- Tytuł:
-
Pruskie związki terytorialno-osadnicze w dorzeczu środkowej Łyny w XIII wieku
Prussian territorial and settlement associations in the basin of the middle Łyna in the 13th century - Autorzy:
- Białuński, Grzegorz
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/2049844.pdf
- Data publikacji:
- 2021-12-24
- Wydawca:
- Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
- Tematy:
-
Łyna
osadnictwo
pruskie pole (lauks)
Prusowie
Łyna (river)
settlement
Prussian field (lauks)
Prussians - Opis:
-
Celem artykułu jest przedstawienie pruskich związków terytorialno-osadniczych w okresie
przedkrzyżackim na obszarze środkowej Łyny, na terenie późniejszego Olsztyna. W pierwszej
kolejności została omówiona literatura dotycząca charakteru i form pruskich związków terytorialnych.
Następnie została podjęta próba identyfikacji i lokalizacji tych stosunków na ww.
terytorium. Zidentyfikowano czternaście pruskich pól, tzw. lauksów (najmniejszych jednostek
terytorialno-osadniczych). Pamięć o nich, w zasadzie również ich nazwy pochodzą z czasów
pogańskich, były one wymienione w źródłach krzyżackich z okresu kolonizacji. Później zostały
omówione i zidentyfikowane związki terytorialne niższego rzędu, które występują w źródłach
pod nazwą „ziemi“ (łac. terra, territorium). Były to ziemie: Gudikus (w okolicach Stękin, Godek
i Kajn), Gunelauken (w okolicach od Barczewka po Barczewo, od Odryt i Jedzbarka po Tuławki
i Tęguty) oraz Berting (w okolicach m.in. Bartąga i Gągławek). Olsztyn najprawdopodobniej
leżał w obrębie ziemi Berting. Uznano za słuszne stwierdzenie, że komornictwa z czasów krzyżackich
były tworzone na ziemiach pruskich. Przykładem tego jest ziemia Berting oraz komornictwa
olsztyńskie i barczewskie. Na podstawie „castrum Hirsberg” postawiono tezę, że przynajmniej
na większych ziemiach znajdowały się mniejsze tereny, które odpowiadały okręgom
grodowym. Na ogół każda ziemia posiadała własne centrum kultowe położone na pograniczu.
Badany obszar należał do dwóch plemion – Berting i Gunelauken do Galindii (Olsztyn leżał więc w jej obrębie), a Gudikus najprawdopodobniej do Pogezanii. Niniejsze badania, ograniczone
do niewielkiego obszaru, przyniosły obiecujące efekty, należałoby je kontynuować na
pozostałym obszarze. Pozwolą one na dokładniejsze niż w dotychczasowej historiografii poznanie
struktury i charakteru związków terytorialnych poszczególnych plemion pruskich, jak też
częściowo ich sieci osadniczej przed podbojem krzyżackim.
The aim of this paper is to present Prussian territorial and settlement associations in the pre-Teutonic Order period in the area of the middle Łyna, within the area of later Olsztyn. First, the literature on the nature and forms of Prussian territorial associations was discussed. Then, an attempt was made to identify and locate these. Fourteen Prussian fields, so-called lauks (the smallest territorial and settlement units) were identified. The memory of these, and in fact their names, derived from the pagan period, and they were mentioned in the Teutonic Order’s sources during the colonisation period. Later, territorial associations of a lower order were discussed and identified, which are called “lands” (Latin: terra, territorium) in the sources. These were the following lands: Gudikus (in the vicinity of Stękiny, Godek and Kajny), Gunelauken (in the vicinity of Barczewko to Barczewo, from Odryt and Jadbark to Tuławki and Tęguty) and Berting (in the vicinity of Baratąg and Gągławki). Most likely, Olsztyn was situated within the land of Berting. The Teutonic Order also established bailiwicks in Prussia. An example of this is the land of Berting and the Olsztyn and Barczewo bailiwicks. On the basis of the “castrum Hirsberg”, it is possible to hypothesise, at least in relation to larger lands, that smaller territories existed which related to strongholds. In general, each land had its own cult centre, located in its frontier. The studied area belonged to two tribes - Berting and Gunelauken to Galindia (Olsztyn was therefore within it), and Gudikus most likely to Pogesania. This research, limited to a small area, has shown promising results and should be extended. This will allow for a more precise understanding of the structure and character of territorial associations of the individual Prussian tribes, as well as part of their settlement network before the Teutonic Order’s conquest, than in previous historiography. - Źródło:
-
Komunikaty Mazursko-Warmińskie; 2021, 315; 128-146
0023-3196
2719-8979 - Pojawia się w:
- Komunikaty Mazursko-Warmińskie
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł