- Tytuł:
-
Kościoły katolickie w powiatach brzeskim, kamienieckim i kobryńskim do roku 1566
Catholic churches in Brest, Kamieniec and Kobryn powiats until 1566 - Autorzy:
-
Jaszczołt, Tomasz
Wojciechowski, Leszek
Ryba, Mieczysław - Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/chapters/24202937.pdf
- Data publikacji:
- 2017-10-31
- Wydawca:
- Archiwum Główne Akt Dawnych
- Tematy:
-
Kościół katolicki na Litwie
powiat brzeski
powiat kobryński
powiat kamieniecki - Opis:
-
W wyniku reformy administracyjnej z lat 1565–1566 trzy dawne powiaty Wielkiego Księstwa Litewskiego: brzeski, kamieniecki i kobryński zostały połączone w jeden powiat brzeski, który stał się częścią nowo utworzonego województwa brzeskiego. Przed 1566 rokiem na terenie trzech wymienionych powiatów utworzono sieć parafii katolickich, erygowanych w XV i pierwszej połowie XVI w. Początki Kościoła katolickiego w Brześciu sięgają końca XIV w. Od 1425 r. tereny te wchodziły w skład diecezji łuckiej; poprzednio (od 1408 r.) wchodziło w skład diecezji włodzimierskiej. Rozwój sieci parafii katolickich na tym terenie stał się możliwy po unii polsko-litewskiej w Krewie w 1385 r. i chrystianizacji Litwy. Wcześniej dominującą rolę na tym terenie odgrywała Cerkiew prawosławna. Źródła do badań rozwoju sieci kościelnej w powiatach brzeskim, kamienieckim i kobryńskim zachowały się przede wszystkim w aktach konsystorza janowskiego, przechowywanych w Archiwum Diecezjalnym w Siedlcach. Zachowało się jedynie kilka oryginalnych dokumentów fundacyjnych. Sieć kościołów katolickich na terenie trzech powiatów nie była równomiernie rozłożona. Najwięcej kościołów powstało w powiecie brzeskim, po obu stronach Bugu. Poza tym powiat ten był największy pod względem powierzchni. W powiecie kobryńskim utworzono 6 kościołów, a w kamienieckim tylko trzy. Założycielami byli przeważnie indywidualni ludzie. Byli wśród nich zarówno magnaci litewsko-ruscy (przedstawiciele rodów Zabrzezińskich, Iliniczów, Sapiehów i Sanguszków), jak i szlachta średniego szczebla, posiadająca jedną lub kilka wsi. Warto podkreślić, że część fundatorów była wyznania prawosławnego. Kościoły fundowane przez wielkich książąt powstawały w ośrodkach powiatowych, a więc w dawnych grodach książęcych oraz w nowo powstałych miastach powiatu brzeskiego. Jedynie kościoły w Janowie i Mrozowiczach zostały erygowane przez biskupów i pozostawały pod patronatem duchowieństwa. Ogółem na omawianym terenie przed 1566 r. zidentyfikowano 36 kościołów katolickich, z czego 29 to kościoły parafialne, a 7 – nieparafialne (1 kościół klasztorny i dwa kościoły szpitalne). W późniejszym okresie przestały istnieć 2 kościoły parafialne i 1 nieparafialny. Część kościołów została przejęta przez protestantów, jednak już w pierwszej połowie XVII w. przywrócono je katolicyzmowi. Na całym terenie do końca XVI w. istniał tylko jeden kościół klasztorny – augustianów.
As a result of administrative reform of 1565–1566, three former powiats of the Grand Duchy of Lithuania: Brest, Kamieniec and Kobryn were combined into one Brest powiat, which became a part of a newly established Brest-Litovsk voivodship. Before 1566, in the three aforementioned powiats a network of Catholic parishes was created, founded in 15th and first half of 16th century. Only the beginnings of a Catholic church in Brest date as far back as late 14th century. Since 1425, the area was part of Lutsk diocese; previously (since 1408) it was included in Volodymyr diocese. Development of Catholic parishes network in the area has become possible after the Polish-Lithuanian Union in Krewo in 1385 and Christianisation of Lithuania. Before that, the Orthodox Church played a dominant role in the area. The sources for study of church network development in Brest, Kamieniec and Kobryn powiats have been preserved predominantly in the records of Janów consistory, kept in Diocese Archive in Siedlce. Only few original foundation documents were preserved. The network of Catholic churches in the three powiats was not evenly distributed. The most churches were founded in Brest powiat, on both sides of Bug river Bug. Besides, that powiat was the largest in terms of area. Six churches were established in Kobryn powiat, and only three in Kamieniec powiat. The founders were predominantly individuals. They included both Lithuanian-Ruthenian magnates (representatives of Zabrzeziński, Ilinicz, Sapieha and Sanguszko families), as well as mid-level nobles, owning one or a few villages. It is worth emphasizing, that some of the founders were of Orthodox denomination. Churches sponsored by Grand Dukes (or royal) were founded in powiat centres, so in former ducal gords (burgwalls) and in newly established cities in Brest powiat. Only churches in Janów and Mrozowicze were established by bishops and remained under the patronage of the clergy. In total, in the discussed territory, 36 Catholic churches were identified pre-1566, of which 29 were parish churches and 7 – non-parish (1 monastery church and two hospital churches). At later times, only 2 parish churches and 1 non-parish church from among those ceased to exist. Some of the churches were taken over by Protestants, however already in first half of 17th century were restituted as Catholic. Throughout the area, until the end of 16th century, only one monastery church existed – that of Augustinians. - Źródło:
-
Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej; 73-105
9788394837433 - Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł