- Tytuł:
-
Almanach pro Reverendissimo Domino Cardinali Fryderyka Jagiellończyka - historyczne źródło warsztatu astrologa
Almanach Pro Reverendissimo Domino Cardinali for Fryderyk Jagiellończyk: the historical evidence of an astrologer’s workshop - Autorzy:
- Śnieżyńska-Stolot, Ewa
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/570999.pdf
- Data publikacji:
- 2013
- Wydawca:
- Uniwersytet Jagielloński. Biblioteka Jagiellońska
- Tematy:
-
Fryderyk Jagiellończyk
Galen
horoskop
Joannes Lithuanus
introligator
Maciej Karpiga
Maciej Miechowita
Mikołaj Krzycki
morbus Gallicus
prognostyk
Galenus
horoscope
bookbinder
forecast - Opis:
-
The Almanach (BJ, MS 8) consists of a title page (photo no. 1), the Astrological tables for the year 1501, two horoscopes for Fryderyk Jagiellończyk, i.e. the birthday one from 1568 (photo no. 2) and the anniversary one (photo no. 3), which was cast on the day when the Sun marked the Cardinal’s 33rd birthday in 1501, twelve monthly forecasts for that year and an interpretation of those graphs. In the final part of the Astrological tables, the years are not marked (p. 48) and the work closes (p. 50) with a quotation from Ovid’s poem (Tristia 5, 8, 15). The article concerning that part of the Almanach which contains the horoscopes and forecasts for Cardinal Fryderyk Jagiellończyk (p. 28–46), is supplemented by two annexes. The first of these contains the whole text of the Almanach, deciphered by Ryszard Tatarzyński and translated into Polish by Anna Kozłowska, with a comment by Ewa Śnieżyńska-Stolot.
The Almanach was written by several people, the most notable of whom was the author of the graphs and forecasts, probably identical with Maciej Karpiga, also called Miechowita, an astrologer, doctor, historian and geographer, and an eight-time rector of the Cracow Academy. In all probability, he hired a scribe who copied the Astrological tables for the year 1501, the graphs, and the whole text. It was also him that, some time after the manuscript was completed, wrote down his own observations on its margins as well as on the Astrological tables and on the charts.
The text of the Almanach reveals the workshop of a medieval astrologer who interpreted horoscope graphs in accordance with the order of the horoscope houses (I Vita, II Lucrum, III Fratres, IV Parentes, V Filii, VI Valetudo, VII Nuptiae, VIII Mors, IX Peregrinationes, X Honores, XI Amici, XII Inimici). He also used astrolabium. His work is based on Matheseos libri VIII, written by the 4th-century Christian astrologer from Sicily, Julius Firmicus Maternus, and published in print in Venice in 1497, and, like its prototype, involves mythological characters such as Esculap (i.e. Asklepios), the patron god of doctors, and Mercury (i.e. Hermes Trismegistos) as well as the historical ones such as the Egyptian priest Petosiris and the Neo-Platonic philosophers, Plotinus and Porphyrius. He also quotes Abenragl (Abû l-Hasan ‘Ali ibn Abi l-Rijâ), an Arabic astrologer who died after 1037, whose work entitled Liber de iudiciis stellarum was translated in the 15th century into vernacular languages. In the marginal notes, however, he mentions Rasi (Abū Barkr Muhammed ibn Zakariya al-Razi), a Persian doctor and alchemist who died in 925, and his work entitled Liber ad Almansorem, which was translated into Latin by Gerardus of Cremona.
During the process of binding, the following elements were glued to the title page of the Almanach: a folio with the coat of arms of Fryderyk Jagiellończyk (i.e. the crownless Eagle of the Jagiellons below a cardinal’s hat and an archbishop cross, against the bacground of a shield) and shields with the Kotwicz and Abdank coats of arms together with a third one, so far unidentified, in the form of a heraldic lily, with the letters M.N.C.b.c.A. next to it. The Kotwicz coat of arms belonged to the Cracow Canon and Fryderk Jagiellończyk’s vice-treasurer, Mikołaj Krzycki, while tha Abdank one, to Fryderyk Jagiellończyk’s court marshal, Jan Konarski, who later became the bishop of Cracow.
The letters M.N.C.b.c.A. can be read as Magister Nicolaus Cricius benigniter curavit Almanach and may also refer to Mikołaj Krzycki, if we assume that the Almanach was written at his bidding. However, Karpiga assures that he has undertaken this work out of his own initiative.
Almanach (BJ, rkps 8) składa się ze strony tytułowej (fot. 1), Tablic astrologicznych na rok 1501, dwóch horoskopów Fryderyka Jagiellończyka, urodzinowego z roku 1468 (fot. 2) i rocznicowego (fot. 3), to znaczy postawionego w chwili wejścia Słońca w datę 33 urodzin w roku 1501, dwunastu prognostyków miesięcznych na ten rok oraz tekstu będącego interpretacją tych wykresów. Na końcu zaczęto wpisywać Tablice astrologiczne bez oznaczenia roku (s. 48), a całość zamyka (s. 50) cytat z utworu Owidiusza (Tristia 5, 8, 15). Obecne opracowanie dotyczy części Almanachu (s. 28–46), zawierającej horoskopy i prognostyki kardynała Fryderyka Jagiellończyka. Artykuł uzupełniony jest dwoma aneksami. Aneks I zawiera cały tekst Almanachu, odczytany przez Ryszarda Tatarzyńskiego i przełożony na język polski przez Annę Kozłowską, z przypisami opracowanymi przez Ewę Śnieżyńską-Stolot. Przy wykonywaniu Almanachu pracowało kilka osób, wśród których najważniejszy był autor wykresów horoskopowych i prognostyków, można go identyfikować z Maciejem Karpigą zwanym Miechowitą, astrologiem i lekarzem, historiografem i geografem, a także ośmiokrotnym rektorem uniwersytetu krakowskiego. On zapewne zatrudnił skrybę, który przepisał Tablice astrologiczne na rok 1501, wykresy horoskopowe i cały tekst. On także jakiś czas po powstaniu rękopisu wpisywał swoje uwagi na marginesach rękopisu, a także w Tablice astrologiczne i wykresy horoskopowe. Tekst Almanachu odsłania warsztat średniowiecznego astrologa, który interpretował wykresy horoskopowe zgodnie z charakterem domów horoskopowych (I Vita, II Lucrum, III Fratres, IV Parentes, V Filii, VI Valetudo, VII Nuptiae, VIII Mors, IX Peregrinationes, X Honores, XI Amici, XII Inimici) i posługiwał się astrolabium. Opierał się na żyjącym w wieku IV sycylijskim astrologu i chrześcijaninie, Juliuszu Firmicusie Maternusie i jego dziele Matheseos libri VIII, wydanym drukiem w Wenecji w roku 1497, a także wspomnianych w tym dziele postaciach mitologicznych, jak Eskulap, czyli Asklepios, bóg lekarzy i Merkury, czyli Hermes Trismegistos, oraz postaciach historycznych, jak egipski kapłan Petorisis i filozofowie późnoplatońscy Plotyn i Porfiriusz. Odwoływał się także do Abenragla (Abû l-Hasan ‘Ali ibn Abi l-Rijâ) astrologa arabskiego zmarłego po 1037 roku, którego dzieło Liber in iudiciis stellarum było tłumaczone w wieku XV na języki wernakularne. W dopiskach na marginesach powołał się natomiast do Rasiego (Abū Barkr Muhammed ibn Zakariya al-Razi), perskiego lekarza i alchemika, zmarłego około 925 roku, autora Liber ad Almansorem przełożonego na łacinę przez Gerarda z Kremony. W czasie wykonywania oprawy Almanachu na kartę tytułową naklejono wtórnie kartę z herbem Fryderyka Jagiellończyka (Orzeł Jagielloński bez korony pod kapeluszem kardynalskim i krzyż arcybiskupi w tle tarczy herbowej) oraz tarcze z herbami Kotwicz, Abdank i niezidentyfikowany, w postaci lilii heraldycznej, koło którego dopisano litery M.N.C.b.c.A. Herb Kotwicz należał do Mikołaja Krzyckiego, kanonika krakowskiego i podskarbiego Fryderyka Jagiellończyka, Abdank do Jana Konarskiego, marszałka dworu Fryderyka Jagiellończyka, późniejszego biskupa krakowskiego. Dopisane litery M.N.C.b.c.A można odczytać jako: Magister Nicolaus Cricius benigniter curavit Almanach i odnieść także do Mikołaja Krzyckiego, uznawszy go za domniemanego inicjatora wykonania Almanach, chociaż Karpiga pisze, że podjął się pracy z własnej inicjatywy. - Źródło:
-
Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej; 2013, 63; 5-70
0006-3940
2450-0410 - Pojawia się w:
- Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł