Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "prosta mowa" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-12 z 12
    Tytuł:
    Sfery użycia języków polskiego i „ruskiego” na terenach polsko-ruskiego pogranicza kulturowego w XVIII wieku (na materiale druków typografii bazyliańskich)
    The sphere of the use of Polish and “Rus’” (prosta mova) language in the areas of Polish-Rus’ culture borderland in the 18 century (based on Basilians printings)
    Autorzy:
    Getka, Joanna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/951115.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
    Tematy:
    drukarstwo bazyliańskie
    XVIII wiek
    język polski
    prosta mowa
    Opis:
    Eastern lands of the former Republic of Poland have always been multicultural and multilingual. In the 18th century there existed together languages: Old Church Slavonic, German, Lithuanian, French, Russian, Romanian, Polish, Rus’, Latin. Basilians printed texts in all those, so as to reach the greatest number of readers. It is important to marc, however, that in everyday communication were used only Polish and Rus’ languages (prosta mova). Other languages had been used in the literature, science, religious life. That is why the purpose of this article is to analyze the content of Polish and Rus’ language prints. This analysis is a basis to compare the scope of use of these languages. It can also be a valuable measure of the demand of Polish and Rus’ language readers for different type of texts. The analysis can lead to more complete picture of the eighteenth-century cultural and sociolinguistic situation of eastern part of former Republic of Poland.
    Źródło:
    Studia Wschodniosłowiańskie; 2015, 15; 265-280
    1642-557X
    Pojawia się w:
    Studia Wschodniosłowiańskie
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Если бы да (к)абы: особенности форм условного наклонения в Пересопницком Евангелии 1556–1561 гг.
    Jesli by da (k)aby: cechy charakterystyczne form trybu warunkowego w Ewangeliarzu Peresopnickim z lat 1556–1561
    Jesli by da (k)aby: peculiarities of conditional forms in the Peresopnytsia Gospels 1556–1561
    Autorzy:
    Смирнова, Екатерина
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594233.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    prosta mowa
    Ewangeliarz Peresopnicki
    tryb warunkowy
    prosta mova
    the Peresopnytsia Gospels
    the conditional mood
    Opis:
    Celem niniejszej pracy jest ustalenie etapów kształtowania się trybu warunkowego w prostej mowie (języku ruskim XVI–XVII w.) na materiale Ewangeliarza Peresopnickiego. Język ruski, ściśle związany z językiem mówionym i zmieniający się razem z nim, odzwierciedla wariantywność gramatyczną – w tym wypadku form trybu warunkowego. W artykule przedstawiono zrekonstruowane na podstawie materiału badanego zabytku paradygmaty z różnymi wariantami użycia trybu warunkowego w prostej mowie. Zauważono, że w Ewangeliarzu przeważają modele językowe zbieżne z polskimi (kalki gramatyczne), ale jednocześnie zachowujące cechy wschodniosłowiańskie.
    The study traces the formation and evolution of conditional in ‘prosta mova’ (the Ruthenian literary language XVI–XVII) on the Peresopnytsia Gospels (hereafter PE). Based on the spoken language it reflects grammatical variation of the conditional forms. A comprehensive description of ‘prosta mova’ conditional paradigm is reconstructed on the material of PE. The article deals with the evolution and the Polish linguistic influence on ‘prosta mova’ conditional, whose forms are mostly similar to Polish ones (grammatical calques), however preserve some East Slavonic features.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2018, 66; 445-460
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Prosta mowa w tekstach o charakterze religijnym XVIII wieku (Czyn jerejskogo nastawljenija, Poczajów 1776)
    „Prosta mova” in texts of religious nature from XVIII ct. (Чинъ Іерейскаго наставленїя, Pochayev 1776)
    Autorzy:
    Getka, Joanna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/973212.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    printing
    “prosta mova”
    religious literature
    the 18th century
    drukarstwo
    prosta mowa
    literatura religijna
    XVIII wiek
    Opis:
    “Prosta mova” – colloquial language of population of the eastern lands of the former Republic of Poland only occasionally appears in the printed texts in the eighteenth century. It is especially rare in texts of religious nature. In this regard, Basilian typography is an exception. “Prosta mova” as the language of printing, can be seen in texts and fragments of prints published by definition in other languages. This type of text is the subject of the analysis set out in this article. Numerous features of a living language that are visible at the level of phonetics and vocabulary are reflected in the analyzed Чинъ Іерейскаго наставленїя. Analysis of these features brings to the conclusion that the dominant element in the text, is the Ukrainian dialect. Of course, due to the different articulation of selected graphemes on the Belarusian and Ukrainian-speaking territories (eg. grapheme ѣ) editors left the pronunciation to the decision of their readers in accordance with the local tradition.
    Prosta mowa, czyli potoczny język mieszkańców ziem ruskich dawnej Rzeczypospolitej, jako język o nieuznanym statusie tylko sporadycznie pojawia się w tekstach drukowanych w XVIII wieku jako środek wypowiedzi literackiej, zwłaszcza w tekstach o charakterze religijnym. Pod tym względem drukarstwo bazyliańskie stanowi wyjątek. Bazylianie wydawali teksty w tym języku, prosta mowa pojawiała się również we fragmentach tekstów drukowanych z założenia w innych językach. Tego typu tekst stanowi źródło badań przedstawionych w niniejszym artykule. Proponowana analiza ma wskazać elementy prostej mowy na różnych poziomach języka w wydaniu poczajowskim z 1776 roku: Czyn jerejskogo nastawljenija. Tekst kierowany był do kapłanów w celu ułatwienia sprawowania posługi duchownej również wśród niewykształconych wiernych, co wyjaśnia przyczynę pojawienia się w nim elementów ruskojęzycznych. Prosta mowa wspólna dla przodków dzisiejszych Białorusinów i Ukraińców w postaci opracowanej była oczywiście w pewnym stopniu tworem sztucznym, ale jednak zróżnicowanym ze względu na jej „nasycenie” cechami miejscowej wymowy. W kontekście druków poczajowskich należy stwierdzić, że pierwiastkiem dominującym są tu gwary ukraińskie. Oczywiście, ze względu na różnice w czytaniu wybranych grafemów na białoruskim i ukraińskim obszarze językowym (na przykład grafemu ѣ) redaktorzy pozostawiali swoim czytelnikom furtkę do wymowy zgodnej z ich lokalną tradycją.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2017, 64; 73-85
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Повелительное наклонение в конфессиональных «простомовных» памятниках XVI века
    The Imperative Mood in ‘Prosta Mova’ Clerical Manuscripts from the 16th Century
    Autorzy:
    Smirnova, Yekaterina
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1945033.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-21
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    tryb rozkazujący
    modalność
    „prosta mowa”
    Ewangelia Ciapińskiego
    Ewangeliarz peresopnicki
    imperative mood
    modality
    ‘prosta mova’
    Tyapinsky’s Gospel
    the Peresopnytsia Gospels
    Opis:
    Tekstologiczne badania porównawcze przeprowadzone na materiale tekstów reprezentujących „prostą mowę” wykazały interferencje międzysłowiańskie, które w XVI wieku miały istotny wpływ na kształtowanie się trybu rozkazującego w językach pokrewnych. Jako materiał do badań posłużyły dwa zabytki o treści konfesyjnej – Ewangelia W. Ciapińskiego (ok. 1580) i Ewangeliarz peresopnicki (1556–1561). Odmienność form trybu rozkazującego w tekstach reprezentujących „prostą mowę” związana jest przede wszystkim z nieustabilizowanymi jeszcze wówczas normami językowymi, a także ze specyfiką przekładu (wpływ oryginału lub udział kilku skrybów). W artykule przedstawione zostały zbiorcze tabele form czasowników, obejmujące dwa zabytki, w tym tabela zawierająca zrekonstruowany paradygmat trybu rozkazującego, ze wskazaniem na konkurencyjne syntetyczne i analityczne formy werbalne.
    The article studies the functions of imperative forms in ‘prosta mova’, the written language of The Grand Duchy of Lithuania. The corpus we addressed consists of two clerical texts, V. Tyapinsky’s Gospels (1580) and the Peresopnytsia Gospels (1556–1561). Comparative textual research demonstrates the Slavic interferences which had a significant impact on the genesis of the imperative in ‘prosta mova’. The variability of imperative forms is primarily associated with the language norm in ‘prosta mova’ which was not fully established by the XVI century and the peculiarities of translation (influence of the original text or the idiolect of scribes). We also present summary tables of verbs forms for various manuscripts and a table with the restored paradigm of the imperative, indicating the competitive synthetic and analytical verb forms.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2021, 69; 135-147
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Znaczenie ruskojęzycznego drukarstwa bazyliańskiego w rozwoju języka ukraińskiego i białoruskiego
    Autorzy:
    Getka, Joanna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/437040.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski. Wydział Lingwistyki Stosowanej. Katedra Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej
    Tematy:
    drukarstwo
    bazylianie
    XVIII wiek
    prosta mowa
    język ukraiński
    język białoruski
    Basilians’ typographies Ukrainian
    Belarusian cultures
    XVIII century
    national languages
    prosta mova
    Opis:
    Multilingualism of prints from Basilians’ typographies contributed to the rapprochement and interpenetration of cultures of Ruthenian nations (Ukrainians, Belarusians) with Polish and Western European cultures. Especially important in this context was the printing of original and translated works in Ruthenian language (religious and secular texts), similar to the spoken language of that period. This raised the prestige and confirmed the adequacy of this language for the purposes of literature. This was conducive to the development of national languages (Ukrainian and Belarusian).
    Źródło:
    Przegląd Środkowo-Wschodni; 2016, 1; 9-29
    2545-1324
    Pojawia się w:
    Przegląd Środkowo-Wschodni
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Charakterystyka głosek [t] i [d] w wydaniach teologii moralnej z XVIII wieku (na materiale tekstów z Supraśla, Uniowa i Poczajowa). Przyczynek do dyskusji na temat prostej mowy xviii wieku
    The characteristics of sounds [t] and [d] in editions of moral theology of the 18th century from Suprasl, Uniev and Pochayiv. A contribution to the discussion on the “prosta mova” of the 18th century
    Autorzy:
    Getka, Joanna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594348.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    drukarstwo
    prosta mowa
    język białoruski
    język ukraiński
    literatura religijna
    XVIII wiek
    printing
    “prosta mova”
    Belarusian language
    Ukrainian language
    religious literature
    the 18th century
    Opis:
    Artykuł prezentuje analizę graficznych realizacji głosek [t] i [d] w kolejnych edycjach bazyliańskiej, ruskojęzycznej teologii moralnej, które ukazały się w drukarniach bazyliańskich w Supraślu, Uniowie i Poczajowie w XVIII wieku. Wyniki analizy prowadzą do wniosku o występowaniu w XVIII wieku dwóch odrębnych tradycji ortograficznych – białoruskiej i ukraińskiej. W odniesieniu do analizowanych głosek potwierdza je zaznaczenie zjawisk dziekania, ciekania czy ukraińskiego stwardnienia [d] i [t]. Tym samym podważona zostaje teza o przerwaniu tradycji piśmienniczej na ziemiach białoruskich i ukraińskich w XVIII wieku i odrodzenia się białoruskiego i ukraińskiego języka literackiego na nowej – ludowej – bazie. W proponowanym ujęciu tezę tę należy zastąpić tezą o ewolucyjnym rozwoju literackich języków białoruskiego i ukraińskiego.
    This article presents an analysis of the implementation of the graphic sounds [t] and [d] in subsequent editions of Ruthenian language moral theology, which were published Basilians printing houses in Suprasl, Uniev and Pochayiv in the 18th century. The results of the analysis lead to the conclusion about the occurrence in the eighteenth century of two separate literary traditions – in Belarusian and Ukrainian languages. In relation to the analyzed sounds, this is confirmed by the marking of the phenomena (for Belarusian language): dzekannya or tsekannya or (for Ukrainian language): the process of hardening [d] and [t]. The thesis on the breaking of the literary tradition on the Belarusian and Ukrainian lands in the eighteenth and the revival of the Belarusian and Ukrainian literary language on the new – folk – base is thus undermined. In the proposed approach, this thesis should be replaced by a thesis about the evolutionary development of Belarusian and Ukrainian literary languages.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2019, 67; 85-103
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Polonizmy w „prostej mowie” XVIII wieku
    The Polish features in “prosta mova” in 18th century
    Autorzy:
    Getka, Joanna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594318.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    bazylianie
    drukarstwo
    typografia
    prosta mowa
    polonizmy
    język ukraiński XVIII w.
    zapożyczenia
    the Basilians
    printing
    typography
    “prosta mova”
    18th century
    Ukrainian language
    Polish language
    Opis:
    W artykule analizowane są polonizmy w języku ukraińskim XVIII w. Źródłem do badań są wydane w 1794 r. w Poczajowie Nauki parafialne..., ponieważ zgodnie z założeniem ich autora (Juliana Dobryłowskiego), są one pisane „prostą mową”, będącą zarazem zalążkiem współczesnego języka ukraińskiego. Wpływy polszczyzny są widoczne na wszystkich poziomach języka. Ponieważ jednak zarówno w fonetyce, jak i morfologii nie mają one charakteru systemowego (ujawniają się głównie w zapożyczeniach leksykalnych), szczególną uwagę poświęcono analizie leksyki tego języka. Zastosowana w badaniu metoda (wybór zwrotów tłumaczonych za pomocą spójnika чили) pozwala potwierdzić obserwacje, dotyczące języka XVII-wiecznych Rusinów, dla których język polski był bardziej zrozumiały od cerkiewnosłowiańskiego. Analiza wykazała również, że wpływ polszczyzny na język staroukraiński był kontynuowany w późniejszym okresie. Ponadto, jego skutki były trwałe, co znajduje odzwierciedlenie we współczesnym języku ukraińskim. Dlatego właśnie podjęta w artykule analiza polonizmów w tekście Nauk... z 1794 r., może być dopełnieniem ogólnego obrazu języka ukraińskiego XVIII w.
    This article applies to Polish language features in “prosta mova” (understood as spoken and written Ukrainian language in 18th century). The subject of the study is a relic of Ruthenian literature titled Nauki Parochialnija… edited in Pochajov Lavra in 1794. According to the author’s (Julian Dobrylovski) assumption, language of the piece, close to simple – spoken language was supposed to be understandable for believers of Greek Catholic Church. Nauki... are written in the language close to simple, spoken one. Thanks to this Nauki... is the remarkable material for the analysis of factual state of language in the century it was created in. The influence of Polish language is visible in phonetics, morphology as well as in lexical level. Since, however, both in phonetics and morphology, they are not systemic (mainly manifest themselves in lexical borrowings), particular attention was paid to the analysis of the language vocabulary. Method used in the study (selection of translated phrases with conjuction чили) allows to confirm the observations on the language of the seventeenth-century Russians, for whom the Polish language was more understandable than “slavic”. The analysis also showed that the influence of the Polish language which has characterized the old Ukrainian language, was continued thereafter. What’s more, its effects are permanent and this is reflected in the modern Ukrainian language. The presence of Polish layer in Nauki... can be explained by the orientation of Dobrylowski on the language of the dominated in the region culture and the influence of Polish language on Ukrainian and Belorussian languages from ancient times. The analysis of Nauki... language has a capital meaning in the studies of literature Ukrainian language development. It fulfills already existing notices and language description of the period of their creations with the religious, pulpit literature work.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2013, 59; 45-59
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Лацiнаграфiчныя тэксты на старабеларускай мове
    Autorzy:
    Рудэнка, Алена
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/624820.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    The Grand Duchy of Lithuania, Belarusian Latin alphabet, the East Slavic languages, «prosta mova», graphic system, hybrid texts
    Wielkie Księstwo Litewskie, białoruski alfabet łaciński, języki wschodniosłowiańskie, „prosta mowa”, systemy graficzne, teksty hybrydalne
    Вялікае княства Літоўскае, беларускі лацінскі алфафіт, усходнеславянскія мовы, „prostaja mowa”, графічныя сістэмы, гібрыдныя тэксты
    Opis:
    „Prosta mova” was an official East Slavic language of the Grand Duchy of Lithuania. Texts in „prosta mova” were written in  different graphics systems: Cyrillic, Latin and even Arabic letters. The article is devoted to the earliest texts in „prosta mova” written by Latin alphabet. Reasons for such texts, their characteristics and spesific features are analysed. The author considers such texts hybrid ones, and proves that they were not only  transliterated, but original ones, too.
    Teksty w języku starobiałoruskim pisane grafiką łacińską„Prosta mowa” pełniła funkcję języka urzędowego w Wielkim Księstwie Litewskim. Teksty w „prostej mowie” zapisywano z wykorzystaniem różnych systemów graficznych: cyrylicy, łacinki, a nawet pisma arabskiego. Artykuł poświęcono najwcześniejszym tekstom napisanym „prostą mową” alfabetem łacińskim. Przedmiotem analizy są osobliwości graficzne tych tekstów  Autor uważa, że tego rodzaju teksty hybrydalne nie powstały wyłącznie w rezultacie zabiegu transliteracji. Noszą one bardzo wyraźne znamiona oryginalności.
    „Простая мова” была ўсходнеславянскай афіцыйнай мовай ВКЛ  Тэксты на „простай мове” запісваліся пры дапамозе розных графічных сістэм: кірыліцай, лацінкай і нават арабскім пісьмом. Артыкул прысвечаны тэкстам, напісаным на „простай мове” лацінскім алфавітам. Аналізуюцца асаблівасці характарыстычных рысаў падобных тэкстаў. Аўтар лічыць, што такія гібрыдныя тэксты з’явіліся не толькі як вынік транслітэрацыі паколькі іх характэрызуюць арыгінальныя асаблівасці.
    Źródło:
    Studia Białorutenistyczne; 2017, 11
    1898-0457
    Pojawia się w:
    Studia Białorutenistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Фонетико-фонологічна й графіко-правописна системи української мови ІІ половини XVI століття (на матеріалі викладу о церкви теодосія софоновича)
    System fonetyczno-fonologiczny i graficzno-ortograficzny języka ukraińskiego drugiej połowy XVI wieku (na materiale Traktatu o kościele Teodosija Sofonowycza)
    The phonetic-phonological and graphic-orthographic system of the Ukrainian language of the 2nd part of the 17th century (from material in the Treatise about the Church by Teodosii Sofonovych)
    Autorzy:
    Наєнко, Галина
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594326.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    historia pisanego języka ukraińskiego
    prosta mowa
    ukraiński wariant języka cerkiewnosłowiańskiego
    ortografia
    Teodosij Sofonowycz
    history of the Ukrainian literary (written) language
    prostaja mova
    Ukrainian recension of the Church Slavonic language
    orthography
    Teodosii Sofonovych
    Opis:
    Na podstawie Traktatu o Kościele Teodosija Sofonowycza autorka artykułu przeprowadza szczegółową analizę cech graficznych i ortograficznych zabytku, które odzwierciedlają system fonetyczny i fonologiczny języka ukraińskiego drugiej połowy XVII wieku. Autorka zwraca szczególną uwagę na wzajemne relacje zachodzące pomiędzy ukraińskim wariantem języka cerkiewnosłowiańskiego tego czasu a prostą mową. Dochodzi przy tym do wniosku, że prace drukowane w Kijowie miały własną ortografię, która różniła się od ortografii stosowanej w poleskiej odmianie języka pisanego.
    Based on Teodosii Sofonovych’s Treatise about the Church, the author offers a detailed analysis of its graphic and orthographic features which reflect the phonetic and phonological system of the Ukrainian language of the 2nd part of the 17th century. An emphasis is placed on the interrelations between the Ukrainian recension of Church Slavonic of that time with the prostaja mova. The author concludes that the Kyivan works had their own orthography which was different from that used in the Polissian variety of the written language.
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2018, 66; 333-350
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Уплыў польскай мовы на раннія ўсходнеславянскія граматы Вялікага Княства Літоўскага
    The influence of the Polish language on the early East Slavic acts of the Grand Duchy of Lithuania
    Wpływ języka polskiego na wczesnosłowiańske akty Wielkiego Księstwa Litewskiego
    Autorzy:
    Рудэнка, Алена
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1932675.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Uniwersytet Warszawski. Wydział Lingwistyki Stosowanej. Katedra Białorutenistyki
    Tematy:
    agreement
    template
    "prosta mova"
    Grand Duchy of Lithuania
    Rzeczpos¬polita
    umowa
    formularz
    "mowa prosta "
    Wielkie Księstwo Litewskie
    Rzeczpospolita
    грамата
    фармуляр
    “проста” мова
    Вялікае Княства Літоўскае
    Рэч Паспалітая
    Opis:
    The article is devoted to a general description of the early East Slavic documents created in the Belarusian and Ukrainian territories. Such a description requires at least a brief historical and geographical commentary. The article also contains the earliest East Slavic agreements, including those where Lithuanian princes are mentioned. The first documents of the Grand Duchy of Lithuania, their structure and language are considered. The article analyzes the transition from the Greek-Byzantine model of building business documents to the Polish-Latin one. Particular attention is paid to documents written in "prosta mova", as Belarusian and Ukrainian dialectal features appeared there very early.
    Artykuł poświęcony jest ogólnemu opisowi wczesnych listów wschod¬nio-słowiańskich, powstałych na ziemiach białoruskich i ukraińskich. Taki opis zakłada krótki komentarz historyczny i geograficzny. W artykule omówiono najwcześniejsze dokumenty wschodniosłowiańskie, w tym te, w których wy-mienia się książąt litewskich. Analizowane są pierwsze umowy Wielkiego Księstwa Litewskiego, ich struktura i język. Artykuł analizuje przejście od grecko-bizantyjskich modeli budowania dokumentów biznesowych do polsko-łacińskich. Szczególną uwagę zwraca się na listy pisane „mową prostą”: bardzo wcześnie natrafiają na cechy gwar białoruskich i ukraińskich.
    Артыкул прысвечаны агульнай характарыстыцы ранніх усходнеславян¬скіх грамат, створаных на беларускіх і ўкраінскіх тэрыторыях. Такая харак-тарыстыка прадугледжвае хоць бы вельмі кароткі гісторыка-геаграфічны каментар. У артыкуле прыводзяцца таксама самыя раннія ўсходнеславян-скія дамовы, у тым ліку і са згадкамі пра літоўскіх князёў. Разглядаюцца першыя граматы Вялікага Княства Літоўскага, іх структура і мова. Праана-лізаваны пераход ад грэцка-візантыйскіх узораў пабудовы дзелавых даку-ментаў да польска-лацінскіх. Асаблівая ўвага нададзена граматам на “простай мове”: у іх вылучаюцца беларускія і ўкраінскія дыялектныя рысы.
    Źródło:
    Acta Albaruthenica; 2021, 21; 135-150
    1898-8091
    Pojawia się w:
    Acta Albaruthenica
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    A Discontinuation or a Preservation of the (Old) Belarusian Writing Tradition in the 18th Century? Contributions to the Discussion on the Development of the Literary Belarusian Language as Applied to Publications of the Basilian Printing Oices in Supraśl and Vilnius
    Przerwanie czy przetrwanie (staro)białoruskiej tradycji piśmienniczej w XVIII wieku? Przyczynki do dyskusji nad rozwojem literackiego języka białoruskiego na materiale wydań bazyliańskich drukarni z Supraśla i Wilna
    Autorzy:
    Getka, Joanna Aleksandra
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1837726.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    simple speech
    Ruthenian language
    Old Belarusian language
    the 18th century
    break in the writing tradition
    prosta mowa
    język ruski
    język starobiałoruski
    XVIII wiek
    przerwanie tradycji piśmienniczej
    простая мова
    руская мова
    старабеларуская мова
    XVIII стагоддзе
    разрыў пісьмовай традыцыі
    Opis:
    The article presents elements of simple speech, the 18th century Ruthenian language, the testaments to which are the religious texts of that period published by the Basilian printing office in Supraśl (Sobranije pripadkov, 1722, Kratkoje soslovije, 1759, Pouczenije o obrjadach, 1788). The analysis of the Supraśl texts is supplemented by an analysis of a text published by the monastic printing office in Vilnius (Ecphonemata Liturgiey Greckiey 1671) in the Church Slavonic language but using the Latin script. Due to a variety of factors: whether political ones or scholarly stereotypes, religious texts were omitted in language research (on simple speech, Ruthenian language) and the Belarusian writing of the 18th century. The linguistic features recorded therein point to the necessity of revising the axiom, popularised in the 1960s by prominent researchers of the Belarusian language: Arkadz Zhurausky and Ivan Kramko and upheld by other researchers, regarding the disappearance of the Old Belarusian language in the 18th century. Their thesis was constructed on the basis of an analysis of the following factors: graphic, grammatical, orthographical, lexical, and those relating to genre. The crowning argument for the break in the continuity of tradition was an enumeration of specific features of the Old Belarusian writing which are absent in modern literary Belarusian. In accordance with the data obtained from the analysed Basilian publications, one ought to speak of an evolutionary character of the development of the literary Belarusian language.
    W niniejszym artykule zaprezentowano elementy prostej mowy, ruskiej mowy XVIII wieku, świadectwem której są teksty o charakterze religijnym z tego okresu wydane w bazyliańskiej drukarni w Supraślu (Sobranije pripadkov, 1722, Kratkoje soslovije, 1759, Pouczenije o obrjadach, 1788). Analiza języka tekstów supraskich została uzupełniona analizą tekstu, wydanego w drukarni zakonnej w Wilnie (Ecphonemata Liturgiey Greckiey 1671), w języku cerkiewnosłowiańskim, jednak z zastosowaniem czcionki łacińskiej. Ze względu na różnego rodzaju czynniki: polityczne czy stereotypy naukowe teksty o charakterze religijnym były pomijane w badaniach nad językiem (prostą mową, ruską mową) i piśmiennictwem białoruskim XVIII wieku. Zarejestrowane w nich cechy językowe świadczą o potrzebie rewizji upowszechnionego w latach 60. XX wieku przez wybitnych badaczy języka białoruskiego: Arkadzia Żurauskiego i Iwana Kramko i podtrzymanego przez innych badaczy, aksjomatu na temat zaniku języka starobiałoruskiego w XVIII wieku. Swoją tezę skonstruowali oni na podstawie analizy czynników: graficznego, gramatycznego, ortograficznego, leksykalnego oraz gatunkowego. Koronnym argumentem za zerwaną ciągłością tradycji było wyliczenie specyficznych cech piśmiennictwa starobiałoruskiego, nieobecnych we współczesnym literackim języku białoruskim. Zgodnie z danymi z analizowanych druków bazyliańskich należy mówić o ewolucyjności procesu rozwoju białoruskiego języka literackiego.
    У дадзеным артыкуле прадстаўлены элементы старабеларускай мовы XVIII ст., якія выступаюць у рэлігійных тэкстах гэтага перыяду, выдадзеных у базыльянскіх тыпаграфіях Супрасля (Sobranije pripadkov, 1722, Kratkoje soslovije, 1759, Pouczenije o obrjadach, 1788). Аналіз мовы супрасльскіх тэкстаў быў дапоўнены аналізам тэксту, надрукаванага ў манастырскай друкарні ў Вільні (Ecphonemata Liturgiey Greek 1671) на царкоўнаславянскай мове, аднак з выкарыстаннем лацінскага шрыфта. З-за розных фактараў (палітычных і навуковых стэрэатыпаў) творы рэлігійнага характару ігнараваліся пры вывучэнні беларускай мовы і пісьменнасці XVIII ст. Даследаванне пісьмовай спадчыны гэтага перыяду не былі прадметам актыўнага навуковага зацікаўлення з-за падтрыманага Аркадзем Жураўскім, Іванам Крамко і іншымі мовазнаўцамі тэзіса пра заняпад у XVIII ст. старабеларускай пісьмовай традыцыі. Галоўным аргументам для разрыву пераемнасці традыцыі быў погдяд, што спецыфічныя асаблівасці старабеларускай літаратуры (графічныя, граматычныя, арфаграфічныя, лексічныя і жанравыя) адсутнічаюць у сучаснай беларускай літаратурнай мове. Праведзены аналіз мовы старадрукаў вядзе да змены аксіёмы наконт развіцця беларускай літаратурнай мовы. Тэзіс пра разрыў у моўна-пісьмовай традыцыі прапануецца замяніць тэзісам пра эвалюцыйны характар развіцця беларускай літаратурнай мовы.
    Źródło:
    Studia Białorutenistyczne; 2020, 14; 279-295
    1898-0457
    Pojawia się w:
    Studia Białorutenistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Język białoruski XVIII w. – postulaty badawcze
    Autorzy:
    Getka, Joanna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/624851.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    „prosta mova”, literary analysis, Belarusian language, Cyrillic alphabet, Cyrillic printings
    „mowa prosta”, analiza literacka, literatura białoruska, alfabet cyrylicki, druki religijne
    „простая мова”, літаратурны аналіз, беларуска мова, кірылічны алфавіт, рэлігійная літаратура
    Opis:
    This article offers an analysis of religious texts published in the 18th century by a Basilian printing house in Supraśl (Sobranije pripadkov korotkoje, 1722, Kratkoje sosłowie nauki christijanskija, 1759). Works of religious nature used to be omitted in the study of Belarusian language and literature of the 18th century due to political factors, as well as scholarly stereotypes belittling their significance. The texts analyzed, written in the Belarusian language known as “prosta mova”, constitute a proof of the vivacity of the latter, and contradict the theories about the disappearance of the Belarusian written language in the 18th century. The phonetic features of the Belarusian language described in the article and reflected in these texts serve as a pretext to put forward several research postulates. Namely: a) the need for a detailed linguistic analysis of religious texts printed in Cyrillic alphabet (albeit not in the Orthodox Slavic language, but rather in prosta mova/Ruthenian) and a search for other literary works in order to analyze the language of this period; b) the need for an analysis of printed texts which reflect a certain usus rather than the language of individual authors; c) a thorough linguistic analysis of texts to indicate their dialectal basis and to define the trends (if any) affecting the subsequent formation of Belarusian language standards in its literary variety.
    W artykule zaprezentowano druki religijne wydane w bazyliańskiej drukarni w Supraślu w XVIII w. (Sobranije pripadkov korotkoje, 1722 oraz Kratkoje sosłowie nauki christijanskija, 1759). W badaniach nad językiem i literaturą białoruską XVIII stulecia teksty o charakterze religijnym były pomijane ze względów politycznych, a także funkcjonujących w środowisku naukowym stereotypów umniejszających ich znaczenie. Analizowane teksty, napisane tzw.-prostą mową, językiem Białorusinów, stanowią świadectwo żywotności języka i przeczą teoriom o zaniku języka białoruskiego w XVIII w. Opisane w artykule cechy fonetyczne języka białoruskiego,-odzwierciedlone w badanych tekstach, stanowią pretekst do wysunięcia postulatów-badawczych. Są to: a) konieczność szczegółowej analizy językowej tekstów o charakterze religijnym,-drukowanych alfabetem cyrylickim (jednak nie w języku cerkiewnosłowiańskim, ale-prostym/ruskim) oraz poszukiwanie innych utworów literackich do analizy języka tego okresu;-b) konieczność analizy tekstów drukowanych jako odzwierciedlających pewien uzus, nie zaś-język poszczególnych autorów; c) analiza językowa tekstów w celu wskazania ich podłoża-dialektalnego oraz ukazania tendencji (jeśli były) mających wpływ na późniejsze formowanie-się norm języka białoruskiego w odmianie literackiej.
    У артыкуле аналізуюцца рэлігійныя тэксты, надрукаваныя ў базыльянскай друкарні ў Супраслі ў ХVІІІ ст. (Собранїе прыпадковъ краткое.., 1722, Краткое сословіе науки-хрістіанскія.., 1759). Рэлігійныя тэксты ХVІІІ ст. ігнараваліся даследчыкамі беларускай-мовы і літаратуры па палітычных прычынах, а таксама з прычыны існавання навуковых-стэрэатыпаў, якія змяншалі іх значэнне. Тэксты, што разглядаюцца ў дадзеным-артыкуле, надрукаваныя на „простай мове” – мове маўлення беларусаў, сведчаць пра-жывы стан мовы і супярэчаць тэорыі пра заняпад беларускага пісьменства ў ХVІІІ ст. Беларускія фанетычныя асаблівасці, адлюстраваныя ў тэкстах і разгледжаныя ў межах-артыкула, з’яўляюцца аргументам вылучэння канкрэтных пастулатаў даследавання, а менавіта: а) неабходнасць падрабязнага аналізу рэлігійных тэкстаў, надрукаваных-кірыліцай (не на царкоўнаславянскай мове, а на „простай” / „рускай” (старабеларускай) мове) і пошук іншых літаратурных твораў для даследавання мовы гэтага перыяду; б) неабходнасць аналізу друкаваных тэкстаў з пункту адлюстравання ў іх моўнага ўзусу(моўнай практыкі), а не з перспектывы разгляду мовы асобных аўтараў; в) дакладны-лінгвістычны аналіз згаданых тэкстаў з мэтай выявіць дыялектную аснову мовы твораў,-а таксама тэндэнцыі (калі такія былі), якія паўплывалі на пазнейшае фарміраванне-нормаў беларускай літаратурнай мовы.
    Źródło:
    Studia Białorutenistyczne; 2018, 12
    1898-0457
    Pojawia się w:
    Studia Białorutenistyczne
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-12 z 12

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies