Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "post-mining" wg kryterium: Temat


Tytuł:
Assessment of advantages and limitations of installing PV on abandoned dumps
Ocena zalet i ograniczeń instalacji fotowoltaiki na opuszczonych zwałowiskach
Autorzy:
Al Heib, Marwan
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2189424.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Poltegor-Instytut Instytut Górnictwa Odkrywkowego
Tematy:
dumps
photovoltaic panels
criteria
post-mining hazards
zwałowiska
panele fotowoltaiczne
kryteria
zagrożenia pogórnicze
Opis:
The feedback of international practice shown that the installation of photovoltaic (PV) parc on the dumps is one of the best environmental and economic solutions. However, the number of projects is still very limited comparing to the identified potential. This paper addresses site selection criteria for landfill PV installation, particularly in relation to mining hazards. For installing the PV, different environmental, technical and economic criteria should be respected. The slope of the dumps appears as the main constraint for the installation of photovoltaic panels. In addition, specific foundation systems should be considered to ensure long-terms safety and security. The paper presents several examples of installation of photovoltaic panels on coal-lignite dumps in France.
Praktyka międzynarodowa wykazała, że instalacja parku fotowoltaicznego (PV) na zwałowiskach jest jednym z najlepszych ekologicznych i ekonomicznych rozwiązań. Liczba projektów jest jednak nadal bardzo ograniczona w stosunku do zidentyfikowanego potencjału. W artykule omówiono kryteria wyboru lokalizacji dla instalacji fotowoltaicznej na zwałowisku, w szczególności w odniesieniu do zagrożeń górniczych. W przypadku instalacji fotowoltaicznej należy mieć na uwadze różne kryteria środowiskowe, techniczne i ekonomiczne. Nachylenie zboczy zwałowiska wydaje się być głównym ograniczeniem dla instalacji paneli fotowoltaicznych. Ponadto, aby zapewnić długoterminowe bezpieczeństwo i ochronę, należy rozważyć specjalne systemy fundamentów. W artykule przedstawiono kilka przykładów instalacji paneli fotowoltaicznych na zwałowiskach powstałych po eksploatacji węgla we Francji.
Źródło:
Górnictwo Odkrywkowe; 2022, 63, 4; 4--9
0043-2075
Pojawia się w:
Górnictwo Odkrywkowe
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Badania jezior poeksploatacyjnych po wydobyciu węgla brunatnego – projekt RAFF
Research on lignite pit lakes – project RAFF
Autorzy:
Bajcar, Adam
Szczepiński, Jacek
Rogosz, Barbara
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2029219.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Poltegor-Instytut Instytut Górnictwa Odkrywkowego
Tematy:
jeziora poeksploatacyjne
zalewanie
zbiorniki końcowe
batymetria
post-mining lakes
flooding
final pit
bathymetry
Opis:
W artykule przedstawiono wybrane jeziora poeksploatacyjne stanowiące obiekty badań w ramach realizowanego przez „Poltegor-Instytut” projektu RAFF „Ocena zagrożeń w zbiornikach końcowych kopalń odkrywkowych podczas wypełniania ich wodą”, finansowanego ze środków Funduszu Badawczego Węgla i Stali oraz Ministerstwa Edukacji i Nauki. Omówione zostały także wstępne wyniki pomiarów batymetrycznych realizowanych w projekcie.
The paper characterizes the natural fuel, which is brown coal, taking into account its structure and properties as well as the assessment of its usability in the processes of decomposition of this material. The process of gasification of lignite from the „Sieniawa” mine in a fixed bed reactor was carried out. The paper presents conversion of brown coal organic matter into synthesis gas of significant calorific value. The influence of the gasifying agent, temperature and pressure on the composition of the obtained gases was taken into account.
Źródło:
Górnictwo Odkrywkowe; 2021, 62, 1; 23--28
0043-2075
Pojawia się w:
Górnictwo Odkrywkowe
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The influence of selected weather conditions on the safety of slopes of post exploitation lignite pits filling with water
Wpływ wybranych warunków atmosferycznych na stateczność zboczy wyrobisk poeksploatacyjnych kopalń węgla brunatnego wypełnianych wodą
Autorzy:
Bajcar, Adam
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2175668.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Poltegor-Instytut Instytut Górnictwa Odkrywkowego
Tematy:
post-mining opencast pits
slope stability
weather conditions
odkrywkowe wyrobiska poeksploatacyjne
stateczność zboczy
warunki atmosferyczne
Opis:
The article describes selected atmospheric factors that may affect the stability of the end slopes of lignite post mining pits during their filling with water. The main factors such as waves, the influence of the ice cover and the wind were characterized.
W artykule opisano wybrane czynniki atmosferyczne mogące mieć wpływ na stateczność zboczy końcowych wyrobisk poeksploatacyjnych węgla brunatnego podczas wypełniania ich wodą. Scharakteryzowano czynniki takie jak falowanie, wpływ pokrywy lodowej oraz wiatr.
Źródło:
Górnictwo Odkrywkowe; 2022, 63, 4; 30--32
0043-2075
Pojawia się w:
Górnictwo Odkrywkowe
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ wybranych warunków atmosferycznych na stateczność zboczy wyrobisk poeksploatacyjnych kopalń węgla brunatnego wypełnianych wodą
The influence of selected weather conditions on the safety of slopes of post exploitation lignite pits filling with water
Autorzy:
Bajcar, Adam
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2029244.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Poltegor-Instytut Instytut Górnictwa Odkrywkowego
Tematy:
odkrywkowe wyrobiska poeksploatacyjne
stateczność zboczy
warunki atmosferyczne
post-mining opencast pits
slope stability
weather conditions
Opis:
W artykule opisano wybrane czynniki atmosferyczne mogące mieć wpływ na stateczność zboczy końcowych wyrobisk poeksploatacyjnych węgla brunatnego podczas wypełniania ich wodą. Scharakteryzowano czynniki takie jak falowanie, wpływ pokrywy lodowej oraz wiatr.
The article describes selected atmospheric factors that may affect the stability of the end slopes of lignite post mining pits during their filling with water. The main factors such as waves, the influence of the ice cover and the wind were characterized.
Źródło:
Górnictwo Odkrywkowe; 2021, 62, 2; 12--14
0043-2075
Pojawia się w:
Górnictwo Odkrywkowe
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Fuzzy analytical hierarchy processing to define optimum post mining land use for pit area to clarify reclamation costs
Proces analizy hierarchicznej opartej na danych rozmytych dla określenia optymalnego sposobu pogórniczego użytkowania odkrywki i określenia kosztów rekultywacji
Autorzy:
Bangian, A. H.
Ataei, M.
Sayadi, A.
Gholinejad, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/216526.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
Tematy:
górnictwo odkrywkowe
użytkowanie pogórnicze
AHP
liczby rozmyte
kształt wyrobiska
koszty rekultywacji
open-pit mining
Optimum Post Land Use
Fuzzy Analytical Hierarchy Processing
Ultimate Pit Limit
Opis:
Open pit mining has severe environmental impacts on the environment of mining region. Mined land reclamation procedure in open pit mining contains numerous activities in order to prevent, monitor, control reduce environmental impacts of a project from exploration stage to exploitation, to mine closure and beyond. After mine closure, a permanent Post Mining Land Use (PMLU) should be implemented as an appropriate choice for use of different sections of mined land in an open pit mine. Mined land in open pit mining comprise different sections as pit(s), waste dump(s), tailing pond(s), roads, areas for on site facilities and free land zones which are not mined. The selected PMLU for each section of mined land as the most appropriate alternative based on the different points of view is presented as Optimum Post Mining Land Use (OPMLU). OPMLU for each section of mined land and the specifications of mine site are the most decisive parameters which affect the quality and volume of mine closure procedure, reclamation process and their costs. Furthermore, to define Ultimate Pit Limit (UPL) in open pit mining, consideration of mine closure and reclamation costs is essential as other costs of a mining project. Therefore, defining OPMLU for each section of mined land is essential within planning phase of an open pit mining project. In this paper the applicable alternatives of PMLU, the effective criteria, attributes and sub-attributes for defining OPMLU are presented for pit area amongst different sections of mined land. Pit area amongst different sections of mined land has more significant effects on the adjacent environment and also on defining OPMLU for the other sections of mined land. As there are several alternatives of PMLU, several criteria, attributes and sub-attributes for defining OPMLU, Multi Attribute Decision Making (MADM) methods are efficient techniques to define OPMLU for pit area. Fuzzy sets use a spectrum of numbers instead of using absolute numbers. As well, the nature of the effective parameters for defining OPMLU is same as Fuzzy numbers including incremental changes without definite limits thus the use of Fuzzy MADM modeling can produce more reliable results than the other techniques. As pair-wise comparisons and judgments through Fuzzy numbers have proper consistency with the nature of the effective parameters for defining OPMLU accordingly, a model is developed to attain OPMLU for pit area through Fuzzy Analytical Hierarchy Processing (FAHP). As a case study the model was implemented in Sungun copper mine in Northwest of Iran. Lumber production was defined as OPMLU for the pit area in this mine. It is finally concluded that using the developed model, OPMLU is defined for pit area as a key parameter to estimate reclamation costs in planning phase of an open pit mining project.
Eksploatacja metodą odkrywkową niesie za sobą poważne obciążenie dla środowiska naturalnego w rejonie górniczym. Proces rekultywacji terenu wyeksploatowanego metodą odkrywkową składa się z szeregu działań mających na celu ochronę, monitorowanie, kontrolę i ograniczenie wpływu na środowisko całego przedsięwzięcia od etapu robót poszukiwawczych poprzez eksploatację aż po proces likwidacji kopalni i dalej. Po likwidacji kopalni należy przeprowadzić rekultywację terenu pogórniczego, a sposób dalszego użytkowania terenu powinien być wybrany indywidualnie dla różnych części wyeksploatowanej kopalni odkrywkowej. Obszar taki składa się z różnych części, takich jak odkrywka, zwałowiska, stawy osadowe, drogi, obszary zajęte przez infrastrukturę kopalni oraz obszary, na których nie było eksploatacji. Sposoby dalszego użytkowania dla każdej takiej części, wybrane jako najlepsze przy uwzględnieniu wielu kryteriów, stanowią optymalny sposób pogórniczego użytkowania. Optymalny sposób pogórniczego użytkowania dla każdej części byłej kopalni oraz specyfika obszaru górniczego to parametry, które w największym stopniu wpływają na jakość i zakres procesu likwidacji kopalni, rekultywację i jej koszty. Dla określenia ostatecznego kształtu wyrobiska w kopalni odkrywkowej, rozważania dotyczące kosztów likwidacji i rekultywacji są równie ważne jak inne koszty wynikające z projektu górniczego. Dlatego określenie optymalnego sposobu pogórniczego użytkowania dla każdej części eksploatowanego obszaru jest bardzo ważne na etapie projektowania eksploatacji odkrywkowej. W tym artykule przedstawiono możliwe do zastosowania wersje sposobów pogórniczego użytkowania, zastosowane kryteria, atrybuty główne i pomocnicze, które służą do zdefiniowania optymalnego sposobu pogórniczego użytkowania dla obszaru odkrywki, będącej jednym z elementów obszaru zajętego przez eksploatację odkrywkową. Obszar odkrywki ma, spośród różnych części obszaru zajętego przez eksploatację odkrywkową, największy wpływ na środowisko, jak również na sposób zdefiniowania optymalnego sposobu pogórniczego użytkowania pozostałych części kopalni. Jako że możliwe jest określenie kilkunastu sposobów użytkowania pogórniczego, istnieje wiele kryteriów, atrybutów głównych i pomocniczych dla określenia optymalnego sposobu pogórniczego użytkowania, uznano, że wielokryterialne metody podejmowania decyzji są techniką efektywną do określenia optymalnego sposobu pogórniczego użytkowania odkrywek. Zbiory rozmyte operują przedziałami wielkości zamiast liczb ścisle zdefiniowanych. Co więcej, specyfika parametrów mających wpływ na określenie optymalnego sposobu pogórniczego użytkowania ma charakter zbiorów rozmytych, w których ważny jest charakter zmian bez możliwości określenia wyraźnych granic, więc użycie rozmytych wielokryterialnych metod modelowania daje lepsze wyniki w porównaniu z innymi metodami. Ponieważ porównywanie parami i dokonywanie ocen za pomocą wielkości rozmytych daje większą zgodność z zastosowanymi parametrami, zbudowano model służący do wyboru optymalnego sposobu pogórniczego użytkowania z wykorzystaniem zbiorów rozmytych w procesie analizy hierarchicznej. Model został zastosowany jako analiza przypadku w kopalni odkrywkowej Sungun w północno-zachodnim Iranie. Dla tej kopalni optymalnym sposobem pogórniczego użytkowania okazała się rekultywacja leśna z pozyskiwaniem drewna. Końcowym wnioskiem jest stwierdzenie, że przy użyciu opracowanego modelu można określić optymalny sposób pogórniczego użytkowania dla odkrywki, co stanowi podstawowy parametr do określenia kosztów rekultywacji na etapie planowania eksploatacji odkrywkowej.
Źródło:
Gospodarka Surowcami Mineralnymi; 2011, 27, 2; 145-168
0860-0953
Pojawia się w:
Gospodarka Surowcami Mineralnymi
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
A policy of development of post-mining land on the example of Zielona Góra
Polityka zagospodarowania terenów pogórniczych na przykładzie miasta Zielona Góra
Autorzy:
Bazan-Krzywoszańska, A.
Mrówczyńska, M.
Skiba, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/105514.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza. Oficyna Wydawnicza
Tematy:
land use
urban policy
planning documents
post-mining areas
former mine site
zagospodarowanie terenu
polityka miejska
dokumenty planistyczne
teren pogórniczy
teren pokopalniany
Opis:
The article is an introduction to the issue of shaping post-mining areas and the former coal mine sites of Zielona Góra, (Lubuskie voivodeship). One of the characteristic geological processes, shaping the current surface of the mentioned area were glaciotectonic deformations - a set of processes related to icecaps movements, that have brought the deposits of lignite near the surface. This allowed to their partial exploration in the past. In the 19th century, around Zielona Góra, several lignite mines were in use. Some of them have already been completely forgotten and no documents or information as a proof of their previous existence remained. Currently, the most important raw material in the natural surroundings of the city are natural aggregates such as sands and gravels and different kinds of ceramic raw materials (loam, clay). The city of Zielona Góra, seeking new investment areas, develops further areas, including those that have been former mine sites for at least 70 years. The areas have not undergone reclamation, in accordance with the current procedure under the law. Although the reclamation of post-mining areas, both technical and biological, is a responsibility of a mining plant and should be consistent with the law, there have not been institutions covered by the above obligation for over 70 years. The historical value of the city’s post-mining areas, as well as the problems associated with the protection of nature and landscape, resulting inter alia from the act of 16 April 2004 on the protection of nature (Off. J. of 2015 item 1651, as amended), and the act of 24 April 2015 on amending certain acts due to the strengthening of the tools of landscape protection (Off. J. of 2015 items 774, 1688) [13], indicate a need for action, aimed at maintaining documentation and the identity of the place. All sorts of sports and leisure or park use can be provided for such areas [9]. It is necessary, however to determine the directions of development, within the documents shaping urban spatial policy, that would indicate the purpose and way of development of the mentioned areas.
Artykuł jest wprowadzeniem w problematykę kształtowania obszarów pogórniczych i terenów pokopalnianych okolic miasta Zielona Góra (województwo lubuskie). Jednym z charakterystycznych procesów geologicznych, kształtujących obecną powierzchnię ww. obszaru były zaburzenia glacitektoniczne – zespół procesów związanych z działalnością lądolodów, które umożliwiły wyniesienie w pobliże powierzchni terenu pokładów węgla brunatnego. Pozwoliło to w przeszłości na ich częściową eksploatację. W XIX wieku, w okolicy Zielonej Góry, działało wiele kopalni węgla brunatnego. Niektóre z nich zostały już zupełnie zapomniane i nie zachowały się po 130 A. Bazan-Krzywoszańska, M. Mrówczyńska, M. Skiba nich żadne dokumenty lub informacje stanowiące potwierdzenie faktu ich wcześniejszego istnienia. Obecnie najważniejszym surowcem naturalnym okolic miasta są kruszywa naturalne w postaci piasków i żwirów oraz różnego rodzaju surowce ceramiczne (iły, gliny). Miasto Zielona Góra poszukując nowych terenów inwestycyjnych, zagospodarowuje kolejne obszary, w tym również te, które są terenami pokopalnianymi od co najmniej 70 lat. Nie przeprowadzono na nich rekultywacji, zgodnej z obecną procedurą przyjętą na mocy obowiązujących przepisów prawa. Chociaż rekultywacja terenów pogórniczych, zarówno techniczna, jak i biologiczna, jest obowiązkiem zakładu górniczego i powinna być zgodna z przepisami prawa, to od ponad 70 lat nie istnieją instytucje objęte ww. obowiązkiem. Wartość historyczna terenów pogórniczych miasta, jak również problematyka związana z ochroną przyrody i krajobrazu, wynikająca między innymi z zapisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015 r. poz. 1651 – t.j. z późn. zm.) [11] oraz ustawy z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu (Dz. U. z 2015 r. poz. 774, 1688) [13], wskazują na potrzebę działań, mających na celu zachowanie funkcji dokumentacyjnej i podtrzymującej tożsamość miejsca. Dla takich przestrzeni można przewidzieć różnego rodzaju sportowo-rekreacyjne lub np. parkowe ich wykorzystanie [9]. Przede wszystkim jednak konieczne jest ustalenie kierunków rozwoju, w ramach dokumentów kształtujących miejską politykę przestrzenną, wskazującą na przeznaczenie i sposób zagospodarowania ww. terenów.
Źródło:
Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury; 2017, 64, 2/II; 121-130
2300-5130
2300-8903
Pojawia się w:
Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Charakterystyka rekultywacji terenów poeksploatacyjnych w Kopalni Piasku „Szczakowa” w Jaworznie
Characteristics of the reclamation process in the post-mining area - Sand Mine ”Szczakowa” in Jaworzno
Autorzy:
Bednarczyk, S.
Galiniak, G.
Różkowski, K.
Kaznowska-Opala, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/166780.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
Tematy:
górnictwo odkrywkowe
piaski podsadzkowe
rekultywacja terenów pogórniczych
opencast mining
filling sand deposits
reclamation of post-mining areas
Opis:
Kopalnia Piasku „Szczakowa” w Jaworznie eksploatuje od lat 50. XX wieku do chwili obecnej bogate złoża piasków czwartorzędowych w rejonie tzw. Małej i Dużej Pustyni Błędowskiej. Równocześnie, wraz z postępem wydobycia, kopalnia prowadziła systematycznie prace rekultywacyjne, głównie w kierunku leśnym, zmierzające do przywrócenia środowisku naturalnemu jego walorów przyrodniczych. Przez ponad 50 lat próbowano realizować różne, coraz to nowsze i wydajniejsze koncepcje w tej dziedzinie, w ścisłej współpracy z licznymi krajowymi instytucjami naukowo-badawczymi. Mimo rozległych obszarów pól eksploatacyjnych, zlokalizowanych głównie na terenach leśnych, udało się wypracować w miarę optymalną i efektywną procedurę, która sprawdza się po dzień dzisiejszy. Jest to godny wyróżnienia przykład, nie tylko na skalę krajową, przemyślanego i konsekwentnego zaangażowania się w prace rekultywacyjne mimo znacznych kosztów, trudności natury technicznej oraz ograniczeń środowiskowych.
Sand mine ”Szczakowa” in Jaworzno has operated deposit of sands since the 1950’s. Deposit of sands is located in the region of Small and Large Błędowska desert. Together with deposit operation, systematic recultivation Works Has been done, mainly in the direction of forestry. Over the fifty years, it has been tried to implement newer and more effective concepts of forestry reclamation in close cooperation with national scientific and research institutions. Despite extensive areas of exploitation fields, significant costs, technical difficulties and environmental restrictions, it has been managed to develop an optimal and efficient forestry procedure which works to this days. It is recognized as an international-scale example of considered and consistent engaging in recultivation work.
Źródło:
Przegląd Górniczy; 2015, 71, 9; 85-91
0033-216X
Pojawia się w:
Przegląd Górniczy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Risk management tool to support spoil dumps revitalization
Narzędzie do zarządzania ryzykiem wspierające rewitalizację zwałowisk pogórniczych
Autorzy:
Białas, Andrzej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2175651.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Poltegor-Instytut Instytut Górnictwa Odkrywkowego
Tematy:
revitalization process
risk factors
post-mining heaps
proces rewitalizacji
czynniki ryzyka
hałdy pogórnicze
Opis:
The paper features the results of Łukasiewicz - EMAG’s team work within the SUMAD project. The focus has been put on how to use the developed SUMAD Risk Management Tool (SUMAD RMT) which supports the revitalization process of a post-mining heap. The tool enables the following: • to identify and reduce risk factors related to the heap and to the revitalization process, • to estimate financially the revitalization process, • to monitor non-financial like political, environmental, social, etc. factors which are very important because they can positively or negatively shape the social and political reception of the whole revitalization process. The paper describes shortly the methodology based on three pillars (three kinds of analyses): • RRA - Risk Reduction Assessment (risk management), • CBA - Cost-Benefit Assessment (estimation of financial factors), • QCA - Qualitative Criteria Assessment (estimation of non-financial factors). The methodology has an iterative character and its main steps are the following: 1. Identification of the heap to be revitalized and preliminary revitalization activities, 2. Preliminary RRA, CBA, QCA analyses, 3. Composing the revitalization alternatives, 4. Alternative assessment with respect to risk (RRA), financial (CBA) and non-financial (QCA) factors, 5. Decision making based on the acquired aggregated data. The methodology was illustrated by examples from the revitalization process.
Artykuł przedstawia wyniki pracy zespołowej w Instytucie Łukasiewicz - EMAG w ramach projektu SUMAD. Skupiono się na wykorzystaniu opracowanego Narzędzia Zarządzania Ryzykiem SUMAD (SUMAD RMT), które wspomaga proces rewitalizacji hałdy pogórniczej. Narzędzie to umożliwia: • rozpoznanie i ograniczenie czynników ryzyka związanych z hałdą i procesem rewitalizacji, • finansowe oszacowanie procesu rewitalizacji, • monitorowanie czynników pozafinansowych, które są bardzo ważne, ponieważ mogą pozytywnie lub negatywnie kształtować odbiór społeczny i polityczny całego procesu rewitalizacji. W artykule pokrótce opisano metodykę opartą na trzech filarach (trzy rodzaje analiz): • RRA - Ocena Redukcji Ryzyka (zarządzanie ryzykiem), • CBA - Ocena Kosztów i Korzyści (oszacowanie czynników finansowych), • QCA - Ocena Kryteriów Jakościowych (oszacowanie czynników pozafinansowych). Metodologia ma charakter iteracyjny, a jej główne etapy są następujące: 1. Identyfikacja hałdy przeznaczonej do rewitalizacji oraz wstępne działania rewitalizacyjne, 2. Analizy wstępne RRA, CBA, QCA, 3. Tworzenie i analiza alternatywnych rozwiązań rewitalizacyjnych, 4. Ocena alternatywnych rozwiązań w odniesieniu do czynników ryzyka (RRA), finansowych (CBA) i niefinansowych (QCA), 5. Podejmowanie decyzji w oparciu o zebrane zagregowane dane. Metodykę zilustrowano przykładami z procesu rewitalizacji.
Źródło:
Górnictwo Odkrywkowe; 2022, 63, 3; 35--42
0043-2075
Pojawia się w:
Górnictwo Odkrywkowe
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Rehabilitation of Post-Mining Areas in the Bohumin City Area (Czech Republic). Case Study
Autorzy:
Biały, Witold
Moni, Vlastimil
Gibesova, Beata
Stalmachova, Barbara
Mikolas, Milan
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2064358.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
STE GROUP
Tematy:
Bohumin
mine
post-mining areas
rehabilitation
land development
kopalnia
tereny pogórnicze
rehabilitacja
zagospodarowanie terenu
Opis:
Rehabilitation of post-industrial areas involves many areas. The area after hard coal mines, requires many specific actions and funds in order to eliminate any remnants of the former infrastructure that is located in this area. The area of Upper Silesia, which includes areas on both the Polish and Czech borders, belongs to the area where the process of underground hard coal mining is being extinguished. As a result of the completion of mining works, the mine areas and adjacent sites begin to undergo transformations. Thus, the landscape of this area changes, various types of land, residential buildings and roads are destroyed. The activities related to restoring the utility value to degraded areas should be carried out consistently, primarily from their inhabitants’ perspective. The rehabilitation of post-mining area and its proper management can bring great benefits to the city and its inhabitants in the future. The publication presents a proposal for land development solutions for the former hard coal mine in Bohumin, Vrbice district in the Czech Republic.
Źródło:
New Trends in Production Engineering; 2020, 3, 1; 367--378
2545-2843
Pojawia się w:
New Trends in Production Engineering
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Pomiary deformacji rejonu stropowej półki ochronnej nad polem Nr 1 w Kopalni Soli Kłodawa
Deformation measurements of the roof protective zone over field no. 1 in Kłodawa Salt Mine
Autorzy:
Bieniasz, J.
Wojnar, W.
Marcola-Sadowska, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/184763.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie. Wydawnictwo AGH
Tematy:
deformacje
filar ochronny
niwelacja
konwergencja wyrobisk
pomiary długości
mining protective zone
post-exploitation deformation
leveling
convergence and length measurements
Opis:
Stropowa półka ochronna o grubości 150 m nad polem nr 1 jest istotnym elementem bezpieczeństwa eksploatacji w kopalni Kłodawa. Pole eksploatowano w latach 1958-1985 na głębokościach 450-600 m. Obserwacje sieci niwelacyjnej na poziomie 450 rozpoczęto w 1962. Po 2005 roku uzupełniono sieć pomiarów niwelacyjnych i dołączono obserwacje konwergencyjne w sześciu komorach najwyższego poziomu (poziom 475). W 2010 r. rozpoczęto pomiary przemieszczeń poziomych na linii pomiarowej prostopadłej do dłuższej osi pola nr 1. Zainstalowano dwa stanowiska reperów wgłębnych poza granicą wpływów poeksploatacyjnych jako repery nawiązania sieci lokalnej. Pomiary niwelacyjne w latach 2006-2010 wykazały szybkość osiadań nad centrum pola ok. -3 mm/rok, kilkakrotnie mniejszą niż w trakcie wybierania pola. Wyniki pięcioletnich obserwacji konwergencyjnych pokazują powolne, jednostajne zaciskanie komór pod półką ochronną ze średnią szybkością ok. -5 mm/rok. Uzyskano pierwsze wyniki pomiarów przemieszczeń poziomych.
Roof protective zone over field no. 1 in Kłodawa is the essential unit of safety of exploitation in salt mine. Field no. 1 was exploited from 1958 to 1985 on depths from 450 m to 600 m. Levelling observations on horizon 450 over field no. 1 was begun in 1962. From 2005 levelling was modified and news observations were added. In six chambers excavations of the highest horizon 475 to start measurements of convergence. From 2010 start measurements of horizontal dislocations. On horizon 450 two deep-seated levelling marks out of border of mine influences were installed. The new levelling measurements on 2006-2010 showed to accumulate subsiding trough with speed of vertical deformations about -3 mm/year. Results of five years of convergence observation show slow, monotonous the tightening with average the vertical speed about -5 mm/year.
Źródło:
Geology, Geophysics and Environment; 2012, 38, 1; 83-92
2299-8004
2353-0790
Pojawia się w:
Geology, Geophysics and Environment
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Problemy zagospodarowania wyrobisk po eksploatacji kruszywa naturalnego na przykładzie złóż w dolinie Soły między Kętami a Bielanami
Problems with reclamation of post-mining pits: Soła valley between Kęty and Bielany - case study
Autorzy:
Bobrek, K.
Paulo, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/183769.pdf
Data publikacji:
2005
Wydawca:
Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie. Wydawnictwo AGH
Tematy:
kruszywo naturalne
terasa rzeczna
wyrobisko odkrywkowe
zagospodarowanie poeksploatacyjne
planowanie środowiskowe
dolina Soły
natural aggregates
river terrace
open pit
post-mining development
environmental planning
Soła valley
Opis:
Złoża kruszywa naturalnego w dolinie Soły położone są w obrębie czwartorzędowej terasy rędzinnej i eksploatowane systemem basenowym spod wody. Na miejscu terenów rolniczych, cechujących się z reguły wysoką bonitacją gleb, powstają duże wyrobiska zawodnione, które zmieniają naturalny krajobraz doliny tej rzeki i wykluczają uprawy rolne. Pod pozorem troski o zagospodarowanie pogórnicze użytkownicy złóż deklarują ogólnikowo budowę zbiorników wodnych, których funkcja nie jest wystarczająco sprecyzowana. Daje to szerokie pole do dowolnych interpretacji i skutkuje pozostawieniem mało użytecznych akwenów wśród zdegradowanego terenu. Przeprowadzono analizę warunków przyrodniczych: geologicznych, hydrogeologicznych, glebowych i stanu przyrody żywej, na podstawie której urealniono możliwości wykorzystania terenów po eksploatacji kruszywa naturalnego i przedstawiono propozycje nadania im nowej funkcji stosownie do warunków przeobrażonego środowiska
Deposits of the natural aggregates along the Soła valley were formed within Quaternary rendzina terrace. They are exploited from under the groundwater level. As a result, many hectares of valuable agricultural land are converted into post-mining pits, which change the natural environment of the Soła valley and preclude future crops. Being forced to declare post-mining redevelopment mode, users of the natural aggregate deposits declared construction of water reservoirs, which they call fishing ponds. However, in reality the ponds are used for recreation fishing but not for productive fish farming, which appears impossible, which cannot be drained in deep basins. A panorama of possible ways of reclamation of post-mining pits based on natural environment and social conditions is discussed, forming main body of the paper
Źródło:
Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie; 2005, 31, 2; 153-165
0138-0974
Pojawia się w:
Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Badania komponentów środowiska przyrodniczego na obszarach pogórniczych z wykorzystaniem wysokorozdzielczych zobrazowań satelitarnych
Studies of components of the natural environment on postmining areas with using high-resolution satellite imagery
Autorzy:
Buczyńska, Anna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/166461.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
Tematy:
teledetekcja
indeksy środowiskowe
obszar pogórniczy
analiza literatury
remote sensing
environmental indices
post-mining area
literature analysis
Opis:
Początki teledetekcji satelitarnej sięgają lat 50. ubiegłego wieku. Od tego czasu zarówno jakość, jak i rozdzielczości przestrzenna, radiometryczna oraz spektralna pozyskiwanych zobrazowań satelitarnych uległy istotnemu polepszeniu. Współczesne sensory optyczne pozwalają na otrzymanie zobrazowań wielospektralnych (pięć lub więcej kanałów spektralnych) z rozdzielczością kilku metrów w odstępie czasowym kilku dni. Pozyskiwanie danych w wielu zakresach spektralnych dało podstawy do stworzenia nowego narzędzia do oceny komponentów środowiska przyrodniczego jakim jest indeks środowiskowy. Do chwili obecnej opracowanych zostało wiele indeksów przeznaczonych między innymi do oceny kondycji pokrywy roślinnej oraz gleb, szacowania zawartości wody w środowisku przyrodniczym, analiz geologicznych oraz krajobrazowych. Niniejsze opracowanie ma na celu prezentację zastosowania wybranych indeksów w monitoringu środowiska przyrodniczego na obszarach pogórniczych w Polsce i na świecie, które ze względu na swe rozległe powierzchnie stanowią prawdziwe wyzwanie dla klasycznych, naziemnych technik pomiaru. Publikacja prezentuje szerokie spektrum możliwych zastosowań powstałych do chwili obecnej indeksów środowiskowych, wskazuje na indeksy najczęściej wybierane oraz zobrazowania, które wykorzystane zostały do ich opracowania. Niniejszy artykuł przedstawia zestawienie i podsumowanie badań prowadzonych w latach 2010-2019 w obszarach pogórniczych, dotyczących wykorzystania wysokorozdzielczych, satelitarnych zobrazowań wielospektralnych na potrzeby analizy zmian komponentów środowiska naturalnego.
The dawn of remote sensing dates back to the ’50s of the previous century. Since that time quality and resolution (spatial, radiometric and spectral) of satellite images have vitally improved. Modern optical sensors allow to obtain hyperspectral imaging (five or more spectral channels) with several meters resolution within a few days. Data collected in many spectral ranges provided the basis of a new tool measuring the components of the natural environment, namely the environmental indices. Up to the present there were a lot of indices devised, mainly used to assess the condition of vegetation cover and soil, evaluate water content in the environment as well as for geological and landscape analyses. The aim of this study is to present the employment of selected indices in the environmental monitoring on post-mining areas both in Poland and worldwide, which vast surfaces are the challenge for classic, ground-based measuring techniques. The paper describes a wide range of possible applications of the environmental indices developed so far and points the most popular indices with the images used in order to obtain them. Study results summarize the research conducted between 2010 and 2019 on post-mining areas concerning the employment of high-resolution hyperspectral imaging for the purpose of analysing changes in the components of the natural environment.
Źródło:
Przegląd Górniczy; 2020, 76, 3; 1-7
0033-216X
Pojawia się w:
Przegląd Górniczy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Geotechnical aspects of revitalisation of post-mining areas - an example of the adaptation of Katowice Hard Coal Mine for the New Silesian Museum
Geotechniczne aspekty rewitalizacji terenów pogórniczych - przykład adaptacji KWK „KATOWICE” na Nowe Muzeum Śląskie
Autorzy:
Cała, M.
Ostręga, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/219894.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
teren pogórniczy
rewitalizacja
dziedzictwo przemysłowe
geotechniczne zabezpieczenia
Nowe Muzeum Śląskie
post-mining area
revitalisation
industrial heritage
geotechnical protection
New Silesian Museum
Opis:
The article presents the history of the Katowice Hard Coal Mine and the concept of revitalisation taking into consideration the historical development of the mine which today is closed. The concept accepted for realisation assumes adaptation of the post-mining area with its historical infrastructure for cultural functions, and namely for the construction of the New Silesian Museum. Basing the concept on the idea of minimum interference into the existing spatial layout of the former mine has had the result that the museum areas and garages have been designed under the surface of the area adjacent to the historic facilities of the mine. In relation therewith, it was necessary to carry out the works aimed at reinforcing foundations of the historic buildings and protecting the geotechnical pit slopes. The article presents the technological solutions applied to protect the historic buildings, the lift tower, and the excavations for new facilities of the Silesian Museum. Attention was drawn to the instability of the subsoil and of the rock mass due to previous mining operations conducted in the area, the need to adapt the protection technology to the existing conditions as well as the need of constant monitoring of geotechnical works underway. It is emphasised that the presented investment is part of an ongoing process aimed at preserving the industrial part of the material cultural heritage of Upper Silesia, for centuries connected with hard coal mining and as such it stands a chance to become a showcase not only for Katowice but for the entire region of Silesia.
W artykule przedstawiono historię Kopalni Węgla Kamiennego „Katowice” oraz koncepcję rewitalizacji uwzględniającą historyczną zabudowę nieczynnej już dziś kopalni. Przyjęta do realizacji koncepcja zakłada przystosowanie pogórniczego terenu wraz z zabytkową infrastrukturą dla funkcji kulturowych, a mianowicie budowy Nowego Muzeum Śląskiego. Siedziba Nowego Muzeum Śląskiego lokalizowana jest w południowej części terenu dawnej Kopalni “Katowice”, na którym znajdują się zabytkowe obiekty przeznaczone do odrestaurowania i adaptacji dla nowych funkcji. Są to: - budynek maszyny wyciągowej Szybu „Warszawa” (MS-8), adaptowany dla celów gastronomicznych, - magazyn odzieżowy (MS-15), adaptowany dla celów wystawienniczych-Centrum Scenografii Polskiej, - wieża wyciągowa Szybu „Warszawa” (MS-79), adaptowana dla funkcji widokowych. Pozostała część terenu dawnej KWK „Katowice” wraz zabytkowymi obiektami, w miarę możliwości finansowych włączana będzie w kompleks Muzeum Śląskiego. Oparcie koncepcji na idei minimalnej ingerencji w urbanistyczny układ zabytkowej kopalni, a jednocześnie potrzeba zapewnienia odpowiednich przestrzeni wystawienniczych, administracyjnych i miejsc postojowych znalazły odzwierciedlenie w zastosowaniu następujących rozwiązań: - adaptacji historycznych obiektów dla funkcji wystawienniczych, gastronomicznych i widokowych; - ulokowania nowobudowanych obiektów pod powierzchnią terenu w bezpośrednim sąsiedztwie zabytkowych obiektów. W związku z powyższym koniecznym było wykonanie prac wzmacniających posadowienie historycznych budynków oraz geotechnicznych zabezpieczeń skarp wykopu. W artykule pokazano technologiczne rozwiązania jakie zastosowano dla zabezpieczenia zabytkowych budynków, wieży wyciągowej oraz wykopu pod nowe obiekty Muzeum Śląskiego. Geotechniczne metody zabezpieczenia poszczególnych obiektów zaprojektowano na podstawie rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich oraz wykonanych analiz, co pozwoliło na zaproponowanie rozwiązań optymalnych zarówno pod względem technicznym jak i ekonomicznym. Z uwagi na skomplikowane uwarunkowania geotechniczne i wartość obiektów znajdujących się w strefie oddziaływania wykopu, przewidziano zastosowanie technologii pozwalającej uzyskać efekt maksymalnego wzmocnienia wgłębnego masywu. Zaprojektowane technologie zabezpieczenia mają na celu: - wzmocnienie posadowienia zabytkowych obiektów i przeniesienie obciążeń na grunt poniżej dna wykopu; - umożliwienie wykonania wewnętrznego poziomu -1 poprzez pogłębienie części budynku maszynowni (MS-8) o jeden poziom; - zabezpieczenie geotechniczne ścian wykopu w rejonie historycznych budynków, - zapewnienie bezpieczeństwa pracy przez okres realizacji podziemnych części Nowego Muzeum Śląskiego jak również funkcjonowania obiektu po zakończeniu procesu rewitalizacji - konstrukcje oporowe przy budynku magazynu odzieży MS-15 i wieży wyciągowej MS-79 będą pełniły rolę docelowych ścian segmentów podziemnych. W artykule zwrócono uwagę na zróżnicowaną budowę geologiczną w rejonie inwestycji, różne obciążenie naziomu, a przede wszystkim na niepewność podłoża i masywu ze względu na wcześniej prowadzone roboty górnicze. Prowadzona przez 176 lat podziemna eksploatacja złóż węgla kamiennego spowodowała osłabienie masywu poprzez m.in. występowanie wkładek węgla kamiennego i stref uskokowych oraz prawdopodobnie starych zrobów. W zależności od rodzaju obiektu będącego przedmiotem zabezpieczenia, jak również konieczności dostosowania technologii zabezpieczenia do zastanych warunków zastosowano kilka rodzajów konstrukcji takich jak palisady czy też bariery mikropalowe stabilizowane kotwiami lub gwoździami. Z uwagi na charakter prac zabezpieczających, dokładność rozpoznania geologiczno-inżynierskiego oraz skalę zadania, projekt zabezpieczeń geotechnicznych miał charakter aktywny. Oznacza to, że rozwiązanie projektowe dostosowywano na bieżąco do faktycznie napotkanych warunków geologicznych. Ponadto podczas realizacji wszystkich prac zabezpieczających wykonywany był monitoring geotechniczny. Ze względu na zabytkowy charakter obiektów sąsiadujących z wykopem konieczny był również monitoring ich konstrukcji. Przedsięwzięcie realizowane jest przy wparciu Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 oraz środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zakończenie realizacji planuje się na 2013 r. Wartością dodaną opisanego przedsięwzięcia jest fakt ulokowania nowej siedziby Muzeum Śląskiego na terenie dawnej Kopalni „Katowice”. Zabytkowa zabudowa dawnej Kopalni sama w sobie tworzy „żywe muzeum” górnictwa węglowego. Poza ekspozycjami związanymi z malarstwem, rzeźbą itp., w muzeum planuje się prezentować również przemysłowe dziedzictwo kulturowe Górnego Śląska. Rozpoczęto już gromadzenie eksponatów. Dlatego w artykule podkreślono, że opisana inwestycja wpisuje się w działania na rzecz zachowania przemysłowej części materialnego dziedzictwa kulturowego Górnego Śląska, od wieków związanego górnictwem węgla kamiennego i ma szansę stać się wizytówką nie tylko Katowic, ale i regionu śląskiego.
Źródło:
Archives of Mining Sciences; 2013, 58, 2; 361-374
0860-7001
Pojawia się w:
Archives of Mining Sciences
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Interdyscyplinarne podejście do projektowania nowych funkcji obszarów po eksploatacji surowców skalnych w programie uniwersyteckich badań architektonicznych na przykładzie współpracy miasta Jaworzna i Politechniki Śląskiej w Gliwicach
An interdisciplinary approach to the design of new functions of post-mining areas in a university architectural research programme an example of cooperation between the city of Jaworzno and the Silesian University of Technology in Gliwice
Autorzy:
Chećko, Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20213341.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
gospodarka o obiegu zamkniętym
przekształcenie terenów pogórniczych
edukacja geologiczna
tereny zdegradowane
circular economy
transformation of post-mining areas
geological education
degraded areas
Opis:
The need to limit the expansion of cities, towards green suburbs, makes it necessary to take action to restore the functions of degraded areas located within urbanised spaces. An area with still unexploited potential is land abandoned after mining. A limitation to their effective use is the lack of support from administrative bodies on the natural and cultural significance of abandoned pits and the fear of the built environment of having to deal with the environmental burdens associated with the effects of former exploitation. The aim of this article is to present the results of cooperation between the geological administration and the scientific community, in terms of sustainable development of post-mining spaces, exemplified by a field workshop organised for students of the Faculty of Architecture of the Silesian University of Technology in Gliwice, in the academic year 2020/2021, in the area of the former Middle Triassic limestone excavation pit, Sadowa Góra, in Jaworzno (in the Silesian Voivodeship). The combination of expert knowledge in architectural design and landscape architecture with the practical experience of post-mining site administrators was used as a basis for educational activiies, in the implementation of a project task to design an interdisciplinary research station space in the former Sadowa Góra quarry in Jaworzno, surrounded by an open and friendly social space, exploiting the potential of objects with unique natural and cultural values, discovered or produced in the process of rock exploitation.
Źródło:
Przegląd Geologiczny; 2023, 71, 1; 51-54
0033-2151
Pojawia się w:
Przegląd Geologiczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wstępna ocena zawartości metali ciężkich na zwałowisku odpadów pogórniczych w Czerwionce-Leszczynach
Preliminary assessment of the heavy metal content on the post-mining waste dump in Czerwionka-Leszczyny
Autorzy:
Chrzan, A.
Mojza, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/126759.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Towarzystwo Chemii i Inżynierii Ekologicznej
Tematy:
metale ciężkie
odpady pogórnicze
fauna glebowa
heavy metals
post-mining dumps
soil fauna
Opis:
Działalność antropogeniczna powoduje istotne zmiany w obiegu pierwiastków w środowisku, co prowadzi do zanieczyszczenia tymi elementami poszczególnych składników środowiska. Szczególnie niebezpieczny jest proces akumulacji metali ciężkich. Metale ciężkie w nadmiernych ilościach stwarzają poważne zagrożenie dla roślin i człowieka, ale również dla fauny glebowej. Celem podjętych badań było określenie zawartości metali ciężkich Pb, Cd i Ni, Zn i Cu w materiale pobranym w różnej odległości od szczytu hałdy pogórniczej w Czerwionce-Leszczynach oraz określenie ich wpływu na liczebność i różnorodność fauny glebowej na tych stanowiskach. Zawartość badanych metali nie przekraczała norm ustalonych dla gleb Polski (wg rozporządzenia ministra środowiska z 2002 r.). Stwierdzono stężenie metali ciężkich w granicach od 1,18 mg/kg suchej masy dla Cd do 222 mg/kg s.m. dla Zn. Nie zaobserwowano wyraźnego wpływu zawartości badanych metali na pedofaunę. Odnotowano wzrost liczebności fauny w miarę oddalania się od szczytu zwałowiska (z wyjątkiem stanowiska odległego o 11 metrów od szczytu hałdy).
Anthropogenic activity causes essential changes in the circulation of elements in the environment, which leads to the pollution of individual environmental components. The process of accumulation of heavy metal elements is particularly hazardous. Excessive amounts of heavy metals pose serious risk to plants, animals and human beings. In presented study heavy metal content (Pb, Cd and Ni, Zn and Cu) in the soil samples collected from a different distance from the top of post-mining dumps in Czerwionka-Leszczyny was determined. Moreover, the impact of these contents on the density and diversity of soil fauna at these sites was defined. The heavy metal content did not exceed the standards set out for the soils of Poland. The concentration of heavy metals was found to be from 1.18 for Cd to 222 mg/kg d.m. for Zn. No clear impact of the studied metal content on pedofauna was found. The increase in the number of fauna with the distance from the top of the dump was noticed (except for a distance of 11 meters from the top of the dump).
Źródło:
Proceedings of ECOpole; 2018, 12, 2; 455-463
1898-617X
2084-4557
Pojawia się w:
Proceedings of ECOpole
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies