Temat: dialektologia - Katalog OPAC zbiorów

Skocz do pozycji: 1.

Tytuł:: O kaszubskich č (ć) i ろ (ろ) powstałych z ḱ, ǵ
On the Cashubian č (ć) and ろ (ろ) Derived from ḱ and ǵ
Autorzy:: Rzetelska-Feleszko, Ewa
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2127802.pdf
Data publikacji:: 2002
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: dialektologia
Kaszuby
dialectology
Cashubia
Opis:: It is thought that the change of k and g into c (ć) and ろ (ろ) is relatively recent. Its origins should be dated on the third quarter of the nineteenth century. The responses given in Georg Winkler's (a researcher of German dialects) survey have already been forgotten. It was made in the second half of the nineteenth century and targeted at the teachers of the majority of villages in the territory of the then German state. They allow the author to address anew the question of dating the changes of and in Cashubia, and their transformation into affricate. Numerous examples confirm that this phenomenon took place and developed earlier than it has been assumed so far (following P. Smoczyński). The occurrence of affricate around 1880 in J. Derdowski's dialect proves that his poem O Panu Czorlińścim (On Mister Czorlińści) was popular, and its popularity played a part in the approval of (ć) and ろ (ろ) in place of and as a typical Cashubian feature.
Źródło:: Roczniki Humanistyczne; 2002, 49-50, 6; 365-371
0035-7707
Pojawia się w:: Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 2.

Tytuł:: Recenzja Słownika gwar Lubelszczyzny Haliny Pelcowej
Autorzy:: Gumowska, Ilona
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/607762.pdf
Data publikacji:: 2016
Wydawca:: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:: Słownik gwar Lubelszczyzny, dialektologia, Lubelszczyzna
Opis:: Słownik gwar Lubelszczyzny autorstwa Haliny Pelcowej wzbogacił się o kolejny, trzeci tom dotyczący Świata zwierząt (2015). Jest on kontynuacją dwóch poprzednich tomów poświęconych słownictwu z zakresu rolnictwa: tom I – Rolnictwo: narzędzia rolnicze, prace polowe, zbiór i obróbka zbóż (2012), tom II – Rolnictwo: transport wiejski, rośliny okopowe i paszowe, gleby i rodzaje pól, uprawa lnu i konopi, zbiór siana (2014). Słownik, w którym integralną część haseł stanowią mapy językowe, można traktować również jako atlas gwarowy. Publikacja wypełnia zatem lukę w opracowaniach dialektologicznych, wśród których brakowało dotychczas słownika i atlasu gwarowego Lubelszczyzny.
Źródło:: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia; 2016, 34, 1
0239-426X
Pojawia się w:: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 3.

Tytuł:: Prządka i synonimy w dialektach i językach słowiańskich
The Spinner and Synonyms in Slavonic Dialects and Languages
Autorzy:: Falińska, Barbara
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2127769.pdf
Data publikacji:: 2002
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: gwara
terminologia
dialektologia
przędzalnictwo
dialect
terminology
dialectology
spinning
Opis:: The paper depicts the names of women who deal with spinning linen against the broad comparative background. This is shown on the map included in the fifth volume of the General Slavonic Linguistic Atlas. The name spinner both in Polish and in all its dialects occurs among numerous tautonyms or synonyms present in Polish or other Slavonic languages, above all in those with the same root and also with various etymologies. The differentiation of the semantic range of names was connected mainly with the place of work (in a factory, in one's home, or in another home in the country), and with qualifications (“a woman who is a professional spinner”, “each woman who spins linen for her own use” and “a woman who spins better than others”).
Źródło:: Roczniki Humanistyczne; 2002, 49-50, 6; 121-130
0035-7707
Pojawia się w:: Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 4.

Tytuł:: Językowo-kulturowa wspólnota wsi słowiańskiej – założenia projektu badawczego
The linguistic and cultural community of a Slavic village – assumptions behind a research project.
Autorzy:: Sierociuk, Jerzy
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/498392.pdf
Data publikacji:: 2017
Wydawca:: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
Tematy:: dialektologia słowiańska
leksyka
komparatystyka
Slavic dialectology
lexis
comparative
Źródło:: Gwary Dziś; 2017, 9; 71-84
1898-9276
Pojawia się w:: Gwary Dziś
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 5.

Tytuł:: Latvian dialects in the 21st century: old and new borders
Dialekty łotewskie w wieku XXI: stare i nowe granice
Autorzy:: Stafecka, Anna
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/967636.pdf
Data publikacji:: 2015-12-31
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:: dialectology
sociolinguistics
Latvian dialects
dialektologia
socjolingwistyka
dialekty łotewskie
Opis:: Although historical regional dialects are still relatively well preserved in Latvia, nowadays one can no longer speak of dialects and sub-dialects in the traditional sense because, due to changes of administrative borders, the traditional sub-dialects are subject to attrition and gradual loss. In particular, the contact zone of Central and High Latvian dialect has changed markedly. The border of High Latvian dialect has moved to the east. Since 2013, a project “Latvian Dialects in the 21st Century: a Sociolinguistic Aspect” is being carried out in order to gain an insight into contemporary Latvian dialect situation, analyzing at least three sub-dialects in each dialect. However, we can speak of dialect borders in another aspect. For instance, the borders between the preservation of dialectal features and the impact of standard language, as well as the borders of maintenance of sub-dialectal feature among the speakers of different age groups. Attention is also paid to the use of sub-dialects in central and peripheral parts of territories. The first research results showed that people who live further from the centre use the sub-dialect more often – especially in communication with family members (including the younger generation), relatives and neighbours. The preliminary results show a different situation among dialects. In the sub-dialects of the Middle dialect, which is closest to Standard Latvian, the borderline between sub-dialect and standard language has almost disappeared, since the informants practically do not feel any difference between them. In the Livonianized dialect, there are several features that are still more or less present in the speech of all generations – generalization of masculine gender, reduction of word endings, etc. However, in this dialect, too, the language used by younger speakers is gradually losing the dialectal features. The situation differs in various sub-dialect groups of High Latvian dialect. The Selonian sub-dialects spoken in Zemgale show traces of dialectal features (syllable tones, irregular vowel shifts, etc.); they are found mainly in the speech of older generation. The Latgalian sub-dialects in Vidzeme are mainly spoken by older respondents and usually among family members; while in public spaces the sub-dialects practically cannot be heard. However, many dialectal features have been retained in the speech of middle and even younger generations. The most stable are the sub-dialects spoken in Latgale because of their use not only in everyday speech but also in cultural activities. The presence of the Latgalian written language, too, helps to maintain local sub-dialects; it is also used in Roman Catholic church services in Latgale. In Latgale, the sub-dialects are spoken by all generations. However, the younger people sometimes use the standard language to communicate among themselves. This study provides new facts and might be the basis for further research. It might allow to predict the development of native language and its dialects as an important component of national and local identity respectively. Comparative analysis of material acquired at different periods allows us to conclude which dialectal features are more viable and which are more likely to change and disappear.
Choć na Łotwie wciąż stosunkowo dobrze zachowały się historyczne dialekty lokalne, nie można już obecnie mówić o dialektach i gwarach w tradycyjnym znaczeniu. Zmiany granic administracyjnych sprawiły bowiem, że tradycyjne gwary ulegają dziś zatarciu i stopniowo zanikają. Znacząco zmieniło się zwłaszcza usytuowanie strefy styku dialektów środkowego i górnołotewskiego; granica zasięgu tego ostatniego przesunęła się na wschód. Kwestiom tym poświęcono projekt „Dialekty łotewskie w XXI wieku: aspekt socjolingwistyczny”, w ramach którego od 2013 r. badana jest sytuacja socjolingwistyczna gwar na współczesnej Łotwie. Analizowane są przynajmniej trzy gwary w obrębie każdego z dialektów. Pojęcie granicy ma jednak zastosowanie do opisu innych aspektów badań dialektologicznych. Można na przykład mówić o granicy między zachowaniem cech dialektów a wpływami języka literackiego, jak również o granicach podtrzymywania cech gwarowych w mowie użytkowników należących do różnych grup wiekowych. Badaniu poddano także kwestię używania gwar w centralnych i peryferyjnych częściach rejonu ich występowania. Wstępne wyniki sugerują, że ludzie mieszkający dalej od centrum używają gwary częściej – zwłaszcza w komunikacji z członkami rodziny (w tym z młodszego pokolenia), z krewnymi i z sąsiadami. Wstępne wyniki badań wskazują także na zróżnicowaną sytuację poszczególnych dialektów. Na obszarze występowania gwar dialektu środkowego, najbliższego literackiej łotewszczyźnie, niemal zanikło rozgraniczenie między gwarami a językiem literackim, skoro różnicy takiej nie odczuwają sami informatorzy. W dialekcie liwońskim występuje kilka cech dialektalnych, obecnych jeszcze w większym lub mniejszym stopniu w mowie wszystkich pokoleń, jak uogólnienie rodzaju męskiego czy redukcja wygłosu. Jednakże i tutaj język, którym posługują się młodsi użytkownicy, stopniowo traci cechy dialektalne. Inna sytuacja panuje w grupach gwarowych dialektu górnołotewskiego. Gwary selońskie z Semigalii wykazują ślady cech dialektalnych (tonalność sylab, nieregularne przesunięcia samogłosek itd.); występują one przede wszystkim w mowie starszego pokolenia. Gwarami łatgalskimi z Widzeme posługują się z kolei głównie starsi respondenci, zwykle w gronie najbliższej rodziny; gwar tych praktycznie nie słyszy się natomiast w przestrzeni publicznej. Wiele cech dialektalnych zachowało się tu jednak także w mowie średniego, a nawet młodszego pokolenia. Najstabilniejsze okazały się gwary Łatgalii, co wiąże się z ich użyciem nie tylko w mowie codziennej, lecz również w działalności kulturalnej. Zachowaniu gwar sprzyja także istnienie łatgalskiego języka pisanego, jak również używanie miejscowego języka podczas nabożeństw Kościoła katolickiego. Wszystko to sprawia, że w Łatgalii gwarami posługują się przedstawiciele wszystkich pokoleń. Jednakże i tutaj ludzie młodsi niekiedy komunikują się między sobą w języku literackim. Studium to jest prezentacją nowych danych i jako takie może stanowić podstawę dalszych badań. Badania takie mogłyby umożliwić prognozowanie tego, jak rozwijać się będą język łotewski oraz jego dialekty jako ważne składniki odpowiednio narodowej i lokalnej tożsamości Łotyszy. Analiza porównawcza materiałów zebranych w różnych okresach pozwala na wyciąganie wniosków co do tego, które cechy dialektalne wykazują większą żywotność, które zaś prawdopodobnie ulegną zmianie lub zanikowi.
Źródło:: Acta Baltico-Slavica; 2015, 39; 1-13
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:: Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 6.

Tytuł:: Charaszaj, czyszczacz, kastrun, krasacz, misiak… Kilka uwag o leksykalnym i słowotwórczym zróżnicowaniu nazw człowieka kastrującego zwierzęta (na przykładzie gwar małopolsko-mazowieckiego pogranicza językowego)
Diversity of names for a person who castrated (castrates) animals - a couple of remarks from the fields of lexicology and word formation (on the example of the dialects of the lesser Poland and Masovia linguistic borderland)
Autorzy:: Marciniak-Firadza, Renata
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/683860.pdf
Data publikacji:: 2017
Wydawca:: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:: dialektologia
gwary
leksyka
słowotwórstwo
dialectology
dialect
lexis
word formation
Opis:: Social, economic and cultural transformations of the Polish countryside over the last few dozen years have resulted in the disappearance of many professions, such as, i.a. the profession of an animal castrator, who worked mostly in pig farms. The aim of this paper is to indicate the semantic elements in derivational bases (charaszać, charszować, czyścić, kastrować, krasać, miśić, miśkować) and formal exponents constituting derivatives to name a person who castrates animals (‑acz, ‑aj, ‑ak, ‑ek, ‑nik, ‑ajko, ‑ciel, ‑un, ‑ator, ‑arz, ‑ø). Apart from that, the author intends to discuss the geographical range of those derivatives, not only in the borderland region, but in the whole Polish dialect area. Moreover, the paper discusses the issues of lexical, see kras‑ak / mis‑ak, kastrow‑ak / kras‑ak and word-formation variants, see czyszcz‑acz - czyszcz‑ak - czyszcz‑arz - czyśc‑iciel. The analysed material originates in the dialects of the Lesser Poland and Masovia borderland and it was collected in 2008–2011 from 32 villages.
-
Źródło:: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica; 2017, 51, 1; 55-66
0208-6077
2450-0119
Pojawia się w:: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 7.

Tytuł:: The linguistic and cultural community of a Slavic village: research project assumptions
Językowo-kulturowa wspólnota wsi słowiańskiej – założenia projektu badawczego
Autorzy:: Sierociuk, Jerzy
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2007953.pdf
Data publikacji:: 2020-12-15
Wydawca:: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
Tematy:: Slavic dialectology
vocabulary
comparative studies
dialektologia słowiańska
leksyka
komparatystyka
Opis:: The article presents assumptions of a project laying foundations for linguistic and cultural comparative research into the contemporary Slavic village. Relatively complete material obtained from carefully selected thematic micro-fields is intended to give the basis for large-scale corpus research.
Artykuł zawiera założenia projektu mającego dać podstawy do językowo-kulturowych badań porównawczych współczesnej wsi słowiańskiej. Pozyskanie w miarę pełnego materiału z odpowiednio wybranych mikropól tematycznych ma także dać podstawy do szeroko zakrojonych badań korpusowych.
Źródło:: Gwary Dziś; 2020, 13; 227-241
1898-9276
Pojawia się w:: Gwary Dziś
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 8.

Tytuł:: Synonimia słowotwórcza przymiotników w gwarach – wybrane problemy interpretacyjne
Formative synonymia of adjectives in dialects – selected interpretative issue.
Autorzy:: Jaros, Irena
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/1854202.pdf
Data publikacji:: 2021-12-10
Wydawca:: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
Tematy:: dialectology
word formation
synonymia
adjective
dialektologia
słowotwórstwo
synonimia
przymiotnik
Opis:: Autor prezentuje wybrane problemy analizy odprzymiotnikowych derywatów, które wchodzą w relacje synonimii słowotwórczej. Na przykładzie występujących w gwarach Polski centralnej przymiotników ekspresywnych oraz oznaczających intensyfikację cechy lub jej osłabienie omawia trudności związane z interpretacją znaczenia derywatów oraz funkcji formantów, które je tworzą. Przymiotniki oznaczające wysoki stopień natężenia danej cechy tworzą szeregi synonimów bliskoznacznych, których formanty, pełnią różną funkcję – ekspresywną (np. -uchny, -uśki, -utki, -usi, -usieńki) oraz wzmacniającą i wyolbrzymiającą nazywaną cechę (np. -chny, -achny, -alachny, -aśny, -aśki). Szczególną uwagę zwraca się na kontekst, który odgrywa podstawową rolę w prawidłowym odczytaniu znaczenia przymiotników o znaczeniu cechy niepełnej. Jest on podstawowym narzędziem selekcji materiału, w którym te same formanty (np. -awy, przy-, przy-/-awy) tworzą derywaty wskazujące na osłabienie cechy podstawowej oraz jej nadmiar.
The author presents selected issues of an analysis of adjectival derivatives which are parts of formative synonymia. She discusses difficulties with the interpretation of the meaning of derivatives and the function of the formants that create them. The analysis is based on expressive adjectives that indicate intensification and weakening of a feature. These adjectives occur in the dialects of central Poland. The adjectives indicating a high degree of intensity of a given feature result in a number of synonyms whose formants fulfil different functions: expressive (e.g. -uchny, -uśki, -utki, -usi, -usieńki), strengthening and exaggerating (e.g. -chny, -achny, -alachny, -aśny, -aśki). Special attention has been paid to the context that plays a primary role in the understanding of adjectives of an incomplete feature. It is a major tool of selecting the material in which the same formants (e.g. -awy, przy-, przy-/-awy) create derivatives indicating the weakening or excess of the primary feature.
Źródło:: Gwary Dziś; 2021, 14; 95-104
1898-9276
Pojawia się w:: Gwary Dziś
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 9.

Tytuł:: O pograniczach słowotwórstwa i leksykologii – na wybranych przykładach form gwarowych
About the Borderline Between Word Formation and Lexicology – Based on Selected Examples of Vernacular Forms
Autorzy:: Jaros, Irena
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/1831384.pdf
Data publikacji:: 2020-11-26
Wydawca:: Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:: językoznawstwo
dialektologia
słowotwórstwo
leksykologia
linguistics
dialectology
word formation
lexicology
Opis:: Autorka omawia zjawiska językowe sytuujące się na pograniczu słowotwórstwa i leksykologii, przede wszystkim semantyki i etymologii, na podstawie derywatów funkcjonujących w polskich gwarach. Prezentowane są przykłady homonimii, polisemii i synonimii derywatów, których interpretacja słowotwórcza i kategorialna musi uwzględniać ich znaczenie leksykalne. Przedmiotem omówienia są również rezultaty semantycznych przesunięć kategorialnych (np. nazwy czynności, które stały się nazwami środków czynności: palenie, regulacja) oraz nazwy, dla których określenie typu derywacji – semantycznej czy morfologicznej – wymaga arbitralnych rozstrzygnięć (np. nazwy środków czynności typu łapka, koziołek). Na pograniczu słowotwórstwa i leksykologii znajdują się także derywaty, których analiza wymaga poszukiwań o charakterze etymologicznym. Są to wyrazy o aktualnie nieczytelnej strukturze, dla których wyrazy motywujące można wskazać na podstawie dociekań etymologicznych, opartych na zbiorach leksykograficznych. W analizie derywatów gwarowych zmuszeni jesteśmy do wykorzystywania narzędzi semantyczno-leksykalnych i etymologicznych, a niekiedy nawet do wyjścia poza system językowy w poszukiwaniu czynników nazwotwórczych.
The author describes linguistic phenomena on the borderline of word formation and lexicology, mostly semantics and etymology, based on the examples of derivatives functioning in Polish dialects. The article presents examples of homonymy, polysemy and synonymy of derivatives whose both derivational and categorical interpretation must take their lexical meaning into consideration. The subject matter of this paper also includes the results of semantic categorial movements (e.g. names of actions which became names of manners of action: palenie, regulacja) as well as names in case of which the establishment of their derivation type, whether it is semantic or morphological, requires arbitrary decisions (e.g. names of manners of action such as łapka, koziołek). Moreover, derivatives whose analysis requires etymological search are also located on the borderline of word formation and lexicology. They include words with currently vague structure whose motivating words can be indicated through etymological inquiry based on lexicographical collections. While analysing dialect derivatives we are forced to use semantic-lexical and etymological tools and at times even go beyond the language system in search of name-forming factors.
Źródło:: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2020, 68; 75-87
0076-0390
Pojawia się w:: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 10.

Tytuł:: Zjawisko wariantywności motywacyjnej w kategoryzacji rzeczownikowych derywatów gwarowych
The phenomenon of motivational variability in the categorization of dialectal substantival derivatives
Autorzy:: Gala-Milczarek, Beata
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/594203.pdf
Data publikacji:: 2019
Wydawca:: Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:: dialektologia
słowotwórstwo gwarowe
rzeczowniki
dialectology
dialectal word formation
nouns
Opis:: Rozważania zawarte w artykule dotyczą zjawiska wariantywnego udziału podstaw słowotwórczych w procesie kategoryzacji funkcjonujących w leksyce gwar północnomałopolskich i przyległych formacji rzeczownikowych o charakterze czynnościowym. Przyjęta w opisie zasada in/chronii pozwoliła na wyłonienie derywatów, które – kategoryzowane w obrębie klas semantycznych o prymarnych relacjach z podstawami czasownikowymi – wykazują także powiązania z wariantywnymi podstawami imiesłowowymi czy rzeczownikowymi. Zaproponowane ujęcie daje możliwość szerszego przedstawienia zjawisk derywacyjnych w obrębie omawianych formacji, uchwycenia wszelkich możliwych dla nich relacji motywacyjnych oraz wykazania wpływu tych relacji na kształtowanie się funkcji kategorialnych jednostek pochodnych.
The domain of discourse concerns the phenomenon of the variant participation of the word-formation base forms in the process of categorizing the northern Lesser Poland dialects functioning in the vocabulary and adjacent noun formations of a functional nature. The principle of in/chronicity adopted in the description allowed the creation of formations which, categorized within the semantic classes having the primary relations with the verb base forms, are also connected with the variant participle or noun base forms. The proposed approach gives the opportunity to present more fully the derivational phenomena, to consider all the motivational relations and to show their impact on the categorization of derived units. Such an interpretation of derivative formations is intended to expose the next stages of derivative processes and, importantly in terms of typological word-formation, to form extended suffixes as expressions of categorical values. The interpretation of derivatives carried out in accordance with the accepted principles of in/chronicity provides the opportunity to follow changes within the categorical semantics, to capture modifications in the word-formation meanings of individual derived units on the basis of variant base forms because the in/chronicity does not set a categorical limit when determining relations between motivational derivatives and the meanings which are basic for them.
Źródło:: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2019, 67; 75-84
0076-0390
Pojawia się w:: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Informacja

Wyszukujesz frazę "dialektologia" wg kryterium: Temat

Źródło danych

Dostawca treści

Kolekcja

Rok wydania

Wydawca

Temat

Autor

Typ dokumentu

Język