Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "esotericism" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 18
Tytuł:
Fascynacja informacjami z zakresu paranauki i pseudonauki w mediach społecznościowych podczas globalnej pandemii
Fascination of Para- and Pseudoscience-Related Information in Social Media During Global Pandemic
Autorzy:
Jedlińska, Paulina
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/37495743.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej
Tematy:
media społecznościowe
pseudonauka
ezoteryka
komunikacja społeczna
social media
pseudoscience
esotericism
social communication
Opis:
Niniejszy artykuł jest analizą problematyki związanej z definiowaniem pseudonauki i pokrewnych pojęć oraz przedstawia wpływ globalnej pandemii na wzrost zainteresowania użytkowników internetu tematami okultystycznymi, ezoterycznymi i związanymi z czarostwem. W kontekście tego zagadnienia przywołano wydarzenia historyczne dotyczące podejścia badaczy do tematyki czarów, w tym tzw. polowań na czarownice, które wywoływały ogólnoświatowe zainteresowanie magią. Artykuł prezentuje również wzmożone zainteresowanie tymi tematami, które zostało wywołane przez religię wicca, wprowadzającą je na nowo, jednak w pozytywnym kontekście. Warto podkreślić, że dopiero rozwój internetu spopularyzował konta i profile czarownic na tak dużą skalę oraz obszary związane z pseudonauką w zakresie czarostwa. Ostatnia część artykułu oscyluje wokół tematyki wpływu globalnej pandemii na rozwój zainteresowania powyższymi zagadnieniami. Wnioski wskazują na znaczący wzrost liczby osób obserwujących kanały związane z pseudonauką.
This article is an analysis of the issues related to the definition of pseudoscience and related terms, and presents the impact of the global pandemic on the growth of Internet users’ interest in occult, esoteric and witchcraft-related topics. In the context of this issue, the author cites historical events regarding researchers’ approach to the subject of witchcraft, including the so-called witch hunts that sparked worldwide interest in magic. In addition, the article also illustrates the increased interest in these topics, which was triggered by the religion of wicca, which introduced them anew, but in a positive context. It is worth noting that it was only the development of the Internet that popularized accounts and profiles of witches on such a large scale, as well as areas related to the pseudo-science of witchcraft. The last part of the article oscillates around the topic of the impact of the global pandemic on the development of interest in the above issues. The conclusions indicate a significant increase in the number of people watching channels related to pseudoscience..
Źródło:
Com.press; 2023, 6, 2; 122-143
2545-2320
Pojawia się w:
Com.press
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Komunistyczny aparat represji wobec ezoteryków i ugrupowań ezoterycznych – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze
Autorzy:
Łagosz, Zbigniew
Hess, Karolina Maria
Krok, Tomasz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/44746871.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Religioznawcze
Tematy:
communist apparatus of repression
invigilation of Security Services
Western esotericism
esoteric circles in Poland
Opis:
The article analyzes the methodological and source-related issues related to the research on the surveillance of esoteric circles by the communist apparatus of repression. The first part is focused on explaining the broad concept of the repressive apparatus, as well as the presentation of the chronology of the institutions that created it. Next, the article explains the use of the term esotericism in the context of academic research and the range of meanings of the term in the study of esoteric groups in the period under study in Poland. It also presents a review of previous studies focused on the subject of the invigilation of esoteric circles. The main part of the article focuses on the arrangement of existing sources for such a large-scale research project, as well as on various methodological problems related to the specificity of the researched archival documents.
Źródło:
Przegląd Religioznawczy; 2023, 1/287; 203-218
1230-4379
Pojawia się w:
Przegląd Religioznawczy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Alchemia, korespondencja i witalizm: ezoteryczne toposy w filozofii przyrody
Autorzy:
Kazibut, Radosław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2083936.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Filozofii
Tematy:
filozofia przyrody
ezoteryzm
alchemia
korespondencja
witalizm
philosophy of nature
esotericism
alchemy
correspondence
vitalism
Opis:
W artykule przedyskutuję wybrane aspekty relacji zachodzących pomiędzy koncepcjami powstałymi w filozofii przyrody a tradycjami ezoterycznymi. W tym celu odwołam się do ustaleń Antoine’a Faivre’a, który wylicza następujące toposy ezoteryzmu: korespondencję, witalizm, wyobrażeniowość i pośredniczenie, praktykę transmutacji, konkordancję, przekaz. Analizując dzieje kultury, można zauważyć, że obraz przyrody tworzony w filozofii przyrody łączył się z obrazem przyjmowanym przez alchemików, magów i astrologów. W artykule przeanalizuję relację pomiędzy alchemią a filozofią przyrody oraz obecność ezoterycznych toposów korespondencji i witalizmu w filozofii przyrody.
This paper discusses selected aspects of the relationship between concepts developed in natural philosophy and in esoteric traditions. For this purpose, I refer to the views of Antoine Faivre, who enumerates the following topoi of esotericism: correspondence, vitalism, imagination and mediation, as well as the practice of transmutation, concordance and transmission. The analysis of the history of culture shows that the image of nature created in natural philosophy was linked to that adopted by alchemists, magicians and astrologers. I analyze the relation between alchemy and philosophy of nature, as well as the presence of esoteric topoi of correspondence and vitalism in the philosophy of nature.
Źródło:
Filozoficzne Aspekty Genezy; 2022, 19, 1; 167-191
2299-0356
Pojawia się w:
Filozoficzne Aspekty Genezy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Pisarka i wiedźma: Fenomen Marjany Romanowej w literaturze rosyjskiej XXI wieku (2002-2021)
A Writer and a Witch: The Phenomenon of Mariana Romanova in Russian Literature of the 21st Century (2002-2021)
Autorzy:
Ojcewicz, Grzegorz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/31342701.pdf
Data publikacji:
2022-09-14
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
literatura grozy
horror
dreszczowiec mistyczny
wampiryzm
ezoteryka
magiao
horror literature
mystery thriller
vampirism
esotericism
magic
Opis:
Autor przybliża sylwetkę mistrzyni horroru, Marjany Romanowej (ur. 1979), kontrowersyjnej współczesnej pisarki rosyjskiej średniego pokolenia, która oprócz literatury zajmuje się także profesjonalnie sztuką wiedźmińską. Przez niektórych krytyków jest nazywana rosyjskim Stephenem Kingiem. Badacz śledzi drogę życiową Romanowej od najwcześniejszego etapu jej fascynacji sportami ekstremalnymi do najnowszych prób literackich, paraliterackich i pozaliterackich, w których ujawniają się autorskie fascynacje ezoterycznym drugim wymiarem oraz skutki indywidualnych eksperymentów z własną świadomością, a także zamiłowanie do propagowania tajemnic świata. Artykuł jest syntetycznym wprowadzeniem do problematyki i poetyki Romanowej, w której stylu indywidualnym można odnaleźć nawiązania do klasyków literatury rosyjskiej: tekstów niesamowitych  Nikołaja Gogola, płynności opowiadania Nadieżdy Teffi czy tajemniczej narracji Aleksieja K. Tołstoja.
The author discusses the persona of the master of horror, Mariana Romanova (b. 1979), a controversial contemporary Russian writer, who, for some critics, is the “Russian Stephen King”. The author traces Romanova’s life path from the earliest stage of her fascination with extreme sports to her most recent literary, para-literary and non-literary attempts, in which she demonstrates her fascination with the esoteric second dimension, the results of individual experiments with her own consciousness, and her passion for the dissemination of the world’s mysteries. This article constitutes an abridged introduction to the subject matter and poetics created by Romanova, whose individual style bears references to the classics of Russian literature: the astonishing writings of Nikolai Gogol, the fluidity of Nadezhda Teffi’s storytelling, and the mysterious narrations woven by Aleksey K. Tolstoy.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2022, 70, 7; 289-307
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Romantyzm, ezoteryzm, chrześcijaństwo. Ideowe inspiracje Zbioru Pieśni wydawnictwa Hejnał
Autorzy:
Pasek, Zbigniew
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/44737625.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Religioznawcze
Tematy:
Cieszyn Silesia
spiritism
Christian esotericism
Hejnał Publishing House
“Zbiór Pieśni” songbook
Opis:
In the 1930s, a songbook entitled “Zbiór Pieśni” (Collection of Songs) was published in Cieszyn Silesia. It is unique for two reasons. First, it is the only Polish cantional related to spiritist meetings during which it was used. Second, an analysis of its content reveals three interesting sources of ideational inspiration. One can find influences of texts by romantics such as Juliusz Słowacki and Ignacy Krasicki, inspirations from Protestant revival songs, as well as the impact of texts written by people ideologically connected with the editorial office of Hejnał Publishing House. The latter were spiritual seekers reinterpreting Christianity in a non-confessional way, inspired by esoteric currents of culture, such as modern gnosis, theosophy, etc. The article analyses the content of the songbook as well as the editorial interference in the published texts, showing it as an example of an important but “suppressed” (Hanegraaff) area of culture in Poland at that time.
Źródło:
Przegląd Religioznawczy; 2022, 4/286; 63-77
1230-4379
Pojawia się w:
Przegląd Religioznawczy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
A Lifetime in Error: Helena P. Blavatsky and the Immaculate Conception
Całe życie w błędzie: Helena P. Blavatsky i Niepokalane Poczęcie
Autorzy:
Stępień, Maciej B.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1728881.pdf
Data publikacji:
2021-06-17
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
teologia katolicka
pobożność maryjna
Niepokalane Poczęcie
ezoteryka zachodnia
okultyzm
Helena P. Blavatsky
współczesny ruch teozoficzny
Towarzystwo Teozoficzne
Catholic theology
Marian devotion
Immaculate Conception
Western esotericism
occultism
modern theosophical movement
Theosophical Society
Opis:
This article presents the cognitive error made by Helena P. Blavatsky concerning the dogma of the Immaculate Conception of Mary. Blavatsky’s error consisted in ascribing the term “Immaculate Conception” to the content of one of the basic tenets of the Christian faith, which is the Incarnation of the Lord. An additional mistake in connection with this error was the observation that it was only in the middle of the 19th century that the Church elevated this truth to the rank of dogma. The confusion of the conception of the Mother with the Incarnation of the Son, and the association of the latter with the term “Immaculate Conception” gave rise to further difficulties, when the new verse of the Litany of Loretto pointed to Mary as “immaculately conceived.” The doubled cognitive problem that H. P. Blavatsky had to face because of this led her to announce further fantastic theories about the Immaculate Conception, which were not challenged by anyone for the next 150 years. Her grave cognitive error is now widespread and responsible for the functioning in contemporary Western culture of popular expressions such as the “Immaculate Conception of Christ,” where the “immaculateness” of the conception means the absence of sexual intercourse leading to the conception of a child. As a result of the widespread use of expressions of this type the authentic content of the dogma of the Immaculate Conception of Mary remains unknown to many people. In the article, this issue is presented based on the sources, which testify to the agency of H. P. Blavatsky as regards the spread of this cognitive error in the Western culture.
W artykule przedstawiono błąd poznawczy Heleny P. Blavatsky, dotyczący treści dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Maryi. Ten błąd polegał na skojarzeniu przez Helenę terminu “niepokalane poczęcie” z treścią jednej z głównych prawd wiary Kościoła, którą jest Wcielenie Pańskie. Dodatkową pomyłką w związku z tym błędem była obserwacja, iż dopiero w połowie XIX w. Kościół podniósł tę prawdę wiary do rangi dogmatu. Pomylenie poczęcia Matki z Wcieleniem Syna oraz skojarzenie tego ostatniego z terminem “niepokalane poczęcie” zrodziło kolejne trudności, gdy nowy werset Litanii Loretańskiej wskazał na Maryję jako “niepokalanie poczętą”. Zdwojony problem poznawczy, z którym w związku z tym musiała zmierzyć się H. P. Blavatsky, doprowadził ją do ogłoszenia dalszych, fantastycznych teorii na temat Niepokalanego Poczęcia, których jednak nikt nie wskazał jako błędnych przez następne 150 lat. Ten błąd poznawczy upowszechnił się głównie w świecie protestanckim i odpowiada za funkcjonowanie we współczesnej kulturze Zachodu pospolicie spotykanych wyrażeń typu “niepokalane poczęcie Chrystusa”, gdzie “niepokalaność” poczęcia oznacza brak stosunku płciowego, prowadzącego do poczęcia dziecka. W wyniku powszechnego używania tego typu wyrażeń autentyczna treść dogmatu o Niepokalanym Poczęciu NMP pozostaje dla wielu ludzi całkowicie nieznana. W artykule zagadnienie to zostało przedstawione od strony źródeł, które poświadczają sprawstwo H. P. Blavatsky, jeśli chodzi o rozpowszechnienie tego błędu poznawczego w kulturze Zachodu.
Źródło:
Roczniki Kulturoznawcze; 2021, 12, 2; 31-52
2082-8578
Pojawia się w:
Roczniki Kulturoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Gnostyczny ekskluzywizm w literaturze polskiej – przypadek Juliusza Słowackiego
Autorzy:
Jocz, Artur
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2131387.pdf
Data publikacji:
2021-06-07
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Religioznawcze
Tematy:
spirituality
gnostic exclusivity
esotericism
theosophy
Juliusz Słowacki
Opis:
Characterizing the phenomenon of religious, spiritual, gnostic exclusivity, Stanisława Hausnerowa recognized that it is a manifestation of a centuries-old tradition of seeking esoteric knowledge that comprehensively describes the nature of reality. Referring to the research of Antoine Faivre, it can be assumed that this type of perception of spirituality represents theosophical esotericism. Wanting to justify her thoughts, the Polish theosophist sought spiritual support, among others in the works of Juliusz Słowacki (1809–1849). Therefore, the aim of these considerations will be to discuss several literary attempts to explicate the spiritual reality that function in the artistic output of the cited romantic poet and to seek to verify their esoteric, gnostic character.
Źródło:
Przegląd Religioznawczy; 2021, 2/280; 59-69
1230-4379
Pojawia się w:
Przegląd Religioznawczy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Oб алхимических образах матери земли в романе Алексея Скалдина Странствия и приключения Никодима Старшего. Избранные мотивы
On the Alchemic Images of Mother the Earth in Aleksey Skaldin’s Novel The Adventures and Wanderings of Nikodim The Elder. Selected Motifs
Autorzy:
Okroj, Kinga
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2030534.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
earth
mother
initiation
esotericism
alchemy
Źródło:
Slavia Orientalis; 2021, LXX, 4; 729-752
0037-6744
Pojawia się w:
Slavia Orientalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
„Metodą — nauka, celem — religia”: Idee okultystycznej alternatywy religijnej w ujęciu genetycznym
“Method—Science, Purpose—Religion”: The Ideas of an Occult Religious Alternative in Genetic Terms
Autorzy:
Stępień, Maciej B.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1807097.pdf
Data publikacji:
2020-01-03
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
historia idei
ezoteryka zachodnia
okultyzm
magia
the history of ideas
western esotericism
occultism
magic
Opis:
Artykuł omawia genezę okultyzmu jako nurtu ezoteryki zachodniej na podstawie najnowszych badań akademickich dotyczących gnozy i ezoterycznych tradycji w kulturze zachodniej. Badania o takim profilu są obecnie prowadzone z punktu widzenia nowego podejścia do tej interdyscyplinarnej dziedziny badań, zarysowanego w ostatniej dekadzie XX wieku. E.A. Tiryakyana socjologiczne rozumienie okultyzmu jako „praktyki tego, co ezoteryczne” jest w niniejszym artykule określone jako przestarzałe. Musi ono zostać zastąpione przez nową definicję, biorącą pod uwagę najnowsze, oparte na źródłach badania historyczne dotyczące ezoteryki zachodniej. Okultyzm był zarówno teorią, jak i praktyką, stanowiąc wyraźną, duchową (i magiczną) alternatywę dla chrześcijaństwa, stworzoną i rozwiniętą pod koniec XIX wieku na Zachodzie jako odpowiedź na mesmeryzm i spirytyzm. Początki okultyzmu wyjaśnione są w kategoriach idei, które go zrodziły (mesmeryzm, swedenborgizm, romantyzm). Następnie przedstawione są główne pojęcia okultyzmu oraz scharakteryzowane są trzy kluczowe postaci (P.B. Randolph, É. Lévi i A. Crowley), tak aby zasadnicza treść doktryn okultystycznych stała się jasna. Okultyzm był przedstawiany jako „system” i „nauka”, które zmierzają do sformułowania spójnego nauczania dotyczącego rozwijania intuicyjnych mocy jego adeptów, a jako swój cel ostateczny ustanowił otwartą szansę na osobiste i swobodne wejście w wyższe, duchowe światy i wymiary, bez hipnotycznych transów i pośrednictwa „mediów”. Okultyści podążali za obietnicą wejścia do wyższych, kosmicznych hierarchii, uważanych przez nich za opiekunów i strażników ludzkości, interweniujących w historię w celu zapewnienia postępu ludzkości i promowania coraz to nowych kandydatów (to znaczy samych okultystów) wzwyż ścieżki mającej prowadzić do osiągnięcia boskiego statusu bytowego – statusu równego temu, który przypisywano członkom owych ekskluzywnych, kosmicznych kręgów.
This paper discusses the origins of occultism as a current of Western esotericism based on recent academic studies on Gnosis and esoteric traditions in Western culture. Such studies are now carried out from the standpoint of a new approach to this interdisciplinary field of research, formulated in the last decade of the 20th century. It is argued that E.A. Tiryakyan’s sociological apprehension of occultism as ‘practice’ of that which is ‘esoteric’ is outdated, and needs to be replaced with a new one, taking into account the most recent, source-based studies on western esotericism: occultism was both theory and practice, and constituted a distinct, spiritual (and magical) alternative to Christianity, conceived and developed in the late 19th century in the West as a response to mesmerism and spiritualism. The origins of occultism are explained in terms of the ideas that gave birth to it (mesmerism, Swedenborgianism, romanticism). Next, the main concepts of occultism are presented, and three of the key figures (P.B. Randolph, É. Lévi, and A. Crowley) are characterized to showcase what the essential content of occultist doctrines was. Styled as a ‘system’ and ‘a science’ occultism sought to formulate a coherent teaching regarding the training of intuitive powers of its adepts, and set as their end-purpose an open chance of entering higher, spiritual worlds and dimensions personally and freely, without hypnotic trances and mediations from the ‘mediums’ of the day. Occultists were also promised the possibility of joining higher cosmic hierarchies, believed by them to be the custodians and guardians of humankind, intervening in the history to ensure human progress and promote ever new candidates (that is, the occultists themselves) to the status of godlike entities, equal members of these cosmic, exclusive circles.
Źródło:
Roczniki Kulturoznawcze; 2017, 8, 4; 69-91
2082-8578
Pojawia się w:
Roczniki Kulturoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Teurgia światła. Wybrane zagadnienia mistyki światła w judaizmie
Theurgy of Light: Selected Issues of the Mysticism of Light in Judaism
Autorzy:
SIKORA, Tomasz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1046909.pdf
Data publikacji:
2020-01-12
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Tematy:
ewolucja doświadczenia fotycznego, mistyka światła, ezoteryka w judaizmie
evolution of photic experience, light mysticism, Jewish esotericism
Opis:
Główną część artykułu stanowi prezentacja wybranych tekstów ze średniowiecznej kabały, opisujących fotyczny wymiar doświadczenia mistycznego. Poprzedzają ją uwagi dotyczące współczesnych interdyscyplinarnych badań nad fenomenem światła, w tym szczególnie danych z zakresu antropologii i porównawczej historii religii oraz językoznawstwa. W zakresie kabalistycznej teorii doświadczeń fotycznych omawiane są poglądy Możesza z Leonu i Józefa z Hamadanu. Przekład anonimowego traktatu Szaʿar ha-kawwanot le-mequbalim ha-riʾszonim [„Brama intencji przypisywana pierwszym kabalistom, błogosławiona ich pamięć”] oraz fragmentu dzieła Mojżesza z Leonu, Szeqel ha-Qodesz [„Waga świętości”] poprzedzono uwagami dotyczącymi problemów translatologii tekstów kabalistycznych. Artykuł zamykają sugestie dotyczące kluczowych kierunków dalszych badań nad zjawiskiem mistycznego fotyzmu w kabale.
This article presents selected issues of light mysticism in the texts of medieval Kabbalah. First, the author focuses on the basic considerations that place this topic in the context of general anthropological and religious studies. Following that the description of the semantics of Hebrew light terminology, as well as notes on the concept of space and ether, and the function of meditation practice in early Kabbalah, serve as an introduction to the translation of relevant source texts by Azriel of Gerona (?) and Moshe de Leon illustrating the discussed issues. The article results in comments on problems and limitations of understanding and interpretation of the Kabbalistic sources.
Źródło:
Ethos; 2017, 30, 3 (119); 119-136
0860-8024
Pojawia się w:
Ethos
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Key to Enlightenment: John Toland’s “Clidophorus” and His Grand Theory of the Esoteric and Exoteric Doctrines
Autorzy:
Stępień, Maciej B.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1635322.pdf
Data publikacji:
2020-12-15
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
ezoteryka zachodnia
John Toland
wolnomularstwo
filozofia oświeceniowa
iluminizm
Western esotericism
freemasonry
Enlightenment philosophy
illuminism
Opis:
Klucz do oświecenia: „Clidophorus” Johna Tolanda i jego wielka teoria doktryn ezoterycznych i egzoterycznych  „Clidophorus” (albo „Klejdoforos”, z gr. κλειδόφορος „Niosący Klucz”) to traktat Johna Tolanda dotyczący dziejów filozofii podzielonej na „ezoteryczną” i „egzoteryczną”, napisany w 1720 r. Jego autor argumentował na rzecz tezy, że całe dziedzictwo starożytnej filozofii, we wszystkich kręgach kulturowych, nie jest niczym innym, jak tylko fasadą, celowo wzniesioną przez starożytnych filozofów, aby chronić i ukryć ich głębszą, „ezoteryczną” doktrynę przed wzrokiem gawiedzi. Autor „Klejdoforosa” tym samym podrywał wiarygodność wszystkiego, co stanowiło znane wówczas dziedzictwo filozofii— kwestionował całą filozoficzną tradycję. To jednak, w jaki sposób pojmował on podział na „ezoteryczną” i „egzoteryczną” filozofię, zrobiło w XVIII stuleciu zawrotną karierę, zwłaszcza w lożach wolnomularskich. Jest on więc także, najprawdopodobniej, głównym odpowiedzialnym za zmianę sposobu myślenia, dzięki której w drugiej połowie XVIII wieku spotykamy w źródłach historycznych nieużywane wcześniej neologizmy: rzeczowniki „ezoteryka” i „ezoteryzm” (l’esoterisme, Esoterismus). „Klejdoforos” to zatem również znaczący wkład Tolanda w wykształcenie dwojakiego charakteru epoki oświecenia: z jednej strony racjonalnego, świeckiego, reformatorskiego i stawiającego na edukację, a z drugiej—idącego ślepo za każdą obietnicą, pochodzącą od każdego szarlatana, jeśli tylko zacznie on mówić o wtajemniczeniu w arkana prawdy „ezoterycznej”— a więc prawdy ukrytej i zastrzeżonej dla nielicznych.
“Clidophorus” (from Gr. κλειδόφορος “The Bearer of the Key”) was John Toland’s treatise (1720) on the history of exoteric and esoteric philosophy. He extensively argued in support of the thesis that the entire philosophical heritage of ancient philosophers of all cultures was but a façade purposely devised by them to protect and hide a deeper, ‘esoteric doctrine’ from the general public. The author of “Clidophorus,” while undermining validity of the then known philosophical heritage, has totally won over the 18th-century standard understanding of that which is ‘esoteric’ and ‘exoteric’, especially within the Masonic movement. He also likely influenced the emergence of the related nouns (esotericism, l’esoterisme, Esoterismus). “Clidophorus” is Toland’s outstanding contribution to the two-fold profile, clearly visible in the general climate of opinion of the Enlightenment era: one rational, progressive, lay, reformist, and highly educated, the other completely entranced by every charlatan’s promise of initiation into supposedly ancient, esoteric truth.
Źródło:
Roczniki Kulturoznawcze; 2020, 11, 2; 91-103
2082-8578
Pojawia się w:
Roczniki Kulturoznawcze
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Gnostycyzm jako początek zachodniej tradycji ezoterycznej. Dwa świadectwa z okresu dwudziestolecia międzywojennego
– Gnosticism as the beginning of the Western esoteric tradition. Two evidences from the interwar period
Autorzy:
Dobkowski, Mariusz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/546211.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Polskie Towarzystwo Religioznawcze
Tematy:
Polski ezoteryzm
gnostycyzm
manicheizm
Édouard Schuré
Marian Morawski
Polish esotericism
Gnosticism
Manichaeism
Opis:
Author, in connection with his study on the interests in Gnosticism and Manichaeism in Polish non-fiction publications of 1890-1939 period, analyses if Western esotericism in the sources of mentioned period is understood as kind of the esoteric tradition which is opened by Gnosticism. The basis of this research are two evidences from 1926: translation of a book Ewolucja boska. Od Sfinksa do Chrystusa by Édouard Schuré (1841-1929) as well as an article Teozofia w dziejach błędów ludzkich by Marian Morawski (1881-1940). Author, considering this issue, refers also to the Gnostic and anti-Gnostic sources of Late Antiquity.
Autorzy współczesnych opracowań na temat ezoteryki zachodniej często mówią o niej – w swoim imieniu lub przytaczając opinie źródeł – jako o swego rodzaju tradycji ezoterycznej, na początku której znajduje się późnostarożytny gnostycyzm lub hermetyzm, a jednym z najważniejszych ogniw są rodzące się na przełomie XIX i XX wieku teozofia i antropozofia . W związku z tą obserwacją oraz z moimi badaniami na temat zainteresowania gnostycyzmem i manicheizmem w polskich publikacjach non-fiction w latach 1890-1939, postanowiłem zbadać, jak ówcześni (tj. osoby zainteresowane ezoteryką na przełomie XIX i XX wieku jako jej zwolennicy lub przeciwnicy) postrzegali to zjawisko duchowo-religijne. Czy rzeczywiście rozumieli je jako tradycję? Jeśli tak, to z jakich ogniw miała się składać? Jaka jest jej bliższa charakterystyka? Jaką rolę odgrywali w niej starożytni gnostycy?
Źródło:
Przegląd Religioznawczy; 2018, 1/267
1230-4379
Pojawia się w:
Przegląd Religioznawczy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Modernistów sprawy najbardziej zagadkowe. Là-bas Jorisa-Karla Huysmansa i Wampir Władysława Stanisława Reymonta
Autorzy:
Majewska, Joanna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/679455.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
Huysmans, Reymont, psyche, subconciousness, modernity, esotericism
Huysmans, Reymont, psychika, podświadomość, nowoczesność, ezoteryka
Opis:
The author confronts two important modernist novels: Là-bas by Joris-Karl Huysmans (1891) and Wampir by Władysław Stanisław Reymont (1911). Apparently entirely different, these works reveal however the similarity of themes and ideas. Both in Là-bas and Wampir the action takes place in the psyche of main characters. As a consequence an external world reflects their soul. An important context of an analysis of both novels refers to the modernity which determines all the interpretatations. In case of Wampir novel’s qualities are depreciated by a lack of the author’s distance from supernatural phenomena which fascinate his hero. As far as Là-bas is concerned, although Huysmans was deeply interested in esotericism, at the same time he was able to achieve the necessary distance from his story. Due to that Là-bas represents an exceptional literary value. Both in Là-bas and Wampir the fascination with supernatural phenomena might be considered as an attempt of a spiritual self-determination and an expression of dilemmas which torment the human on the verge of modernity.
W artykule autorka zestawia dwie ważne modernistyczne powieści: Là-bas Jorisa-Karla Huysmansa (1891) i Wampira Władysława Stanisława Reymonta (1911). Z pozoru odległe i zupełnie różne, utwory te ujawniają jednak pokrewieństwo motywów i idei. Zarówno w Là-bas, jak i w Wampirze akcja toczy się w psychice głównych bohaterów, a świat przedstawiony stanowi w istocie odbicie ich duszy. Ważnym kontekstem analizy obu powieści jest nowoczesność, która determinuje wszystkie warstwy utworów. W przypadku Wampira walory literackie tekstu obniża brak dystansu Reymonta wobec zjawisk nadprzyrodzonych, które fascynują jego bohatera. Jeżeli chodzi o Là-bas, to Huysmans, choć sam zainteresowany ezoteryką, potrafi zdobyć się na konieczny dla autora dystans, co przekłada się na dużą wartość jego powieści. W obu książkach fascynacja zjawiskami nadprzyrodzonymi może być uznana za próbę duchowego samookreślenia i wyraz rozterek dręczących człowieka na progu nowoczesności.
Źródło:
Artes Humanae; 2018, 3
2449-6340
Pojawia się w:
Artes Humanae
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kompleks Wanga w Rupite jako sanktuarium religijne
Autorzy:
Ciesielska, Ida
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/677829.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
Vanga
Rupite
St. Petka
religious sanctuary
Orthodox Christianity
esotericism
communism
Opis:
Vanga complex in Rupite as a religious sanctuaryThe article addresses the Vanga complex that has been developed since 1994 in a Bulgarian village called Rupite. Due to its unique spatial arrangement as well as the ambiguity of the religious practises engaged at the complex, it at the same time effortlessly serves as an Orthodox, an esoteric and a folk sanctuary. The fact that its creators were influenced by the Marxist and esoteric system established in the twentieth century by Lyudmila Zhivkova as well as spatial categories of the centre and axis mundi, resulted in the occult tenor of this place. Simultaneously, mystification used by the originators together with ambivalent approach of the Bulgarian Orthodox Church towards syncretic religious phenomena, enabled St. Petka Church – constituting the axis of the complex being discussed – to become an official Orthodox church. Furthermore, the Rupite complex can justifiably be interpreted as an institutionalisation of the cult of the local seer Vanga, dynamically developing in the south-west of Bulgaria. Binding psychic and healing spiritual gifts of Vanga with folk beliefs about St. Petka, made it possible to inscribe the seer into the paradigm of a Christian martyr and a prophetess. Moreover, it also allowed Vanga to enter the pantheon of saint healers, who are particularly popular in these areas. Kompleks Wanga w Rupite jako sanktuarium religijneTematem artykułu jest powstający od 1994 roku w bułgarskiej miejscowości Rupite – Kompleks Wanga. Dzięki swej wyjątkowości ,,przestrzennej” oraz niejednoznaczności wyznawanego kultu obiekt ten funkcjonuje jednocześnie jako sanktuarium prawosławne, ezoteryczne oraz ludowe. Miejsce to zawdzięcza swój okultystyczny charakter odwołaniom jego twórców do marksistowsko-ezoterycznego systemu światopoglądowego, stworzonego w ubiegłym stuleciu przez Ludmiłę Żiwkową, oraz do przestrzennych kategorii centrum i axis mundi. Jednocześnie, dzięki zastosowanej przez pomysłodawców mistyfikacji oraz ambiwalentnej wobec synkretycznych zjawisk religijnych postawie Bułgarskiej Prawosławnej Cerkwi, świątynia pw. św. Petki – stanowiąca oś omawianego kompleksu – stała się oficjalnie cerkwią prawosławną. Kompleks w Rupite ponadto interpretować można jako instytucjonalizację prężnie rozwijającego się w zachodnio-południowej Bułgarii kultu rodzimej jasnowidzki – Wangi. Powiązanie mediumicznych i leczniczych charyzmatów Wangi z ludowymi wyobrażeniami św. Petki pozwoliło na wpisanie jasnowidzki w paradygmat chrześcijańskiej męczennicy i prorokini oraz włączyło Wangę do panteonu – popularnych na tych terenach – tzw. świętych lekarzy.
Źródło:
Slavia Meridionalis; 2016, 16
1233-6173
2392-2400
Pojawia się w:
Slavia Meridionalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Politique oblique et ésotérisme chez Michel Psellos
Oblique Politics and Esotericism in Michael Psellos
Autorzy:
Arabatzis, Georges
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/938463.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
Byzantine Philosophy
Michael Psellos
Esotericism
Political Philosophy
Neoplatonism
Morality
Opis:
The paper examines the relation of esotericism and oblique politics in the Byzantine philosopher Michael Psellos (11th century) on the basis of Eva De Vries’ study of the letters that Psellos addressed to the statesman Leo Paraspondylos. Traditionally, the name of Psellos signifies a revival of Neoplatonism in medieval Constantinople according to researchers like Chr. Zervos in the beginning of 20th century. Contemporary researchers such as Anthony Kaldellis and Stratis Papaioannou point to a more organic than speculative theorization in Psellos’ work while another contemporary scholar, Frederick Lauritzen, undertakes a synthesis of the two approaches. In any case, as this paper supports, it would be inadequate to consider the relation of esotericism to politics without referring to the evolution of the moral standards considered in a contextualized manner.
Źródło:
Peitho. Examina Antiqua; 2016, 7, 1; 249-264
2082-7539
Pojawia się w:
Peitho. Examina Antiqua
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 18

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies