Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "dialectal lexis" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-13 z 13
    Tytuł:
    Oralność gwar i ich leksyka
    Orality of dialects and their lexis
    Autorzy:
    Sierociuk, Jerzy
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/3543941.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Towarzystwo Kultury Języka
    Tematy:
    dialectal lexis
    field exploration
    passive vocabulary
    orality
    Opis:
    This article discusses the issue of a relationship between oral characteristics of dialects with the functioning of the lexis that is specific to them. A dialect, as a speech of an oral community, functions based on an intergenerational message. This influences the “storage” of a significant portion of the local lexis in the sphere close to passive command. This property determines, to a large extent, the limited resource of lexicographic materials, since a considerable portion of the vocabulary is provided by respondents only after a straightforward intervention of the explorer.
    Źródło:
    Poradnik Językowy; 2023, 801, 2; 7-19
    0551-5343
    Pojawia się w:
    Poradnik Językowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Gwarowe nazwy części roboczych kultywatora
    Dialectal names of working parts of the cultivator
    Autorzy:
    Jan, Basara
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28763591.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Towarzystwo Kultury Języka
    Tematy:
    leksyka gwarowa
    narzędzia rolnicze
    kultywator
    dialectal lexis
    farming tools
    cultivator
    Opis:
    W artykule opisano nazwy części kultywatora (sprężyny, cynki, zęby, pazury, łapy, łapki, rapy), ich rozmieszczenie geoagraficzne, pochodzenie i motywację.
    The article describes the names of the working parts of the cultivator (sprężyny, cynki, zęby, pazury, łapy, łapki, rapy), their geography, origin and motivation.
    Źródło:
    Poradnik Językowy; 2023, 805, 6; 9-12
    0551-5343
    Pojawia się w:
    Poradnik Językowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Relikty dawnych zwyczajów ludowych w języku i kulturze (na przykładzie wsi małopolskiej)
    Relics of old folk customs in language and culture (based on the example of a village from the Małopolska region)
    Autorzy:
    Kucharzyk, Renata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/498444.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    zwyczaje ludowe
    zmiany
    leksyka gwarowa
    culture
    folk customs
    changes
    dialectal lexis
    Opis:
    Social and civilizational changes have resulted in the permanent reconstruction of rural culture. Life has changed both for individual people and for the whole community. The language of the countryside has changed, too – local dialects have been replaced with standard language or transitory forms. Many traditional folk customs have been forgotten, others have been significantly changed, both on their symbolic and linguistic layers. The article aims to answer the question about what aspects of old folk customs have remained, what factors determine their survival and how does the lexis related to this piece of culture function. The considerations are based on an analysis of customs and language conducted for many years in one of the villages of Małopolska.
    Zmiany społeczno-cywilizacyjne spowodowały trwałą przebudowę kultury wiejskiej. Zmieniło się życie tak w wymiarze jednostkowym, jak i społecznym. Zmienił się język wsi, gwara ustąpiła miejsca językowi ogólnemu lub formom przejściowym. Wiele z tradycyjnych zwyczajów ludowych zostało zapomnianych, inne uległy znacznym przeobrażeniom zarówno na płaszczyźnie symbolicznej, jak i językowej. Przedmiotem artykułu jest odpowiedź na pytania, co zostało z dawnych obyczajów ludowych, jakie czynniki decydują o ich trwałości oraz jak funkcjonuje leksyka dotycząca tego wycinka kultury. Podstawę rozważań stanowią obserwacje obyczajów i języka prowadzone przez wiele lat w jednej z wsi małopolskich.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2016, 8; 141-150
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Wyraz pluszczyć ‘zamykać, mrużyć oczy’ w języku polskim, ukraińskim i białoruskim
    A lexical unit pluszczyć ‘to blink, to squint one’s eyes’ in Polish, Ukrainian and Belarusian
    Autorzy:
    Rembiszewska, Dorota Krystyna
    Siatkowski, Janusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2109383.pdf
    Data publikacji:
    2021-11-22
    Wydawca:
    Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
    Tematy:
    dialects and regionalisms
    dialectal lexis
    linguistic contacts
    linguistic geography
    loanwords
    Slavic dialectology
    Opis:
    The article aims to determine the status and origin of the verb pluszczyć in three Slavic languages. The analysis of linguistic data has shown that, in terms of diachronic perspective, the unit under scrutiny is a semantic innovation that is common to Belarusian, Ukrainian and Polish (the Mazovian dialect), but has a slightly different character in each of these languages. While in Belarusian pluszczyć belongs to the lexical inventory of literary language, in Ukrainian it appears rather occassionally, but in Polish it is a regionalism (Podlasie) that can be synchronically considered as a loanword adopted from Belarusian.
    Źródło:
    Białostockie Archiwum Językowe; 2021, 21; 169-172
    1641-6961
    Pojawia się w:
    Białostockie Archiwum Językowe
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Świat roślin w leksyce gwarowej na pograniczu polsko-białoruskim (na materiale "Słownika gwary bielsko-podlaszskiej")
    The World of Plants in the Dialectal Lexis of the Polish- Belarusian Borderland: An Analysis of A Dictionary of the Local Dialect of the Bielsk Podlaski Region (Słownik gwary bielsko-podlaszskiej)
    Autorzy:
    Mordań, Michał
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/38647840.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-31
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    dialectal lexis
    East Slavic dialect
    Polish-Belarusian borderland
    dictionary
    semantic fields
    plants
    Opis:
    This article presents a lexical analysis of vocabulary related to plants used in the Polish-Belarusian borderland. Source material comes from A Dictionary of the Local Dialect of the Bielsk Podlaski Region (Słownik gwary bielsko-podlaszskiej / Slovnik hovu͡оrki b’el’sko-pudl’ashskuĭ) by Mikołaj Wróblewski. The method of semantic fields applied in the study made it possible to identify the following groups: (1) trees and shrubs (јалу͡овец’, кл’у́ква, лішчы́на); (2) grasses, herbs and flowering plants, vines (гурчы́ц’а, кон’ушы́на, піры͡еј, хву͡ошчка); (3) fruits and vegetables (а́γрест, ры͡епа, сала́та, цібу́л’а, чорні́ц’а); (4) cereals (јачмі͡ен’, кукуру́за, ове́с); (5) mushrooms (дро́пл’а, мухомо́ра, сіроjі͡ежка); (6) parts of plants (гу͡ол’ка, корене́ц’, стебло́); (7) habitats and plant communities (бере́зінка, джу́нгліја, пере́лісок); (8) other nouns (омела́, по́росл’, садзо́нка); (9) features, properties (вул’хо́вы, доздры͡елы, оры͡еховы, прысо́хлы); (10) processes, activities (вкорені́тіс’е, вы́цвісті, зопры͡еті, позел’ені͡еті).
    W artykule dokonano charakterystyki słownictwa z pogranicza polsko-białoruskiego, dotyczącego świata roślin. Materiał źródłowy zaczerpnięto ze Słownika gwary bielsko-podlaszskiej (Словніка гову͡оркі б’ел’ско-пудл’ашскуј) Mikołaja Wróblewskiego. Przy opisie posłużono się metodą pól semantycznych, która pozwoliła na wyodrębnienie następujących grup: 1. drzewa i krzewy (јалу͡овец’, кл’у́ква, лішчы́на); 2. trawy, rośliny zielne i kwiatowe, pnącza (гурчы́ц’а, кон’ушы́на, піры͡еј, хву͡ошчка); 3. owoce i warzywa (а́γрест, ры͡епа, сала́та, цібу́л’а, чорні́ц’а); 4. zboża (јачмі͡ен’, кукуру́за, ове́с); 5. grzyby (дро́пл’а, мухомо́ра, сіроjі͡ежка); 6. części roślin (гу͡ол’ка, корене́ц’, стебло́); 7. miejsca, zbiorowości (бере́зінка, джу́нгліја, пере́лісок); 8. inne nazwy rzeczownikowe (омела́, по́росл’, садзо́нка); 9. cechy, właściwości (вул’хо́вы, доздры͡елы, оры͡еховы, прысо́хлы); 10. procesy, czynności (вкорені́тіс’е, вы́цвісті, зопры͡еті, позел’ені͡еті).
    Źródło:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2020, 55
    0081-7090
    2392-2435
    Pojawia się w:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Słownictwo gwarowe na tle innych warstw leksykalnych utworu literackiego (na przykładzie cyklu „Na Skalnym Podhalu” Kazimierza Tetmajera)
    Dialect vocabulary against a background of the lexical layers of a literary work (based on “Na Skalnym Podhalu” by Kazimierz Tetmajer)
    Autorzy:
    Sicińska, Katarzyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/594231.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Łódzkie Towarzystwo Naukowe
    Tematy:
    leksyka gwarowa
    stylizacja gwarowa
    dialektologia
    stylistyka
    dialectal lexis
    dialect stylization
    dialectology
    stylistics
    Opis:
    Rozważania zawarte w niniejszym artykule koncentrują się wokół metodologicznych aspektów analizy leksykalnej utworu literackiego, w szczególności utworu wykorzystującego różnorodne złoża leksykalne, w tym słownictwo gwarowe. Podstawa materiałowa została zaczerpnięta z tekstów powstałego w początkach XX w. cyklu Na Skalnym Podhalu Kazimierza Tetmajera, w którym dominantę stylistyczną stanowi stylizacja gwarowa (wzorcem dla niej jest gwara podhalańska). Podstawowym i nastręczającym wielu trudności etapem analizy leksykalnej jest rozpoznanie rodowodu poszczególnych jednostek leksykalnych, występujących w badanych tekstach, tzn. wyodrębnienie słownictwa gwarowego, archaicznego i rzadkiego, identyfikacja neologizmów i innych warstw leksykalnych. Kolejny etap to wskazanie kręgów tematycznych, wokół których skupia się słownictwo reprezentujące określone warstwy chronologiczne, terytorialne i środowiskowe języka (z reguły kręgi te są rozdzielne), a ostatecznie określenie funkcji, jaką słownictwo owo spełnia w utworze (w odniesieniu do rzeczywistości przedstawionej i na poziomie estetycznego oddziaływania na odbiorcę).
    Deliberations included in this article concentrate around methodological aspects of lexical analysis of a literary work, in particular, a work that uses various lexical deposits, including dialectal vocabulary. Material basis was taken from the texts of Na Skalnym Podhalu series by Kazimierz Tetmajer, written at the beginning of XX century which was stylistically dominated by dialect stylization (Podhale region dialect was a model). A basic and posing many problems phase of lexical analysis is identification of an origin of respective lexical units existing in investigated texts i.e. separation of dialect, archaic and rare vocabulary, identification of neologisms and others. The next stage is showing thematic circles, around which vocabulary representing specific chronologic, territorial and environmental layers of language are gathered (usually, these layers are separable). The final phase is specification of a function that the said vocabulary plays in a literary work (in relation to the presented reality and on the level of esthetic influencing the recipient).
    Źródło:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2014, 60; 263-281
    0076-0390
    Pojawia się w:
    Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Pożyczka wschodniosłowiańska czy regionalizm północnopolski? O czasowniku szczupać ‘dotykać, macać’
    East-Slavic borrowing or a regionalism typical of Northern Poland? On the verb szczupać ‘to touch, to feel’
    Autorzy:
    Rembiszewska, Dorota Krystyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2117215.pdf
    Data publikacji:
    2021-11-22
    Wydawca:
    Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
    Tematy:
    dialects and regionalisms
    dialectal lexis
    linguistic contacts
    linguistic geography
    loanwords
    Slavic dialectology
    Opis:
    The article attempts to determine how to classify the verb szczupać ‘to touch, to feel’ that is present in Russian, Ukrainian and Belarusian languages and also in the Polish-East Slavic borderland region. As has been revealed by the analysis of documents, linguistic data gathered from historical dictionaries and dictionaries of dialects along with literary sources, the verb in question is an East Slavic borrowing that has been adopted locally in a major part of Poland’s eastern borderland and reinforced by the existence of derivatives.
    Źródło:
    Białostockie Archiwum Językowe; 2021, 21; 163-167
    1641-6961
    Pojawia się w:
    Białostockie Archiwum Językowe
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Jakie jest pochodzenie wyrazów kozytać ‘łaskotać, łechtać’, kozytki ‘łaskotki’?
    On the origins of the words kozytać ‘to tickle’, kozytki ‘tickle, tickling’
    Autorzy:
    Siatkowski, Janusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2117218.pdf
    Data publikacji:
    2021-11-22
    Wydawca:
    Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
    Tematy:
    dialects and regionalisms
    dialectal lexis
    linguistic contacts
    linguistic geography
    loanwords
    Slavic dialectology
    Opis:
    The article discusses characteristic features of the words kozytać ‘to tickle’, and kozytki ‘tickling’, that have a limited, regional distribution in Slavic languages and are present in Belarusian, Russian and Polish. A thorough analysis of dialectal data was conducted in an attempt to identify the origin and geographical markedness of these items. It has been revealed that *kozitati was most frequently used in North Belarus and was most probably a historic Belarusian-Polish innovation.
    Źródło:
    Białostockie Archiwum Językowe; 2021, 21; 173-178
    1641-6961
    Pojawia się w:
    Białostockie Archiwum Językowe
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Leksyka na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim jako świadectwo wielojęzycznej przeszłości
    Autorzy:
    Rembiszewska, Dorota Krystyna
    Siatkowski, Janusz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/38634504.pdf
    Data publikacji:
    2020-12-31
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
    Tematy:
    dialectal lexis
    language contact
    Polish-East Slavic borderland
    multilingualism
    leksyka gwarowa
    kontakty językowe
    pogranicze polsko-wschodniosłowiańskie
    wielojęzyczność
    Opis:
    The importance of borderlands has been considered in many studies in various fields, both theoretical and empirical. In this study, the borderland is approached as a geographical term, an area in Poland which is located in close proximity to the eastern border. At the same time, this spatial understanding of the border area determines cultural, linguistic and ethnic borders, which are difficult to define precisely. This article deals with the issue of difficulties in unambiguously defining the origin of certain lexemes, a fact stemming from the complicated cultural, ethnic and linguistic past of the borderlands between the West and the East Slavic regions. This has been demonstrated drawing on the example of two words: czugun ‘cast iron’, ‘cast-iron pot’ and opołonik ‘large spoon, ladle’. On the one hand, they show the complexity of the multilingual past of the areas where they can be found; on the other hand, they are a testimony to old rural realities.
    W wielu publikacjach badaczy z różnych dziedzin rozpatrywano znaczenie pogranicza zarówno w studiach teoretycznych, jak i w pracach empirycznych. W tekście pogranicze jest traktowane jako określenie geograficzne, obszar na terenie Polski znajdujący się w bezpośredniej bliskości granicy państwowej na wschodzie. Jednocześnie to przestrzenne rozumienie pogranicza wyznacza trudne do precyzyjnego wytyczenia granice kultur, języków i etnosów. W artykule zajęto się problemem trudności w jednoznacznym rozstrzygnięciu pochodzenia wyrazu, które wynikają ze skomplikowanej, wspólnej przeszłości kulturowej, etnicznej oraz językowej ziem położonych na styku zachodniej i wschodniej Słowiańszczyzny. Wykazano to na przykładzie dwóch wyrazów – czugun ‘żeliwo’, ‘garnek żeliwny’ i opołonik ‘warząchew, łyżka wazowa’ – które z jednej strony pokazują uwikłanie wynikające z wielojęzycznej przeszłości terenów, gdzie występują, a z drugiej strony stanowią świadectwo dawnych realiów wiejskich.
    Źródło:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2020, 55
    0081-7090
    2392-2435
    Pojawia się w:
    Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Rzeczownik hasen i formacje pochodne w gwarze Bugaja na Pogórzu na tle innych gwar
    The noun hasen [profit, benefit] and its derivatives in the local dialect of Bugaj (the Carpathian Foothills) against the other local dialects
    Autorzy:
    Karaś, Halina
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1854246.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-10
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    dialectal lexis
    dialects of Małopolska (Lesser Poland)
    loan words
    semantic changes
    leksyka gwarowa
    gwary małopolskie
    zapożyczenia
    zmiany semantyczne
    Opis:
    Celem artykułu jest przedstawienie rzeczownika hasen / hasyn / hasynt, czasownika hasnować i jego derywatów prefiksalnych funkcjonujących w gwarze Bugaja na Pogórzu (gm. Biecz, pow. Gorlice). Czasownik hasnować ‘zyskiwać, przynosić korzyść, pożytek’ – derywat od słowacyzmu pochodzenia węgierskiego hasen ‘zysk, korzyść, pożytek’ (przez niektórych uznawanego za bezpośredni hungaryzm) – w gwarze okolic Biecza zyskał nowe znaczenie ‘trwonić, marnować’, wykazując się łączliwością leksykalną z określeniami dóbr materialnych, pieniędzy, majątku itp. W artykule przedstawiono stan udokumentowania leksykograficznego omawianej grupy wyrazów, ich zasięg terytorialny, etymologię, znaczenia i hipotezę dotyczącą przyczyn zmian semantycznych.
    The article focuses on the noun hasen / hasyn / hasynt, as well as the verb hasnować together with its prefix derivatives as they function in the local dialect of the village Bugaj at the Carpathian Foothills (Biecz commune, Gorlice county). In the local dialect of the Biecz region, the verb hasnować ‘to benefit from sth., to be profitable, beneficial’) – a derivative from the Slovak word hasen ‘profit, benefit, income,’ itself being of Hungarian origin (or considered to be a direct Hungarian borrowing) –has gained a new meaning: ‘to waste, to squander,’ and has come to collocate with names of material goods, money, property, etc. The article presents the lexicographic documentation of the analysed group of words, the territorial range of their usage, origin, meanings, as well as a hypothesis on the reasons underlying the semantic changes.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2021, 14; 153-163
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Z XIX-wiecznej gwarowej praktyki leksykograficznej (na podstawie Słowniczka wyrazów ludowych we wsi Jaksicach Zygmunta Wasilewskiego)
    The nineteenth-century sub-dialectal lexicographic practice (based on The Glossary of Folk Words in the village of Jaksice by Zygmunt Wasilewski).
    Autorzy:
    Cygan, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/26850450.pdf
    Data publikacji:
    2022-12-22
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    subdialectal dictionaries
    Polish subdialectal lexicography
    dialectal lexis
    Kielce Region
    słowniczki gwarowe
    polska leksykografia gwarowa
    leksyka dialektalna
    region kielecki
    Opis:
    Przedmiotem opisu w artykule jest praktyka leksykograficzna Zygmunta Wasilewskiego, prawnika, polityka, publicysty, krytyka literackiego, odnosząca się do jego XIX-wiecznego regionalnego słowniczka ze wsi Jaksice, pow. pińczowski (obszar Małopolski środkowo-północnej). Charakteryzując ten zbiorek wyrazów (212 wyrazy hasłowe), biorę pod uwagę makro- i mikrostrukturę strukturę słowniczka. Zawarty w nim materiał leksykalny stanowi przede wszystkim źródło do poznania gwary regionu kieleckiego oraz do badań gwar polskich w ogóle, ale daje także wgląd w pracę warsztatową tego niewykwalifikowanego leksykografa, w młodości pasjonata kultury ludowej.
    The article revolves around the lexicographic practice of Zygmunt Wasilewski, a lawyer, politician, journalist, literary critic in reference to his 19th-century regional glossary from the village of Jaksice, Pińczów county (central-northern Małopolska). In characterizing this set of words (212 entry words), I have taken into account the macro- and microstructure of the glossary. The lexical material contained in The Glossary is primarily a source of knowledge of the sub-dialects of Kielce Region in research into Polish sub-dialects in general. It also gives insight into the technique of this unqualified lexicographer, a folk culture enthusiast in his youth.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2022, 15; 59-70
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    A heritage park or treasury? Material culture of the inhabitants of Bydgoszcz preserved in their urban dialect: Etymological analysis
    Autorzy:
    Dyszak, Andrzej S.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2081464.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
    Tematy:
    Bydgoszcz dialect
    lexis
    etymology
    word formation
    Germanisms
    dialectal formations
    gwara bydgoska
    leksyka
    etymologia
    słowotwórstwo
    germanizmy
    dialektyzmy
    Opis:
    The study concerns the names of clothing, home furnishings, everyday objects, tools, and means of transport contained in the lexicon of the Bydgoszcz city dialect. This lexical stock includes the names of the outer garment (e.g. buks ‘trousers’), recreational clothes (badeje ‘swimming trunks’), headgear (e.g. lujmycka ‘hooligan’s cap’), footwear (e.g. kropusy ‘men’s shoes with high uppers’). Another area is the apartment; for example, the names of kitchen equipment have German origin (e.g. ausgust ‘kitchen sink’, kastrolka ‘saucepan’). This also concerns the names of three stools differing in height: the lowest one is called ryczka, a taller one is szemel, and the tallest is hoker. Texts in the Bydgoszcz city dialect also contain the names of artefacts necessary to perform everyday activities, such as cleaning (e.g. szruber ‘rice brush’) or laundry (e.g. balia ‘large wooden bath tub’). A separate place in the material culture of the inhabitants of Bydgoszcz is occupied by technological vocabulary, such as the names of tools (żaga ‘saw’) and transport (e.g. rolwaga ‘horse-drawn cart for transportation of goods’). Most of the names are Germanisms. A smaller number come from rural or folk dialects (e.g. modre ‘bleaching agent’, rydelek ‘visor of a cap’, szlory ‘old, trodden footwear’, trygiel ‘cast iron pot’). It is concluded that the city dialect is not only a museum or heritage park but also a treasury of old words.
    Przedmiotem opisu są nazwy ubioru, wyposażenia mieszkania, przedmiotów codziennego użytku, narzędzi, środków transportu, jakie zawiera leksyka gwary bydgoskiej. Słownictwo to przynosi zarówno nazwy ubioru wierzchniego, np. buksy ‘spodnie’, jak i ubioru spodniego, np. badeje ‘kapielówki’, nazwy nakryć głowy, np. lujmycka ‘czapka luja’, nazwy obuwia, np. kropusy ‘męskie buty z cholewami’. Najbliższym otoczeniem człowieka bez wątpienia jest mieszkanie. Gwarowe nazwy wyposażenia kuchennego mają niemieckie źródłosłowie, por. ausgust ‘zlew kuchenny’, kastrolka ‘rondel’. Podobnie nazwy trzech stołków różniących się wysokością. Najniższy nazywany był ryczką, nieco wyższy to szemel, a najwyższy – hoker. Analizowane teksty z gwarą bydgoską przynoszą także nazwy artefaktów niezbędnych do wykonywania codziennych czynności, jak sprzątanie, np. szruber ‘szczotka ryżowa’, czy pranie, np. balia ‘duża drewniana wanna’. Osobne miejsce w obrazie kultury materialnej bydgoszczan zajmuje słownictwo związane z techniką (np. nazwy narzędzi, jak żaga ‘piła’) i transportem (nazwy pojazdów, np. rolwaga ‘wóz konny do przewożenia towarów’). Większość z opisanych nazw to germanizmy. Mniejszą grupę stanowią nazwy wywodzące się z gwar wiejskich (np. modre ‘środek wybielający’, rydelek ‘daszek czapki’, szlory ‘stare, rozdeptane obuwie’, trygiel ‘garnek żeliwny’). Gwara miejska jest nie tylko skansenem, ale i skarbnicą dawnych słów.
    Źródło:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2021, 33; 271-285
    0860-8032
    Pojawia się w:
    Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dialektalne cechy fonetyczne i morfologiczne oraz ukraińska leksyka somatyczna w słowniczkach Ilki Magury Матеріялы до словаря і сборничокъ словъ и выраженій чисто- народныхъ до русского словаря
    Dialectal phonetic and morphological features and Ukrainian somatic lexis in Ilko Magura’s Dictionaries Матеріялы до словаря and сборничокъ словъ и выраженій чисто- народныхъ до русского словаря
    Діалектні фонетичні та морфологічні особливості, а також українська соматична лексика у словниках Ілька Маґури Матеріялы до словаря і Сборничокъ словъ и выраженій чисто-народныхъ до русского словаря
    Autorzy:
    Skurzewska, Agata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31343488.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
    Tematy:
    українська лексикографія ХІХ ст.
    Маґура
    південно-західні діалекти
    діалектні фонетичні та морфологічні особливості
    соматична лексика
    19th-century Ukrainian lexicography
    Magura
    South-west Ukrainian
    dialectal phonetic and morphological features
    somatic lexis
    Opis:
    Метою статті є представлення результатів аналізу фонетичного та морфологічного шарів українського словника глосаріїв та характеристики зібраної автором соматичної термінології. Проведений лексикологічний аналіз пам’ятки допоможе визначити, чи підтверджу-ється і наскільки український мовний матеріал у діалектах чи в нормативному шарі української мови. У численних конструкціях із використанням даної лексеми помітні як фонетичні, так і морфологічні особливості південно-західних говірок, особливо придністровського, в межах якого знаходиться Жовківський повіт, звідки походить зібраний матеріал. Більшість лексем у галузі соматичної термінології та назв хвороб утверджені в говірках української мови, окремі словесні одиниці присутні в сучасній мові.
    The aim of the article is to present the results of an analysis of the phonetic and morphological layers of Ukrainian lexis from glossaries and the characteristics of the somatic terminology collected by the author. Since the collected material came from Żółkiew district, which belongs to the area of the Transnistrian dialect, the phonetic and morphological features of this dialect are presented in those constructions in particular. The lexicological analysis of this publication will help to determine whether the lexical material presented there is confirmed in dialects or in the normative layer of the Ukrainian language. It will also help to describe the scale of this confirmation. The majority of lexemes that are somatic terminology and names of diseases are confirmed to dialects of the Ukrainian language, while some word units are presented in the modern literary language.
    Źródło:
    Studia Ukrainica Posnaniensia; 2022, 10, 1; 75-90
    2300-4754
    Pojawia się w:
    Studia Ukrainica Posnaniensia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-13 z 13

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies