- Tytuł:
-
Roman Palester jako pionier polskiej muzyki filmowej
Roman Palester as a pioneer of Polish film music - Autorzy:
- Lindstedt, Iwona
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/28395216.pdf
- Data publikacji:
- 2019
- Wydawca:
- Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
- Tematy:
-
Roman Palester
polska muzyka filmowa do 1939
piosenka w filmie
Marian Neuteich
Józef Lejtes
Polish film music until 1939
film song - Opis:
-
Twórczość Romana Palestra dla filmu odcisnęła trwały ślad w dziejach polskiej kinematografii, mimo iż sam kompozytor nie nadawał temu aspektowi swej działalności większej wagi. Niniejszy artykuł poświęcony jest pierwszej (do 1939 roku) fazie pracy kompozytora na rzecz filmu. Celem jest, dokonana na podstawie zachowanych materiałów audiowizualnych i źródeł pośrednich, próba zarysowania panoramy recepcji filmowej muzyki Palestra w międzywojennym środowisku kulturowym, określenia zasad jego współpracy z innymi kompozytorami w przypadku współautorstwa, a także syntetyczna charakterystyka funkcji, znaczenia i własności ścieżek dźwiękowych Palestra ze szczególnym uwzględnieniem filmu pt. Zabawka.
Najefektywniejszą współpracę nawiązał Palester z reżyserem Józefem Lejtesem (1901–1983). Napisał muzykę do pięciu jego filmów (Dzikie pola, 1932; Młody las, 1934; Dzień wielkiej przygody, 1935; Róża, 1936 oraz Dziewczęta z Nowolipek, 1937), przy czym każdorazowo partnerem Palestra w realizacji tego zadania był Marian Neuteich. Z Neuteichem współtworzył Palester także muzykę do Ludzi Wisły (1938) Aleksandra Forda i Aleksandra Zarzyckiego. Z kolei przy muzyce do filmu August Mocny (1936) współpracował z Leonem Schillerem, a przy opracowaniu muzycznym Halki opartej na kanwie libretta opery Stanisława Moniuszki współdziałał z Feliksem Rybickim. Współautorskim dziełem jest także ilustracja muzyczna do filmu Ja tu rządzę (1939) dokonana wespół z Władysławem Danem. Wobec braku partytur i ogólnego charakteru informacji wnoszonych przez napisy do filmów trudno z pewnością stwierdzić, jak wyglądał rzeczywisty podział ról i kompetencji w tych kompozytorskich tandemach. Niewątpliwie jednak (z wyjątkiem ostatniego z wymienionych filmów) wykraczał on poza prostą dwuzadaniowość: muzyka „lekka” versus „poważna”. Ponadto w filmach Lejtesa ilustracja muzyczna wpisuje się w reżyserską koncepcję kojarzenia niezależnych od siebie elementów dźwiękowych i wizualnych w tzw. „trzeci wymiar” i uwikłana jest w liczne konteksty symboliczne.
Samodzielnymi ilustracjami muzycznymi Palestra są te do filmu Zabawka (1933) Michała Waszyńskiego oraz dwóch produkcji z 1939 roku – Żołnierza Królowej Madagaskaru Jerzego Zarzyckiego i Nad Niemnem Wandy Jakubowskiej i Karola Szołowskiego, które nie zachowały się do dnia dzisiejszego. Muzyka do Zabawki stanowi kunsztowny przykład konstytutywnego wykorzystania popularnych piosenek w funkcji dramaturgicznie integrującej oraz łączenia tego materiału z muzyką utrzymaną w powszechnym stylu komponowania do wczesnego kina dźwiękowego.
Dopełnieniem działalności filmowej Palestra do 1939 roku jest – wedle istniejących opracowań badawczych – muzyka do dwóch filmów dokumentalnych, choć jest to obszar możliwy do uzupełnienia. Cały omówiony tu jego dorobek świadczy zaś o z jednej strony o zdystansowanym, a z drugiej pełnym rzetelności i warsztatowej sprawności stosunku Palestra do zamówień na muzykę filmową. Prace te stanowią nieusuwalną i niewątpliwie wartą przybliżenia część twórczego wizerunku tego kompozytora.
Roman Palester’s film music has left a lasting trace on Polish cinematography, even though the composer himself did not attach much importance to this aspect of his work. The present paper is dedicated to the first stage of his work for the film industry (until 1939). On the basis of surviving audio-visual materials and indirect sources, I aim to sketch a panorama of the reception of Palester’s film music in the cultural environment between the two world wars, to analyse the principles of his collaboration with other composers in the case of co-authorship, and briefly to characterise the function, significance and qualities of Palester’s soundtracks, with particular reference to the film Zabawka (Toy). Palester’s most productive collaboration was that with film director Józef Lejtes (1901–83). The composer wrote music for five of Lejtes’s films: Dzikie pola (Wild Fields, 1932), Młody las (The Young Forest, 1934), Dzień wielkiej przygody (The Day of Great Adventure, 1935), Róża (Red Rose, 1936), and Dziewczęta z Nowolipek (Girls of Nowolipki, 1937). On each of these pictures, Palester worked together with Marian Neuteich, with whom he also composed music for Ludzie Wisły (People of the Vistula, 1938, dir. Aleksander Ford and Aleksander Zarzycki). On the soundtrack for August Mocny (King August the Strong, 1936), Palester collaborated with Leon Schiller, and for Halka (based on the libretto of Stanisław Moniuszko’s opera) – with Feliks Rybicki. The music illustration for Ja tu rządzę (I Am the Boss Here, 1939) he co-authored with Władysław Dan-Daniłowski. Since the scores are lost, and the film subtitles are very general, it is hard to determine what the actual division of tasks and competences looked like in the case of each of these two-composer teams, but (apart from the last of the above listed films), it was most certainly not a simple split between one composer contributing the ‘light’, and the other – ‘serious classical’ pieces. What is more, in Lejtes’s films the music soundtrack is a response to the director’s idea of combining mutually independent visual and acoustic elements into the so-called ‘third dimension’, and the music carries numerous symbolic associations. Palester’s individual contributions are the soundtracks for Michał Waszyński’s Zabawka (Toy, 1933) and for two 1939 productions: Jerzy Zarzycki’s Żołnierz Królowej Madagaskaru (The Soldier of the Queen of Madagascar) and Wanda Jakubowska’s / Karol Szołowski’s Nad Niemnem (On the Niemen River), which have not been preserved to our day. The music for Toy is a refined example of how popular songs can be used to integrate dramatic structure and how they can be combined with music maintained in the typical early sound film style. In the period that ended in 1939, Palester also composed – according to existing research – music for two documentaries (though other such commissions may possibly still be discovered). Overall, his output of film music testifies, on the one hand, to his distanced approach to this subject, and on the other – to his diligent and technically competent attitude to his commissions for film music. His soundtracks are an indelible part of his artistic image and are most certainly worth presenting in more detail. - Źródło:
-
Muzyka; 2019, 64, 1; 83-105
0027-5344
2720-7021 - Pojawia się w:
- Muzyka
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł