- Tytuł:
-
A Rediscovered Decorative Strap-end from Ciemna Cave in Ojców
Ponownie odkryte ozdobne okucie pasa z Jaskini Ciemnej w Ojcowie - Autorzy:
-
Madyda-Legutko, Renata
Wojenka, Michał - Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/2048928.pdf
- Data publikacji:
- 2020-12-31
- Wydawca:
- Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
- Tematy:
-
Migration Period
cave sites
strap-ends
Stefan Krukowski
okres wędrówek ludów
stanowiska jaskiniowe
okucia końca pasa - Opis:
- Z jaskiń i schronisk skalnych Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, zwłaszcza zlokalizowanych na terenie Płaskowyżu Ojcowskiego, pochodzą liczne ślady pobytu człowieka datowane na okres wpływów rzymskich i wczesną fazę okresu wędrówek ludów. W sposób szczególny wyróżnia się pod tym względem Jaskinia Ciemna położona w dolinie Prądnika w Ojcowie, pow. krakowski. Prace w jaskini prowadzone od przełomu XIX i XX wieku po dzień dzisiejszy, poza spektakularnymi inwentarzami paleolitycznymi przyniosły liczne znaleziska odnoszące się także do wspomnianego okresu. Materiały z okresu wpływów rzymskich i z wczesnej fazy okresu wędrówek ludów pochodzące z badań Stefana Krukowskiego z lata 1918–1919 były przedmiotem odrębnego opracowania (M. Mączyńska 1970). Kwerenda zabytków z Ojcowa przeprowadzona przez Michała Wojenkę w Dziale Wczesnego Średniowiecza i Archeologii Czasów Nowożytnych PMA przyniosła odkrycie ozdobnego okucia pasa z pierwszej połowy V wieku, omyłkowo określonego jako przedmiot nowożytny (nr VI/6441, nr kat. 4). Dokładna lokalizacja okucia w obrębie jaskini nie jest znana. Z całą pewnością pochodzi ono z jednego z sześciu wykopów założonych przez S. Krukowskiego (Ryc. 1). Okucie to wykonano ze stopu miedzi, jego górną powierzchnię pokrywa bogata ornamentyka stempelkowa w stylu Untersiebenbrunn, wykonana różnymi stemplami, dodatkowo zdobiona inkrustacją, zapewne srebrną (Ryc. 2–4). Okucie odpowiada typowi 13 metalowych zakończeń pasa z obszaru kultury przeworskiej w klasyfikacji R. Madydy-Legutko (2011). Na terenie Barbaricum okucia płytowe nie należą do częstych znalezisk. Jak dotąd koncentrują się one głównie w południowym zasięgu osadnictwa kultury przeworskiej (Ryc. 5:1–5.8). Na pozostałych terenach występują w pewnym rozproszeniu. Zbliżony stylistycznie i wielkością do okucia z Jaskini Ciemnej jest zabytek z Jerzmanowic (Ryc. 5:1), również z południowej części Płaskowyżu Ojcowskiego. Podobne cechy stylistyczne charakteryzuje także mniejsze i węższe okucie z jaskini Kaplnka (Ryc. 5:7) położonej na południowym obrzeżu Niskich Tatr i okucie odkryte ostatnio w zachodniej Ukrainie (Ryc. 5:10). Z kolei stosunkowo duże srebrne okucie płytowe znalezione na Litwie (Ryc. 5:11) i brązowe znad środkowego Dunaju (Ryc. 5:9) nie są bogato zdobione ornamentyką stempelkową, co zapewne jest związane z różnicami warsztatowymi. Dekoracja występująca na okuciu z jaskini Ciemnej zbliżona jest do ornamentu zaplatanego. Takim wzorem wykonanym techniką niello, zdobione są srebrne, pozłacane okucie płytowe i sprzączka ze skarbu z Zamościa na Lubelszczyźnie (Ryc. 6:1.2). Końcowe okucia pasa z ornamentyką stempelkową typu Untersiebenbrunn datowane są na fazę D2 wczesnego okresu wędrówek ludów w ujęciu J. Tejrala (2010). Wraz z innymi częściami stroju, jak np. zapinki, sprzączki typu Strzegocice-Tiszaladány-Kercz tworzą wyraźny horyzont chronologiczny i stylistyczny. Okucia płytowe, nie tylko wykonane ze stopów miedzi, ale także ze srebra, czasem nawet pozłacane, należały do szerokich, ozdobnych pasów o charakterze paradnym, noszonych, jak należy sądzić, głównie przez elity wojowników. Rozprzestrzenienie ozdobnych części pasów z ornamentyką stempelkową w pierwszej połowie V wieku wskazuje na istnienie dalekosiężnych kontaktów pomiędzy środkowoeuropejskim Barbaricum, Panonią, a północnymi wybrzeżami Morza Czarnego i południowymi wybrzeżami Bałtyku.
- Źródło:
-
Wiadomości Archeologiczne; 2020, LXXI, 71; 389-399
0043-5082 - Pojawia się w:
- Wiadomości Archeologiczne
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł