Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "dialect lexis" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 17
Tytuł:
XIX-wieczny słowniczek gwarowy z Podlasia Zygmunta Wasilewskiego jako przyczynek do dziejów polskiej leksykografii gwarowej
Autorzy:
Cygan, Stanisław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2152098.pdf
Data publikacji:
2021-09
Wydawca:
Towarzystwo Kultury Języka
Tematy:
dialect glossaries
Polish dialect lexicography
Podlasie region
dialect lexis
Opis:
The subject matter described in this paper is the lexicographic work of Zygmunt Wasilewski, a lawyer, politician, columnist, literary critic, which refers to his 19th-century glossary from the Podlasie region. When characterising this small collection of words (282 headwords), the macrostructure and microstructure of the glossary is taken into consideration. Its lexical material is fi rst of all a source of knowledge about the oldest state of Podlasie dialects and research on Polish dialects overall, but it also offers an insight in the methods of this unqualifi ed lexicographer, enthusiast of “folk things”, amateur ethnographer and dialectologist.
Źródło:
Poradnik Językowy; 2021, 786, 7; 87-99
0551-5343
Pojawia się w:
Poradnik Językowy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O historii nazwy zupy "warmuszka"
Autorzy:
Przymuszała, Lidia
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/29520157.pdf
Data publikacji:
2022-12-20
Wydawca:
Uniwersytet Bielsko-Bialski
Tematy:
Silesia
etymology
local dialect lexis
culinary lexis
bread soup
Opis:
The history of the soup’s name warmuszka The subject of the article is the name of an old dish made of water and bread, registered in the Silesian dialects as warmuszka. The purpose of the article is to discuss the etymology of the name and to show how the name functioned in comparison with other terms for bread soup in the old general Polish lanquage and the dialects. Material research revealed that the most likely source of the name warmuszka is Middle Upper German form warmuos adopted through the Czech language in various forms (farmuszka, framuszka, faramuszka, warmuz) and adapted to the Polish language, eventually.
Źródło:
Świat i Słowo; 2022, 39, 2; 269-279
1731-3317
Pojawia się w:
Świat i Słowo
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Диалектная лексика рассказов Василия Шукшина в переводах на польский язык
Dialect Lexis in the Short Stories of Vasily Shukshin and Their Translation into Polish
Autorzy:
Tołkaczewski, Filip
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/16538407.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czasopisma i Monografie PAN
Tematy:
dialect lexis
short stories
translation
translation equivalent
the Polish language
Opis:
The article characterises the artistic language of Vasily Shukshin, laying special emphasis on the role of dialectisms in his short stories, as well as in literature in general. However, the main focus of the article is to point out and analyse the types of equivalents that were used in the Polish renditions by the following translators: I. Bajkowska, Z. Gadzinianka, J. Landesberg, K. Latoniowa, T. G. Lipszyc, E. Niepokólczycka, J. Olszowska, I. Piotrowska, B. Reszko, D. Rymsza‑Zalewska, I. Szpak, A. Wolnicka. Translators utilise various translation equivalents but they do not fully recreate the qualities of the original units. Translators predominantly tend to convey the denotative meaning. As a result translations lose the local flavour of a Siberian village.
Źródło:
Slavia Orientalis; 2022, LXXI, 4; 869-886
0037-6744
Pojawia się w:
Slavia Orientalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
References or loans on Polish-East Slavic borderlands? Part Four
Nawiązania czy pożyczki na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim? Cz. IV
Autorzy:
Rembiszewska, Dorota Krystyna
Siatkowski, Janusz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2084562.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
Tematy:
Slavic dialectology
language contact
Polish-East Slavic borderlands
dialect lexis
Opis:
The article attempts to differentiate, on the basis of selected words recorded in the Polish-East Slavic borderland, whether we are dealing with language loans or old references. The analysis takes into account e.g. ethymological, morphological and geographical criteria. The study focuses on the following words: cot ‘an even number’, czapigi, czepigi ‘plough handle’, had ‘an abominable animal’ and hydzić się ‘loathe’, ‘abhor’, ‘denigrate’, kosiec ‘scyther’, liszka ‘an odd number’, liszny/liszni ‘superfluous’, ‘supernumerary’, przewiąsło ‘a straw belt to tie sheaths siewiec ‘sower’, śloza ‘tear’, żeniec ‘harvester’, żenich, żeniuch ‘bridegroom’, ‘fiancé’, żnieja ‘female harvester’. Recognition as borrowings may be based on those word forms where phonetic elements characteristic of other languages, unknown in Polish, occur. Analysis of certain words has revealed the occurrence of Proto-Slavic and all- -Slavic words, preserved in the Polish language as relics, in peripheral areas. In some cases, it is difficult to make clear-cut decisions, because, for example, the stem of the word is a continuation of the Proto-Slavic forms, to be found in the Polish language, while the derivatives are borrowings.
Źródło:
Rocznik Slawistyczny; 2020, 69; 69-119
0080-3588
Pojawia się w:
Rocznik Slawistyczny
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Funkcjonowanie nazw dawnych zwyczajów gospodarskich we współczesnym języku mieszkańców Kawczyna (gm. Drawsko, pow. czarnkowsko-trzcianecki) – pierzak, dożynki, szczeblik
The functioning of the names of old farm customs in the contemporary language of the residents of Kawczyn (Drawsko community, czarnkowsko-trzcianecki county) – pierzak, dożynki, szczeblik
Autorzy:
Krępuła, Natalia
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/39783328.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
dialect
lexis
temporal variation
generational variation
Opis:
The article analyzes changes over time (temporal variation) in the name of three old farming habits: pierzak, dożynki and szczeblik. The author analyzed the materials obtained today in terms of generational diversity and compared them with archival data – Adam Tomaszewski and Atlas of the language and folk culture of Greater Poland. The analyzes showed that the generational differentiation is insignificant among the surveyed informants, while the chronological changes of the surveyed names show a varying degree of transformation.
Źródło:
Slavia Occidentalis; 2023, 80/1; 103-113
0081-0002
Pojawia się w:
Slavia Occidentalis
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Od rozmowy do słownika. Słownik gwarowy jako efekt współpracy szkoły i uniwersytetu
From conversation to dictionary. Dialect dictionary as a result of cooperation between the school and the university
Autorzy:
Osowski, Błażej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1075913.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tematy:
dialect
dialect dictionary
lexis
regional culture
gwara
słownik gwarowy
leksyka
kultura regionalna
Opis:
W artykule opisano możliwość działania projektowego – stworzenia szkolnego słownika gwarowego. Zwrócono uwagę na znaczenie edukacji regionalnej oraz gwar jako składnika kultury regionalnej. Opisano także przygotowanie uczniów do projektu, konkretne rozstrzygnięcia przyjęte w słowniku (sposób zapisu, budowa hasła), wykorzystanie efektów pracy (słownika) w dydaktyce szkolnej.
The article describes the possibility of a project activity – creating a school dialect dictionary. Attention was drawn to the importance of regional education and dialect as a component of regional culture. Also described are the students’ preparations for the project, specific solutions adopted in the dictionary (the way of writing, entry structure), the use of work effects (dictionary) in the school didactics.
Źródło:
Polonistyka. Innowacje; 2019, 9; 171-180
2450-6435
Pojawia się w:
Polonistyka. Innowacje
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Charaszaj, czyszczacz, kastrun, krasacz, misiak… Kilka uwag o leksykalnym i słowotwórczym zróżnicowaniu nazw człowieka kastrującego zwierzęta (na przykładzie gwar małopolsko-mazowieckiego pogranicza językowego)
Diversity of names for a person who castrated (castrates) animals - a couple of remarks from the fields of lexicology and word formation (on the example of the dialects of the lesser Poland and Masovia linguistic borderland)
Autorzy:
Marciniak-Firadza, Renata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/683860.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
dialektologia
gwary
leksyka
słowotwórstwo
dialectology
dialect
lexis
word formation
Opis:
Social, economic and cultural transformations of the Polish countryside over the last few dozen years have resulted in the disappearance of many professions, such as, i.a. the profession of an animal castrator, who worked mostly in pig farms. The aim of this paper is to indicate the semantic elements in derivational bases (charaszać, charszować, czyścić, kastrować, krasać, miśić, miśkować) and formal exponents constituting derivatives to name a person who castrates animals (‑acz, ‑aj, ‑ak, ‑ek, ‑nik, ‑ajko, ‑ciel, ‑un, ‑ator, ‑arz, ‑ø). Apart from that, the author intends to discuss the geographical range of those derivatives, not only in the borderland region, but in the whole Polish dialect area. Moreover, the paper discusses the issues of lexical, see kras‑ak / mis‑ak, kastrow‑ak / kras‑ak and word-formation variants, see czyszcz‑acz - czyszcz‑ak - czyszcz‑arz - czyśc‑iciel. The analysed material originates in the dialects of the Lesser Poland and Masovia borderland and it was collected in 2008–2011 from 32 villages.
-
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica; 2017, 51, 1; 55-66
0208-6077
2450-0119
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Leksykalne wyznaczniki tożsamości małopolskiej
The determining words of the Lesser Poland identity
Autorzy:
Wronicz, Jadwiga
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/459162.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Tematy:
dialekt małopolski
słownictwo
tożsamość
Lesser Poland dialect
lexis
identity
Opis:
The article presents the dialect vocabulary referring to the human, characteristic of the Lesser Poland dialect.
Źródło:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica; 2017, 12; 324-336
2083-1765
Pojawia się w:
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zmiany w słownictwie mieszkańców powiatu grudziądzkiego.
The changes in the lexis of the Grudziądz region’s inhabitants
Autorzy:
Mosakowski, Janusz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/594180.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
powiat grudziądzki
słownictwo
słownik
dialekt
Grudziądz region
lexis
vocabulary
dialect
Opis:
Przedmiotem artykułu są rozważania na temat specyfiki słownictwa mieszkańców powiatu grudziądzkiego i zmian, jakie w nim zaszły w ciągu ostatnich 60 lat. Przyjąwszy za bazę słownictwo używane w kręgu rodzinnym, pochodzący z Grudziądza autor wyróżnił 307 haseł, które następnie poddał weryfikacji poprzez przeprowadzenie ankiety ustnej i pisemnej wśród 88 respondentów (60 uczniów liceum ogólnokształcącego, 20 osób dorosłych z terenu powiatu grudziądzkiego i 8 osób z terenów przylegających do badanego obszaru). Stworzony i zweryfikowany na potrzeby ankiety zbiór słownictwa stanowi konglomerat haseł charakterystycznych dla gwary ludowej i miejskiej, slangu oraz języka niemieckiego. Szczególnie wyraźne są w nim ślady modyfikowania i adaptowania słów z języka niemieckiego z zakresu techniki oraz życia codziennego. Niemały wpływ na kształt powojennego słownictwa mieszkańców Grudziądza i jego okolic miały też długoletnie tradycje militarne i penitencjarne. Przedmiotem analizy była żywotność 307 jednostek leksykalnych wśród przedstawicieli dwóch pokoleń (grupy wiekowe: 35–70 i 15–16 lat). W wyniku analizy danych okazało się, że przedstawiciele starszej grupy wiekowej znają i/lub używają 76,99% podanych w ankiecie haseł, natomiast respondenci rekrutujący się z młodszej grupy wiekowej znają i/lub używają zaledwie 40,44% całości ankietowanego słownictwa.
The object of the article is to deliberate on the specificity of vocabulary used by the people living in the region of Grudziądz and the changes that it has gone through in the past sixty years. The author, who comes from Grudziądz himself, set as a basis for the analysis the vocabulary used among family members and relatives. He selected 307 lexical items to be then verified by the means of a questionnaire in a written and oral form among 88 respondents (60 secondary school students, 20 adults from the region of Grudziądz and 8 people from areas adjacent to the region researched). The lexicon created and verified for the questionnaire is a conglomerate of words and phrases characteristic of folk and city dialect, slang and German language. There are particularly clear traces of adapting and modifying technical and everyday words from the German language. The city’s long military and penitentiary tradition also had a significant influence on the development of the after-war language of the inhabitants of Grudziądz and its surroundings. The subject of the analysis was the life-span of the 307 lexical items among representatives of two generations (age groups of 35 to 70 and 15 to 16). The result has shown that representatives of the older generation know and/or use 76.99 per cent of the items listed in the questionnaire while respondents from the younger age group know and/or use only 40.44 per cent out of the total lexis presented in the questionnaire.
Źródło:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2013, 59; 143-163
0076-0390
Pojawia się w:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Świat roślin w leksyce gwarowej na pograniczu polsko-białoruskim (na materiale "Słownika gwary bielsko-podlaszskiej")
The World of Plants in the Dialectal Lexis of the Polish- Belarusian Borderland: An Analysis of A Dictionary of the Local Dialect of the Bielsk Podlaski Region (Słownik gwary bielsko-podlaszskiej)
Autorzy:
Mordań, Michał
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38647840.pdf
Data publikacji:
2020-12-31
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
dialectal lexis
East Slavic dialect
Polish-Belarusian borderland
dictionary
semantic fields
plants
Opis:
This article presents a lexical analysis of vocabulary related to plants used in the Polish-Belarusian borderland. Source material comes from A Dictionary of the Local Dialect of the Bielsk Podlaski Region (Słownik gwary bielsko-podlaszskiej / Slovnik hovu͡оrki b’el’sko-pudl’ashskuĭ) by Mikołaj Wróblewski. The method of semantic fields applied in the study made it possible to identify the following groups: (1) trees and shrubs (јалу͡овец’, кл’у́ква, лішчы́на); (2) grasses, herbs and flowering plants, vines (гурчы́ц’а, кон’ушы́на, піры͡еј, хву͡ошчка); (3) fruits and vegetables (а́γрест, ры͡епа, сала́та, цібу́л’а, чорні́ц’а); (4) cereals (јачмі͡ен’, кукуру́за, ове́с); (5) mushrooms (дро́пл’а, мухомо́ра, сіроjі͡ежка); (6) parts of plants (гу͡ол’ка, корене́ц’, стебло́); (7) habitats and plant communities (бере́зінка, джу́нгліја, пере́лісок); (8) other nouns (омела́, по́росл’, садзо́нка); (9) features, properties (вул’хо́вы, доздры͡елы, оры͡еховы, прысо́хлы); (10) processes, activities (вкорені́тіс’е, вы́цвісті, зопры͡еті, позел’ені͡еті).
W artykule dokonano charakterystyki słownictwa z pogranicza polsko-białoruskiego, dotyczącego świata roślin. Materiał źródłowy zaczerpnięto ze Słownika gwary bielsko-podlaszskiej (Словніка гову͡оркі б’ел’ско-пудл’ашскуј) Mikołaja Wróblewskiego. Przy opisie posłużono się metodą pól semantycznych, która pozwoliła na wyodrębnienie następujących grup: 1. drzewa i krzewy (јалу͡овец’, кл’у́ква, лішчы́на); 2. trawy, rośliny zielne i kwiatowe, pnącza (гурчы́ц’а, кон’ушы́на, піры͡еј, хву͡ошчка); 3. owoce i warzywa (а́γрест, ры͡епа, сала́та, цібу́л’а, чорні́ц’а); 4. zboża (јачмі͡ен’, кукуру́за, ове́с); 5. grzyby (дро́пл’а, мухомо́ра, сіроjі͡ежка); 6. części roślin (гу͡ол’ка, корене́ц’, стебло́); 7. miejsca, zbiorowości (бере́зінка, джу́нгліја, пере́лісок); 8. inne nazwy rzeczownikowe (омела́, по́росл’, садзо́нка); 9. cechy, właściwości (вул’хо́вы, доздры͡елы, оры͡еховы, прысо́хлы); 10. procesy, czynności (вкорені́тіс’е, вы́цвісті, зопры͡еті, позел’ені͡еті).
Źródło:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej; 2020, 55
0081-7090
2392-2435
Pojawia się w:
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Słownictwo gwarowe na tle innych warstw leksykalnych utworu literackiego (na przykładzie cyklu „Na Skalnym Podhalu” Kazimierza Tetmajera)
Dialect vocabulary against a background of the lexical layers of a literary work (based on “Na Skalnym Podhalu” by Kazimierz Tetmajer)
Autorzy:
Sicińska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/594231.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Tematy:
leksyka gwarowa
stylizacja gwarowa
dialektologia
stylistyka
dialectal lexis
dialect stylization
dialectology
stylistics
Opis:
Rozważania zawarte w niniejszym artykule koncentrują się wokół metodologicznych aspektów analizy leksykalnej utworu literackiego, w szczególności utworu wykorzystującego różnorodne złoża leksykalne, w tym słownictwo gwarowe. Podstawa materiałowa została zaczerpnięta z tekstów powstałego w początkach XX w. cyklu Na Skalnym Podhalu Kazimierza Tetmajera, w którym dominantę stylistyczną stanowi stylizacja gwarowa (wzorcem dla niej jest gwara podhalańska). Podstawowym i nastręczającym wielu trudności etapem analizy leksykalnej jest rozpoznanie rodowodu poszczególnych jednostek leksykalnych, występujących w badanych tekstach, tzn. wyodrębnienie słownictwa gwarowego, archaicznego i rzadkiego, identyfikacja neologizmów i innych warstw leksykalnych. Kolejny etap to wskazanie kręgów tematycznych, wokół których skupia się słownictwo reprezentujące określone warstwy chronologiczne, terytorialne i środowiskowe języka (z reguły kręgi te są rozdzielne), a ostatecznie określenie funkcji, jaką słownictwo owo spełnia w utworze (w odniesieniu do rzeczywistości przedstawionej i na poziomie estetycznego oddziaływania na odbiorcę).
Deliberations included in this article concentrate around methodological aspects of lexical analysis of a literary work, in particular, a work that uses various lexical deposits, including dialectal vocabulary. Material basis was taken from the texts of Na Skalnym Podhalu series by Kazimierz Tetmajer, written at the beginning of XX century which was stylistically dominated by dialect stylization (Podhale region dialect was a model). A basic and posing many problems phase of lexical analysis is identification of an origin of respective lexical units existing in investigated texts i.e. separation of dialect, archaic and rare vocabulary, identification of neologisms and others. The next stage is showing thematic circles, around which vocabulary representing specific chronologic, territorial and environmental layers of language are gathered (usually, these layers are separable). The final phase is specification of a function that the said vocabulary plays in a literary work (in relation to the presented reality and on the level of esthetic influencing the recipient).
Źródło:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN; 2014, 60; 263-281
0076-0390
Pojawia się w:
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Cebula, Cybulin, Cybulski, czyli co wspólnego ma nazwisko Cybulski z cebulą
Cebula, Cybulin, Cybulski, so what a surname Cybulski has in common with an onion
Autorzy:
Marciniak-Firadza, Renata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/683690.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
leksyka
polszczyzna historyczna
polszczyzna współczesna
gwary
onomastyka
lexis
historical Polish
modern Polish
dialect
onomastics
Opis:
The purpose of the article is to track the etymology of the word onion and its meanings in the history of the Polish language, contemporary Polish and local dialects, paying attention to verbal, phraseological connections which it creates, proverbs and sayings, as well as derivatives of both common, as well as proper names. The purpose is also to show connections of the common name of onion and proper name Cybulski. The source material for analysis was excerpted from dictionaries of the Polish language: etymological, phraseological, onomastic, dialectal and general (explanatory). Exceptionally in case of environmental variants of the Polish language, date comes from websites.
-
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica; 2017, 51, 2; 11-25
0208-6077
2450-0119
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
A heritage park or treasury? Material culture of the inhabitants of Bydgoszcz preserved in their urban dialect: Etymological analysis
Autorzy:
Dyszak, Andrzej S.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2081464.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Tematy:
Bydgoszcz dialect
lexis
etymology
word formation
Germanisms
dialectal formations
gwara bydgoska
leksyka
etymologia
słowotwórstwo
germanizmy
dialektyzmy
Opis:
The study concerns the names of clothing, home furnishings, everyday objects, tools, and means of transport contained in the lexicon of the Bydgoszcz city dialect. This lexical stock includes the names of the outer garment (e.g. buks ‘trousers’), recreational clothes (badeje ‘swimming trunks’), headgear (e.g. lujmycka ‘hooligan’s cap’), footwear (e.g. kropusy ‘men’s shoes with high uppers’). Another area is the apartment; for example, the names of kitchen equipment have German origin (e.g. ausgust ‘kitchen sink’, kastrolka ‘saucepan’). This also concerns the names of three stools differing in height: the lowest one is called ryczka, a taller one is szemel, and the tallest is hoker. Texts in the Bydgoszcz city dialect also contain the names of artefacts necessary to perform everyday activities, such as cleaning (e.g. szruber ‘rice brush’) or laundry (e.g. balia ‘large wooden bath tub’). A separate place in the material culture of the inhabitants of Bydgoszcz is occupied by technological vocabulary, such as the names of tools (żaga ‘saw’) and transport (e.g. rolwaga ‘horse-drawn cart for transportation of goods’). Most of the names are Germanisms. A smaller number come from rural or folk dialects (e.g. modre ‘bleaching agent’, rydelek ‘visor of a cap’, szlory ‘old, trodden footwear’, trygiel ‘cast iron pot’). It is concluded that the city dialect is not only a museum or heritage park but also a treasury of old words.
Przedmiotem opisu są nazwy ubioru, wyposażenia mieszkania, przedmiotów codziennego użytku, narzędzi, środków transportu, jakie zawiera leksyka gwary bydgoskiej. Słownictwo to przynosi zarówno nazwy ubioru wierzchniego, np. buksy ‘spodnie’, jak i ubioru spodniego, np. badeje ‘kapielówki’, nazwy nakryć głowy, np. lujmycka ‘czapka luja’, nazwy obuwia, np. kropusy ‘męskie buty z cholewami’. Najbliższym otoczeniem człowieka bez wątpienia jest mieszkanie. Gwarowe nazwy wyposażenia kuchennego mają niemieckie źródłosłowie, por. ausgust ‘zlew kuchenny’, kastrolka ‘rondel’. Podobnie nazwy trzech stołków różniących się wysokością. Najniższy nazywany był ryczką, nieco wyższy to szemel, a najwyższy – hoker. Analizowane teksty z gwarą bydgoską przynoszą także nazwy artefaktów niezbędnych do wykonywania codziennych czynności, jak sprzątanie, np. szruber ‘szczotka ryżowa’, czy pranie, np. balia ‘duża drewniana wanna’. Osobne miejsce w obrazie kultury materialnej bydgoszczan zajmuje słownictwo związane z techniką (np. nazwy narzędzi, jak żaga ‘piła’) i transportem (nazwy pojazdów, np. rolwaga ‘wóz konny do przewożenia towarów’). Większość z opisanych nazw to germanizmy. Mniejszą grupę stanowią nazwy wywodzące się z gwar wiejskich (np. modre ‘środek wybielający’, rydelek ‘daszek czapki’, szlory ‘stare, rozdeptane obuwie’, trygiel ‘garnek żeliwny’). Gwara miejska jest nie tylko skansenem, ale i skarbnicą dawnych słów.
Źródło:
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury; 2021, 33; 271-285
0860-8032
Pojawia się w:
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nazwy części kosy w ukraińskiej gwarze nadsańskiej (na przykładzie rejonu mościskiego, obwodu lwowskiego)
Names of the scythe in the Ukrainian Nadsanie dialect (based on an example of the district of Mościska).
Autorzy:
Kostecka-Sadowa, Anna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/498456.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
Tematy:
gwara ukraińska
zróżnicowanie pokoleniowe
słownictwo
pogranicze językowe
Ukrainian dialect
cross-section of generations
lexis
linguistic borderland
Źródło:
Gwary Dziś; 2017, 9; 175-182
1898-9276
Pojawia się w:
Gwary Dziś
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Pole semantyczne CIAŁO CZŁOWIEKA w słowniku tykocińskim Zygmunta Glogera
The semantic field THE HUMAN BODY in Zygmunt Gloger’s Tykocin Dictionary
Autorzy:
Kuryłowicz, Beata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/20679058.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Tematy:
gwara Polski północno-wschodniej
leksyka dotycząca ciała człowieka
leksykografia gwarowa
pole semantyczne
relacje semantyczne
the dialect of north-eastern Poland
lexis regarding the human body
dialect lexicography
semantic field
semantic relations
Opis:
Przedmiotem artykułu jest leksyka gwarowa tworząca pole semantyczne CIAŁO CZŁOWIEKA, wyekscerpowana z XIX-wiecznego słownika gwary ludowej Zygmunta Glogera (Słownik gwary ludowej w okr. tykocińskim). Autorka opisuje strukturę pola, pokazuje znaczenie leksemów tworzących to pole, ustala miejsce wyrazów w jego obrębie, prezentuje relacje semantyczne (synonimię, polisemię, hiponimię i meronimię) między wyrazami. Z przedstawionej analizy wynika, że Gloger zanotował 298 leksemów dotyczących ciała człowieka, najwięcej nazw grupują podpola 1. ciało, jego części, cechy fizyczne, wygląd (110) i 4. czynności i stany fizjologiczne, sprawność i wydolność organizmu, zmysły, choroby, leczenie (98), a najczęstszym typem relacji semantycznej jest synonimia.
The subject of the article is the dialect lexis forming the semantic field CIAŁO CZŁOWIEKA (The Human Body), extracted from the 19th-century dictionary of folk dialect by Zygmunt Gloger (Słownik gwary ludowej w okr. tykocińskim). The author describes the structure of the field, shows the meaning of the lexemes forming this field, determines the place of the words within it, presents the semantic relations (synonymy, polysemy, hyponymy and meronymy) between the words. The analysis shows that Gloger recorded 298 lexemes referring to the human body, with the largest number of names grouped in subfields 1. body, its parts, physical features, appearance (110) and 4. physiological activities and states, fitness and efficiency of the body, senses, diseases, and treatment (98), and the most frequent type of semantic relation is synonimy.
Źródło:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica; 2022, 56; 351-365
0208-6077
2450-0119
Pojawia się w:
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 17

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies