- Tytuł:
-
Cechy rozwoju i zaniku lądolodu warciańskiego w środkowej Polsce
Development and degradation of the Wartanian ice-sheet in Central Poland - Autorzy:
- Krzemiński, Tadeusz
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/945148.pdf
- Data publikacji:
- 1997
- Wydawca:
- Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
- Tematy:
-
środkowa Polska
lądolód warciański
deglacjacja
kemy - Opis:
-
The South Great Poland ice-sheet lobe representing the Warta Glaciation stretched from
the Warsaw-Berlin pradolina that runs along the S2nd parallel (100 m above sea level) to
the Wieluń Upland (272 m above sea level) in south (SI°N). The lobe was halted by
topographic barriers of the Ostrzeszów Hills (284 m) and of the Łódź Upland (284 m) and
left some signs of push moraines there.
In central Poland the Wartanian ice-sheet spread southwards utilising the river valleys of
the Prosna, Warta and Widawka (Fig. 1). The ice conserved the valleys, which is evidenced
by 2-4 m thick till well preserved on the slopes of buried valleys older than of Wartanian
age (Fig. 2).
The southern portion (51O5O'N) of the South Great Poland lobe diverged into lower order
lobes of Widawka, Warta and Prosna. The Widawka lobe, developed in the east, flew over
the elevation of the Bełchatów Upland (200-220 m) and left signs of diffluence in the Piotrków
Plain (Fig. 3). The Warta lobe crept up onto the northern edge of the Wieluń Upland
(200-250 m) where the ice-sheet dissipated. The Prosna lobe reached the Wieruszów Upthrust
at a similar altitude.
Climatically induced process of the ice-sheet degradation began with the development of
crevasses and cracks in the places of irregularities in the topography of the sub-Quaternary
bedrock. This led to the formation of marginal zone delineated by the maximum extend of
the ice-sheet and by its extent during the main stagnation phase, when the contact with the
active ice mass was retained.
Inside this zone the landforms associated with stagnant ice downwasting are found. These
include kames, karne terraces, karne plateaux, kettles, post-glacial depressions, small outwash
plains, latent fragments of pradolinas. Topographic watersheds separate former inward and
outward meltwater flow directions.
Four subsequent phases of the ice-sheet degradation and the corresponding zones:
I - Dzialoszyn, II - Sieradz, III - Niemysłów and Kalisz zones comprise a similar range of
landforms and the pattern of flow directions inherited from the areał deglaciation (Fig. 3 and 4).
The formation of the zones can be related to the elevations of the sub-Wartanian base, mainly
of Mesozoic and Neogene age.
Groups of kames (Fig. 1 and 5) are also the evidence of the areal deglaciation. On
elevations of the substratum elongated crevasses developed in the downwasting ice. They were
then filled with gravel and sand - mainly of inglacial or supraglacial origin.
The areas situated between subsequent deglaciation zones and the groups of karnes are
usually build of till that forms low relief of undulating ground moraine.
Proces rozprzestrzeniania lądolodu warciańskiego w środkowej Polsce postępował ku południowi dolinami Prosny, Warty i Widawki. Udokumentowane jest to gliną zwałową, dobrze zachowaną na stokach dolin kopalnych starszych od zlodowacenia warciańskiego. W części południowej lobu południowowielkopolskiego (5I,30aN) wyodrębniły się loby niższego rzędu Prosny, Warty i Widawki. Klimatycznie uwarunkowany proces zanikania lądolodu rozpoczyna się przetainami i spękaniami na elewacjach podłoża podwarciańskiego. Prowadzi to do powstania stref brzeżnych ograniczonych każdorazowo linią maksymalnego zasięgu lądolodu i linią głównego etapu postojowego, zachowującego więź z żywym lądolodem. Kolejne etapy zanikania lądolodu warciańskiego w strefach: I działoszyńskiej, II sieradzkiej, III niemysłowskiej i kaliskiej mają podobny inwentarz form rzeźby i układ odpływu wód odziedziczony z deglacjacji arealnej (rys. l, 3 i 4). Obszary leżące pomiędzy kolejnymi strefami brzeżnymi zbudowane są przeważnie z glin zwałowych moreny dennej, która miejscami powleczona jest utworami pokrywowymi. - Źródło:
-
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica; 1997, 1
1427-9711
2353-6063 - Pojawia się w:
- Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł