Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "relativity" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 71
Tytuł:
О ментальной релятивности русских предлогов
On the mental relativity of Russian prepositions
Autorzy:
Цой (Tsoy), Александр (Aleksandr)
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/967830.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
Russian language
preposition
mental relativity
Opis:
The aim of the article is to determine the peculiarities of meaning of Russian prepositions. The relativity of syntactic words is analyzed on the bases of spatial prepositions. The article distinguishes three kinds of relativity: linguistic relativity, mental relativity, and real relativity.
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica; 2012, 08; 95-102
1731-8025
2353-9623
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Концепт краси у ранній творчості В. Винниченка
The concept of beauty in V. Vynnychenko’s early works
Autorzy:
Матвєєва (Matvieieva), Ольга (Olha)
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2177838.pdf
Data publikacji:
2022-03-31
Wydawca:
Wydawnictwo Adam Marszałek
Tematy:
криза християнської віри
вітальність
ідея
«доброзичливого егоїзму»
категорія огидного
теорія релятивності.
Christian faith crisis
vitality
«benevolent selfishness» idea
category of disgusting
theory of relativity
Opis:
The article reveals the specifics of artistic manifestation of the beauty concept based on V. Vynnychenko’s early works. This is due to the presence of a number of search lines in the writer’s interpretation of aesthetic and to a significant number of works representing current issues. Beauty is defined as a fundamental component of life in the works by V. Vynnychenko and several author’s plots of its comprehension are revealed. Firstly, it is found that in writer’s early works the characters experience a crisis of faith, emphasize the relativity of absolute truth and Christian ethics, rethink the concept of sin and sacred Christian commandments («Love your neighbour as yourself», «Do not deceive», «Do not kill», and «In the sweat of your brow, eat your bread»), professing dual moral standards and the idea of «benevolent selfishness». The writer places material values into the center of existence instead of spiritual Christian ones. The former acquire absolute status and most importantly are able to ensure the realization of the fundamental goal – to maintain vitality in the project of «fullness» of earthly existence. It is emphasized that in his early works, V. Vynnychenko substantiates the concept of «life-as-a-market», where you can get financial or moral compensation through «selling/buying/exchanging» valuables, among which female beauty is one of the fundamental values. The analysis confirms the idea that woman’s beauty and love are mercantilized due to the devaluation of spiritual values, they lose their ideal metaphysical essence and are transformed into ordinary goods and vital cycle of values components. That is closely connected with the problems of «exchange-purchase-sale» of the values, money cynicism and the interpretation of the family as an economic contract (the case of the story «The Poor People», dramas «Bazaar», «Young Blood», «Crucified»). In V. Vynnychenko’s art world, several search lines are connected with the category of beauty, particularly the problem of coordination of bodily, physically expressed female beauty with spiritual beauty in the context of «exchange of values». The author also experiments with the concept of free marriage, which is considered an alternative to an unhappy family as an economic project.
У статті досліджено специфіку художнього оприявлення концепту краси на матеріалі ранніх творів В. Винниченка, що зумовлено наявністю низки пошукових магістральних ліній у потрактуванні письменником естетичного та значної кількості творів, репрезентативних щодо актуалізованої проблематики. Визначено красу як засадничу складову буття у творчості В. Винниченка й виявлено кілька авторських сюжетів її осмислення. З’ясовано, що в художньому вимірі ранніх творів письменника герої переживають кризу віри, наголошують на відносності абсолютної істини та християнської етики, переосмислюють поняття гріха й сакральні християнські заповіді («Люби ближнього, як самого себе», «Не обдури», «Не вбий», «В поті лиця їж хліб свій»), сповідуючи двоїсті моральні стандарти та ідею «доброзичливого егоїзму». Замість духовних християнських цінностей митець ставить у центр буття матеріальні вартості, котрі здобувають абсолютний статус, а головне здатні забезпечити втілення засадничої мети – зберегти вітальність у проекті «повноти» земного буття. Акцентовано, що в ранніх художніх творах В. Винниченко обгрунтовує концепцію «життя-як-базар», на якому можна отримати фінансову або моральну компенсацію через «продаж /купівлю /обмін» цінностей-товарів, серед котрих одну із засадничих вартостей становить жіноча краса. В статті обгрунтовано, що внаслідок девальвації духовних вартостей краса жінки та її любов меркантилізуються, втрачають ідеальну метафізичну сутність, постають звичайним крамом на базарі життя, компонентом вітального колообігу цінностей, що щільно пов’язано із проблемами «обміну-купівлі‑продажу» вартостей, цинізму грошей, трактування сім’ї як економічного контракту (на матеріалі повісті «Голота», драм «Базар», «Молода кров», «Розп’яті»). Окреслено, що в художньому світі В. Винниченка з категорією краси пов’язана низка пошукових ліній, зокрема актуалізується проблема координації тілесної, фізично вираженої, жіночої вроди з духовною красою в контексті «обміну цінностями», а також відбувається експериментування з новою формою «вільного» шлюбу, який становить альтернативний варіант нещасливому подружжю, сім’ї як економічному проєкту.
Źródło:
Pomiędzy. Polonistyczno-Ukrainoznawcze Studia Naukowe; 2022, 4(1); 33-42
2543-9227
Pojawia się w:
Pomiędzy. Polonistyczno-Ukrainoznawcze Studia Naukowe
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Tourism space: an attempt at a fresh look
Autorzy:
Więckowski, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/627370.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
tourism space
tourism
poly-functionality
multiple motivation
multi-relativity
Opis:
In this article, the author is trying to answer the fundamental question: what is present-day tourism space like at a time of highly increasing flows of people or even a shift from the space of a ‘place’ to the space of a ‘flow’? The article puts special stress on how to define the current unique multi-functional space. The author attempts to define tourism space as a new entity, founded on poly-functionality (i.e. different functions and use of the same space both at the same time and in different seasons), multi-scale (overlapping of tourism spaces depending on the scale concerned), multi-layer, as well as the multi-motivation of its creators and users, or even multi-relativity.
Źródło:
Turyzm; 2014, 24, 1; 17-24
0867-5856
2080-6922
Pojawia się w:
Turyzm
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Some aspects of the general theory of relativity danger and security
Autorzy:
VASYL, ZAPLATYNSKYI,
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/891676.pdf
Data publikacji:
2018-08-20
Wydawca:
Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa Publicznego i Indywidualnego Apeiron w Krakowie
Tematy:
danger
sесurity
safety
theory of relativity
Opis:
The article describes the theory of relativity danger and sесurity (safety). It is shown that the danger and safety is always relative and is determined by the subject of the evaluation. Introduced new concepts - “the subject of the danger (risk) assessment and subject safety assessment”. It is shown that the assessment of the possible actions on the subject of his danger associated with the goals and desires of the subject of evaluation, research, social attitudes and other factors. The article disclosed the meaning of some terms and definitions. Some of these concepts, which are widely used in the science of sесurity, have been refuted. Other concepts were confirmed.
Źródło:
Kultura Bezpieczeństwa. Nauka – Praktyka – Refleksje; 2015, 17; 203-211
2299-4033
Pojawia się w:
Kultura Bezpieczeństwa. Nauka – Praktyka – Refleksje
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Mała książka o wielkim wszechświecie
The little book about the large universe
Autorzy:
Szybka, Sebastian Jan
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1943074.pdf
Data publikacji:
2021-12-31
Wydawca:
Copernicus Center Press
Tematy:
cosmology
universe
cosmos
astronomy
physics
cosmic microwave background
general relativity
background radiation
CMB
WMAP
Albert Einstein
Opis:
We live in extraordinary times for cosmologists. A vast amount of new astronomical data is pushing our model of the universe to its limits. An interest in cosmology is growing. The Little Book of Cosmology by Lyman Page is a concise up-to-date approachable introduction to the topic.
Źródło:
Zagadnienia Filozoficzne w Nauce; 2021, 71; 203-209
0867-8286
2451-0602
Pojawia się w:
Zagadnienia Filozoficzne w Nauce
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Some remarks on the first image of a black hole
Autorzy:
Szybka, Sebastian Jan
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/690750.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Copernicus Center Press
Tematy:
black holes
event horizon
general relativity
interferometry
astronomy
Albert Einstein
geometry
Opis:
On the 10th of April, 2019 the Event Horizon Telescope Collaboration presented the first image of the black hole. The image was obtained with a planet-scale array of eight ground-based radio telescopes. The observation relied on a technique called very long base interferometry which synchronises telescope facilities around the world. The image of a black hole together with the recent detections of gravitational waves confirms one of the most intriguing predictions of Einstein’s gravity theory, namely, the existence of black holes. I will provide more details on this remarkable observation and explore its consequences for our understanding of nature. The physical reality of black holes is strongly supported by recent advances of astronomy. I claim that this fact is the key to understanding the relation between our world and the world of mathematics.
Źródło:
Zagadnienia Filozoficzne w Nauce; 2020, 68; 281-294
0867-8286
2451-0602
Pojawia się w:
Zagadnienia Filozoficzne w Nauce
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dynamiki Szczególnej Teorii Względności dla trzech wymiarów przestrzennych
The dynamics of the Special Theory of Relativity for three spatial dimensions
Autorzy:
Szostek, Roman
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/136118.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna w Szczecinie
Tematy:
dynamika ciał
równanie ruchu
pęd
energia kinetyczna
paradoks dźwigni kątowej
Szczególna Teoria Względności
dynamics of bodies
equation of motion
momentum
kinetic energy
right angle lever paradox
Special Theory of Relativity
Opis:
Wstęp i cele: W artykule przedstawiono wyprowadzenie licznych dynamik dla kinematyki Szczególnej Teorii Względności dla trzech wymiarów przestrzennych. Jest to kontynuacja artykułu, w którym wyprowadzone zostały liczne dynamiki STW dla jednego wymiaru. Pokazane zostało, że z każdej dynamiki jednowymiarowej jednoznacznie wynika dynamika trójwymiarowa. Materiał i metody: W pracy zastosowano metodę dedukcji matematycznej. Wyniki: Przedstawiona została dyskusja na temat paradoksu dźwigni kątowej oraz paradoksu nierównoległości wektorów. Wyjaśnienie paradoksów w ramach różnych dynamik może być metodą ich teoretycznego badania oraz oceny. Wniosek: W artykule pokazane zostało, że z każdej dynamiki STW dla jednego wymiaru przestrzennego jednoznacznie wynika dynamika dla trzech wymiarów przestrzennych.
Introduction and aim: This paper presents the derivation of numerous dynamics for the Special Theory of Relativity kinematics for three spatial dimensions. It is a continuation of the paper, in which numerous STR dynamics for one-dimension have been derived. It is shown that from each one-dimensional dynamics unambiguously results three-dimensional dynamics. Material and methods: Mathematical deduction method has been used in the paper. Results: Discussion on the right angle lever paradox has been presented and the paradox of vector non-parallelism. The explanation of paradoxes under different dynamics can be a method of their theoretical examination and assessment. Conclusion: The paper shows that from each STR dynamic for one spatial dimension, there is a clear dynamic for three spatial dimensions.
Źródło:
Problemy Nauk Stosowanych; 2019, 10; 87-96
2300-6110
Pojawia się w:
Problemy Nauk Stosowanych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Miejsce teorii względności w obszarze wiedzy ludzkiej
The Place of the Theory of Relativity in the Area of Human Knowledge
Autorzy:
Such, Jan
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2013412.pdf
Data publikacji:
2006
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
teoria względności
kosmologia relatywistyczna
kwantowa grawitacja
unifikacja fizyki
metody globalne
relatywizacja pojęć
theory of relativity
relativistic cosmology
quantum gravitation
unification of physics
global methods
relativisation of concepts
Opis:
The paper has outlined a broad perspective of references for the (particular and general) theory of relativity to various domains of human knowledge and to technique. These references are presented both in their current and historical dimension. The following issues are discussed: 1) the place of the theory of relativity in the development of physics and cosmology, 2) its contribution to the development of mathematics, 3) the significance of the theory of relativity in the development of technique, and 4) the role of the theory of relativity in the development of philosophy. The theory of relativity is – aside to quantum mechanics – one of the two basic paradigms (relativistic paradigm) of contemporary physics. Likewise it plays a fundamental role in further development of physics, astronomy and cosmology, contributing at the same time to the development of mathematics and philosophy. The author indicates that it is groundless to refer to the theory of relativity in the efforts to relativise and subjectivise cognitive and axiological questions. The theory of relativity does not relativise all its concepts of magnitudes, but it even confers the absolute status on certain magnitudes, which have been deemed relative before.
Źródło:
Roczniki Filozoficzne; 2006, 54, 2; 219-229
0035-7685
Pojawia się w:
Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O paradoksie bliźniąt
The gemini paradox
Autorzy:
Stechnij, Tomasz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/472885.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Collegium Witelona Uczelnia Państwowa
Tematy:
popularnonaukowy, teoria względności, Einstein, transformacja Lorentza,
podróż w czasie, paradoks bliźniąt.
popular the science, relativity of Albert Einstein, Lorentz’s transformation,
trip in the time, gemini paradox.
Opis:
Publikacja zawiera elementarny opis kluczowych pytań szczególnej teorii względności Alberta Einsteina (1879–1955). Celem i zamiarem owego skromnego eseju jest popularyzacja fizyki jako fundamentalnej nauki przyrodniczej, w której zbiega się większość naukowych torów myślenia. Ukazane zostały podstawowe koncepcje relatywistyki Einsteina: przekształcenie Lorentza oraz pozostałe aspekty dylatacji czasu. Zaznaczono także szereg problemów filozofii nauki. Motywacją autora jest powrót do rdzennie przyrodniczego myślenia, analizowania zjawisk, fenomenów. Współczesność, niestety pełna jest tzw. „racji” zamiast zasad, a także „prawd” przegłosowywanych na wiecach, a nie odczytywanych z przyrody. „Względność”, wszechobecna we współczesnej postmodernistycznej strukturze cywilizacji, niewiele ma wspólnego, poza semantyką, z teorią względności. Z punktu widzenia nauki istotne są te racje, których człowiek nie uformował we własnym umyśle, ale które jego krytyczny umysł dostrzegł w przyrodzie.
The publication contains the basic description of the key questions of the Albert Einstein (1879–1955) theory. The popularization of physics is aim and the intention of that essay, as the fundamental natural science. The basic conceptions of the Einstein: Lorentz’s transformation and the remaining aspects of the time dilatation were showed. The problems of the philosophy was also marked: natural thinking and phenomena analysing. Essential of science is from the point, which the man did not form in the own mind, but which his critical mind perceived in the nature.
Źródło:
Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy; 2011, 7
1896-8333
Pojawia się w:
Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Time at the Level of a High Speed Moving Object
Autorzy:
Spacey, John
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1193284.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Przedsiębiorstwo Wydawnictw Naukowych Darwin / Scientific Publishing House DARWIN
Tematy:
General Relativity
Quantum Mechanics
astronomy
astrophysics
black-hole
cosmology
dark Matter and dark Energy
galaxies
gravity
negative space-time
Opis:
I think that far-away travels into Space are possible in the way that it is possible to find again people on our Earth, after the return of a very long travel into Space, not aged, like the people who have traveled inside the spacecraft. Current physics does not allow this and I have developed the following Theory which would thus complement the current Theory of General Relativity when we go to the limits of the reasoning. Current Theories like General Relativity or Quantum Mechanics are not impacted when the reasoning is not pushed to the limits. My reasoning at the limits just complements current Theories when the parameters take extreme values and thus the logic of current physics is respected.
Źródło:
World Scientific News; 2021, 153, 1; 1-42
2392-2192
Pojawia się w:
World Scientific News
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Eksperymentalny test ogólnej teorii względności
The Experimental Test of General Theory of Relativity
Autorzy:
Roskal, Zenon E.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2012930.pdf
Data publikacji:
2010
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Gravity Probe B (GP-B)
ogólna teoria względności (OTW)
historia nauki
filozofia nauki
General Theory of Relativity (GTR)
history of science
philosophy of science
Opis:
Space-based experiments in fundamental physics are presently capable of uniquely addressing important questions related to the fundamental laws of nature. In this article we discuss the advances in our understanding of fundamental physics that recently proposed space-based gravitational experiment such as Gravity Probe B Space Research Mission. Gravity Probe B is a satellite that will check two predictions of the general theory of relativity: the geodetic effect and so-called frame-dragging or Lense-Thirring effect. The purpose of this article is to describe the results that have been obtained in Gravity Probe B mission from the point of view of the history and philosophy of science. This article discusses also a problem of the financial challenges for the GP-B team.
Źródło:
Roczniki Filozoficzne; 2010, 58, 1; 187-200
0035-7685
Pojawia się w:
Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Stanisław Dunin–Borkowski and his views on Einstein’s special theory of relativity
Autorzy:
Rodzeń, Jacek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2140674.pdf
Data publikacji:
2022-11-08
Wydawca:
Copernicus Center Press
Tematy:
Stanisław Dunin-Borkowski
Spinoza
special theory of relativity
neo-scholastic philosophy
philosophy of nature
science and theology
Opis:
The main purpose of this article is to discuss the views of the Jesuit Stanisław Dunin–Borkowski (1864–1934) about Albert Einstein’s theory of relativity. These days, Dunin–Borkowski is a rather obscure figure despite rising to fame in the interwar period as an outstanding expert in the philosophy of Baruch Spinoza. Thus, the secondary aim of this article is to remind ourselves of this somewhat forgotten scholar. As a researcher, writer, and pedagogue, Dunin–Borkowski was interested in numerous fields of knowledge. Among these were the natural sciences, including physics and the influence that new physical theories had on philosophical thought. This present study therefore fills a gap in the existing research about how Polish philosophers received Einstein’s theories. The example of Dunin–Borkowski also serves as a basis for discussing some of the fundamental problems of neo-scholasticism in receiving new mathematicised scientific theories.
Źródło:
Zagadnienia Filozoficzne w Nauce; 2022, 72; 63-86
0867-8286
2451-0602
Pojawia się w:
Zagadnienia Filozoficzne w Nauce
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Toponyms and spatial representations
Autorzy:
Reszegi, Katalin
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1928111.pdf
Data publikacji:
2020-12-30
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
Tematy:
toponyms
cognitive map
linguistic relativity
Opis:
This paper addresses an interesting issue in name theory, specifically the relationship between toponyms and spatial representations, as well as the cultural differences manifesting themselves in connection with these. Studies have shown that the name model (a general knowledge of names) created based on the mental representation of names is partly language and culture dependent. Thus, the knowledge of the speaker on how reliably the toponyms correlate with the actual features of the landscape or whether they should only be considered as labels identifying an area is culturally determined. This, in turn, influences the extent to which name-users may rely on them in structuring space and in creating a cognitive map.
Źródło:
Onomastica; 2020, 64; 23-39
0078-4648
Pojawia się w:
Onomastica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Uwagi o dylatacji czasu w warunkach szczególnej teorii względności
Remarks on the time dilation in the conditions of special theory of relativity
Autorzy:
Rębowski, Ryszard
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/472869.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Collegium Witelona Uczelnia Państwowa
Tematy:
dylatacja czasu, szczególna teoria względności, przekształcenie
Lorentza, paradoks bliźniąt.
time dilatation, special theory of relativity, Lorentz transformation, twin
paradox.
Opis:
Kluczem do zrozumienia szczególnej teorii względności Einsteina jest pojęcie czasu i problem możliwości jego synchronizacji. Wychodząc z dwóch postulatów STW, metodami elementarnymi przedstawiono sposób pomiaru czasu w warunkach STW, zarówno dla przypadku pojedynczego, jak i dwóch układów inercjalnych. Na tej podstawie wyprowadzono pojęcia czasu własnego i czasu obserwowanego zjawiska. Zsynchronizowanie zegarów rejestrujących czas własny i czas obserwowany umożliwia porównanie tych czasów, czego efektem jest zjawisko dylatacji czasu. Zwrócono uwagę na związki dylatacji czasu ze STW i jego interpretację w postaci dobrze znanego paradoksu bliźniąt
The key to understand Einsteins Special Theory of Relativity is the time and the possibility of synchronization problem . Proceeding from two postulates of SRT, elementary methods present the way to measure time in terms SRT for both, single and two inertial systems. On this basis, there are derived the own time concept and the time of observed phenomena. Synchronized clocks recording the own time and observed time allows the comparison these times that results in the phenomena of time dilation. There is draw attention to the relationships of time dilation with SRT and its interpretation of well known twin paradox.
Źródło:
Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy; 2011, 7
1896-8333
Pojawia się w:
Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
„Równoczesność” a „teraźniejszość” – fizyka i metafizyka czasu
“Simultaneousness” and “Nowness”: Physics and Metaphysics of Time
Autorzy:
Przechowski, Artur
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/488630.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
filozofia czasu
filozofia fizyki
A-teoria
B-teoria
Szczególna Teoria Względności (STW)
philosophy of time
philosophy of physics
A-theory
B-theory
special relativity
Opis:
Jednym z głównych problemów filozofii czasu jest określenie statusu teraźniejszości. Zagadnienie teraz pojawia się explicite choćby w dyskusji prezentyzm-eternalizm czy w pytaniu o możliwość uzgodnienia idei obiektywnego upływu czasu z rozumieniem czasu we współczesnej nauce. Filozofia nauki ujawnia zaś – wcześniej nie dostrzegany – problem zdefiniowania równoczesności. Dyskusje na temat obiektywności lub realności upływu czasu nie są domeną filozofii ostatniego stulecia ani też pokłosiem odkryć fizyki XX wieku. To właśnie jednak na gruncie fizyki nastąpiło spektakularne zderzenie intuicyjnego rozumienia czasu, w tym tak oczywistych – zdawałoby się – idei, jak równoczesność czy współistnienie, z filozoficznymi implikacjami teorii naukowej. Rozbieżność intuicji temporalnych z czasem relatywistycznym analizowali pod kątem konsekwencji metafizycznych Gödel, Rietdijk i Putnam. Próby uzgodnienia klasycznych kategorii tensalnych z pojęciami STW, podejmowane m.in. przez Sklara, wskazują na konieczność wyeksplikowania odmiennych założeń ontologicznych obu schematów pojęciowych oraz potrzebę oddzielenia metafizyki od epistemologii. Radykalną propozycję wyeliminowania konfliktu między intuicją upływu czasu i relatywistycznym obrazem czasu wysunął Prior, który przypisał fundamentalną rolę potocznym kategoriom temporalnym (A-teoria), pojęcia relatywistyczne zaś uznał za czysto konwencjonalne i wtórne. Pogląd taki jawnie przeczyłby jednak ontologicznym założeniom STW, sformułowanym przez samego Einsteina. Niniejszy artykuł ma na celu wyeksplikowanie wspomnianych trudności w oparciu o fundamentalne założenia i własności klasycznej oraz relatywistycznej koncepcji czasu.
The status of “nowness” is one of the most important problems of the philosophy of time. The question of “the now” remains relevant in the discussion between presentism and eternalism, or in the problem of reconciliation between the classic idea of objective sense of the flow of time and the concept of time in the modern science. Philosophy of science also reveals the never-recognized-before problem of defining “simultaneousness.” The discussions on the objectivity or reality of the flow of time neither are the domain of the 20th-century philosophy, nor are the result of the discoveries in the modern physics. It was right on the grounds of relativistic physics, however, where the intuitive perception of time (including the supposedly obvious ideas of “simultaneousness” or the “coexistence”) and the philosophical implications of the scientific theory spectacularly collided. The dissonance between temporal intuitions and ontological implications of relativistic time was studied by Gödel, Rietdijk, and Putnam. The attempts to reconcile the classic tensal categories with the STR definitions, made by Sklar and the others, indicate the need of explication of the different presumptions of the two frameworks of conceptual schemas as well as the need of the separation between metaphysics and epistemology. A radical attempt of elimination of the conflict between the intuition of the flow of time and the relativistic concept of time was presented by Prior, who assigned a fundamental meaning to the tensal categories (A-theory) and who considered the relativistic concepts to be conventional and secondary. Such an idea, however, would explicitly negate the ontological presumptions of the STR, formulated by Einstein himself. The article presents this difficulties on the basis of the fundamental presumptions and features of the classic and relativistic concept of time.
Źródło:
Roczniki Filozoficzne; 2014, 62, 4; 181-204
0035-7685
Pojawia się w:
Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 71

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies