Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "semantyka historyczna" wg kryterium: Temat


Wyświetlanie 1-11 z 11
Tytuł:
К вопросу о параллели литовских слов 'eržilas', 'arklys' и древнерусского слова 'орь'
On the issue of parallels between the Lithuanian words ‘eržilas’,’arklys’ and the Old Russian word ‘or’
O paraleli litewskich wyrazów eržilas, arklys i staroruskiego wyrazu or
Autorzy:
Siniova, Olga
Iordani, Natalija
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/34656183.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
Tematy:
этимология
лексическая семантика
историческая лексикология
литовский язык
etymology
historical lexicology
lexical semantics
Lithuanian language
etymologia
semantyka leksykalna
leksykologia historyczna
język litewski
Opis:
Статья посвящена вопросу этимологии древнерусского слова орь и описанию его параллелей в литовском языке. По результатам анализа этимологических и толковых словарей русского и литовского языков, прокомментированы точки зрения о семантике и происхождении возводимых к орь слов. Особое внимание уделено примерам из русских говоров и контекстам, встречающимся в древнерусских и старолитовских источниках, в которых фиксируется исследуемая лексема; в статье представлены новые примеры со словом орь из древних письменных памятников. Выделенные особенности семантики позволили соотнести слова орь и орити (с#) с опорой на сохранившиеся в его семантической структуре компоненты значения ʽпохотливый’, а также в словах литовского языка, восходящих к тому же корню, что и существительное орь; выделены общие для этих образований семы.
This article is devoted to the etymology of the Old Russian word ‘or’ and the description of its parallels in the Lithuanian language. Based on the results of an analysis of etymological and explanatory dictionaries of the Russian and Lithuanian languages, the semantics and origin of words related to ‘or’ are described. Special attention is paid to contexts with the word ‘or’ found in Old Russian and Lithuanian texts and Russian dialects. The article presents new usages of the word ‘or’ from Old Russian and manuscripts. The highlighted features of semantics made it possible to find the derivational base of the word ‘or’ based on the semes preserved in its semantic structure, as well as in words of the Lithuanian language that go back to the same root as the noun ‘or’; seemes common to these formations are highlighted.
Artykuł jest poświęcony zagadnieniu etymologii staroruskiego słowa „орь” oraz opisowi jego analogiom w języku litewskim. Na podstawie wyników analizy słowników języka rosyjskiego i litewskiego (oraz etymologicznych), są komentowane poglądy na semantykę i genezę wyrazów zbudowanych na „орь”. Szczególną uwagę zwrócono na przykłady z gwar rosyjskich oraz kilka kontekstów znalezionych w źródłach staroruskich, w których został zapisany badany leksem; w artykule przedstawiono nowe przykłady słowa „орь” ze starożytnych zabytków pisanych. Wyróżnione cechy semantyki pozwoliły ustalić podstawę wytwórczą wyrazu „орь” w oparciu o składowe znaczeniowe zachowane w jego strukturze semantycznej, a także w słowach języka litewskiego sięgających tego samego rdzenia co rzeczownik „орь”; zaznaczone wspólne dla znaczeń tych tworów.
Źródło:
Językoznawstwo; 2023, 19, 2; 117-132
1897-0389
2391-5137
Pojawia się w:
Językoznawstwo
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Mediacja w średniowieczu a współcześnie w świetle faktów językowych
ediation in the Middle Ages and the modern in light of the facts of language
Autorzy:
Sieradzka-Baziur, Bożena
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1198445.pdf
Data publikacji:
2017-01-23
Wydawca:
Akademia Ignatianum w Krakowie
Tematy:
mediacja
leksyka średniowieczna
leksyka współczesna
semantyka historyczna
mediation
medieval vocabulary
contemporary vocabulary
historical semantics
Opis:
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest prezentacja i opis polskiego słownictwa średniowiecznego odnoszącego się do pojęcia mediacja w kontekście współczesnego opisu tej instytucji prawa. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy, który w wyniku analizy został rozwiązany, to odpowiedź na pytanie o to, jakimi cechami charakteryzował się polski średniowieczny proces mediacyjny w stosunku do współczesnego. Metoda badawcza użyta przez autora to filologiczna analiza tekstów prowadzona w nurcie semantyki historycznej.PROCES WYWODU: W artykule omówiono średniowieczny i współczesny proces mediacji, biorąc pod uwagę jego uwarunkowania, przebieg i uczestników. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Semy składające się na pojęcie mediacja w średniowieczu i współcześnie są takie same. Są to: konflikt, strony konfliktu i mediator, który pomaga konflikt rozwiązać. Słownictwo, jakim się posługiwano, opisując tę instytucję prawa w średniowieczu, jest całkowicie odmienne od leksyki współczesnej, służącej do opisu pokojowego rozwiązywania konfliktów. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: W celu stworzenia pełnego opisu leksykologicznego tej instytucji prawa na przestrzeni dziejów języka polskiego konieczne jest przebadanie leksyki ze wszystkich epok rozwoju polszczyzny.
RESEARCH OBJECTIVE:The aim of the article is the presentation and description of Polish vocabulary of the medieval period, referring to the concept of  mediation  in the context of the contemporary description of this law institutions.THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS:The research problem, which was solved as a result of the analysis is the answer to the question of what attributes was characterized by a Polish medieval mediation process in relation to the contemporary one. The method  used by the author is a philological analysis of the texts carried out within historical semantics. THE PROCESS OF ARGUMENTATION:The article discusses the medieval and the modern process of mediation, taking into account the conditions, its course and the participants. RESEARCH RESULTS:The sems which make up the concept of  mediation  are the same today as they were in the Middle Ages. They are: the conflict, the parties to the conflict and the mediator, who helps to solve the problem. However the vocabulary, which is used to describe the institution of law in the Middle Ages is completely different from the modern vocabulary, used to describe the peaceful resolution of the conflicts. CONCLUSIONS, INNOVATIONS AND RECOMMENDATIONS:In order to create a complete lexicological description of the  institution of law throughout the history of the Polish language, it is necessary to examine the vocabulary from all periods of development of the Polish language.
Źródło:
Horyzonty Wychowania; 2016, 15, 36; 109-125
1643-9171
2391-9485
Pojawia się w:
Horyzonty Wychowania
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Reprezentacje leksykalne pojęć CHRZEST, CHRZEST JANOWY oraz CHRZEST PAŃSKI w średniowieczu. Analiza onomazjologiczna
Lexical representations of the concepts of BAPTISM. JOHN’S BAPTISM and LORD’S BAPTISM in the Middle Ages. Onomasiological analysis
Autorzy:
Sieradzka-Baziur, Bożena
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2172245.pdf
Data publikacji:
2021-12-29
Wydawca:
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Tematy:
onomazjologia
semantyka historyczna
konceptualizacja strukturyzująca
język średniowiecza
język religijny
onomasiology
historical semantics
structuring conceptualization
medieval language
language of religion
Opis:
In the article, the subject of description included continuous and discontinuous autosemantic lexical units used in the medieval language (until the end of the 15th century) to denote two different religious rites described in the New Testament and the rite of Christian initiation in the New Testament and in the Middle Ages in Poland. They are a lexical representation of the concepts of BAPTISM. JOHN’S BAPTISM. LORD’S BAPTISM in the Słownik pojęciowy języka staropolskiego online [Conceptual Old Polish Dictionary online].
Źródło:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2021, 16; 185-198
2083-1765
Pojawia się w:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Reprezentacje leksykalne pojęcia MSZA ŚWIĘTA w średniowieczu. Analiza onomazjologiczna
Lexical representations of the concept of Holy Mass in the Middle Ages. Onomasiological analysis
Autorzy:
Sieradzka-Baziur, Bożena
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2174111.pdf
Data publikacji:
2022-12-02
Wydawca:
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Tematy:
medieval language
language of religion
onomasiology
historical semantics
język średniowiecza
język religijny
onomazjologia
semantyka historyczna
Opis:
In the article, the subject of description included continuous and discontinuous auto-semantic lexical units used in the medieval language (until the end of the 15th century) which are a lexical representation of the concepts of Holy Mass in the Słownik pojęciowy języka staropolskiego online [Conceptual Dictionary of Old Polish online]. The result of onomasiological works on the vocabulary gathered within the concept of HOLY MASS in the Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish online] is the categorization of this lexis within subordinate concepts. They include lexical units referring to the name of the service, the maner of its celebration, sermon, sacrifice, rite of peace, holy communion, final blessing, and items related to the holy mass.
Źródło:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2022, 17; 222-234
2083-1765
Pojawia się w:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Semantyka historyczna – zakres badań i ich wyniki
Historical semantics – scope of research and achievements
Autorzy:
Sieradzka-Baziur, Bożena
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/459535.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Tematy:
historia języka
semantyka historyczna
leksykografia
leksykologia
history of language
historical semantics
lexicography
lexicology
Opis:
The article presents the scope of research conducted within regard to historical semantics in Poland. Semanticists do research on the history of word’s and construction’s meaning. The sources of research materials (dictionaries and texts) are discussed. The on-line Conceptual Dictionary of Old Polish is described in detail as one of the sources. Also there are presented some achievements of Polish linguists in semantic-historical research.
Źródło:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2017, 12; 226-237
2083-1765
Pojawia się w:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dawne epidemie w świetle nazw mór, morowe powietrze i pochodnych – doba staro- i średniopolska
Autorzy:
Raszewska-Żurek, Beata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/34670863.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
history of the Polish language
Old Polish
Middle Polish
lexis
historical semantics
axiolinguistics
mór
morowe powietrze
epidemic
historia języka polskiego
staropolszczyzna
średniopolszczyzna
leksyka
semantyka historyczna
aksjolingwistyka
leksem mór
epidemia
Opis:
Artykuł poświęcony jest przedstawianiu i pojmowaniu epidemii w dobie staro- i średniopolskiej w świetle jej nazw: mór, morowe powietrze. Podzielony został na trzy części: nazywanie, pojmowanie, wartościowanie. W pierwszej części analizie poddano występowanie leksemów mór, morowy i pochodnych w tekstach staro- i średniopolskich, ze szczególnym uwzględnieniem ich łączliwości. Druga część jest próbą rekonstrukcji pojmowania epidemii przez użytkowników ówczesnego języka. Analiza pokazała, że epidemia nazywana leksemami mór, morowe powietrze i podobnymi jest ujmowana przede wszystkim w dwóch kategoriach: kategorii kary Bożej za grzechy i kategorii katastrofy, zwłaszcza katastrofy naturalnej. Jej postrzeganie jest silnie zależne od chrześcijańskiego światopoglądu i umocowane w tradycji biblijnej. W trzeciej części, poświęconej wartościowaniu epidemii, wskazano środki językowe, jakimi wyrażano negatywną ocenę epidemii w tekstach, w tym wykorzystywanie jej w porównaniach i metaforach nacechowanych aksjologicznie.
The article is devoted to the understanding of epidemics in the Old Polish and Middle Polish periods in the light of the terms mór and morowe powietrze ‘plague’. It is divided into three parts: naming, understanding, and evaluation. The first part analyzes the occurrence of the lexemes mór and morowy, as well as their derivatives in Old Polish and Middle Polish texts, with particular emphasis on their connectivity. The second part attempts to reconstruct the understanding of epidemics by the speakers of the language at the time. The analysis has shown that an epidemic called with the lexemes mór, morowe powietrze is primarily seen in two ways: as God’s punishment for sins and as a catastrophe, especially a natural disaster. Its perception is strongly influenced by the Christian worldview and anchored in the biblical tradition. The third part, devoted to the evaluation of epidemics, indicates the linguistic means by which negative evaluation was expressed in texts, including its use in comparisons and metaphors characterized axiologically.
Źródło:
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2022, 34; 243-264
0860-8032
Pojawia się w:
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O łakomstwie słów parę. Polskie leksemy o rdzeniu łacz-/łak-
A few words about greediness. Polish lexemes containing the root łacz-/łak-
Autorzy:
Krótki, Zuzanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/943864.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
historical word formation
word formation nest
linguistic transformation
historical semantics
disappearance of lexemes
słowotwórstwo historyczne
gniazdo słowotwórcze
zmiana językowa
semantyka historyczna
zanik leksemów
Opis:
The paper presents the word family of the łacz-/łak- root. The material included 51 word forms, gathered from all accessible lexicographical sources of the entire history of the Polish language, and were presented in the form of a word formation nest. The aim of the analyses was to show the internal structure of the motivating relations between the center of the nest –*olkati, olčǫ, and a group of words of different levels of derivation. The studies tried to answer the question of how the word forms of the łacz-/łak- root were built. The (re)construction of the nest was used to discuss the discerned transformations and aided in defining the character of the changes in meaning of the examined units. The patterns of suffixal connections presented in the paper allowed tracing the paths of word formative development of individual formations. They have also enabled pointing out the transformations which were most important for the changes in the nest of the root łacz-/łak-.
W artykule zaprezentowana została rodzina leksykalna o rdzeń łacz-/łak-. Materiał liczący pięćdziesiąt jeden słowoform, wyekscerpowany ze wszystkich dostępnych źródeł leksykograficznych rejestrujących słownictwo historyczne, zaprezentowany został w postaci gniazda słowotwórczego. Celem analiz było pokazanie wewnętrznej struktury relacji motywujących pomiędzy centrum gniazda –*olkati, olčǫ a grupą wyrazów o różnym stopniu pochodności. Analizy stanowią próbę odpowiedzi na pytanie, jak były budowane formacje o rdzeniu łacz-/łak-. (Re)konstrukcja gniazda posłużyła omówieniu dostrzeżonych przeobrażeń, jak również określeniu charakteru zmian w znaczeniach badanych jednostek. Zaprezentowane w artykule wzory połączeń sufiksów pozwoliły prześledzić drogi słowotwórczego rozwoju poszczególnych formacji, umożliwiły również wskazanie najważniejszych przeobrażeń dla gniazda o rdzeniu łacz-/łak- procesów.
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Studia Indogermanica Lodziensia. Supplementary Series; 2015, 4
2451-1153
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Studia Indogermanica Lodziensia. Supplementary Series
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O słownictwie Rejowego Wizerunku: o „niszczeniu prawdy”
The vocabulary of Rej’s Wizerunk about “Destruction of the truth”
Autorzy:
Kozaryn, Dorota
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1595777.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
Tematy:
historical semantics
idiolect
Mikołaj Rej
semantyka historyczna
idiolekt
Opis:
The aim of this article is to determine which of the 17 old Polish adjectives used to signal untruth, collected and analyzed by K. Kleszczowa in the article O kłamstwie po staropolsku (“About the lie in the old Polish”) function in Rej’s Wizerunk (“Image”) in what connections and meanings. The conducted analysis show that out of 11 adjectives common to old Polish and Rej’s Wizerunk, 5 was not used to express “destruction of the truth”.
Źródło:
Studia Językoznawcze; 2011, 10; 111-119
1730-4180
2353-3161
Pojawia się w:
Studia Językoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Krótka historia ‘czytania’ (cz. I): Protoforma i ścieżki derywacji
Autorzy:
Kardas, Kacper
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/567970.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
Tematy:
lexicology
historical semantics
diachronic linguistics
Polish language
iterativity
historical reconstruction
etymology
reading
leksykologia
semantyka historyczna
językoznawstwo diachroniczne
język polski
iteratywność
rekonstrukcja historyczna
etymologia
czytanie
Opis:
Presented paper deals with a problem of history and etymology of Polish word czytać ‘to read’. Author discusses two questions: reconstructed Proto-Indo-European root for Polish (and in generally Slavic) word with potential initial *s-, and grammatical relations between basis (czyść) and derivative (czytać) with comparison to similar couples (present – iterative) in various languages. This paper is a first part of a row made of three connected articles, and due to its introductory character it also gives some preliminary comments and organizing remarks to the series of texts as a whole.
Artykuł jest pierwszą pracą z trzyczęściowej serii, która podejmuje problematykę opisu historii i etymologii polskiego wyrazu czytać w ujęciu morfosemantycznym. Prezentowana tu część skupia się na dwóch zagadnieniach: rekonstrukcji formalnej protordzenia (rozpatruje sporną wśród badaczy nie-/obecność nagłosowego *s- w protoformie indoeuropejskiej *kṷei-) oraz relacji gramatycznej między pochodną czytać i podstawą czyść (w aspekcie dynamicznym, na tle ogólnego rozwoju relacji praesens – iterativum). Ponadto ze względu na jej charakter wprowadzający do całości pojawiają się w nim rozważania wstępne oraz uwagi organizacyjne względem serii tekstów.
Źródło:
Linguistica Copernicana; 2019, 16
2080-1068
2391-7768
Pojawia się w:
Linguistica Copernicana
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dziedzictwo – zarys historii słowa i pojęcia. Studium metod historii pojęć a badanie „przeszłości w teraźniejszości”
Heritage – an Outline of the History of the Concept and the Word. A study in conceptual history
Autorzy:
Jarząbek, Marcin
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2080716.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
heritage
monument
conceptual history
historical semantics
genealogy of concepts
dziedzictwo
zabytek
historia pojęć
semantyka historyczna
genealogia pojęć
Nauki Humanistyczne i Społeczne
Opis:
The paper presents the genealogy of the concept of heritage in Polish. Adopting the Koselleck approach, it aims to bring the two paths of conceptual history methodology together: a semasiological analysis of the term's various meanings and the onomasiological study of different words designating the same concept within one semantic field. The text argues that heritage belongs to those concepts that existed since the "saddle‑time"; however, until the second half of the 20th century, without one word denoting it.
Źródło:
Historyka studia metodologiczne; 2021, 51; 411-432
0073-277X
Pojawia się w:
Historyka studia metodologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Bandits and/or pirates – the meaning of the words ó λησητής and ó πειρατής in ancient Greek novel
Autorzy:
Cieśluk, Małgorzata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1591441.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
Tematy:
piracy in antiquity
ancient Greek novel
historical semantics
piractwo w antyku
antyczna powieść grecka
semantyka historyczna
Opis:
W artykule podjęty został problem stosunku zakresu treści nazw ὁ πειρατής i ὁ λῃστής w antycznych powieściach greckich. Celem było zweryfikowanie tezy zaprezentowanej przez Philipa de Souzę, zgodnie z którą autorzy antyczni stosowali te nazwy jako synonimy i w efekcie można je rozumieć na zasadach zamienności. Przeprowadzone analizy potwier- dziły powyższe założenie jedynie w wypadku najstarszej powieści Charitona, pochodzącej z pierwszej połowy I wieku po Chr. w powieściach późniejszych, szczególnie u Ksenofonta z Efezu i Heliodora, stwierdzono występowanie stosunku podrzędności nazwy ὁ πειρατής wobec nazwy ὁ λῃστής. Oznacza to, że we wskazanych tekstach desygnaty nazwy ὁ πειρατής posiadały cechy specyficzne tylko dla zakresu treści tej nazwy, wyodrębniając częściowo jej denotację w stosunku do ogólnej nazwy ὁ λῃστής. Stanowi to istotną wskazówkę podczas interpretacji źródeł związanych ze zjawiskiem piractwa antycznego. W rozważaniach przyjęto perspektywę semantyczną oraz zastosowano metody porównaw- czej analizy filologicznej, uwzględniającej kontekst sytuacyjny.
The present article deals with the problem of the meaning range of the words ὁ πειρατής and ὁ λῃστής in ancient Greek novels. The aim was to verify Philip de Souza’s claim that ancient authors used these terms interchangeably as synonyms. The analyses confirmed de Souza’s assumption only with regard to Chariton’s Callirhoe, the oldest of the surviving novels dating back to the first half of the 1st century AD. In later novels, especially in the works of Xenophon of Ephesus and Heliodorus, the noun ὁ πειρατής is used as a hyponym of the noun ὁ λῃστής. This means that in the investigated texts, the referents (designata) of the word ὁ πειρατής have features specific only to the meaning range of this term which partially differentiate its denotation from that of the general term ὁ λῃστής. This is an important clue for interpreting written sources related to ancient piracy. The study was conducted from a semantic perspective using the methods of comparative philological analysis.
Źródło:
Studia Maritima; 2020, 33; 9-32
0137-3587
2353-303X
Pojawia się w:
Studia Maritima
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
    Wyświetlanie 1-11 z 11

    Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies