Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "pękanie skał" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-8 z 8
    Tytuł:
    Wpływ wysokich ciśnień i temperatur na charakter deformacji piaskowców ciężkowickich w testach obciążania
    Influence of high pressures and temperatures on the deformation of the Ciężkowice sandstones in loading test
    Autorzy:
    Dziedzic, A.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2075330.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
    Tematy:
    deformacje skał
    pękanie skał
    dylatancja w skałach
    badania trójosiowe
    piaskowce ciężkowickie
    rock deformation
    rock cracking
    dilatancy in rocks
    triaxial tests
    Ciężkowice sandstones
    Opis:
    The paper presents the results of loading tests conducted on samples of the Ciężkowice sandstones, hydrocarbon collectors within the Outer Carpathians, at variable pressures (P) and temperatures (T), by modeling orogen conditions down to about 3.5 km below the surface. The studies show that the confining pressure (P) and temperature (T) influence the deformation process and the destruction character in the studied rocks. Analysis of differential stress - deformation curves and the distinguished deformation phases have shown that increase of P and T causes a smaller contribution of the compaction phase, a wider range of the elastic deformation and the presence and increase of the stable cracking phase. Non-stable cracking, initiated by the threshold of absolute dilatancy, with increase of pressure and temperature decreases its contribution in the total differential strain (1–3)max with 70% at atmospheric pressure and room temperature to slightly above 10% for P and T corresponding to values at the depth of 3 km below the surface. These changes influence the destruction of the rock material, which from gentle, controlled cracking at low pressures and temperatures passes into rapid, violent destruction at high P and T levels.
    Źródło:
    Przegląd Geologiczny; 2015, 63, 5; 295--300
    0033-2151
    Pojawia się w:
    Przegląd Geologiczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Sygnały odkształcenia i pękania skał solnych w badaniach laboratoryjnych i obserwacjach in situ
    Signals of salt rock strain and fracture in laboratory tests and in situ observations
    Autorzy:
    Kortas, G.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/166322.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
    Tematy:
    pękanie skał
    sól kamienna
    wytrzymałość górotworu
    kopalnie zabytkowe
    rock fracture
    salt rock
    rock mass strength
    monumental salt mines
    Opis:
    Praca przedstawia zjawisko odkształcania i pękania skał solnych rozpoznane w laboratoryjnych testach wytrzymałości i pełzania oraz w obserwacjach przemieszczeń stropu komór, konwergencji wyrobisk i deformacji calizn w podziemnych polskich kopalniach soli. W teście doraźnego ściskania sygnały pękania próbek skał powiązane są ze wzrostem odkształceń objętościowych i pojawiają się, gdy naprężenia różnicowe przekraczają długotrwałą wytrzymałość. W testach pełzania zaznacza się zmianą parametrów funkcji pełzania (5), rys. 4. Rozwój spękań w caliznach solnych in situ identyfikowany może być poprzez rejestrację emisji akustycznej, a istniejących szczelin poprzez określanie składowych płaskiego tensora odkształcenia (rys. 6). Przedstawiono i omówiono obserwacje pełzania skał solnych w stropach komór obserwowane czujnikami przemieszczeń (rys. 7 – 10), wskazując na przejawy pokonywania tarcia statycznego i dynamicznego w procesie długotrwałego ruchu przemieszczeń stropu wyrażanych funkcją potęgową czasu. Przedstawiono przejawy sezonowych zmian prędkości pełzania powiązanych ze zmianą wilgotności powietrza kopalnianego (rys. 11) oraz rejestracją obwału skał stropowych (rys. 12). Wskazuje się, że obserwacje konwergencyjnego zaciskania wyrobisk tylko pośrednio służyć mogą sygnalizacji pękania skał ze względu na trudność rozdzielenia ruchu spągowego od stropowego. Poprzez określanie konwergencji objętościowej obserwacje te rejestrują deformacje calizn w szerszym otoczeniu obserwowanych wyrobisk oraz ujawniają długookresowe trendy ruchu górotworu (rys. 14 i 15). Przeglądy wizualne calizn, pomiary przemieszczeń, konwergencji pustek, deformacji calizn, pomiary geofizyczne i obliczeniowa analiza geomechaniczna, każdy sam w sobie nie jest rozstrzygający dla określania zagrożenia i oceny stanu bezpieczeństwa geomechanicznego. Współuczestniczenie tych działań i analiz jest właściwą praktyką. Wskazano na potrzebę identyfikowania sygnałów pękania skał solnych dla oceny zagrożenia obwałem i nadmiernymi deformacjami. Przeprowadzona analiza i wynikające z niej wnioski są szczególnie istotne dla rozpoznania warunków bezpieczeństwa w zabytkowych kopalniach soli w Polsce, w których liczba turystów wzrosła w 2014 r. do 1.5 mln. osób.
    This paper presents the phenomenon of salt rock strain and fracture diagnosed in laboratory endurance and creep tests as well as through observations of chamber roof displacements, excavation convergence and deformation of virgin soils in the underground Polish salt mines. In a compression test the signals of rock sample fracture are connected with the rise in dilatational strain and occur when differential tensions have exceeded long-term strength. In creep tests the change in parameters of creep function is marked (5), fig. 4. The development of cracks in salt soils in situ may be identified by recording acoustic emission while the existing fissures – by determining the components of the flat deformation tensor (fig. 6). Observations of salt rocks creeping in chamber roofs by use use displacement sensors (fig. 7 – 10) were made, indicating the signals of overcoming static and dynamic friction in the process of long-lasting movement of the roof expressed in terms of power function of time. The signals of seasonal fluctuation in creeping velocity were presented which are connected with the change in humidity of mine air temperature (fig. 11) and recording of roof fall (fig. 12). It is indicated that obserwetations of excavation convergence may be a symptom of rock fracture indirectly only, due to the difficulty of seperating the floor movement from the roof movement. Through the determination of volumetric convergence, the observations register deformation of soils in the wider area of the monitored excavations and demonstrate longstanding trends of the rock mass movements (fig. 14 and 15). Inspections of undisturbed soils, measurements of movements, cavern convergence, undisturbed soils deformations, geophysical measurements and computational geomechanical analysis, are not conclusive for every single one to determine threats and the state of geomechanical safety. Coexistence of those actions and analyses is a proper practice. The need of identification of the signals of salt rock fracturing for the evaluation of roof fall hazard and excessive deformations was indicated. The analysis and conclusions are particularly important for the identification of safety conditions in the monumental Polish salt mines, with continuously growing number of visitors and tourists up to 1.5 mln in 2014.
    Źródło:
    Przegląd Górniczy; 2015, 71, 11; 54-67
    0033-216X
    Pojawia się w:
    Przegląd Górniczy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Study of Ground Response Curve (GRC) based on a damage model
    Badanie krzywej odpowiedzi gruntu (GRC) w oparciu o model pękania skał
    Autorzy:
    Molladavoodi, H.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/220168.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    pękanie skał
    model konstytutywny
    mechanika spękań
    metoda konwergencji i zamknięcia
    uplastycznienie
    rock damage
    constitutive model
    damage mechanics
    convergence-confinement method
    strain softening
    Opis:
    Analysis of stresses and displacements around underground openings is necessary in a wide variety of civil, petroleum and mining engineering problems. In addition, an excavation damaged zone (EDZ) is generally formed around underground openings as a result of high stress magnitudes even in the absence of blasting effects. The rock materials surrounding the underground excavations typically demonstrate nonlinear and irreversible mechanical response in particular under high in situ stress states. The dominant cause of irreversible deformations in brittle rocks is damage process. One of the most widely used methods in tunnel design is the convergence-confinement method (CCM) for its practical application. The elastic-plastic models are usually used in the convergence-confinement method as a constitutive model for rock behavior. The plastic models used to simulate the rock behavior, do not consider the important issues such as stiffness degradation and softening. Therefore, the use of damage constitutive models in the convergence-confinement method is essential in the design process of rock structures. In this paper, the basic concepts of continuum damage mechanics are outlined. Then a numerical stepwise procedure for a circular tunnel under hydrostatic stress field, with consideration of a damage model for rock mass has been implemented. The ground response curve and radius of excavation damage zone were calculated based on an isotropic damage model. The convergence-confinement method based on damage model can consider the effects of post-peak rock behavior on the ground response curve and excavation damage zone. The analysis of results show the important effect of brittleness parameter on the tunnel wall convergence, ground response curve and excavation damage radius.
    Analiza naprężeń i przemieszczeń powstałych wokół otworu podziemnego wymagana jest przy szerokiej gamie projektów z zakresu budownictwa lądowego, inżynierii górniczej oraz naftowej. Ponadto, wokół otworu podziemnego powstaje strefa naruszona działalnością górniczą wskutek oddziaływania wysokich naprężeń, nawet w przypadku gdy nie są prowadzone prace strzałowe. Reakcja materiału skalnego znajdującego się w otoczeniu wyrobisk podziemnych jest zazwyczaj procesem nieliniowym i nieodwracalnym, zwłaszcza w stanach wysokich naprężeń in situ. Główną przyczyną nieodwracalnych odkształceń skał kruchych jest pękanie. Jedną z najczęściej stosowanych metod w projektowaniu tuneli (wyrobisk podziemnych) jest metoda konwergencji i zamknięcia, popularna ze względu na zakres zastosowań. Metoda ta zazwyczaj wykorzystuje modele sprężysto- plastyczne, jako konstytutywne modele zachowania skał. Modele plastyczne wykorzystywane dotychczas do symulacji zachowania skał nie uwzględniają pewnych kluczowych aspektów, takich jak obniżenie sztywności czy rozmiękczanie. Dlatego też zastosowanie konstytutywnych modeli w metodzie konwergencji i zamknięcia jest sprawą kluczową przy projektach obejmujących struktury skalne. W pracy tej omówiono podstawowe założenia modelu continuum uszkodzeń i spękań. Zaimplementowano wielostopniową procedurę do badania tunelu o przekroju kolistym znajdującego się pod polem naprężeń hydrostatycznych, przy wykorzystaniu modelu pękania górotworu. Krzywą odpowiedzi gruntu oraz promień strefy naruszonej wybieraniem obliczono przy wykorzystaniu izotropowego modelu uszkodzeń. Metoda konwergencji i zamykania oparta na tym modelu uwzględnia zachowanie skał po wystąpieniu szczytowych naprężeń i powstaniu strefy naruszonej wybieraniem. Analiza wyników wykazała znaczny wpływ parametrów związanych z kruchością na konwergencję ścian wyrobiska, kształt krzywej odpowiedzi gruntu oraz promień strefy naruszonej wybieraniem.
    Źródło:
    Archives of Mining Sciences; 2013, 58, 3; 655-672
    0860-7001
    Pojawia się w:
    Archives of Mining Sciences
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Prediction of backbreak in open pit blasting by Adaptive Neuro-Fuzzy Inference System
    Prognozowanie spękań skał przy pracach strzałowych w kopalniach odkrywkowych przy użyciu metod neuronowych i wnioskowania rozmytego (ANFIS) zastosowanych w modelu adaptywnym
    Autorzy:
    Bazzazi, A. A.
    Esmaeili, M.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/219044.pdf
    Data publikacji:
    2012
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    prace strzałowe
    pękanie skał
    system wnioskowania wykorzystujący elementy sieci neuronowych i logiki rozmytej
    kopalnia rud żelaza Sangan
    blasting
    backbreak
    adaptive neuro-fuzzy inference system
    Sangan iron mine
    Opis:
    Adaptive neuro-fuzzy inference system (ANFIS) is powerful model in solving complex problems. Since ANFIS has the potential of solving nonlinear problem and can easily achieve the input-output mapping, it is perfect to be used for solving the predicting problem. Backbreak is one of the undesirable effects of blasting operations causing instability in mine walls, falling down the machinery, improper fragmentation and reduction in efficiency of drilling. In this paper, ANFIS was applied to predict backbreak in Sangan iron mine of Iran. The performance of the model was assessed through the root mean squared error (RMSE), the variance account for (VAF) and the correlation coefficient (R2) computed from the measured of backbreak and model-predicted values of the dependent variables. The RMSE, VAF, R2 indices were calculated 0.6, 0.94 and 0.95 for ANFIS model. As results, these indices revealed that the ANFIS model has very good prediction performance.
    Adaptywny system wnioskowania wykorzystujący elementy sieci neuronowych i logiki rozmytej (ANFIS) stanowi potężny narzędzie do rozwiązywania złożonych problemów. Ponieważ model ANFIS może być wykorzystywany do rozwiązywania problemów nieliniowych i umożliwia wygodne przedstawienie problemu w formie: wejście - wyjście, jest idealnym narzędziem do rozwiązywania problemów związanych z prognozowaniem. Pękanie skał w odkrywce jest jednym z niekorzystnych skutków prowadzenia prac strzałowych, powoduje niestabilność ścian, uszkodzenia maszyn i urządzeń, nieodpowiednią fragmentację skał oraz prowadzi do obniżenia efektywności wierceń. W pracy przedstawiono zastosowanie systemu ANFIS do prognozowania pękań skał w kopalni rud żelaza w Sangan (Iran). Działanie modelu zbadano na podstawie wartości błędu średniokwadratowego (RMSE), wariancji (VAF) i współczynnika korelacji (R2) obliczonego na podstawie pomiarów pęknięć skał i wartości uzyskanych z modelowania. Wartości wskaźników RMSE, VAF i R2 obliczonych przy użyciu modelu ANFIS wynoszą odpowiednio 0.6, 0.94 i 0.95. Wielkości te wyraźnie potwierdzają wysoką skuteczność modelu.
    Źródło:
    Archives of Mining Sciences; 2012, 57, 4; 933-943
    0860-7001
    Pojawia się w:
    Archives of Mining Sciences
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Multi-objective optimization of stope structure parameters in broken rock conditions using grey relational analysis
    Wielo-kryterialna optymalizacja parametrów struktury przodka wybierkowego w warunkach pękania skał przy wykorzystaniu „szarej” analizy relacyjnej
    Autorzy:
    Chen, S.
    Wu, A.
    Wang, Y.
    Cheng, X.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/219180.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    szara analiza relacyjna
    parametry struktury przodka wybierkowego
    pękanie skał
    symulacje numeryczne
    model Taguchi projektowania eksperymentu
    grey relational analysis
    stope structure parameters
    in broken rock conditions
    numerical simulation
    taguchi experiment design
    Opis:
    In order to optimize the stope structure parameters in broken rock conditions, a novel method for the optimization of stope structure parameters is described. The method is based on the field investigation, laboratory tests and numerical simulation. The grey relational analysis (GRA) is applied to the optimization of the stope structure parameters in broken rock conditions with multiple performance characteristics. The influencing factors include stope height, pillar diameter, pillar spacing and pillar array pitch, the performance characteristics include maximum tensile strength, maximum compressive strength and ore recovery rate. The setting of influencing factors is accomplished using the four factors four levels Taguchi experiment design method, and 16 experiments are done by numerical simulation. Analysis of the grey relational grade indicates the first effect value of 0.219 is the pillar array pitch. In addition, the optimal stope structure parameters are as follows: the height of the stope is 3.5 m, the pillar diameter is 3.5 m, the pillar spacing is 3 m and the pillar array pitch is 5 m. In-situ measurement shows that all of the pillars can basically remain stable, ore recovery rate can be ensured to be more than 82%. This study indicates that the GRA method can efficiently applied to the optimization of stope structure parameters.
    W pracy zaproponowano nową metodę optymalizacji parametrów struktury przodka wybierkowego prowadzonego w warunkach pękania skał. Metoda opiera się na badaniach terenowych, wykorzystuje także badania laboratoryjne oraz symulacje numeryczne. Do optymalizacji parametrów struktury przodka wybierkowego prowadzonego w warunkach pękania skał dla wielu wariantów charakterystyki górotworu wykorzystano ‘szarą’ analizę relacyjną (GRA – Grey Relational Analysis). Uwzględnione czynniki wpływu to wysokość przodka, średnica filarów, rozstaw filarów, rozmieszczenie filarów oraz charakterystyki górotworu: maksymalna wytrzymałość na rozciąganie oraz ściskanie oraz uzysk rudy. Ustawienia czynników wpływu dokonano z wykorzystaniem czterech czynników i dla czterech poziomów wg metody Taguchi planowania eksperymentów; ponadto 16 eksperymentów wykonano z wykorzystaniem symulacji numerycznych. Wyniki ‘szarej’ analiza relacyjnej wskazują, że wartość efektywna dla pierwszego z czynników, czyli rozmieszczenia filarów, wyniosła 0.219. Ponadto, otrzymano następujące optymalne parametry przodka: wysokość przodka 3.5 m; średnica filarów 3.5 m, rozstęp pomiędzy filarami 3 m, rozciągłość filarów 5 m. Pomiary przeprowadzone in situ wykazały, że wszystkie filary zasadniczo powinny zachować stabilność, a uzysk rudy przekroczyć może 82%. Wyniki wskazują, że ‘szara’ analiza relacyjna może być z powodzeniem wykorzystywana do optymalizacji parametrów struktury przodka wybierkowego.
    Źródło:
    Archives of Mining Sciences; 2018, 63, 2; 269-282
    0860-7001
    Pojawia się w:
    Archives of Mining Sciences
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wyznaczanie odporności skał na pękanie na przykładzie granitu ze złoża Grabina Śląska
    Determination of rock fracture toughness based on measurements of the Grabina Śląska granite
    Autorzy:
    Korzec, A.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2075020.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
    Tematy:
    fracture criterion
    rock fracture toughness
    granite
    chevron bend method
    kryterium pęknięć
    odporność skał na pękanie
    granit
    metoda chevron bend
    Opis:
    This paper discusses some aspects of rock fracture mechanics which should be considered in the design of excavations and slopes stability analyses in jointed rock masses. Fracture toughness is a key parameter in a fracture criterion commonly used to predict crack initiation and propagation. Such a criterion is widely known but still not applied in practical geo-engineering calculations because of the inherent complexity of rock masses. A review oftensile fracture toughness measurement methods ofrocks is presented, with a detailed description of the chevron bend method employed to determine the tensile fracture toughness of the Grabina Śląska granite with consideration of the material micro-structure. Noticeable differences in the magnitude of this parameter in three orthogonal directions have been observed, as their three values are equal to 0.78 MPa m1/2, 1.24 MPa m1/2 and 1.43 MPa m1/2, with variations of about 10%.
    Źródło:
    Przegląd Geologiczny; 2013, 61, 10; 576--582
    0033-2151
    Pojawia się w:
    Przegląd Geologiczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Zmiany mikrostrukturalne w płytach skał magmowych poddanych termicznej obróbce metodą płomieniowania
    Microstructural changes in flamed slabs of igneous rocks
    Autorzy:
    Rembiś, M.
    Dubiniewicz, A.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2075867.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
    Tematy:
    płyty skał magmowych
    tekstura płomienia
    naprężenia termiczne
    kruche pękanie
    slabs of igneous rocks
    flame texture
    thermal stress
    brittle cracking
    Opis:
    The investigations were carried out on stone elements (slabs) cutfrom 11 various igneous rocks: monzogranites, a monzodiorite, granodiorites, a syenodiorite, a labradorite and a dolerite, which were next treated byflaming. In the outer zone of the slabs, the thermally affected minerals expanded and generated among themselves compressing stress phenomena; the process finally caused brittle cracking of the grains involved. As a result, some outer rockfragments have buckled and chipped off, forming surface loss defects. The size of such defects depends on two reasons: various dimensions of rock-forming minerals in the individual slabs, and non-uniform expansion of the mineral grains involved that differ in their coefficients of thermal expansion. Eventually, the defects decide on the esthetic differentiation of the slabs after flaming. In turn, the stone zones located below the reach of flaming have been affected by cracking resulting from forces of the tensile stress. The intensity and orientation ofcracks within the slabs indicate that the physico-mechanical properties of the slabs afterflaming may be inferior if compared with the not flamed stone slabs.
    Źródło:
    Przegląd Geologiczny; 2018, 66, 7; 450--456
    0033-2151
    Pojawia się w:
    Przegląd Geologiczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wpływ cech strukturalnych piaskowców fliszowych z Mucharza (Beskid Mały) na procesy pękania w warunkach jednoosiowego ściskania
    The influence of the structural features in the Krosno Sandstones of Mucharz (Little Beskids) on fracture processes under uniaxial compression conditions
    Autorzy:
    Pieczara, Ł.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2074265.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
    Tematy:
    anizotropia
    flisz
    pękanie
    piaskowce krośnieńskie
    fala podłużna
    obciążenie punktowe
    wytrzymałość skał
    anisotropy
    flysch
    fracture
    Krosno Sandstones
    longitudinal wave
    point load test
    rock mechanics
    strength
    thin-section
    Opis:
    The fracture processes of the Krosno Sandstones of Mucharz, southern Poland, were analysed to determine its relation to orientation of the structural features of the rock. The research putted focused estimating influence of characteristic structural features of the rock (arrangement of laminations plane and direction of arrangement of grains). In the initial stage of research, ultrasonic longitudinal wave propagation speed (Vp) tests were carried out on samples flysch sandstones. The results of the tests were analysed to determine effects of characteristic structural features of the rock on obtained values of longitudinal wave propagation speed (Vp), using on variability of obtained results depending on orientation of mineral elements. In the second part of the study, the point load test was used to determine rock strength under uniaxial compression conditions. In order to estimate uniaxial compressive strength, index-to-strength conversion factors were used. The point load test apparatus and procedure enables economical testing of rock samples in either a field or laboratory setting. Last part of the research was application of computer methods enabled to show technique of analysis microscopic images of the thin – section flysch sandstones samples, tested on point load tests and filled with a staining substance. The study elucidated the structural controls of the fracture processes of the flysch sandstones from Gorka – Mucharz quarry.
    Źródło:
    Przegląd Geologiczny; 2014, 62, 10/2; 680--686
    0033-2151
    Pojawia się w:
    Przegląd Geologiczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-8 z 8

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies