- Tytuł:
-
Lyricism as a polemical concept in Norwid, Brzozowski, and Sztuka i Naród
Liryzm jako koncept polemiczny: Norwid, Brzozowski, Sztuka i Naród - Autorzy:
- Zehnder, Christian
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/1361275.pdf
- Data publikacji:
- 2020
- Wydawca:
- Akademia Pomorska w Słupsku
- Tematy:
-
teoria liryki
romantyzm
krytyka kulturalna
afekty
Cyprian Norwid
Stanisław Brzozowski
Sztuka i Narod
theory of lyric
Romanticism
cultural criticism
affects - Opis:
-
The concept of “lyricism” (lyrisme) was coined in France in the late 1820s to declare a particularly exalted, “singing” poetic mode. It can be understood as a way of codifying Romantic self-empowerment. However, in the context of late Romanticism, the term soon became ambivalent. It now often described a conventionalized Romantic literary manner and, moreover, an exaggeratedly sentimental behavior. This paper presents a series of examples from Polish literature where lyricism (liryzm/liryczność) undergoes not only such a partial but, as it were, complete devaluation and functions instead as a universally applicable pejorative polemical concept in Reinhard Koselleck’s sense. In the late Romantic poet Cyprian Norwid (1821–1883), “lyricism” describes specific rhetorical moves that compensate for the lack of civic courage and self-reflection among Polish intellectuals. The fin de siècle philosopher, critic, and writer Stanisław Brzozowski (1878–1911), dwelling on the same notion, criticizes the “decadent” insistence on artistic autonomy as a pretext to avoid both facing modernity and acknowledging technical progress. The young right-wing poets gathered around the underground magazine Art and Nation (Sztuka i Naród, Warsaw, 1942–44) – obviously referring to Norwid’s and Brzozowski’s strategies – used “lyricism” as a discursive weapon against some of the “defeatist” representatives of prewar literature and as a negative foil for the constant reworking of their own stance in the field of clandestine literature during the Occupation. These polemical appropriations of “lyricism”, the paper argues, instantiate a mode of contestation that contributed to a controversial tradition of Romantic subjectivity, rather than to abandon it.
Pojęcie liryzmu (lyrisme) weszło w obieg we Francji w latach 20. XIX wieku i posłużyło do określenia szczególnie wyegzaltowanego, „śpiewnego” trybu wypowiedzi poetyckiej. Można go ponadto oddać jako narzędzie samoutwierdzania się romantyzmu. Tymczasem w kontekście późnego romantyzmu określenie to niedługo przybrało zabarwienie ambiwalentne, gdyż opisywało coraz częściej konwencjonalizowany styl romantyczny, i to nie tylko w piśmienności, lecz także w zachowaniu. W artykule tym omawiam szereg przykładów z literatury polskiej, w których liryzm/liryczność przechodzi nie tylko taką częściową, lecz – jak się wydaje – zupełną dewaluację. Funkcjonuje wówczas jako koncept polemiczny o pejoratywnym wydźwięku i uniwersalnym zakresie zastosowania – zgodnie z koncepcją Reinharda Kosellecka. U późnego romantyka Cypriana Norwida „liryzm” opisuje specyficzne zabiegi retoryczne rozpowszechnione wśród polskiej elity, które mają kompensować brak odwagi cywilnej i autorefleksji. Filozof, krytyk i pisarz Młodej Polski Stanisław Brzozowski, używając tego samego określenia, krytykuje „dekadenckie” upieranie się przy autonomii sztuki jako pretekstu do uniknięcia nowoczesności i akceptacji rozwoju technicznego. Wreszcie młodzi poeci konspiracyjnego czasopisma „Sztuka i Naród” (Warszawa 1942–44) – wyraźnie nawiązując do strategii Norwida i Brzozowskiego – eksploatowali koncept „liryzmu” jako dyskursywną broń przeciw „defetystycznym” reprezentantom literatury dwudziestolecia międzywojennego oraz jako pole odniesienia przy ciągłym przepracowywaniu własnej postawy w konspiracyjnym polu literackim okresu okupacji. Te polemiczne zawłaszczania „liryzmu” – oto teza artykułu – ujawniają taki tryb kontestacji, który przyczynił się do kontrowersyjnego przekazywania miast odrzucenia podmiotowości romantycznej. - Źródło:
-
Świat Tekstów. Rocznik Słupski; 2020, 18; 179-185
2083-4721 - Pojawia się w:
- Świat Tekstów. Rocznik Słupski
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł