Among corrosion products there was a silver cross denarius from the 4th quarter of the 11th c. It appears that in the process of careful observation and conservation intervention the current state of research can change as well and new knowledge can be acquired concerning burial deposits.
    Źródło:
    Wiadomości Konserwatorskie; 2013, 33; 54-57
    0860-2395
    2544-8870
    Pojawia się w:
    Wiadomości Konserwatorskie
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    System ochrony zabytków archeologicznych. Pomiędzy teorią a praktyką konserwatorską
    Archeological monuments protection system. Between theory and conservation practice
    Autorzy:
    Krawczewska, Agnieszka
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2172463.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Politechnika Lubelska. Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków
    Tematy:
    zabytki archeologiczne
    system ochrony zabytków
    konserwacja zabytków archeologicznych
    konserwatorstwo archeologiczne
    urząd ochrony zabytków
    system ochrony zabytków archeologicznych
    archeological conservatorship
    archeological monuments protection system
    monuments protection office
    Opis:
    Początki konserwatorstwa archeologicznego w Polsce to przede wszystkim proces identyfikacji zasobu zabytków i jego inwentaryzacja, będące fundamentalnym wyznacznikiem skutecznej ochrony pozostałości dawnej kultury materialnej człowieka. W ostatnim czasie pojawienie się w obszarze nauki nieinwazyjnych metod badań i ich wykorzystywanie w archeologii polskiej spowodowało, że dotychczas przeprowadzana inwentaryzacja źródeł archeologicznych powiązana ze żmudnymi standardowymi badaniami terenowymi, może być szybko i spektakularnie wykonywana. O ile potrzeba dzisiaj stosowania nowoczesnych technik badawczych jest niepodważalna i niezbędna w każdej dyscyplinie naukowej, to za nie mniej ważne uważa się niepoprzestawanie wyłącznie na etapie pozyskiwania danych, które przyczyniają się do tworzenia bazy obiektów archeologicznych podlegających ochronie, ale nie przynoszą spodziewanej odpowiedzi na postawione pytanie: jak je chronić? Podczas zabiegów konserwatorskich inwentaryzacji zabytków archeologicznych rodzą się kolejne pytania: gdzie i jakie są czasowe oraz materialne granice ochrony dziedzictwa archeologicznego? Różnorodność zarejestrowanych przykładów reliktów form terenowych począwszy od śladów dawnej orki, poprzez negatywy historycznych obiektów architektury po linie okopów wojennych czy sporządzone wykazy nowożytnych przedmiotów pozyskanych w toku poszukiwań zabytków wymagają od konserwatora podjęcia właściwych decyzji, które nierzadko wzbudzają skrajne reakcje. Czy zatem ochrona zabytków archeologicznych jest sprawnie wypełniana? Konserwatorstwo archeologiczne winno być postrzegane jako złożony proces składający się z trzech elementów: „inwentaryzacji, ochrony, zarządzania”, gdzie zarządzanie jest rozumiane pod pojęciem długotrwałych programów konserwatorskich opracowanych dla określonych grup zabytków archeologicznych. Obowiązująca w naszym kraju Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami umożliwia zastosowanie szeregu efektywnych działań, jednakże aktualny system ochrony zabytków jest nadal skoncentrowany na „inwentaryzacji” i „ochronie”, a trzeci element „zarządzanie” jest wciąż niezwykle trudny w realizacji.
    The beginnings of archaeological conservatorship in Poland were primarily the process of identification of historical sites and their inventory, which is a fundamental determinant of effective protection of remnants of ancient human material culture. The recent emergence of non-invasive research methods in the field of science and their use in Polish archaeology has meant that the hitherto inventory of archaeological sources associated with tedious standard field surveys can be carried out quickly and spectacularly. While the need for modern research techniques is indisputable and necessary in every scientific discipline, it is no less important not to stop at the stage of data acquisition, which contributes to the creation of a database of archaeological sites to be protected, but does not provide the expected answer to the question: how to protect them? The following questions arise during the conservation of inventories of archaeological sites: where and what are the temporal and material limits of the protection of archaeological heritage? The variety of registered examples of relics of terrain forms from the traces of former ploughing, through the negatives of historical architectural objects to the lines of war trenches or lists of modern objects acquired in the course of searching for monuments require the conservator to make the right decisions, which not infrequently arouse extreme reactions. So is the protection of archaeological monuments being carried out efficiently? Archaeological conservation should be viewed as a complex process consisting of three elements: "inventory, protection, management", where management is understood in terms of long-term conservation programs developed for specific groups of archaeological monuments. The Act of 23 July 2003 on Monuments Protection and Care in force in our country enables the application of a number of effective measures, however, the current system of monuments protection is still focused on "inventory" and "protection", and the third element "management" is still extremely difficult to implement.
    Źródło:
    Ochrona Dziedzictwa Kulturowego; 2021, 12; 25--34
    2543-6422
    Pojawia się w:
    Ochrona Dziedzictwa Kulturowego
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Archeologia Krakowa. Niektóre problemy naukowe i konserwatorskie
    Autorzy:
    Żaki, Andrzej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/537591.pdf
    Data publikacji:
    1955
    Wydawca:
    Narodowy Instytut Dziedzictwa
    Tematy:
    archeologiczne zabytki Krakowa
    badania archeologiczne w Krakowie
    stanowiska archeologiczne w Krakowie
    krakowski paleolit
    ślady mezolitu w Krakowie
    archeologiczne strefy Krakowa
    osadnictwo wczesnośredniowieczne
    rodzaje ingerencji konserwatorskiej
    Źródło:
    Ochrona Zabytków; 1955, 4; 244-251
    0029-8247
    Pojawia się w:
    Ochrona Zabytków
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Komputerowa baza stanowisk archeologicznych Jordanii
    Computer Database for Antiquities in Jordan
    Autorzy:
    Drzewiecki, Mariusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/539653.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Narodowy Instytut Dziedzictwa
    Tematy:
    Jordania
    stanowiska archeologiczne w Jordanii
    komputerowa baza stanowisk archeologicznych
    zabytki archeologiczne w Jordanii
    Jordan Antiquities Database and Information System
    JADIS
    Middle Eastern Geodatabase for Antiquities-Jordan
    MEGA-Jordan
    MEGA-J
    Jordan
    Archaeological sites in Jordan
    computer database of archaeological sites
    Opis:
    First computer database for antiquities had been introduced in Jordan at the beginning of 1990s. In following years the system was developed and changed. As a result, it became internationally acknowledged and awarded: in 2010 it was qualified as one of one hundred most promising innovations in digital technology by Netexplorateur forum; in 2014 Arches project, which developed based on experience from Jordan, was counted by Planetizen as one of ten best internet sources for planning, design and urban development in the world. The aim of this article is to present Jordanian database and the story behind it. It is interesting to take a closer look: how Jordanians managed numerous problems which occur during archaeological database creation; what were their solutions and did they fulfill expectations. Among many problems the most often and the most complex are: • precision of site location; • problem of site borders/limits/reach; • diversity in archive data; • access to database; • new data entry mechanism. The analysis of Jordanian archaeological database brought the conclusion that international acknowledgment does not have to equal to a full success. Some elements and implementation procedures are original and innovative whereas others do not seem to work. This is another aim of this article: to present solutions which have the potential of heritage protection and management improvement and those which did not fulfill the expectations. This project has been funded with support of the European Commission. The article reflects the view of the author only, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.
    Źródło:
    Ochrona Zabytków; 2015, 2; 229-238
    0029-8247
    Pojawia się w:
    Ochrona Zabytków
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Relikty pradziejowego górnictwa w rejonie Gór Świętokrzyskich w kontekście eksploatacji złóż krzemienia pasiastego. Problematyka prawno-konserwatorska
    Relics of primeval mining in the region of the Świętokrzyskie Mountains in the context of exploitation of striped flint deposits. Legal & conservation issues
    Autorzy:
    Sabaciński, Marcin
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/536036.pdf
    Data publikacji:
    2010
    Wydawca:
    Narodowy Instytut Dziedzictwa
    Tematy:
    relikty górnictwa
    pradziejowe górnictwo
    Góry Świętokrzyskie
    krzemień pasiasty
    Krajowa Ewidencja Zabytków Archeologicznych
    Krzemionki
    nielegalne wykopaliska
    zabytki archeologiczne
    prawo geologiczne i górnicze
    „polski diament"
    morze jurajskie
    Lista Pomników Historii
    kamienie ozdobne
    koncesja na wydobycie
    Opis:
    Striped flint is a unique mineral occurring only in a few communes bordering the Świętokrzyskie Mountains. In the Neolithic Age and in the early Bronze Age, intense primeval settlement developed in the region in connection with the use of this raw material. Within the area of its outcrop, numerous mines, production and dwelling settlements were built and functioned with varying intensity for hundreds of years. A unique complex of striped flint mines and related excavation and processing infrastructure was established in Krzemionki, where around four thousand mine shafts with various constructions and of various widths and depths as well as relics of flint production workshops, shaft protection structures and waste heaps have survived till now. It is the best preserved and biggest mining complex from the early Stone Age in the world, and currently has historic monument status. Krzemionki and other primeval archaeological sites connected with the excavation and utilisation of striped flint have been endangered by destruction due to the illegal exploitation of flint over the last few years. Striped flint has become an extremely fashionable and desirable type of material for the production of souvenirs, decorations and jewellery, and the demand for it is still growing. This article presents the legal possibilities to control the illegal acquisition of striped flint in connection with applicable provisions of Mining and Geological Law and its legal status as a mineral.
    Źródło:
    Ochrona Zabytków; 2010, 1-4; 255-262
    0029-8247
    Pojawia się w:
    Ochrona Zabytków
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Rejestr i ewidencja zabytków nieruchomych oraz ruchomych w działaniach Narodowego Instytutu Dziedzictwa
    The role and tasks of the Monument Record and Register Department in the organisational structure of National Heritage Board of Poland
    Autorzy:
    Szałygin, Jerzy
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/536351.pdf
    Data publikacji:
    2012
    Wydawca:
    Narodowy Instytut Dziedzictwa
    Tematy:
    ODZ
    KOBiDZ
    NID
    rejestr zabytków
    zabytki nieruchome
    zabytki ruchome
    zabytki archeologiczne
    ewidencja zasobu zabytkowego
    dokumentacja
    karta zielona
    karta biała
    karta adresowa
    ewidencja parków
    karta cmentarza
    teczka urbanistyczna
    karta zabytków sztuki i rzemiosła artystycznego
    karta ewidencyjna ruchomych zabytków techniki
    bazy danych
    weryfikacja rejestru zabytków
    Opis:
    The National Heritage Board of Poland continues directly the activity of the first institution dealing with the collection, elaboration and popularisation of knowledge on historical monuments in Poland – the Centre for Documentation of Monuments, which was established in 1962. The organisational structure of the institution evolved, but among its priority tasks there were still documentation-related works: collection, elaboration and making available of the record of monuments in the form of record documentation and legal documentation of all registered monuments. The department which has carried out these tasks in a virtually unaltered manner is the current Monument Record and Register Department. The current tasks of the Department include also the elaboration of documentation standards, preparation of the record, keeping of the register of monuments and training of conservation services in this respect. Currently we are also supervising the performance of the monument register verification project – the description of the resource of monuments in Poland. These activities make it possible to provide successive generations with knowledge on the material culture of our ancestors, on authentic, transformed or defunct objects, complexes of objects and the cultural landscape. Our documentations are used in scientific studies and research works and constitute a basis for conservation projects. They are used for restoring the destroyed and defunct objects that constitute a significant element of national heritage. The Monument Record and Register Department collects, elaborates and provides access to knowledge on monuments in Poland in a continuous manner (under various names). MRRD collects duplicates of the documentation of monuments forming a part of the collection of the national record of monuments, which is elaborated for the needs of voivodeship conservators and by voivodeship conservators of monuments, that are sent to NHBP. The record as a form of documentation dates back to the middle of the 18th century and its legal grounds were established in 1928. The following record documentations are kept in the Monument Record and Register Department (amount as at 31.12.2011): • record cards of monuments of architecture and historic buildings (138,304 items, including 104,420 white cards and 33,884 green cards), • address cards of monuments (650,000), • records of historic greens (9,249), • record cards of cemeteries (25,367), • town planning files (1,274), • cards of movable monuments (371,876), • record cards of movable monuments of technology (9,710). Other forms of record documentation being used currently are the communal record of monuments and record lists of monuments. The regular updating of the list of shortages is one of the elements of the keeping of the central record of monuments in the activity of MRRD. Many activities concerning the documentation of monuments are performed in accordance with the well-established tradition. The challenging process that is necessary to carry out is the digitalisation of collections of the record. The central register of monuments has been kept as a primary form of monument protection since 1962. The Department maintains a uniform database system, which is understood as a specially developed kind of software (Multiarch). The database of objects entered into the register of monuments that is kept in NHBP is the only database in Poland that encompasses all legally protected non-movable and movable monuments. The verification of the register of nonmovable movements is an important task co-ordinated by the Monument Record and Register Department, which has been carried out by Local Divisions of NHBP since the end of 2008. Long-term plans of verification of the register of monuments apply to movable monuments, too. In practice, the performance of the main aforementioned tasks is often connected with additional activities, part of which is a consequence of the employees’ own initiative, knowledge and commitment as well as identification with the 50-year tradition and achievements of NHBP’s predecessors.
    Źródło:
    Ochrona Zabytków; 2012, 1-2; 117-158
    0029-8247
    Pojawia się w:
    Ochrona Zabytków
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Planistyczno-przestrzenne i inwestycyjne problemy związane z występowaniem obiektów zabytkowych i stanowisk archeologicznych
    Problems related to spatial planning and investment processes in the context of historical objects and archeological sites
    Autorzy:
    Gawronski, K.
    Hernik, J.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/62418.pdf
    Data publikacji:
    2012
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Stowarzyszenie Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich PAN
    Tematy:
    planowanie przestrzenne
    procesy inwestycyjne
    zabytki
    stanowiska archeologiczne
    wystepowanie
    ochrona dziedzictwa kulturowego
    Opis:
    W pracy przedstawiono planistyczno-przestrzenne i inwestycyjne uwarunowania związane z występowaniem obiektów dziedzictwa kulturowego. W szczególności przestawiono zasady postępowania inwestora na terenie objętym ograniczeniami związanymi z występowaniem stanowisk archeologicznych. Zaprezentowano instytucje ochrony zabytków w Polsce oraz ich kompetencje. Określono rolę planowania przestrzennego jako instrumentu ochrony obiektów dziedzictwa kulturowego. Ponadto zaprezentowano problemy ochrony zabytków na terenie podkrakowskiej gminy Michałowice.
    The paper discusses the role of cultural heritage objects in spatial planning and investment processes. It particularly presents the principles an investor should follow with regards to the area, where archaeological sites have been located. Moreover, it enumerates Polish institutions responsible for the protection of historical objects and their competences. The article also defines the role of spatial planning as an instrument of cultural heritage protection. Finally, it presents problems related to the protection of historical objects in the community of Michałowice located nearby the city of Krakow.
    Źródło:
    Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich; 2012, 3/II
    1732-5587
    Pojawia się w:
    Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Bowl-Shaped Stone Objects From The Magdalenian Site Ćmielów 95 "Mały Gawroniec"
    Kamienne przedmioty miseczkowate ze stanowiska kultury magdaleńskiej Ćmielów 95 „Mały Gawroniec”
    Autorzy:
    Paczkowski, Michał
    Przeździecki, Michał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2048960.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-20
    Wydawca:
    Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
    Tematy:
    zabytki kamienne
    lampki
    kultura magdaleńska
    późny paleolit
    stanowisko archeologiczne Ćmielów 95
    stone artefacts
    lamps
    Magdalenian culture
    Late Palaeolithic
    archaeological site Ćmielów 95
    Opis:
    The aim of the article is to present the preliminary results of the analysis of a group of stone artefacts with a bowl-like shape discovered at the archaeological site of the Magdalenian culture Ćmielów 95 "Mały Gawroniec". The research included a study of morphological features and macroscopic characteristics of the traces on the objects’ surface. The data obtained in this way, supported, among others, by analogy, provided the basis for their identification as presumable fragments of lamps. However, the authors point out a series of doubts related to the adoption of such functional attribution of the analysed artefacts. They are mainly due to their poor state of preservation and the complex nature of the observed thermogenic changes.
    Liczne występowanie zabytków kamiennych (z tzw. skał niekrzemionkowych) jest charakterystyczną cechą stanowisk kultury magdaleńskiej. Są to zarówno formy będące efektem celowych modyfikacji, jak i przedmioty o „naturalnym” charakterze, nie noszące śladów intencjonalnej obróbki, związane jednak bezpośrednio z realizowanymi na stanowisku aktywnościami. Szczególne miejsce w zestawie zabytków ze skał niekrzemionkowych zajmują przedmioty o miseczkowatym kształcie. W literaturze część z nich jest interpretowana jako lampki na paliwo tłuszczowe. Znane są one z wielu stanowisk kultury magdaleńskiej, zarówno z zachodniej jak i środkowej Europy, w tym z Polski. Odkryte w 2004 roku stanowisko 95 w Ćmielowie, pow. ostrowiecki, woj. świętokrzyskie, zlokalizowane jest na wschodnim skraju opatowsko-sandomierskiego płata lessowego. „Mały Gawroniec” to lokalna nazwa wzgórza o stromych zboczach i charakterystycznej formie cypla, od północy i północnego-zachodu podciętego przez głębokie wąwozy, od południa zaś przez dolinę rzeki Przepaść (Ryc. 1). Łącznie na stanowisku zarejestrowano 1028 zabytków ze skał niekrzemionkowych, głównie różnej wielkości płyt piaskowca oraz okruchów chalcedonitu, który w formie stosunkowo dużych konkrecji pozyskiwany był zapewne w okolicach Drygulca, położonego ok. 3,5 km, od Ćmielowa. Inne typy skał (szary łupek, kreda oraz wapień) reprezentowane są przez pojedyncze znaleziska. Z perspektywy archeologicznej dominującą grupą są „naturalne” fragmenty skał bez wyraźnych cech intencjonalnej obróbki mechanicznej (ang. non-utilised objects), choć niewątpliwie związane z funkcjonowaniem obozowiska. Przeważnie występują one w postaci średniej wielkości płytek piaskowca lub wielościennych, ostrokrawędzistych okruchów chalcedonitu. Niektóre z nich mają różnego rodzaju ślady zmian termogenicznych (okopcenia, zmiany barwy, spękania), co sugeruje, że mogły być wykorzystywane np. jako elementy konstrukcji palenisk lub tzw. cooking stones. Ostatnia interpretacja znajduje potwierdzenie w wynikach analiz fizykochemicznych dwóch fragmentów przedmiotów chalcedonitowych. Druga grupa (ang. utilised objects) reprezentowana jest zaledwie przez kilka, ale za to efektownych znalezisk: sześć tzw. plaquettes, dwa dyskoidalne zabytki w typie tzw. rondelles oraz drobny wrzecionowaty przedmiot z szarego łupku z serią nacięć i żłobień na powierzchni. W inwentarzu zabytków kamiennych ze stanowiska Ćmielów 95 wydzielono łącznie siedem obiektów miseczkowatych lub z miseczkowatymi zagłębieniami. Podstaw dla takiej identyfikacji dostarczyły wyniki badań morfologicznych oraz porównawczych, głównie opartych na danych z literatury, a także zestaw specyficznych śladów termogenicznych. Z tego też względu w procesie charakterystyki tej grupy znalezisk z Ćmielowa zdecydowano się określać je mianem przedmiotów miseczkowatych, a pojęcie „lampki” celowo stosowane jest w cudzysłowie, jako podkreślenie ostatecznie nierozstrzygniętych wątpliwości autorów. Pięć tych przedmiotów wykonanych jest z piaskowca, dwa z chalcedonitu. W artykule skoncentrowano się na omówieniu grupy zabytków z piaskowca (Ryc. 2, 5:2). Ważnym elementem łączącym te obiekty jest także sposób ich wykonania, polegający na wykorzystaniu fragmentów skał o naturalnie miseczkowatym kształcie, stanowiących praktycznie gotowe „naczynia”, nie wymagające specjalnych modyfikacji. Kluczowym argumentem przesądzającym, że mamy do czynienia z lampką, nie jest miseczkowaty kształt obiektu, ale występowanie na jego powierzchni specyficznych śladów termogenicznych – okopceń, zwęglonej przywry lub czerwonawych przebarwień. Ślady przekształceń termicznych stwierdzono w odniesieniu do wszystkich przedmiotów miseczkowatych odkrytych na „Małym Gawrońcu”. Przejawiają się one w zmianie pierwotnej barwy skał użytych do ich produkcji na ciemnoczerwoną lub wręcz brązową (Ryc. 3). Według klasycznego podziału, zaproponowanego jeszcze w latach 80. XX wieku, wyróżnia się trzy typy lampek: z obiegiem otwartym, z obiegiem zamkniętym oraz z obiegiem zamkniętym i z wyodrębnionym uchwytem (Ryc. 4). W wypadku opisywanej grupy zabytków z Ćmielowa dysponujemy stosunkowo niewielkimi fragmentami, niemniej wydają się one wystarczające dla przyporządkowania dwóch obiektów (Ryc. 2:3.4) do pierwszej, zaś trzech zabytków (Ryc. 2:1.2.5) do drugiej z tych kategorii. Jeden z zabytków (Ryc. 2:1, 5:2) ma trzy symetrycznie rozmieszczone zagłębienia, analogiczne do odnotowanych na jednej z lampek z jaskini Pekárna, gdzie na krawędzi wykonanego z piaskowca przedmiotu znajdują się dwa ślady interpretowane jako negatywy odbić, które mogą być rodzajem ornamentu. Kamienne lampki na paliwo tłuszczowe znane są z całego obszaru kultury magdaleńskiej. Najwięcej pochodzi z zachodniej Europy, przede wszystkim z południowo-zachodniej Francji. We wschodniej prowincji magdalenienu rejestrowane są one zdecydowanie rzadziej. Do niedawna znane były tylko z Czech – Hostim (Ryc. 5:5a–c) – i Moraw – jaskinie Pekárna (Ryc. 5:4a.b) i Býčí Skála (Ryc. 5:1) oraz Kolíbky. Ostatnio ich lista poszerzyła się o kilka nowych znalezisk z Polski. Lampki lub ich fragmenty odkryto na stanowiskach Dzierżysław 35 (Ryc. 5:3) oraz Wilczyce 10. Najczęściej wykonywane były one z wapienia lub piaskowca, ale znane są także przykłady lampek z innych surowców, np. łupku, szarogłazu czy konkrecji żelazistych. Znalezione w Ćmielowie „lampki” z piaskowca o laminowanej strukturze mieszczą się w standardzie surowcowym podobnych wyrobów magdaleńskich.
    Źródło:
    Wiadomości Archeologiczne; 2021, LXXII, 72; 171-178
    0043-5082
    Pojawia się w:
    Wiadomości Archeologiczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-13 z 13

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies