Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "metafora pojęciowa" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 17
Tytuł:
Metafora i trauma
Autorzy:
Stroińska, Magda
Szymanski, Kate
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/474015.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Rzeszowski
Tematy:
trauma
dyskurs o traumie
myślenie symboliczne
metafora pojęciowa
Opis:
Artykuł przedstawia pojęcie psychologicznej traumy i jej wpływ na zdolność formułowania spójnej narracji, która umożliwia integrację doświadczeń traumy z całokształtem życiorysu. Można by się spodziewać z lingwistycznego puntktu widzenia, że chcąc ująć w słowa nie dający się opisać horror traumy narrator sięgnie po metaforę. Tak jednak nie jest, ponieważ trauma niszczy zdolność do myślenia symbolicznego. Skupiamy naszą uwagę na braku wyrażeń metaforycznych na początkowym etapie narracji w dyskursie na temat doświadczonej traumy, a następnie na pojawianiu się specyficznych typów metafor pojęciowych, takich jak na przykład CIAŁO to KONTENER czy ŻYCIE to PODRÓŻ. Sugerujemy, że analiza używania przenośni – lub ich braku w analizowanym dyskursie – może pozwolić na wgląd w procesy radzenia sobie z traumą i leczenia jej skutków.
Źródło:
tekst i dyskurs - text und diskurs; 2017, 10; 101-114
1899-0983
Pojawia się w:
tekst i dyskurs - text und diskurs
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Метафори от областта на храненето в българския език
Autorzy:
Savova, Dimka Vasileva
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/681458.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
conceptual metaphor, lexical metaphor, motivational feature, primary and secondary nominate
metafora pojęciowa, metafora leksykalna, oznaka motywacyjna, pierwotny i wtórny nominat
Słowa kluczowe: metafora pojęciowa, metafora leksykalna, oznaka motywacyjna, pierwotny i wtórny nominat.
Opis:
The article aims at analysing the lexical field of food as a source of metaphorical transfer. The lexemes with possible metaphorical usage are classified according to one main criterion: the motivational feature of the metaphorization. In the case of two subgroups, the latter is supplemented by two auxiliary criteria. The article draws conclusions about the associative thinking of native Bulgarian speakers with respect to their life experience in the field under consideration.
Metafory w słownictwie z zakresu odżywiania się w języku bułgarskimArtykuł stanowi próbę analizy leksyki z grupy tematycznej odżywianie się jako źródła transformacji metaforycznych. Leksemy, które potencjalnie mogą być wykorzystywane w metaforach zostały poddane klasyfikacji według podstawowego kryterium – motywacyjnej oznaki metaforyzacji, które w dwóch podgrupach uzupełniono dwoma dodatkowymi kryteriami. Sformułowane na tej podstawie wnioski o myśleniu asocjatywnym użytkowników języka bułgarskiego związane są z zakresem ich doświadczenia życiowego.
METAFORY Z ZAKRESU ŻYWIENIA SIĘ W JĘZYKU BUŁGARSKIM W artykule spróbowano zanalizować leksykę z grupy tematycznej żywienia się jak źródło transformacji metaforycznych. Leksemy z możliwym wykorzystaniem metaforycznym klasyfikuje się według jednego podstawowego kryterium – motywacyjnej oznaki metaforyzacji, który w dwóch podgrupach dopełniono innymi dwoma posiłkowymi kryteriami. Wyniesiono wnioski o myśleniu asocjatywnym mówiących języka bułgarskiego w związku z rozpatrywanym  zakresem jego doświadczenia życiowego.
Źródło:
Zeszyty Cyrylo-Metodiańskie; 2019, 8
2449-8297
Pojawia się w:
Zeszyty Cyrylo-Metodiańskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O poznawczej funkcji języka (na przykładzie frazeologizmów języka rosyjskiego w porównaniu z polskim)
On the cognitive function of language (the case of Russian phraseologisms in comparison with Polish)
Autorzy:
Rycielska, Beata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/665469.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
kategoryzacja
konceptualizacja
metafora pojęciowa
frazeologia
categorization
conceptualization
conceptual metaphor
phraseology
Opis:
The cognitive function of language is manifested, among others, in the inseparable processes of conceptualization and categorization of the world. The present study attempts to demonstrate that in the process of language development multiple expressions have been coined to characterize the ultimate experiences of dying and death, which symbolize different ways of thinking about the phenomena. The possibility to identify conceptual metaphors and metonymies in language allows, as it seems, to become familiar with the human experience. The comparison of the two languages shows the convergence in the conceptualization of the process and state scenarios. Both languages have at their disposal corresponding phraseological categories, which profile similar domains, and which conceptualize the phenomena in a parallel way.
Kognitywna funkcja języka przejawia się m.in. w nierozdzielnych procesach konceptualizowania i kategoryzowania świata. Niniejsze opracowanie jest próbą pokazania, że dla charakterystyki spraw ostatecznych – umierania i śmierci – zostało utworzonych na przestrzeni rozwoju języków wiele wyrażeń, które symbolizują sposoby myślenia o tych zjawiskach. Możliwość wysnucia metafor i metonimii pojęciowych na podstawie funkcjonowania języka pozwala, jak się wydaje, poznać ludzkie doświadczenie. Porównanie obu języków pokazuje zbieżność odzwierciedlania pewnego scenariusza tych zjawisk. Języki te najczęściej dysponują odpowiadającymi sobie kategoriami frazeologicznymi, które profilują zbieżne domeny, więc odzwierciedlają bliskie sobie sposoby konceptualizowania danego zjawiska.
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica; 2017, 14; 145-163
1731-8025
2353-9623
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
„Życie na poczekaniu” Wisławy Szymborskiej w rosyjskim tłumaczeniu (o międzykulturowej roli przekładu)
„Życie na poczekaniu” by Wisława Szymborska in its translation into Russian (on the intercultural role of translation)
Autorzy:
Rycielska, Beata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/665350.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
kultura społeczna
przekład
metafora pojęciowa
metafora obrazowa
social culture
translation
conceptual metaphor
metaphor imaging
Opis:
Translation-wise, the article draws attention to what may connect different but related cultures. It refers to the basic assumptions of cognitive grammar of Ronald W. Langacker and the idea of the conceptual metaphor of George Lakoff and Mark Johnson, which have been applied in the theory and practice of translation by Elżbieta Tabakowska. Tertium comparationis of the comparison of translation series with the title poem of Wisława Szymborska is constituted by the metaphor of life. The said comparison reveals the unification of conceptualization of this abstract and universal category. The translation, thus, brings closer to the target culture a fragment of the array of notions applied by the Nobel laureate reflected in the original.
Na przykładzie przekładu artykuł zwraca uwagę na to, co może łączyć różne, lecz pokrewne kultury. Odwołuje się do podstawowych założeń gramatyki kognitywnej Ronalda W. Langackera oraz koncepcji metafory pojęciowej George’a Lakoffa i Marka Johnsona, które w teorii i praktyce przekładu zastosowała Elżbieta Tabakowska. Tertium comparationis porównania serii przekładowej z tytułowym wierszem Wisławy Szymborskiej stanowi metafora życia. Porównanie odkrywa wspólnotę konceptualizacji tej abstrakcyjnej i uniwersalnej kategorii. Przekład przybliża swej kulturze odzwierciedlony w oryginale fragment świata pojęć Noblistki.
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica; 2016, 12; 111-125
1731-8025
2353-9623
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zatrute drzewo Williama Blake’a – analiza kognitywna
A Poison Tree by William Blake - the cognitive analysis
Autorzy:
Gonigroszek, Dorota
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38436676.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
Tematy:
cognitive linguistics
William Blake
conceptual metaphor
emotions
językoznawstwo kognitywne
metafora pojęciowa
emocje
Opis:
Celem artykułu jest wykazanie, że kognitywne metodologie językoznawcze mogą stanowić podstawę analiz dzieł literackich i poetyckich. Próbuję w pełni zinterpretować „Zatrute drzewo” napisane przez Williama Blake’a. Analiza opiera się na założeniach Teorii Metafory Pojęciowej. Odwołuję się także do poznawczej koncepcji emocji (Lakoff, Kövecses, Johnson). Wspomniano także o modelu kategoryzacji Rosha. Za Langackerem zakładałam, że znaczenia językowe mają charakter indywidualny i zależą od doświadczeń autora.
The aim of the article is to demonstrate that cognitive linguistic methodologies can provide a basis for analyses of literary and poetical works. I attempt to fully interpret A Poison Tree written by William Blake. The analysis is based on the beliefs of the Theory of Conceptual Metaphor. I also refer to cognitive conception of emotions (Lakoff, Kӧvecses, Johnson). Rosh’s model of categorization has also been mentioned. I assumed, among others, after Langacker that linguistic meanings are individual in character and dependent on the author’s experiences.
Źródło:
Językoznawstwo; 2013, 7; 33-39
1897-0389
2391-5137
Pojawia się w:
Językoznawstwo
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Metafory w plakatach teatralnych Jerzego Czerniawskiego
Metaphors in Jerzy Czerniawski’s theatre posters
Autorzy:
Bolek, Elwira
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1068645.pdf
Data publikacji:
2020-12-28
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Tematy:
metafora pojęciowa
metafora multimodalna
artystyczny plakat teatralny
Jerzy Czerniawski
conceptual metaphor
multimodal metaphor
artistic theatre poster
Opis:
W artykule przeprowadzono analizy i interpretacje artystycznych plakatów teatralnych J. Czerniawskiego. Celem tych działań badawczych była weryfikacja założenia, że multimodalne metafory mają charakter konceptualny, sprawdzenie przystawalności szczegółowych założeń teorii metafor pojęciowych G. Lakoffa i M. Johnsona do analiz artystycznych komunikatów wielokodowych oraz konfrontacja tejże teorii z koncepcją metafor multimodalnych C. Forceville’a. Celem szczegółowym była natomiast próba autorskiego zdefiniowania metafor multimodalnych. Badacz stawia hipotezę, którą weryfikuje działaniami analitycznymi, że w procesie dekodowania znaczeń plakatu obrazy są odczytywane w połączeniu ze słowami – tytułami przedstawień, a odbiór wielokodowego przekazu to mentalna (rozgrywająca się w umyśle odbiorcy) negocjacja sensów wielopoziomowych metafor, w których analogie językowe i obrazowe wynikają nie tylko ze znaczeń definicyjnych, ale też z cech konotacyjnych znaków werbalnych i pozawerbalnych. Tekst sytuuje się w obszarze interdyscyplinarnych kognitywnych badań nad dyskursem artystycznym.
The paper analyses and interprets J. Czerniawski’s artistic theatre posters. The aim of the research was to verify the assumption that multimodal metaphors are conceptual in their nature, to check how the detailed assumptions of G. Lakoff’s and M. Johnson’s conceptual metaphor theory match the analyses of artistic multimodal messages, and to confront this theory with C. Forceville’s concept of multimodal metaphors. The specific goal was to attempt to define multimodal metaphors in an original way. The researcher puts forward a hypothesis, subsequently verified with analyses, that in the process of decoding the meanings of a poster, the images are read in conjunction with the words – titles of the performances, while the reception of the multi code message constitutes mental negotiation (taking place in the recipient’s mind) of the meanings of multi level metaphors, in which language and image analogies result not only from their defined meanings, but also from the connotative features of verbal and non verbal signs. The text fits within the framework of interdisciplinary cognitive research on artistic discourse.
Źródło:
Postscriptum Polonistyczne; 2020, 26, 2; 217-226
1898-1593
2353-9844
Pojawia się w:
Postscriptum Polonistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Polski obraz biedy utrwalony w języku i w kulturze
Autorzy:
Młynarczyk, Ewa
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/611453.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
linguistic worldview
poverty
misery
conceptual metaphor
valuation
językowy obraz świata
bieda
metafora pojęciowa
wartościowanie
Opis:
The article is an attempt to reconstruct the most important elements of the linguisticcultural image of the Polish bieda ‘poverty, misery’, a theme very much present in academic reasearch and media coverage. The noun bieda is a component of many fixed word combinations, including two culturally-profiled collocations: polska bieda ‘the Polish poverty’ and stara bieda ‘same old misery’.Following Jerzy Bartmiński’s methodological assumptions for reconstructing linguistic worldview, three types of data are taken into account: systemic (general, etymological, phraseological dictionaries of Polish, as well as dictionaries of synonyms and antonyms), textual (proverbs, folk tales, sample journalistic texts), and cultural (folk beliefs and customs described in ethnographic literature). In Polish, bieda is contrasted with wealth and is different from UBÓSTWO ‘poverty, deprivation’, which can be accepted voluntarily. The fact that the noun bieda collocates exclusively with intensifying adjectives suggests that speakers of Polish pay attention above all to the consequences of difficult financial situations. The process of euphemisation, in turn, is usually expressed with the formal word niedostatek ‘financial hardship’. Fixed word combinations show that bieda is portrayed as a distinct entity that accompanies human life, a living creature that appears against one’s will, an intruder, usually perceived as a person. The folk images of bieda, present in iconography and folk tales, are those of a skinny woman or a naked child. In some proverbs bieda is represented as a teacher who shows how to appreciate simple, everyday things in life. Other metaphors are based on the perception of bieda as a disease, an object, or a container.In journalistic and scientific texts, bieda is treated as an enemy or threat to be opposed, in contrast to the fatalism of the folk worldview. In general, the notion of bieda is evaluated negatively.
W artykule podjęto próbę rekonstrukcji najważniejszych składników językowo-kulturowego obrazu biedy. Kierując się założeniami metodologicznymi rekonstrukcji JOS, proponowanymi w pracach Jerzego Bartmińskiego i innych badaczy nurtu etnolingwistycznego, autorka wzięła pod uwagę trzy typy danych: dane systemowe zebrane na podstawie słowników języka polskiego (ogólnych, etymologicznych, frazeologicznych oraz słowników synonimów i antonimów), dane tekstowe (przysłowia, bajki ludowe, przykładowe teksty publicystyczne) oraz informacje kulturowe (wierzenia i zwyczaje ludowe opisane w pracach etnograficznych).Analiza zgromadzonego materiału pozwoliła stwierdzić, że pojęcie biedy jest przeciwstawiane bogactwu i traktowane inaczej niż ubóstwo. Łączliwość rzeczownika bieda wyłącznie z przymiotnikami intensyfikującymi wskazuje, że użytkownicy języka dostrzegają przede wszystkim nasilanie się zjawisk związanych z trudną sytuacją materialną. Eufemizacja wyrażana jest natomiast zazwyczaj za pomocą wyrazu niedostatek, charakterystycznego dla polszczyzny oficjalnej.W świetle utrwalonych połączeń wyrazowych bieda jawi się przede wszystkim jako odrębny byt towarzyszący ludzkiemu życiu, istota żywa zjawiająca się u człowieka wbrew jego woli (jak intruz), postrzegana zazwyczaj jako osoba. Taki obraz łączy się z ludowym wyobrażeniem biedy (jako chudej kobiety lub nagiego dziecka) obecnym w ikonografii oraz w tekstach bajek. W niektórych przysłowiach biedę przedstawia się jako nauczyciela uczącego doceniać rzeczy powszednie.Inne metafory realizowane w utrwalonych multiwerbizmach bazują na wyobrażeniu biedy jako choroby, przedmiotu lub pojemnika. W tekstach publicystycznych i naukowych traktuje się biedę jak przeciwnika lub zagrożenie, z którymi należy walczyć, w ludowym obrazie świata przeważa natomiast fatalizm. We wszystkich typach danych pojęcie biedy jest negatywnie wartościowane.
Źródło:
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2015, 27
0860-8032
Pojawia się w:
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Metafory, prawo i artefakty, czyli kilka uwag na temat pojęć prawnych z perspektywy kognitywnej
Metaphors, law and artefacts, or a few remarks on legal concepts from the perspective of cognitive science
Autorzy:
Jakubiec, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/531482.pdf
Data publikacji:
2017-01-01
Wydawca:
Stowarzyszenie Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej – Sekcja Polska IVR
Tematy:
metafora pojęciowa
pojęcia prawne
poznanie ucieleśnione
artefakt
conceptual metaphor
legal concepts
embodied cognition
artefact
Opis:
Zagadnienie artefaktualnego charakteru prawa stanowi, zwłaszcza w ostatnich kilkunastu latach, przedmiot dyskusji wśród filozofów prawa. Choć może wydawać się, że jest to jeden z typowych sporów o słowa, to jednak służy jako interesujący punkt odniesienia dla analiz dotyczących charakteru pojęć prawnych z perspektywy kognitywnej, co z kolei skłania do ogólniejszej refleksji nad genezą i charakterem prawa. W tekście zarysowuję najpierw wybrane aspekty filozoficznej problematyki artefaktów oraz teorii metafor pojęciowych (z uwzględnieniem problematyki odwzorowania oraz ucieleśnienia), a następnie wskazuję, jakie znaczenie dla określenia charakteru prawa może mieć analiza genezy pojęć prawnych prowadzona w świetle podejścia kognitywnego.
The issue of artefactual character of law is an interesting subject of discussion among the philosophers of law. Although it may seem to be just one of the typical disputes about words, it serves an interesting point of reference for the analyses devoted to the nature of legal concepts from the perspective of cognitive sciences, which in turn leads to a more general reflection on the origins and nature of law. In the paper I explore, firstly, some aspects of philosophical discussions concerning artefacts and, secondly, I outline the theory of conceptual metaphors (including the character of mapping and embodiment). Then I point out how the analysis of legal concepts from the perspective of selected aspects of cognitive science matters for the theorizing about ontology of law.
Źródło:
Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej; 2017, 1(14); 52-65
2082-3304
Pojawia się w:
Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nazwy własne w w strukturze metafor pojęciowych
PROPER NAMES AND THE CONCEPTUAL METAPH ETAPH RS
Autorzy:
Rutkowski, Mariusz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/597859.pdf
Data publikacji:
2017-12-29
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego PAN
Tematy:
nazwy własne
teoria metafory
metafora pojęciowa
językoznawstwo kognitywne
proper names
metaphor theory
conceptual metaphor
cognitive linguistics
Opis:
T he present paper examines the issue of conceptual metaphors related to proper names. According to the Lakoff/Johnson’s theory, two types of metaphor are sustained – orientational metaphors and ontological metaphors. The author shows how proper names may be a part of source domains, as well as how they function within the new metaphorical expressions. Some examples from the Polish lexicon are discussed, e.g. the names of Himalaya, Mount Everest, Marian Ditch, Waterloo and the like. Some conceptual metaphors, such as the figuration of the state as a human being, and other sub-metaphors which can be derived from this, are also examined. Proper names may function within the metaphorical expressions due to their specificity, and because their denotata are closer to the human experience.
Źródło:
Onomastica; 2017, 61/2; 91-104
0078-4648
Pojawia się w:
Onomastica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpadać w rozpacz obrazowanie a zmiana znaczenia wyrazu
Imaging and the change of meaning of a word
Autorzy:
Woźniak, Ewa
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1595673.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
Tematy:
historical semantics
conceptual metaphor
change of meaning of a word
metafora pojęciowa
semantyka diachroniczna
zmiana znaczenia wyrazu
Opis:
The article discusses the relation between the change of meaning and imaging. The example of word rozpacz (despair), which in Polish has numerous abstract connotations (initially mental and then emotional), shows that, regardless of contemporary meaning, the word used to form collocations based on the metaphor of CONTAINER (f.e. ktoś wpadł w rozpacz) or PATH and DESTINATION (f.e. ktoś/ coś doprowadza kogoś do rozpaczy). It proves that metaphorical models DOMAIN A TO DOMAIN B do not reflect the flexibility of definitions, therefore the list of such would have limited cognitive value in the field of historical semantics. It is more important to identify the feature which determines the level of similarity rather than finding the source domain of the metaphor. Such feature is likely to be decisive in terms of longevity of existence in variant liaisons (f.e. ktoś wpada w rozpacz/ ktoś idzie do rozpaczy) and it can influence the evolution of the definition. This mode of analysis requires the implementation of both conceptual level and semantic-syntactic aspect.
Źródło:
Studia Językoznawcze; 2012, 11; 221-232
1730-4180
2353-3161
Pojawia się w:
Studia Językoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Cultural Concepts of zdraví (health) and nemoc (illness) in Czech Phraseology
Koncepty zdraví (zdrowie) i nemoc (choroba) w czeskiej frazeologii
Autorzy:
Christou, Anna
Táborská, Karolína
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/34670855.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
ethnolinguistics
linguistic and cultural worldview
values
phraseology
conceptual metaphor
health
illness
etnolingwisyka
językowo-kulturowy obraz świata
wartości
frazeologia
metafora pojęciowa
zdrowie
choroba
Opis:
Artykuł dotyczy konceptów zdraví (zdrowie) i (jako jego antytezy) nemoc (choroba) w czeskiej frazeologii. Autorki skupiają się na opozycji między zdrowiem i chorobą, czyli na jednej z głównych opozycji semantycznych w czeskim językowym obrazie świata. Pod względem teoretycznym i metodologicznym artykuł częściowo mieści się w ramach współczesnej etnolingwistyki (koncepcji językowego obrazu świata), a częściowo lingwistyki kognitywnej, szczególnie teorii metafory pojęciowej. W czeskim językowym obrazie świata zdrowie to jedna z najważniejszych wartości egzystencjalnych – jej wagę widać głównie na tle choroby, będącej jej antytezą. Pojęcia zdrowia i choroby to przeciwstawne wartości w kognitywnym systemie człowieka. W czeskim językowym obrazie świata opozycja zdrowie – choroba łączy się z innymi opozycjami semantycznymi, szczególnie życie – śmierć, młody – stary, piękno – brzydota, ruch – bezruch, silny – słaby, pełny – niepełny, kolorowy – bez koloru itd. Zdrowie jest zawsze konceptualizowane przez odwołania do jego typowych atrybutów (takich jak siła fizyczna, zdolność powrotu do równowagi, kompletność, ruch, młodosć, pełnia kolorów), podczas gdy chorobę postrzega się przez pryzmat atrybutów przeciwnych (fizyczna słabość, starość, bezruch, niepełność, nieatrakcyjność, brzydota, śmierć). W czeskich idiomach zdrową osobę porównuje się do odpornych organizmów, takich jak potężne, twarde drzewa o mocnych korzeniach i pniach; silne, zwinne, szybkie zwierzęta; piękne plony; czerwone kwiaty itd.
In this study, we aim to describe how the cultural concepts of zdraví (health) and its antithesis nemoc (illness) are conceptualised in Czech phraseology. We focus on the opposition between health and illness, which is one of the constitutive semantic oppositions of traditional Czech linguistic worldview. From the theoretical and methodological perspective, this paper is partly couched within the framework of modern ethnolinguistics and the concept of the linguistic worldview, and partly within cognitive linguistics, especially with regard to the theory of conceptual metaphor. It appears that in Czech linguistic worldview, health is one of the most significant existential values. Its significance becomes apparent mainly against the backdrop of illness, which is located at the antipole of health as its anti-value. The notions of health and illness appear in the human cognitive system as opposites, representing contradicting values. In Czech linguistic worldview, the opposition of health and illness is significantly tied with other semantic oppositions, especially life and death, young and old, beauty and ugliness, movement and immobility, strong and weak, whole and incomplete, colourful and colourless, etc. Health is always conceptualised via its preferred attributes (physical strength, resilience, wholeness, movement, youth, beauty, colourfulness), while illness is viewed through opposite attributes (physical weakness, old age, immobility, incompleteness, unattractiveness, dullness, death). In Czech idioms, a healthy person is compared to resilient products of nature (mighty trees with hard, durable wood, good roots and cores, as well as strong, agile, quick-moving animals, beautiful unimpaired crops, red flowers, etc.).
Źródło:
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2022, 34; 303-318
0860-8032
Pojawia się w:
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Metafory pojęciowe dotyczące zdrowia psychicznego w trakcie pandemii COVID‑19 w Polsce
Conceptual Metaphors Related to Mental Health During the COVID‑19 Pandemic in Poland
Autorzy:
Stadnik, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/40494059.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Akademia Ignatianum w Krakowie
Tematy:
metafora pojęciowa
kompetencje zdrowotne
pandemia Covid-19
ramowanie metaforyczne
zdrowie psychiczne
conceptual metaphor
covid-19 pandemic
health literacy
metaphorical framing
mental health
Opis:
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest analiza wypowiedzi psychologów i psychiatrów w wywiadach opublikowanych w prasie i/lub portalach internetowych, dotyczących wyzwań, jakie dla równowagi psychicznej stanowi codzienność pandemii COVID‑19 w Polsce. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Artykuł wypełnia lukę w badaniach dyskursu publicznego odnośnie do zdrowia psychicznego podczas epidemii wywołanej przez wirus SARS‑CoV‑2, przyjmując założenia teoretyczne i metodologiczne językoznawstwa kognitywnego, zgodnie z którymi metafora manifestująca się w języku ma w istocie naturę pojęciową. PROCES WYWODU: Przedmiotem badania są metafory pojęciowe używane przez psychologów i psychiatrów w komunikowaniu wiedzy eksperckiej w dyskursie publicznym. Artykuł rozpatruje tę kwestię w kontekście rozwijania kompetencji zdrowotnych społeczeństwa w celu przeciwdziałania zaburzeniom psychicznym wywołanym przez pandemię. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wyniki analizy wskazują, że trafnie dobrane metafory usprawniają proces wnioskowania na temat relacji przyczynowo‑skutkowych pomiędzy zaistnieniem sytuacji epidemicznej a wystąpieniem zaburzeń psychicznych w różnych grupach wiekowych społeczeństwa polskiego. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Wyniki bieżącej analizy mogą stanowić podstawę do dalszych badań na temat kognitywnych podstaw skutecznych sposobów popularyzacji wiedzy eksperckiej o zdrowiu psychicznym, ze szczególnym uwzględnieniem tych obszarów codzienności epidemicznej, które mogą łatwo podlegać dezinformacji.
RESEARCH OBJECTIVE: The aim of the paper is to analyse linguistic data from a public discourse on mental health during the COVID‑19 pandemic. The data come from interviews concluded with psychologists/psychiatrists, published in newspapers/magazines or online. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The article fills a gap in public discourse research on mental health during the SARS‑CoV‑2 virus epidemic by adopting the theoretical and methodological assumptions of cognitive linguistics that the metaphor manifested in language is essentially conceptual in nature. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The subject of the research are conceptual metaphors used by psychologists and psychiatrists in communicating expert knowledge in the public discourse. The article examines this issue in the context of developing the health competences of the society in order to counteract mental disorders caused by the pandemic. RESEARCH RESULTS: The results of the analysis indicate that correctly selected metaphors fa‑ cilitates the process of drawing inference about the cause-effect relations between the occurrence of an epidemic situation and the occurrence of mental disorders in various age groups of Polish society. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The results of the current analysis can form the basis for further research on the cognitive foundations of effective ways of disseminating the expert knowledge about mental health, with particular consideration placed on those areas of epidemic daily life that can be easily disinformed.
Źródło:
Horyzonty Wychowania; 2021, 20, 55; 73-83
1643-9171
2391-9485
Pojawia się w:
Horyzonty Wychowania
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
From Seeing to Understanding: The Conceptual Metaphor UNDERSTANDING IS LIGHT in Julian of Norwich’s “Revelations of Divine Love”
Autorzy:
Stadnik, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/40621673.pdf
Data publikacji:
2024
Wydawca:
Akademia Ignatianum w Krakowie
Tematy:
dyskurs religijny
językoznawstwo kognitywne
Julian z Norwich
metafora pojęciowa
usytuowania społeczno‑kulturowe
cognitive linguistics
conceptual metaphor
Julian of Norwich
religious discourse
sociocultural situatedness
Opis:
  RESEARCH OBJECTIVE: The article discusses the interplay between language, cognition and culture from a cognitive diachronic perspective, focusing on the relation between religion and metaphorical thought. It investigates the role of the conceptual metaphor UNDERSTANDING IS LIGHT in religious discourse, using the example of The Revelations of Divine Love, written by Julian of Norwich, a late medieval anchoress. THE RESEARCH PROBLEM AND METODS: The paper draws on the Extended Conceptual Metaphor approach, Zoltán Kövecses’s elaboration of the Conceptual Metaphor Theory (CMT). The universalist bias of CMT means that the theory tends to ignore the sociocultural context of historical data, prioritising the influence of universal human embodiment on metaphorical thought. Using Kövecses’s approach, the paper shows how the gap in CMT methodology may be bridged to yield more reliable results. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The present study connects Kövecses’s approach to Cognitive Linguistic research into sociocultural situatedness. To exemplify the problem, the analysis examines the cognitive‑cultural underpinnings of Julian’s use of the metaphor UNDERSTAND‑ ING IS LIGHT. RESEARCH RESULTS: The analysis shows that the metaphorical conceptualisation pattern may well derive from Julian’s sociocultural situatedness. The paper indicates that the anchoress’s metaphorical thought should be seen as embedded in the late medieval sociocultural context, rather than being considered solely in terms of universal aspects of embodiment. CONCLUSIONS, RECOMMENDATIONS AND THE APPLICATIVE VALUE OF RESEARCH: The study concludes that the idea of sociocultural situatedness may be pivotal in the analyses of historical texts. It seems important to incorporate this idea into Kövecses’s approach, which may inform the methodology of cognitive diachronic research into metaphorical conceptualisations. Furthermore, the results may be applied to teaching students how to approach historical texts, helping them gain a better understanding of the relation between metaphorical thought and culture. 
CEL NAUKOWY: Artykuł podejmuje kwestię wzajemnych oddziaływań pomiędzy językiem, poznaniem a kulturą z perspektywy badań o charakterze kognitywno‑diachronicznym, zwracając szczególną uwagę na relację pomiędzy religią a metaforą pojęciową. Artykuł omawia rolę metafory pojęciowej ROZUMIENIE TO ŚWIATŁO w dyskursie religijnym na przykładzie Objawień Bożej miłości Juliany z Norwich, późnośredniowiecznej angielskiej mistyczki. PROBLEM I METODY BADAWCZE: W artykule przyjęto metodologię tzw. rozszerzonego ujęcia metafory pojęciowej, opracowanego przez Zoltána Kövecsesa na podstawie teorii metafory pojęciowej, która podkreśla rolę uniwersalnych aspektów ludzkiego ucieleśnienia jako głównych źródeł metafor pojęciowych. Artykuł ukazuje, jak uwzględnić wpływ kontekstu społeczno‑kulturowego w metodologii diachronicznych badań nad metaforą pojęciową. PROCES WYWODU: Analiza tekstu Objawień Bożej miłości łączy model Kövecsesa z koncepcją usytuowania społeczno‑kulturowego, rozwijaną w językoznawstwie kognitywnym. Badanie omawia możliwe uwarunkowania poznawczo‑kulturowe użycia metafory ROZUMIENIE TO ŚWIAT‑ ŁO w dziele Juliany. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wyniki badania wskazują, że metaforyczne konceptualizacje w tekście mistyczki motywowane są nie tylko uniwersalnymi aspektami ucieleśnionego poznania, ale wynikają one w znacznej mierze z usytuowania autorki w późnośredniowiecznym środowisku społecznym i kulturowym. WNIOSKI, REKOMENDACJE I APLIKACYJNE ZNACZENIE WPŁYWU BABAŃ: Badanie wskazuje na znaczenie koncepcji usytuowania społeczno‑kulturowego w badaniach tekstów historycznych. Należy powiązać podejście Kövecsesa z koncepcją usytuowania społeczno‑kulturowego, co pozwoli wzbogacić metodologię badań diachronicznych dotyczących metafor pojęciowych. Wyniki mają zastosowanie praktyczne, ponieważ mogą być wykorzystane w nauczaniu analizy tekstów historycznych w sposób pomagający studentom lepiej zrozumieć relację pomiędzy kulturą a metaforą pojęciową.
Źródło:
Horyzonty Wychowania; 2024, 23, 66; 145-154
1643-9171
2391-9485
Pojawia się w:
Horyzonty Wychowania
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Cognitive Literary Science as a Showcase of Multidisciplinary Concept of Science
Autorzy:
Kuzmikova, Jana
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/578832.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
cognitive literary research/science
cognitive disciplines
mind
interpretation
conceptual/cognitive metaphor
prototype
kognitywistyczne badania literackie
kognitywistyka i jej dyscypliny
umysł
interpretacja metafora pojęciowa/konceptualna
prototyp
Opis:
Cognitive literary research began to emerge in the 1980s when cognitive linguists discovered that numerous basic processes of human thinking could be revealed and studied within the field of literature. The study presents a survey of cognitive literary studies, research programmes, disciplines and outputs. The general goal of cognitive literary science is to identify common principles and processes of the literary text, imagination and thinking. This means providing a cognitive explanation with regard to the operation, constituents, methods and purposes of the literary process. It could be said, that every interpretation of non-cognitive literary studies has tended to reveal more correct principles of literature, and even more correct meaning/representation of a work of art (e.g. structuralism). Cognitive literary research/science reassesses these aims. If we add the authorial and perceptive procedural competences (memory, attention, emotions, etc.) to the system of literary notions, we will acquire better methodological instruments for the analysis of: the literary expression and shifts in perception; the examination of literary understanding and its types; resolution of literary agents (author, character, reader); and reasons for the popularity of given literary works and the value/negative value attributed to them. That can help us understand what literariness is, which is to find a solution to the main question of literary research, which has not yet been satisfactorily answered.
Kognitywistyczne badania literackie zaczęły rozwijać się w latach 80. XX wieku, kiedy dostrzeżono, że liczne procesy ludzkiego myślenia objawiają się w literaturze i w oparciu o nią mogą być studiowane. Niniejszy artykuł stanowi przegląd kognitywistycznych badań nad literaturą, wybranych metodologii oraz ich wpływu na studia literaturoznawcze. Nadrzędnym celem kognitywistyki literackiej jest wskazanie repertuaru wspólnych zasad i procesów właściwych literackim tekstom, wyobraźni i kognicji. Oznacza to wypracowanie modelu wyjaśnienia ludzkiego poznania w oparciu o operacje, części składowe, metody i cele procesu literackiego. Jeśli wziąć pod uwagę wymiar percepcji (pamięć, uwaga, emocje etc.) i odnieść go do systemu pojęć literackich, efektem są lepsze instrumenty metodyczne służące analizie tekstu — m.in. w zakresie: literackich środków ekspresji i fokalizacji; badania literackich konstrukcji rozumienia i ich rodzajów; ustalenia narracyjnych instancji literackich (autor, bohater, czytelnik); przyczyn popularności danego dzieła literackiego oraz wartości (zarówno pozytywnych, jak i negatywnych) mu przypisanych. Kognitywistyka pomaga nam więc zrozumieć, czym jest literackość, tym samym naprowadza na rozwiązanie głównej kwestii badań literackich, która nie doczekała się dotąd zadowalającej odpowiedzi.
Źródło:
Zagadnienia Rodzajów Literackich; 2014, 57/113 z. 1; 293-308
0084-4446
Pojawia się w:
Zagadnienia Rodzajów Literackich
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Językowy obraz świata zdehumanizowanego: na przykładzie obrazu chorych umysłowo w powieści Elfriede Jelinek Die Klavierspielerin i jej przekładzie na język polski autorstwa Ryszarda Turczyna
Autorzy:
Kubaszczyk, Joanna Maria
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/611323.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
linguistic worldview
dehumanization
translation
conceptual metaphor
frames
semantic field
mentally ill
waste
merchandise
językowy obraz świata
dehumanizacja
przekład
metafora pojęciowa
ramy interpretacyjne
pole tematyczne
umysłowo chory
odpad
towar
Opis:
The article analyzes a fragment of the novel Die Klavierspielerin by Elfriede Jelinek and its translation into Polish by Ryszard Turczyn. Jelinek’s novel can be regarded as a social novel, in which the author performs not only an analysis of individual fate but also of the society, where an individual is treated as a “social product”. The analysis of the human and social condition takes place in Jelinek’s work through a language that mercilessly reveals the way the protagonists think, as well as social mechanisms. The article shows how Jelinek’s language reveals contemporary dehumanization in relation to the elderly and the mentally ill. Based on the theory of cognitive metaphors, the author analyzes textual worldview: she assumes after Lakoff and Johnson, and indirectly also after Jelinek, that linguistic metaphors are manifestations of conceptual metaphors. At the same time, the article attempts to investigate whether and how much this linguistic worldview has been reproduced in the Polish translation of the book.
Przedmiotem analizy jest fragment powieści Elfriede Jelinek Die Klavierspielerin oraz jej przekład na język polski dokonany przez Ryszarda Turczyna. Powieść Jelinek można uznać za powieść społeczną, w której autorka przeprowadza nie tyle analizę jednostkowego losu, ile analizę społeczeństwa, przedstawioną na przykładzie jednostki będącej „produktem” społecznym. Analiza kondycji człowieka i społeczeństwa odbywa się u Jelinek poprzez język, który bezlitośnie dezawuuje sposób myślenia bohaterów i mechanizmy społeczne. W artykule pokazane jest, w jaki sposób poprzez język Jelinek odsłania współczesną dehumanizację w odniesieniu do osób starszych i chorych psychicznie. Autorka w oparciu o teorię metafory kognitywnej analizuje tekstowy obraz świata, zakładając za Lakoffem i Johnsonem i pośrednio również za Jelinek, że metafory językowe można traktować jako manifestacje metafor myślowych. Jednocześnie stara się odpowiedzieć na pytanie, czy i na ile ten językowy obraz świata został odtworzony w przekładzie na język polski.
Źródło:
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2019, 31
0860-8032
Pojawia się w:
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 17

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies