Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "literatura okolicznościowa" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-10 z 10
    Tytuł:
    Na marginesie i wokół zagadkowego rebusu z 1621 roku
    On the margin and around of the mysterious rebus from 1621
    Autorzy:
    Sztyber, Radosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1400612.pdf
    Data publikacji:
    2015-12-16
    Wydawca:
    Uniwersytet Zielonogórski. Wydział Humanistyczny
    Tematy:
    Polish occasional literature of XVII century
    Khotyn war in 1621
    rebus
    Samuel Łaszcz
    polska literatura okolicznościowa XVII wieku
    wojna chocimska 1621 roku
    Opis:
    Szkic jest próbą ukazania staropolskiego druku pt. Rozmowy świeże o nowinach z Ukrainy, z Węgier i z Turek oraz jego centralnej – jak wolno sądzić – tajemnicy. Ulotka znana jest niewielu specjalistom, a jej dotychczasowe opisy wydają się niewłaściwe z uwagi na oczywiste błędy, które dotyczą m.in. liczby dyskutantów czy czasu publikacji tego pisanego zabytku. Nowe, zweryfikowane dane umożliwiają uporządkowanie naszej wiedzy o dialogu i stanowią ważną podstawę do identyfikacji prawdziwej osoby, którą skrywa literacko-plastyczny rebus (pomieszczony w tym starodruku). Wiele śladów prowadzi do Samuela Łaszcza – sławnego żołnierza, awanturnika, kłamcy oraz błazna. Prawdopodobnie to on właśnie został sportretowany za pomocą barokowego drzeworytu, ukazującego klowna, lecz jawi się on jako „tylko trochę” trefniś. Człowiek ten miał autentyczne i poważne powody, by pozostawać w przebraniu, ponieważ wielokrotnie był wyjmowany spod prawa, a swój pierwszy wyrok banicji otrzymał właśnie w roku tłoczenia badanej książeczki. Takie rozwiązanie zagadki należy traktować jako hipotezę, niemniej opartą na faktach historycznych i biografii Łaszcza, konfrontowanych z treściami pomieszczonymi w broszurze z 1621 roku.
    The abovementioned leaflet is known by a few specialists, and its previous descriptions seem to be inappropriate because of some quite obvious mistakes concernig i.a. the number of debaters or the time of this written relic’s publication. The new verified data allow to organize our knowledge about the dialogue and form the basis for identifying a real person hidden in the literary and plastic rebus (included in the print). A lot of tracks lead to Samuel Łaszcz – a famous soldier, brawler, liar and jester. Probably it was him who was portrayed with a Baroque woodcut representing a clown but he appears as ‘just a bit’ of buffoon. This man had serious reasons to stay in disguise because he was frequently outlawed and received his first ever sentence of banishment just in the year of printing the studied booklet. Such a solution of the riddle should be regarded as a hypothesis although it is based on historical facts and Łaszcz’s biography confronted with the brochure from 1621.
    Źródło:
    Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego; 2015, 1; 39-62
    2450-3584
    Pojawia się w:
    Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Nowe źródła do badań literackich i bibliologicznych dawnego piśmiennictwa Wielkiego Księstwa Litewskiego w świetle współczesnych metodologii
    Autorzy:
    Jarczykowa, Mariola
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/690125.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
    Tematy:
    geopoetyka
    retoryka
    kultura książki
    literatura okolicznościowa
    Radziwiłłowie
    geopoetics
    rhetoric
    book culture
    occasional lierature
    the Radziwiłł family
    Opis:
    W artykule przedstawiono nowe źródła pozwalające rozszerzyć dotychczasowe badania nad dawnym piśmiennictwem Wielkiego Księstwa Litewskiego. Przywołane przykłady odzwierciedlają jednocześnie współczesne metodologie literackie i bibliologiczne. Bibliotekoznawcy wykorzystują metodę funkcjonalną i stosują dyrektywę badawczą „kultura książki” m.in. w odniesieniu do wileńskich środowisk klasztornych. Geopoetyka i geokrytyka umożliwiają ujawnianie znaczenia przestrzeni, miejsc pamięci czy geograficznych nazw własnych. Zastosowanie tej metody wobec twórczości Daniela Naborowskiego czy diariusza Bogusława Kazimierza Maskiewicza pozwala na wydobycie z tych tekstów specyfiki podejścia do mniej lub bardziej znanych miejsc na mapie Rzeczypospolitej, zwłaszcza Wielkiego Księstwa Litewskiego. Metoda badań strukturalnych, stosowana zarówno przez literaturoznawców, jak i bibliologów, oparta na analizie ramy literacko-wydawniczej, została przedstawiona na przykładzie Lwowskiego rękopisu zawierającego wiersze okolicznościowe poświęcone Radziwiłłom birżańskim oraz na podstawie nieznanego, unikatowego druku przekładu Niektórych psalmów Dawidowych Salomona Rysińskiego. Zwrócono także uwagę na znaczenie badań retorycznych, wskazując możliwość wykorzystania nieznanych mów świadczących o kulturze oratorskiej Wielkiego Księstwa Litewskiego.
    The article presents the new sources which allow to broaden the existing research on the old literature of the Grand Duchy of Lithuania. The cited examples reflect contemporary literary and bibliological methodologies. Bibliologists use a functional method and apply a research directive called the “book culture” to (among others) the Vilnius monastic communities. Geopoetics and geocriticism reveal the significance of the space, places of remembrance or geographic names. Applying this method to the work of Daniel Naborowski or Boguslaw Kazimierz Maskiewicz’s diary enables to show the specifics of these author’s approach to some more or less known places on a map of the Kingdom of Poland and especially the Grand Duchy of Lithuania. Structuralist method, used both by the literary critics and bibliologists, based on the analysis of literary-publishing frame was presented through two examples: the Lviv manuscript containing occasional poems dedicated to the Birże Radziwiłł family and the previously unknown, unique print of the translation of some David’s psalms by Salomon Rysiński. In the article it has been also highlighted the importance of rhetorical research and indicated the possibility of using unknown orations which show the oratory culture of the Grand Duchy of Lithuania.
    Źródło:
    Rocznik Lituanistyczny; 2015, 1
    2450-8454
    2450-8446
    Pojawia się w:
    Rocznik Lituanistyczny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wymiar quasi-religijny polskich gazet ulotnych o batalii chocimskiej z 1621 r. i kilka przyczynków (przegląd wybranych zagadnień)
    Quasi-religious Character of Polish Occasional Newspapers on the Battle of Khotyn of 1621 and Some Contributions (A Review of Selected Topics)
    Autorzy:
    Sztyber, Radosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/451158.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
    Tematy:
    occasional literature and occasional newspapers of 17th c.
    the Battle of Khotyn in 1621
    Marcin Paszkowski
    literatura okolicznościowa i polskie gazety ulotne XVII w.
    bitwa chocimska z 1621 r.
    Opis:
    This article is an attempt to present the content of a few short brochures related to religious or rather quasi-religious elements which support the main messages of the leaflets. The range of the studied texts was defined in accordance with the notes made in Bibliography (Bibliografia) by Konrad Zawadzki who classified only four prints as early newspapers published in 1621 (in the national language). All of them in various ways concern the war between the Commowealth and the Ottoman Empire. In all of them their authors (mostly anonymous ones, excluding Marcin Paszkowski with his Sauromatian Flag [Chorągiew sauromatcka]) created an image of warfare waged within an imaginary field of combat – religion, therefore a reader does not only find here the struggling soldiers and knights but the followers of Catholic and Islamic faiths as well. And of course, each detail of these enunciations – in terms of religion – pointed out the winner: Poles for their fidelity to the Church. Such a conviction was apparently proved with a few peculiar foresights; e.g. differences between Christian and Muslim calendars – A.D. 1621 it was almost precisely a thousand years after the Muslim method of time reckoning began, which obviously should have meant the end of Turkish power, doomed then to a final collapse. There were more similar argumentations based on omens extracted from Christian tradition that have been confronted with Islam beliefs and they might have been showing – tendentiously – the real victors: Poles again. However only the facts (confirmed by the evidence from an eyewitness and participant of the battle) appeared the most important although their value was also shown with a Biblical scene – “the glad tidings” seemed to be like a dove returning to Noah’s ark (like Poland “floating” then – alone and without any help) with an obvious sign of the end of deluge… Predictions won for that time (fortunately) but their quality soon became – in the very near future – verified sorely (unfortunately). Other matters (contributions) were discussed, too – i.e. questions of the printing time of Sauromatian Flag and its borrowings, a background of an augury concentrating around the Equestrian Statue in the Augustaion in Constantinople and some other various details.
    Źródło:
    Tematy i Konteksty; 2016, 6(11); 204-224
    2299-8365
    Pojawia się w:
    Tematy i Konteksty
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Poseł z Wołoch z obozu polskiego – polska gazeta ulotna o batalii chocimskiej w 1621 roku (minimonografia i edycja krytyczna zabytku)
    The Envoy from Wallachia from Polish Camp [Poseł z Wołoch z obozu polskiego] – Polish transitory newspaper on Khotyn battle in 1621 (minimonograph and critical reissue of the written relic)
    Autorzy:
    Sztyber, Radosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1401125.pdf
    Data publikacji:
    2017-12-19
    Wydawca:
    Uniwersytet Zielonogórski. Wydział Humanistyczny
    Tematy:
    Polish occasional literature of XVII century
    the Battle of Khotyn in 1621
    The Envoy from Wallachia from Polish Camp
    polska literatura okolicznościowa XVII wieku
    bitwa chocimska z 1621 roku
    Poseł z Wołoch z obozu polskiego
    Opis:
    Szkic prezentuje krótką broszurę należącą do staropolskich gazet ulotnych i zarazem przynosi jej reedycję opracowaną po blisko czterystu latach. Treść agitki wydaje się oryginalna ze względu na ograniczoną liczbę zamieszczonych w niej rozmaitych cytowań czy aluzji, zwłaszcza w porównaniu z innymi analogicznymi drukami poświęconymi tematowi bitwy chocimskiej i opublikowanymi nieomal natychmiast po zakończeniu wspomnianego konfliktu zbrojnego między imperium ottomańskim i Rzeczpospolitą. Główne przesłanie Posła odbiega daleko od czystego optymizmu, ponieważ anonimowy autor zapewnia, że walka nie zakończyła się w zupełności i, co ważniejsze, wróg jedynie „osłabiał”, a to znaczy, że siły tureckie nadal pozostawały niebezpieczne i stanowiły poważne zagrożenie dla ojczyzny nieznanego pisarza. Jak się okazuje, to dość wyjątkowa myśl na tle broszur bezkrytycznie chwalących zwycięstwo nad islamskimi najeźdźcami. Co więcej, wyniku starcia nie można uznawać za zwyczajnie zwykłą wygraną (mimo wielu sugestii akcentujących absolutny triumf oddziałów prowadzonych na południe kraju przez doświadczonego dowódcę Jana Karola Chodkiewicza), był to raczej remis potwierdzony traktatami pokojowymi. Dlatego też Posła wolno uważać za prozę zredagowaną przez obiektywnego obserwatora, którego opinie ujawniają zdroworozsądkowy umysł oraz pragmatyczne podejście do ocenianych wydarzeń oraz ich rozwoju. Nieprzypadkowo tekst kończy znaczący w tym kontekście apel o utworzenie koalicji wszystkich europejskich narodów chrześcijańskich w celu obrony ich ziem, a przede wszystkim wiary przed wyznawcami i spadkobiercami proroka Mahometa. Poza tym omawiany tekst pierwotnie został przedstawiony jako mowa skierowana do jakiegoś audytorium i zapewne dopiero potem zrodził się pomysł, by ogłosić go drukiem. Istnieje wiele oczywistych dowodów słownych takiego sposobu pierwszego ogłoszenia tego krótkiego oświadczenia. Wszystkie opisane wyżej właściwości utworu skłaniają do przekonania, że godny jest wznowienia (Poseł stanowi załącznik do tego artykułu w jego drugiej, odrębnej części), choć broszura nigdy nie znajdzie miejsca w zbiorze literackich arcydzieł. Jest to raczej zwykły przykład typowej twórczości ogłaszanej w trzeciej dekadzie XVII wieku, ale wartościowy zwłaszcza ze względu na jego pragmatyzm. Szkic przynosi zarazem kilka polemicznych uwag w odniesieniu do spojrzenia na bitwę chocimską Stanforda Shawa. Amerykański historyk uważa, że nigdy do niej nie doszło. Ten ostatni mocno zadziwiający wniosek skonfrontowano z kilkoma wybranymi danymi odtworzonymi przez polskiego badacza Leszka Podhorodeckiego (na podstawie wielu źródeł), który policzył poległych w okolicach zamku chocimskiego w 1621 roku. W sumie około 60 000 żołnierzy straciło wtedy życie, zarówno obrońców Polski, jak i tureckich agresorów. Inna wątpliwa insynuacja wiąże się z powodami wyprawy sułtana na północną granicę swojego imperium. Krótko, Shaw wyjaśnia, że Osman II zamierzał zawrzeć z Rzeczpospolitą pokój. Objaśnienie to wydaje się nie do zaakceptowania, a w tych okolicznościach wnikliwsza lektura Posła przekonuje, iż jego autor znacznie lepiej rozumiał sens scenariusza dawnych zdarzeń, mimo że je obserwował właściwie in statu nascendi.
    The study presents a short brochure belonging to old Polish transitory newspapers and provides with its reissue prepared after nearly four hundred years. The leaflet’s contents seems to be original for limited number of various citations or allusions included, especially in comparison with other analogical prints devoted to the Khotyn battle theme and published almost immediately after the end of the military conflict between Ottoman Empire and Polish-Lithuanian Commonwealth. The main message of The Envoy is far from pure optimism because the anonymous author assures the combat was not fully completed and, what is more important, the enemy only became “weakened”, that means Turkish forces were still dangerous and were a serious threat for the motherland of the unknown writer. As it appears it is quite an exceptional thought compared with booklets uncritically praising the victory over Islamic invaders. Furthermore, the result of the struggle cannot be regarded as a simple win (in spite of numerous suggestions stressing an absolute triumph of troops led to south of the country by the experienced commander Jan Karol Chodkiewicz), it was rather a draw confirmed by peace treaties. Therefore, The Envoy may be believed to be a piece of writing edited by an objective observer whose opinions reveal commonsensical mind and pragmatic approach to evaluated events and their development. Coincidentally the text ends with a significant, in this context, appeal to form a coalition of all European Christian nations in order to defend their lands and, most of all, faith from the followers and heirs of prophet Mohammed. Besides, the discussed text was initially presented as a speech directed to an auditorium and probably only afterwards an idea of its printing aroused. There are many obvious proofs of such a way of this brief statement’s first announcing. All of the above described features lead us to believe that the text is worth reissuing (The Envoy is attached to this article in its second separate section), though the brochure will never find any place among the literary masterpieces collection. It is rather an ordinary example of typical writing output published in the third decade of XVII century but still valuable, particularly for its pragmatism. The study also brings some polemical remarks in relation to Stanford Shaw’s view of Khotyn battle. An American historian claims the battle has never happened. This astonishing conclusion was confronted with a few selected pieces of data reconstructed by a Polish researcher Leszek Podhorodecki (on the base of many sources) who counted people died around the Khotyn castle in 1621. In total about 60 000 soldiers were killed, both Poland’s defenders and Turkish aggressors. Another doubtful insinuation is connected with the reasons of sultan’s expedition to northern border of his empire. In short, Shaw explains, Osman II intended to make peace with Commonwealth. This clariffication seems not to be acceptable and in these circumstances more thorough reading of The Envoy convinces that its author understood the meaning of the scenario of the past events much better, despite he was observing the facts actually in statu nascendi.
    Źródło:
    Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego; 2017, 3; 31-58
    2450-3584
    Pojawia się w:
    Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    “Haec foecunda magnorum virorum parens Academia Cracoviensis.” A History of the Jagiellonian University in Academic Panegyrics for Krakow Bishops in the 1st half of the 17th Century
    „Haec foecunda magnorum virorum parens Academia Cracoviensis”. Historia Uniwersytetu Krakowskiego w akademickich panegirykach dla biskupów krakowskich w I połowie XVII wieku
    Autorzy:
    Zdanek, Maciej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/11347091.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Tematy:
    17th century
    University of Cracow
    Cracow bishops
    university historiography
    cultural memory
    academic prints
    occasional literature
    panegyrics
    XVII wiek
    Uniwersytet Krakowski
    biskupi krakowscy
    historiografia uniwersytecka
    kultura pamięci
    druki akademickie
    literatura okolicznościowa
    panegiryki
    Opis:
    In 15th–16th centuries, Krakow University developed fundamental elements of its memory culture and historical awareness. In the first half of the 17th century, the Krakow academic community strengthened its message concerning its past. Occasional literature, in particular panegyrics, was a particularly important medium of this message. Numerous academic prints were dedicated to Krakow bishops, since they were the University’s chancellors, and frequently its alumni and supporters, while the University itself was one of the key institutions in the diocese, closely related to the Church. The panegyrics were created mostly to celebrate the award of bishopric, a ceremonial entrance of a bishop to the city, an ingress to the Wawel Cathedral or were written in the event of death and the funeral. Seven bishops ruled the diocese in the analyzed period. In that time, university professors and students dedicated a total of 65 panegyrics to them, of which 43 contained references to the University’s past. Panegyrics were a medium of the University’s institutionalized memory culture. Key facts and persons mentioned in the works include: the foundation of 1400, founder King Władysław Jagiełło, House of Jagiellon as the dynasty of founders and representatives of the golden age in the University’s history, Jan Kanty – a revered professor of theology (deceased in 1473) as an exemplary lecturer and patron of the University, as well as catalogues of renowned professors and alumni of the University. The catalogues were in fact lists of surnames, and they were supplied as anevidence of the University’s long history and service to the society, the country,and the Church.
    Uniwersytet Krakowski w XV-XVI w. wypracował fundamentalne elementy swojej kultury pamięci i świadomości historycznej. W I połowie XVII w. krakowskie środowisko akademickie wzmocniło przekaz dotyczący swojej przeszłości. Bardzo ważnym medium tego oddziaływania była literatura okolicznościowa, a zwłaszcza panegiryki. Liczne druki akademickie poświęcano biskupom krakowskim, ponieważ byli oni kanclerzami uniwersytetu, a często jego wychowankami i mecenasami, uniwersytet zaś był jedną z najważniejszych instytucji diecezji, mocno związaną z Kościołem. Panegiryki takie powstawały głównie z okazji nadania biskupstwa, uroczystego wjazdu biskupów do miasta i ingresu do katedry wawelskiej oraz z racji śmierci i pogrzebu. W analizowanym okresie diecezją rządziło siedmiu biskupów. W tym czasie profesorowie i studenci uniwersytetu dedykowali im 65 panegiryków, z których 43 utwory zawierały treści i nawiązania z przeszłości uniwersyteckiej. Panegiryki były nośnikiem zinstytuzjonalizowanej uniwersyteckiej kultury pamięci. Głównymi figurami tej pamięci były: fundacja 1400 roku, fundator król Władysław Jagiełło, dynastia Jagiellonów jako dynastia fundatorów i reprezentantów złotego wieku w dziejach uniwersytetu, otoczony kultem profesor teologii Jan Kanty (zm. 1473) jako wzorzec profesora i patron uniwersytetu oraz katalogi sławnych profesorów i wychowanków uniwersytetu. Katalogi te miały formę wyliczania nazwisk, a przytaczano je jako dowód żywotności i zasług uniwersytetu dla społeczeństwa,państwa i Kościoła.
    Źródło:
    Folia Historica Cracoviensia; 2020, 26, 2; 9-38
    0867-8294
    Pojawia się w:
    Folia Historica Cracoviensia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Od poezji okolicznościowej poświęconej najmłodszym do druków wróżebnych czasów stanisławowskich
    Autorzy:
    Maksimowicz, Krystyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2030666.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-31
    Wydawca:
    Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
    Tematy:
    Commemorative literature
    Stanisław Konarski
    Waleria Tarnowska
    Adam Jerzy Czartoryski
    mantic publications
    literatura okolicznościowa
    druki wróżebne
    Opis:
    Autorka recenzji omawia najnowszą książkę Bożeny Mazurkowej składającą się z ośmiu rozdziałów poświęconych problematyce polskiej poezji i prozy epoki oświecenia. Książka oparta jest na szerokim wachlarzu źródeł interpretowanych z różnych perspektyw analitycznych. Według autorki recenzji znaczenie książki wynika zarówno z zakresu podejmowanej tematyki (w tym rzadko omawianych aspektów życia publicznego i prywatnego pisarzy), jak i zastosowanych metod analizy tematu.
    The author of the review discusses the latest book by Bożena Mazurkowa that consists of eight chapters devoted to the issues of Polish poetry and prose at the Age of Enlightenment. The book is based on a wide array of sources interpreted from a variety of analytic perspectives. According to the author of the review, the book’s significance results from both the scope of the topics undertaken (including rarely discussed aspects of the writers’ public and private life), and the methods applied in order to analyze the subject
    Źródło:
    Tematy i Konteksty; 2020, 15, 10; 528-533
    2299-8365
    Pojawia się w:
    Tematy i Konteksty
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Literackie obrazy epidemii o proweniencji szkolnej z XVII i XVIII wieku (wybrane zagadnienia)
    Autorzy:
    Mieszek, Małgorzata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2029785.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-14
    Wydawca:
    Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
    Tematy:
    epidemic
    occasional works
    academic environment
    Polish literature XVII, XVIII c.
    epidemia
    literatura polska XVII i XVIII w.
    literatura okolicznościowa
    szkoła
    Opis:
    Przedmiotem artykułu są literackie obrazy epidemii, zawarte w utworach związanych ze środowiskiem szkolnym. Wśród analizowanych tekstów znalazły się dzieła okolicznościowe, poświęcone zmarłym z powodu zarazy uczniom (kazanie dominikanina, Michała Wojniłowicza; wierszowany poemat profesora Akademii Krakowskiej – Pawła Zapartowica). Wpisywały się one w konwencję panegiryczną, ale równocześnie ujawniały ówczesną świadomość medyczną (objawy zakażenia, zabiegi higieniczne i lekarskie przy chorym) oraz osobiste zaangażowanie preceptorów. Drugą grupa analizowanych tekstów są dramaty wystawiane na scenach kolegiów pijarskich i jezuickich. Związane są one z kultem świętych „od moru”. Podejmują także temat zarazy jako rodzaju kary za grzechy, która dotyka negatywnych bohaterów. W niektórych sztukach występują zaś uosobienia klęsk żywiołowych i epidemii. Artykuł ujawnił, że literackich obrazów zarazy, które związane były ze środowiskiem szkolnym, było stosunkowo niewiele. O przyczynach epidemii, sposobach ich zapobieganiu znacznie częściej pisano w poradnikach i kalendarzach, dostępnych dla szerokiego grona odbiorców. Społeczność uczniów i nauczycieli podejmowała raczej aktywność na polu religijnym działając w stowarzyszeniach i kongregacjach, a także uczestnicząc w przebłagalnych nabożeństwach i procesjach.
    The subject of the article are literary images of the epidemic containedin works originating from the academic environment. Among the analysed textsare occasional works devoted to students who died due to the plague (a sermon bya Dominican, Michał Wojniłowicz; a poem in poem by a professor of the KrakowAcademy – Paweł Zapartowic). They fit into the panegyric convention, but at the sametime revealed the medical awareness of the time (symptoms of infection, hygienicand medical procedures conducted on the patient) and the personal involvementof the teachers. The second group of analysed texts consists of plays staged on thePiarist and Jesuit colleges’ stages. They are related to the cult of „the plague saints”.They also deal with the theme of plague as a form of punishment for sins that affectssome antagonists. In some plays, personifications of natural disasters and epidemics are used. The article revealed that there were relatively few literary images ofthe plague related to the academic environment. The causes of epidemics and themethods of their prevention were much more often mentioned in handbooks andcalendars, available to the general public. The community of students and teacherswas rather active in the religious field, acting in associations and congregations, aswell as participating in propitiatory services and processions.
    Źródło:
    Tematy i Konteksty; 2021, 16, 11; 153-168
    2299-8365
    Pojawia się w:
    Tematy i Konteksty
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Sowizdrzalskie rysy portretu lisowczyka w utworach z 1620 roku (recepcja – dylematy interpretacyjne)
    Rogue literature features of the lisovchick portrait in output from 1620 (reception—interpretative dilemmas)
    Autorzy:
    Sztyber, Radosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1788607.pdf
    Data publikacji:
    2021-03-06
    Wydawca:
    Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
    Tematy:
    Lisovchicks
    occasional literature of XVII
    rogue literature
    Olbrycht Karmanowski
    lisowczycy
    literatura okolicznościowa XVII w.
    literatura sowizdrzalska
    Opis:
    Szkic stanowi próbę omówienia trzech utworów, mianowicie Listu o lisowczykach, Wierszy o lisowczykach oraz Żywota kozaków lisowskich z uwzględnieniem charakterystyki ich bohatera tytułowego, a dominują w niej zabiegi typowe dla literatury sowizdrzalskiej. We wszystkich tych tekstach czytelnik obcuje z ujęciami komicznymi, parodystycznymi, nie brakuje też ironii, karykatury czy groteski. Żarty jednak nie zawsze wypadają udanie, trafiają się bowiem dowcipy grubiańskie i ciężkie – ich seria winna ukazać lisowczyka przynajmniej w dobrym świetle, niemniej takie posunięcie wydaje się cokolwiek zastanawiające, ponieważ w myśl założeń perswazyjnych branych pod uwagę zabytków właśnie humor winien usprawiedliwiać lub choćby oswajać z awanturnictwem, samowolą bądź grabieżą nieomal przysłowiowo kojarzonych z codziennością lisowczyków, a pomijamy ich niekwestionowane walory militarne, o czym też mowa. Słowem, pomysł okazuje się dość ryzykowny i niekoniecznie trafiony, mimo iż logika uwarunkowań tekstowych, treść wierszowanych wypowiedzi dowodzi przychylności wobec portretowanych samozwańczych najemników. Skomplikowania te rodzą sporo wątpliwości, co przekłada się na pewnego rodzaju dylematy interpretacyjne. Odczuwał je autor lub przeżywali je autorzy dwu innych rymowanych drobiazgów – Listu do lisowczyków oraz O lisowskich i konfederackich żołnierzach, oba hipotetycznie przypisywane Olbrychtowi Karmanowskiemu. Ten ostatni wydaje się nie tylko naganą formułowaną w związku z postawą członków kondotierskiego pułku, ale nade wszystko demaskuje i piętnuje sposoby literackiego, na sowizdrzalską modłę, nicowania autentycznych patologii, a te pod piórem sprawcy Żywota kozaków lisowskich uzyskały wymiar dodatni właśnie dzięki możliwościom gwarantowanym przez osobliwości świata na opak. Dlatego też O lisowskich i konfederackich żołnierzach wolno również kwalifikować jako rodzaj literackiej recenzji. Podobnie rzecz się ma z Listem do lisowczyków, jego autor tym razem zaznacza wyraźną krytykę skierowaną do adresatów własnej „korespondencji”, niemniej grupa rozmaitych aluzji, kryptocytaty i nawiązania innej kategorii przekonują, iż utwór jest polemiką z Listem, Wierszami o lisowczykach i Żywotem, tym samym zyskuje także recenzyjny niejako ryt. Sporo łączy parę wierszy przyznawaną Karmanowskiemu, np. koncepcja czy identyczna organizacja wersowa (to trzynastozgłoskowce), nadto oba należy traktować jako świadectwa wczesnej recepcji trzech omówionych pokrótce apologetycznych lisowianów, które – wbrew założeniom i intencjom ich twórcy albo twórców – nie przyniosły zamierzonych efektów i nie przyczyniły się do przywrócenia dobrego imienia formacji wojskowej stworzonej przez Józefa Aleksandra Lisowskiego.
    The sketch is an attempt of a discussion on three pieces of poetry, i.e. List o lisowczykach [Letter on Lisovchicks], Wiersze o lisowczykach [Verses on Lisovchicks] and Żywot kozaków lisowskich [Life of Lisovski Cossacks] including their title protagonists’ characteristics in which typical for rogue literature means of expression dominate. In each of the aforementioned text a reader may meet comical or parody approaches, there is no lack of irony, caricature and grotesque, either. Nevertheless, jokes do not always appear to be accurate for some of them are crude and heavy – series of the jests was supposed to present a Lisovchick in a good light at least, however, such a decision seem to be rather surprising because – according to persuasive assumptions of the studied written relics – particularly humour should have justified or should have allow to be accustomed anyway to adventurousness, lawlessness and plunder associated almost proverbially with the Lisovchicks’ daily habits but their undisputed military skills are here left in silence although they were also described in the poems. In brief, the idea is quite risky and possibly pointless, despite texts’ conditions logics, the rhymed statements’ contents, the idea proves favour for the self-styled mercenaries portrayed. The complexity arise many doubts resulting in some kind of interpretative dilemmas. An author or authors of two else rhymed short poems (List do lisowczyków [Letter to Lisovchicks] and O lisowskich i konfederackich żołnierzach [On Lisowski and confederate soldiers] both hypothetically attributed to Olbrycht Karmanowski) experienced them, too. The last one seems to be not only a reprimand formulated in connection with an attitude of the mercenary regiment because above all it unmasks and condemns ways of literary misrepresenting authentic pathologies which became common advantages in Żywot kozaków lisowskich thanks to unusual peculiarities of the world turned upside down (in rogue literature manner). That is why O lisowskich i konfederackich żołnierzach may be considered as a type of a literary review. Almost the same according to List do lisowczyków, its author reveals transparently criticism towards the addressees of his own “post”, nonetheless a group of various allusions, crypto-quotes or other references let one believe that the poem is a polemics against List, Wiersze o lisowczykach and Żywot and for the reason the text also gains review properties. The two poems ascribed to Karmanowski are correlated for some mutual similarities like e.g. their concept or identical metrical line (Polish alexandrine), moreover both of them may be treated as evidences of early reception of the three shortly discussed apologetic lisovianas’ which—in spite of their author(s) intentions—did not reach designated aims and did not contribute to restore a good name of the military unit founded by Józef Aleksander Lisowski.
    Źródło:
    Literatura Ludowa; 2021, 2; 19-34
    2544-2872
    0024-4708
    Pojawia się w:
    Literatura Ludowa
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Tryumf Taidy ogłoszony. O diariuszu obłóczyn u dominikanek lwowskich księżnej Teofili Wiśniowieckiej w 1753 roku
    Autorzy:
    Kuran, Michał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2030430.pdf
    Data publikacji:
    2021-06-06
    Wydawca:
    Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
    Tematy:
    occasional literature
    diary of investiture
    investiture
    Teofila Wiśniowiecka
    the Dominicans in Lvov
    preaching
    literatura okolicznościowa
    diariusz obłóczyn
    obłóczyny
    lwowskie dominikanki
    kaznodziejstwo
    Opis:
      The article presents the structure and main themes of the diary of the solemn investiture ceremony of Teofila Wiśniowiecka entitled "Tryumf troistej Łaski Boskiej" [“The Triumph of the Threefold Divine Grace”] from 1753. This literary work is presented against the background of monastic customs which accompany the investiture. Introduction of many persons served to commemorate their role in the ceremony and to praise the families they represented. The article describes the activities presented in the diary to announce the celebrations. The course of the events is pointed out considering the role of decorations which were especially stressed in the diary. The interior decorated with not only expensive materials and costly votive offerings but also flowers, which were appropriately lit, was accompanied by Baroque splendor with processional marches, the firing of cannons and the music performed by the duke’s band. Theatralization of the event is emphasized. The article considers the rhetorical structure of the speeches included in the diary (dispositio) and the main themes from the sphere of inventio. It also shows which elements of the event were not included in the diary. They were omitted because they did not comply with the rules of the ceremony (i.e. lack of secular speeches during the act of investiture). The investiture was shown as a special case of a rite of passage because it was a doyenne of the family who was joining the Order, not a young maiden. The act was important because while she was still alive she left inheritance to her descendants who felt obliged to pay tribute to her. The Order also accepted her with due respect as their protector and founder. Publication of the diary was intended to consolidate for posterity the information about the lavish celebration and spread knowledge of its course of events among magnates and gentry.
    Źródło:
    Tematy i Konteksty; 2014, 9, 4; 268-290
    2299-8365
    Pojawia się w:
    Tematy i Konteksty
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Teatr, który wychodził na ulice: Przestrzeń miejska w dawnych teatrach szkolnych
    Theater Out in the Streets: Urban Space in Historical School Theaters
    Autorzy:
    Mieszek, Małgorzata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/32083647.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
    Tematy:
    teatr szkolny w XVI–XVIII wieku
    nowożytne wydarzenie parateatralne
    literatura okolicznościowa
    procesje religijne
    16th–18th-century school theater
    early modern paratheatrical events
    occasional literature
    religious processions
    Opis:
    Przedmiotem artykułu jest sposób wykorzystania przestrzeni miejskiej w sztukach i przedsięwzięciach teatralnych i parateatralnych związanych ze środowiskiem staropolskich teatrów szkolnych. Wśród analizowanych tekstów znalazły się utwory dramatyczne, dialogi oraz kronikarskie i okolicznościowe relacje z parateatralnych wydarzeń organizowanych w rożnych miastach z okazji świąt religijnych i świeckich. Interpretacja obejmuje wydobyte z tych tekstów elementy obrazujące przemiany, jakim w widowiskach realizowanych na cmentarzach, ulicach czy rynkach poddawano pejzaż i atmosferę miasta. Zwrócono również uwagę na rozbudowywanie strony widowiskowej i zwielokrotnianie środków wyrazu artystycznego w przestrzeniach miejskich (strojne kostiumy, śpiew, taniec, efekty pirotechniczne, operowanie symbolem, nawiązywanie do wyobrażeń emblematycznych, rekwizyty). Podkreślono społeczny i kulturotwórczy wymiar udziału teatrów szkolnych w wydarzeniach lokalnych i państwowych. Gdy teatr wychodził poza szkolne mury, uczniowie byli włączani w performatywny proces kreowania teatru uczestnictwa, w którym zgromadzeni na ulicach mieli stać się aktywnymi współuczestnikami widowiska. Istotną rolę w ich aktywizacji odgrywało widowiskowo-teatralne przekształcenie dobrze znanej przestrzeni miejskiej.
    The article discusses the use of urban space in plays and theatrical and paratheatrical undertakings of school theatres in the Old Poland period (16th to 18th century). The analysed texts include dramas, dialogues, as well as chronicles and occasional accounts of paratheatrical events organized in various cities to celebrate religious and secular holidays. The interpretation focuses on how the cityscape and atmosphere changed during performances staged in cemeteries, streets, or squares. Attention is paid also to the expansion of the visual aspect of the performances and multiplication of means of artistic expression in the urban space (costumes, song and dance, pyrotechnics, the use of symbols, references to emblematic images, props). The article emphasizes the social and culture-making dimension of the participation of school theatres in local and nation-wide events. Leaving the school buildings behind, students got involved in a performative process of creating a theatre of participation; the people in the streets were to become active co-participants in the performance. An important factor in their activation was the theatrical transformation of the familiar urban space.
    Źródło:
    Pamiętnik Teatralny; 2022, 71, 1; 51-72
    0031-0522
    2658-2899
    Pojawia się w:
    Pamiętnik Teatralny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-10 z 10

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies