- Tytuł:
-
Hodegetrie Krakowskie 1400–1550. Zagadnienie fenomenu powtarzalności typu ikonograficznego w malarstwie tablicowym późnego średniowiecza
Cracovian Hodegetria 1400–1550. The Phenomenon of Repeatability of Iconographic Types in Late-Medieval Panel Painting - Autorzy:
- Łopatkiewicz, Piotr
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/29433550.pdf
- Data publikacji:
- 2021
- Wydawca:
- Karpacka Państwowa Uczelnia w Krośnie
- Tematy:
-
Hodegetrie Krakowskie
zagadnienie fenomenu powtarzalności typu ikonograficznego w malarstwie
malarstwo tablicowe późnego średniowiecza
Cracovian Hodegetria
the phenomenon of repeatability of iconographic types in painting
late-Medieval panel painting - Opis:
-
Obrazy Matki Boskiej Krakowskiej przedstawiające ujętą w różnych typach półpostać Matki Boskiej z Dzieciątkiem, w okresie średniowiecza należały do najczęściej spotykanych przedmiotów kultu. Na ziemiach polskich w czasach pierwszych Jagiellonów największą sławę uzyskała Hodegetria przechowywana w klasztorze na Jasnej Górze. Nieco wcześniej, gdyż już od początku XV wieku, rozwinął się kult Matki Boskiej Krakowskiej. W przeciwieństwie jednak do wizerunku częstochowskiego, powstałych w tym stuleciu Hodegetrii Krakowskich, przechowywanych w kościołach na terenie diecezji krakowskiej, znamy dziś co najmniej pięćdziesiąt. Powielanie obrazów maryjnych było w krajach średniowiecznej Europu praktyką dość częstą. Na ogół przedsięwzięcia takie miały charakter krótkotrwały i lokalny zasięg. Na tle tym działania związane z zainicjowaniem serii krakowskiej uznać należy za nieposiadające w Europie precedensu. Nie sposób bowiem znaleźć akcji dorównującej krakowskiej, zarówno gdy idzie o liczbę powtórzeń (do połowy XVI wieku znamy ich około 80), jak i czasu trwania (powielanie wzoru kontynuowane jest do czasów współczesnych). Obecnie coraz bardziej prawdopodobne wydaje się, że kluczem do wyjaśnienia tego zagadnienia może być apotropaiczna funkcja wizerunków. Źródłem takiej interpretacji jest, integralnie związany z samymi obrazami, incipit antyfony: Regina coeli.... Jest kwestią wysoce prawdopodobną, że to właśnie w Hodegetriach Krakowskich po raz pierwszy doszło w malarstwie na ziemiach polskich do połączenia tekstu antyfony: Regina coeli… z wizerunkiem Matki Boskiej. Podstawą przypuszczeń o związku Hodegetrii Krakowskich z przekazem Duranda, podkreślającym ochronną moc obrazów wobec klęsk moru, jest przede wszystkim skala zjawiska, niezwykła liczba obrazów, powszechne ich występowanie na obszarze diecezji krakowskiej, jak również długotrwałe powielanie.
Paintings of Our Lady of Kraków presenting various half–figures of Mary and Child, were among the most popular cult objects in the Middle Ages. In Poland the most renowned Hodegetria was the one held in the Jasna Góra Monastery. Somewhat earlier, since the beginning of 15th century, grew the cult of St. Mary of Kraków. However, in contrast to the Częstochowa image, we today know at least fifty Cracovian Hodegetria which were created in that century and were stored in churches of the Kraków diocese. The practice of copying depictions of Mary was widespread in Medieval Europe. However, such endeavours were typically short–term, with a local scope, and any given series of reproductions would not exceed several or a dozen copies. In this context, the initiatives that gave rise the Cracovian series can be regarded as largely unprecedented on the European scale (we know of approx. 80 of such dating back to before mid–16th centur, and the practice of copying the model painting is still alive today). Currently, it is increasingly more probable that the key to answering this question might be the apotropaic function ascribed to the depictions. The source of this interpretation is the incipit taken from the antiphon, closely linked with the paintings: Regina coeli.... It is highly likely that the Cracovian Hodegetria were the first paintings in Poland in which the text of the antiphon: Regina coeli... was coupled with the depiction of Madonna. The inscription appearing either in the rim of the halo or on the frame of the painting was one of the original components of this iconographic type. The chief reasons for associating the Kraków Hodegetria images with the account of Durand, who emphasized the protective powers of the paintings against the plague, include the sheer scale of the phenomenon, the extraordinary number of the depictions, their spread within the Kraków diocese, as well as the long history of their copying. - Źródło:
-
Studia Pigoniana; 2021, 4, 4; 183-203
2657-3261 - Pojawia się w:
- Studia Pigoniana
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł